Zaire

Zaire Cumhuriyeti République du Zaïre (Fransızca) Repubilika ya Zaïre (Kituba) Republíki ya Zaïre (Lingala) Jamhuri ya Zaïre (Svahili) Ditunga dia Zaïre (Luba-Lulua) ⓘ
1971–1997
Bayrak Amblem
Slogan: Paix - Justice - Travail   "Barış - Adalet - Çalışma"
Marş: La Zaïroise "Zaire'nin Şarkısı"
Sermaye ve en büyük şehir	Kinshasa 4°19′S 15°19′E
Resmi diller	Fransızca
Tanınan ulusal diller	Lingala - Kikongo ya leta - Svahili - Tshiluba
Etnik gruplar	Aşağıdaki Etnik gruplar bölümüne bakınız
Din (1986)	50 Roma Katolik 20 Protestan 10 Kimbanguizm 10 İslam 10 Diğerleri (Baluba, Bantu)
Demonim(ler)	Zairian
Hükümet	Totaliter bir askeri diktatörlük altında Üniter Mobutist tek partili başkanlık cumhuriyeti
Başkan
• 1971–1997	Mobutu Sese Seko
Yasama Organı	Yasama Konseyi
Tarihsel dönem	Soğuk Savaş
- Darbe	24 Kasım 1965
- Ülke adı değiştirildi	27 Ekim 1971
- Anayasa ilan edildi	15 Ağustos 1974
- Mobutu devrildi	16 Mayıs 1997
- Mobutu'nun Ölümü	7 Eylül 1997
Alan
- Toplam	2,345,409 km2 (905,567 sq mi)
- Su (%)	3.32
Nüfus
• 1971	18,400,000
• 1996	46,498,539
GSYİH (nominal)	1983 tahmini
- Toplam	83 milyar dolar
HDI (1990)	0.294 düşük
Para Birimi	Zaïre (ZRN)
Saat dilimi	UTC+1 ila +2 (WAT ve CAT)
Sürüş tarafı	doğru
Çağrı kodu	+243
ISO 3166 kodu	ZR
İnternet TLD	.zr
Öncesinde Tarafından başarıldı Demokratik Kongo Cumhuriyeti Demokratik Kongo Cumhuriyeti MONUSCO
Bugün bir parçası	Demokratik Kongo Cumhuriyeti

Zaire (/zɑːˈɪər/, ayrıca BK: /zaɪˈɪər/), resmi adıyla Zaire Cumhuriyeti (Fransızca: République du Zaïre, [ʁepyblik dy zaiʁ]), 1971'den 1997'ye kadar Orta Afrika'da daha önce Kongo Demokratik Cumhuriyeti olarak bilinen bir Kongo devletiydi. Zaire, yüzölçümü bakımından Afrika'nın üçüncü (Sudan ve Cezayir'den sonra), dünyanın ise 11. en büyük ülkesiydi. Zaire, 23 milyonu aşan nüfusuyla Afrika'nın en kalabalık resmi Frankofon ülkesi olmasının yanı sıra Afrika'nın en kalabalık ülkelerinden biriydi. ⓘ

Ülke, Mobutu Sese Seko ve onun iktidardaki Devrim Halk Hareketi partisi tarafından yönetilen tek partili totaliter bir diktatörlüktü. Zaire, Belçika'dan bağımsızlığını kazanmasının ardından Kongo Krizi olarak bilinen beş yıllık siyasi kargaşanın ardından 1965 yılında Mobutu'nun askeri bir darbeyle iktidarı ele geçirmesinin ardından kurulmuştur. Zaire'nin güçlü bir merkeziyetçi anayasası vardı ve yabancı varlıklar kamulaştırıldı. Bu dönem bazen İkinci Kongo Cumhuriyeti olarak da anılmaktadır. ⓘ

Mobutu'nun yönetimi altında, ülkeyi Belçika Kongosu'nun sömürge döneminden kalma etkilerden arındıran daha geniş bir Otantikleştirme kampanyası da başlatıldı. Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından Amerikan desteğinin kesilmesiyle zayıflayan Mobutu, değişim talepleriyle başa çıkabilmek için 1990 yılında yeni bir cumhuriyet ilan etmek zorunda kaldı. Zaire, çöküşü sırasında yaygın kayırmacılık, yolsuzluk ve ekonomik kötü yönetim ile karakterize ediliyordu. ⓘ

Zaire 1990'larda, Ruanda soykırımının ardından ülkenin doğu bölgelerinin istikrarsızlaşması ve artan etnik şiddetin ortasında çöktü. 1996 yılında Kongo'nun Kurtuluşu için Demokratik Güçler İttifakı (AFDL) milislerinin lideri Laurent-Désiré Kabila, Mobutu'ya karşı bir halk isyanına öncülük etti. İsyancı güçlerin batıya doğru başarılı kazanımlar elde etmesiyle Mobutu ülkeden kaçtı ve ertesi yıl ülkenin adı Demokratik Kongo Cumhuriyeti olarak değiştirilirken Kabila'nın güçlerini yönetimde bıraktı ve dört aydan kısa bir süre sonra Fas'ta sürgündeyken öldü. ⓘ

Zaire veya resmî adıyla Zaire Cumhuriyeti, 1971 yılından 1997 yılına kadar bugünkü Kongo Demokratik Cumhuriyeti sınırları içerisinde kurulan devlet. ⓘ

Afrika kıtasında bulunan öncel devleti Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde darbe sonucu gerçekleştirilen yönetim değişikliği ile oluşturulan ve tek partili otoriter bir devlet konumuna bürünen Zaire mevcudiyetini günümüzde de ardılı olan Kongo Demokratik Cumhuriyeti tekrar kurulana dek sürdürmüştür. Zaire ülkenin 1960 yılında elde ettiği bağımsızlık sonrası aldığı üçüncü isim olmuş, bağımsızlığına Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Kinşasa) ismi ile kavuşan ülke, komşu ülke Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Brazzaville) ile karıştırılmamak adına 1964 yılında ismini Kongo Demokratik Cumhuriyeti yapmış, 1971 yılında ise yapılan son değişiklik ile Zaire ismini almıştır. ⓘ

1965 yılında Kongo'da yaşanan darbe sonrası iktidarı ele geçiren Mobutu, ülke genelindeki isimleri Afrikalılaştırma projesi kapsamında koloni döneminden kalma Avrupai isimlerden kurtarma adına şehir ve yerleşim yerlerinin isimlerini değiştirmiş, özellikle Kongo tarihinin en acımasız yıllarını yaşatan Belçika kralı II.Léopold'e atfen başkente verilen Léopoldville ismi değiştirilerek Kinşasa yapılmıştır. Mobutu bu proje kapsamında Joseph-Désiré Mobutu olan ismini de Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu wa za Banga olarak Zaireleştirmiştir. Bu kapsamda 27 Ekim 1971 yılında ülkenin Kongo Demokratik Cumhuriyeti olan ismini Zaire olarak değiştiren Mobutu, ülke isminin bu hali ile Afrika kökenli bir isim olduğunu ifade etmiştir. Mobutu döneminde isim değiştirme devlet politikası haline getirilmiş ve birçok yerleşim yeri ve şahıs isimlerinde değişikliğe gidilmiştir. ⓘ

17 Mayıs 1997 yılına kadar bu isim ile mevcudiyetini sürdüren ülke, bu tarihte Mobutu'nun darbe ve ülkedeki iç kargaşa ile görevden uzaklaştırılması ile göreve gelen Laurent-Désiré Kabila'nın ilk icraatlarından biri de ülkenin ismini Zaire'den tekrar Kongo Demokratik Cumhuriyeti olarak değiştirmek olmuştur. ⓘ

Etimoloji

Ülkenin adı olan Zaïre, Portekizcede bazen Zaire olarak adlandırılan Kongo Nehri'nin adından türetilmiştir ve bu da Kikongo dilinde nzere veya nzadi ('tüm nehirleri yutan nehir') kelimesinden türemiştir. Kongo'nun 18. yüzyıl boyunca İngilizce kullanımda yavaş yavaş Zaire'nin yerini aldığı ve Kongo'nun 19. yüzyıl literatüründe tercih edilen İngilizce isim olduğu görülmektedir, ancak yerel halk tarafından kullanılan isim olarak Zahir veya Zaire'ye yapılan atıflar (yani Portekizce kullanımdan türetilen) yaygın kalmıştır. ⓘ

Tarihçe

Mobutu

1960'ta olduğu gibi 1965'te de Kongo-Léopoldville'de (eski bir Belçika kolonisi) iktidarın Başkan ve Parlamento arasında paylaşılması bir çıkmaza yol açtı ve ülkenin istikrarını tehdit etti. Joseph-Désiré Mobutu yeniden iktidarı ele geçirdi. Ancak ilk seferden farklı olarak Mobutu perde arkasında kalmak yerine başkanlığı üstlendi. Mobutu 1965'ten itibaren ülkenin siyasi hayatına hakim oldu, devleti birden fazla kez yeniden yapılandırdı ve "Ulusun Babası" unvanını aldı. ⓘ

1970'lerin başındaki otantiklik politikası uyarınca Zairelilerin "otantik" isimler benimsemeleri zorunlu kılındığında, Mobutu Joseph-Désiré'yi bıraktı ve adını resmi olarak Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu Wa Za Banga ya da daha yaygın olarak, kabaca "zaferden zafere koşan, her şeyi fetheden savaşçı" anlamına gelen Mobutu Sésé Seko olarak değiştirdi. ⓘ

Mobutu daha sonra 1965'te iktidarı ele geçirmesini geriye dönük olarak gerekçelendirirken Birinci Cumhuriyet'in sicilini "kaos, düzensizlik, ihmal ve beceriksizlik" olarak özetledi. Birinci Cumhuriyet'in mirasının reddedilmesi retoriğin çok ötesine geçti. Varlığının ilk iki yılında yeni rejim, siyasi yeniden yapılanma ve konsolidasyon gibi acil görevlere yöneldi. Devlet için tek bir parti şeklinde yeni bir meşruiyet zemini yaratmak Mobutu'nun öncelik sıralamasında daha sonra geliyordu. ⓘ

Üçüncü bir zorunluluk ise 1970'te başlayan ve 1974'te yeni bir anayasanın kabul edilmesiyle sonuçlanan bir süreçle devletin sosyal ve siyasi alanlardaki erişimini genişletmekti. Ancak 1976'ya gelindiğinde bu çaba kendi iç çelişkilerini yaratmaya başlamış, böylece Bula Matari ("kayaları kıran") baskı ve gaddarlık sisteminin yeniden canlanmasına zemin hazırlamıştı. ⓘ

Anayasal değişiklikler

1967 yılına gelindiğinde Mobutu iktidarını sağlamlaştırmış ve ülkeye yeni bir anayasa ve tek bir parti kazandırmaya başlamıştır. Yeni anayasa Haziran 1967'de halk referandumuna sunuldu ve oy kullananların yüzde 98'i tarafından onaylandı. Yürütme yetkilerinin devlet başkanı, hükümet başkanı, silahlı kuvvetlerin ve polisin başkomutanı ve dış politikadan sorumlu olacak olan cumhurbaşkanında toplanmasını öngörüyordu. ⓘ

Ancak en geniş kapsamlı değişiklik, 17 Nisan 1967'de Devrim Halk Hareketi'nin (Mouvement Populaire de la Révolution-MPR) kurulması ve "siyasi olarak örgütlenmiş ulusun" ortaya çıkması oldu. Hükümet kurumlarının devletten çıkması yerine, devlet bundan böyle partiden çıkması olarak tanımlanmıştır. Böylece, Ekim 1967'de parti ve idari sorumluluklar tek bir çerçevede birleştirildi ve böylece partinin rolü otomatik olarak merkezi ve taşra düzeyindeki tüm idari organların yanı sıra sendikalara, gençlik hareketlerine ve öğrenci örgütlerine de yayıldı. ⓘ

Ülkenin adını Zaire olarak değiştirdikten üç yıl sonra Mobutu, ülke üzerindeki hakimiyetini pekiştiren yeni bir anayasa yayınladı. Her beş yılda bir (1978'den sonra yedi yıl) MPR, aynı zamanda cumhuriyetin tek başkan adayı olarak gösterilen bir başkan seçti; bu başkanın görevi referandumla onaylandı. Bu sistem altında Mobutu 1977 ve 1984'te oybirliği ya da neredeyse oybirliği ile "evet" oyu alarak inanılmaz derecede yüksek farklarla yeniden seçildi. MPR ülkenin "tek kurumu" olarak tanımlandı ve başkanına "bol miktarda yetki kullanma" yetkisi verildi. Her beş yılda bir, MPR adaylarının tek bir listesi Ulusal Meclise geri gönderiliyor ve resmi rakamlar neredeyse oybirliğine yakın bir destek olduğunu gösteriyordu. Tüm Zaire vatandaşları doğduklarında otomatik olarak MPR üyesi oluyordu. Tüm niyet ve amaçlar için bu, MPR başkanına -Mobutu- ülke üzerinde tam bir siyasi kontrol sağlıyordu. ⓘ

Totaliter genişleme

"Siyasi olarak örgütlenmiĢ ulus" kavramının hayata geçirilmesi, sivil toplum üzerindeki devlet kontrolünün büyük ölçüde geniĢletilmesi anlamına geliyordu. Bu, öncelikle gençlik gruplarının ve işçi örgütlerinin MPR matrisine dahil edilmesi anlamına geliyordu. Temmuz 1967'de Siyasi Büro, daha önce var olan üç sendikayı tek bir örgütsel çerçevede bir araya getiren Zairli İşçiler Ulusal Birliği'nin (Union Nationale des Travailleurs Zaïrois-UNTZA) bir ay önce başlatılmasının ardından, Halk Devrimci Hareketi Gençliği'nin (Jeunesse du Mouvement Populaire de la Révolution-JMPR) kurulduğunu duyurdu. ⓘ

Görünüşte, N'Sele Manifestosu'nun terimleriyle, birleşmenin amacı sendikaların rolünü "yalnızca bir çatışma gücü" olmaktan çıkarıp "hükümet politikasına destek veren bir organ" haline getirmek ve böylece "işçi sınıfı ile devlet arasında bir iletişim bağı" sağlamaktı. Benzer şekilde, JMPR de öğrenci nüfusu ile devlet arasında önemli bir bağlantı görevi görecekti. Gerçekte hükümet, rejime karşı muhalefetin odaklanabileceği kesimleri kendi kontrolü altına almaya çalışıyordu. Rejim, MPR Siyasi Bürosu'na kilit işçi ve gençlik liderlerini atayarak, sendikal ve öğrenci güçlerini devlet mekanizmasına bağlamayı umuyordu. Bununla birlikte, çok sayıda gözlemcinin de işaret ettiği gibi, kooptasyonun rejime desteği en yüzeysel düzeyin ötesine taşımayı başardığına dair çok az kanıt vardır. ⓘ

Mobutu 1965'ten 1997'ye kadar Zaire'nin başkanlığını yaptı. ⓘ

Kilit toplumsal kesimlerin kooptasyonuna yönelik eğilim sonraki yıllarda da devam etti. Basın gibi kadın dernekleri de sonunda partinin kontrolü altına alındı ve Aralık 1971'de Mobutu kiliselerin gücünü iğdiş etmeye başladı. O andan itibaren sadece üç kilise tanındı: Zaire'deki İsa Kilisesi (L'Église du Christ au Zaïre), Kimbanguist Kilisesi ve Roma Katolik Kilisesi. ⓘ

Kinshasa ve Kisangani üniversitelerinin devletleştirilmesi ve Mobutu'nun tüm Hıristiyan isimlerini yasaklama ve tüm seminerlerde JMPR bölümleri kurma ısrarı, Roma Katolik Kilisesi ile devleti kısa süre içinde karşı karşıya getirdi. Rejim ancak 1975 yılında ve Vatikan'ın büyük baskısı sonucunda Roma Katolik Kilisesi'ne yönelik saldırılarını azaltmayı ve okul sistemi üzerindeki kontrolünün bir kısmını kiliseye iade etmeyi kabul etti. Bu arada, Aralık 1971'de çıkarılan ve devletin "kamu düzenini tehlikeye atan ya da atmakla tehdit eden herhangi bir kilise ya da mezhebi" feshetmesine izin veren bir yasa uyarınca, tanınmayan çok sayıda dini mezhep feshedildi ve liderleri hapse atıldı. ⓘ

Mobutu etnik bağlılıkları harekete geçirebilecek tüm kurumları bastırmaya da özen gösterdi. Etnisitenin siyasi uyum için bir temel olmasına açıkça karşı çıkan Mobutu, rakip Luba halkının Kasai'de artan siyasi ve ekonomik etkisine tepki olarak 1953'te Kasai'de örgütlenen Lulua Kardeşler Derneği (Association des Lulua Frères) ve 1950'lerde büyük şehirlerde Lingala dilini konuşanların çıkarlarını temsil etmek için kurulan Liboke lya Bangala (kelimenin tam anlamıyla "Bangala demeti") gibi etnik dernekleri yasakladı. Mobutu'nun etnik aidiyetinin kamuoyu nezdinde bulanık olması işine yaradı. Bununla birlikte, memnuniyetsizlik ortaya çıktıkça etnik gerilimler yeniden su yüzüne çıktı. ⓘ

İktidarın merkezileşmesi

Devletin tüm özerk güç kaynaklarını kontrol etme çabalarına paralel olarak, 1967 ve 1973 yıllarında merkezi otoritelerin taşradaki elini güçlendirmek için önemli idari reformlar yapıldı. 1967'deki reformun temel amacı, il yönetimlerini ortadan kaldırmak ve bunların yerine Kinşasa tarafından atanan devlet görevlilerini getirmekti. Merkezileşme ilkesi, her biri merkezi hükümet tarafından atanan yöneticiler tarafından yönetilen ilçe ve bölgeleri de kapsayacak şekilde genişletildi. ⓘ

Hala makul bir özerklik ölçüsünü koruyan tek yönetim birimleri -ama uzun süre değil- yerel kolektiviteler, yani şeflikler ve sektörlerdi (ikincisi birkaç şefliği içeriyordu). Bu şekilde yasalaşan üniter, merkezi devlet sistemi, Temmuz 1972'den itibaren illerin bölge olarak adlandırılması dışında, kolonyal öncülüne çarpıcı bir benzerlik taşıyordu. ⓘ

Ocak 1973 reformu ile daha fazla merkezileşme yönünde önemli bir adım daha atıldı. Amaç, özünde, her idari birimin baĢkanını yerel parti komitesinin baĢkanı yaparak siyasi ve idari hiyerarĢilerin tam bir kaynaĢmasını sağlamaktı. Ayrıca, reformun bir diğer sonucu da geleneksel otoritelerin yerel düzeydeki gücünü ciddi biçimde azaltmaktı. Kalıtsal otorite iddiaları artık tanınmayacaktı; bunun yerine tüm şefler idari hiyerarşi yoluyla devlet tarafından atanacak ve kontrol edilecekti. O zamana kadar, merkezileşme süreci teorik olarak önceden var olan tüm yerel özerklik merkezlerini ortadan kaldırmıştı. ⓘ

Sömürge devletiyle kurulan benzerlik, 1973 yılında tarım ve kalkınma projelerinde haftada bir öğleden sonra zorunlu çalışma şeklinde "zorunlu yurttaşlık çalışması" (yerel olarak Lingala dilinde çalışma anlamına gelen Salongo olarak bilinir) getirilmesiyle birleştiğinde daha da zorlayıcı hale geliyor. Resmi olarak geleneksel toplumun doğasında var olan komünalizm ve dayanışma değerlerine geri dönmek için devrimci bir girişim olarak tanımlanan Salongo, halkı "coşkuyla ve kısıtlama olmaksızın" kolektif çalışma performansı için harekete geçirmeyi amaçlıyordu. ⓘ

Gerçekte, halkın Salongo'ya yönelik coşkusunun göze çarpan eksikliği, yaygın direnişe ve ayak sürümeye yol açtı (birçok yerel yöneticinin başka yöne bakmasına neden oldu). Uyulmaması halinde bir aydan altı aya kadar hapis cezası verilse de, 1970'lerin sonlarına gelindiğinde Zairelilerin çoğu Salongo yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçınıyordu. Sömürge devletinin en çok kızılan özelliklerinden birini yeniden canlandıran zorunlu vatandaşlık görevi, Mobutist devletin uğradığı meşruiyet erozyonuna hiç de azımsanmayacak bir katkıda bulundu. ⓘ

Büyüyen çatışma

1977 ve 1978 yıllarında Angola'da üslenen Katangan isyancıları Katanga Eyaletine (1972'de "Shaba" olarak yeniden adlandırıldı) iki işgal başlattı - Shhaba I ve Shaba II. İsyancılar, başta Safari Kulübü olmak üzere Batı Bloğu'ndan gelen askeri yardımla püskürtüldü. ⓘ

Aynı yılın Mayıs ayında yapılan Kolwezi Savaşı, Komünizm yanlısı Katangan gerillaları tarafından rehin tutulan Zaireli, Belçikalı ve Fransız madencileri kurtarmak amacıyla düzenlenen bir hava indirme operasyonuyla sonuçlandı. ⓘ

1980'ler boyunca Zaire tek partili bir devlet olarak kaldı. Mobutu bu dönemde kontrolü başarılı bir şekilde sürdürmüş olsa da, başta Demokrasi ve Sosyal İlerleme Birliği (Union pour la Démocratie et le Progrès Social-UDPS) olmak üzere muhalefet partileri aktifti. Mobutu'nun bu grupları bastırma girişimleri önemli uluslararası eleştirilere yol açtı. ⓘ

Soğuk Savaş sona ererken Mobutu üzerindeki iç ve dış baskılar arttı. Mobutu 1989'un sonlarında ve 1990'ın başlarında bir dizi iç protesto, rejiminin insan hakları uygulamalarına yönelik artan uluslararası eleştiriler, bocalayan bir ekonomi ve özellikle kişisel kullanım için devlet fonlarını büyük ölçüde zimmetine geçirmesi gibi hükümet yolsuzlukları nedeniyle zayıfladı. Haziran 1989'da Mobutu Washington D.C.'yi ziyaret etti ve burada yeni seçilen ABD Başkanı George H. W. Bush ile bir devlet görüşmesi için davet edilen ilk Afrikalı devlet başkanı oldu. ⓘ

Mayıs 1990'da Mobutu, seçimler ve bir anayasa ile çok partili bir sistem ilkesini kabul etti. Reform paketinin ayrıntıları geciktikçe, askerler ödenmeyen maaşlarını protesto etmek için Eylül 1991'de Kinşasa'yı yağmalamaya başladı. Bazıları ABD Hava Kuvvetleri uçaklarıyla gelen iki bin Fransız ve Belçikalı asker, Kinşasa'da tehlike altında bulunan 20.000 yabancı uyrukluyu tahliye etmeye geldi. ⓘ

1992 yılında, daha önceki benzer girişimlerin ardından, çeşitli siyasi partilerden 2,000'den fazla temsilciyi kapsayan ve uzun süredir vaat edilen Egemen Ulusal Konferans düzenlendi. Konferans kendisine yasama yetkisi verdi ve Başpiskopos Laurent Monsengwo Pasinya'yı başkan, UDPS lideri Étienne Tshisekedi wa Mulumba'yı da başbakan olarak seçti. Yıl sonunda Mobutu kendi başbakanı olan rakip bir hükümet kurdu. Bunu takip eden çıkmaz, iki hükümetin 1994 yılında Mobutu'nun devlet başkanı ve Kengo wa Dondo'nun başbakan olduğu Yüksek Cumhuriyet Konseyi-Geçiş Parlamentosu (HCR-PT) şeklinde uzlaşarak birleşmesine yol açtı. Sonraki 2 yıl boyunca başkanlık ve yasama seçimleri tekrar tekrar planlanmasına rağmen hiçbir zaman gerçekleşmedi. ⓘ

Birinci Kongo Savaşı ve çöküş

1996 yılına gelindiğinde, komşu Ruanda'daki iç savaş ve soykırımdan kaynaklanan gerginlikler Zaire'ye sıçramıştı (bkz. Ruanda Tarihi). RPF liderliğindeki bir hükümetin kurulmasının ardından Ruanda'dan kaçan Ruandalı Hutu milis güçleri (Interahamwe), doğu Zaire'deki Hutu mülteci kamplarını Ruanda'ya karşı saldırı üsleri olarak kullanıyordu. Bu Hutu milis güçleri kısa süre sonra Zaireli silahlı kuvvetlerle (FAZ) ittifak kurarak doğu Zaire'de Banyamulenge olarak bilinen Kongolu etnik Tutsilere karşı bir harekat başlattı. Zaireli Tutsiler de saldırılara karşı kendilerini savunmak için bir milis oluşturdu. Zair hükümeti Kasım 1996'da katliamlarını arttırmaya başlayınca, Tutsi milisler Mobutu'ya karşı ayaklanarak Birinci Kongo Savaşı olarak bilinen süreci başlattılar. ⓘ

Tutsi milislerine kısa süre içinde çeşitli muhalif gruplar katıldı ve Ruanda ve Uganda da dahil olmak üzere birçok ülke tarafından desteklendi. Laurent-Désiré Kabila liderliğindeki bu koalisyon, Alliance des Forces Démocratiques pour la Libération du Congo-Zaïre (AFDL) olarak tanındı. Artık Mobutu'yu devirmek gibi daha geniş bir hedef peşinde koşan AFDL, 1997'nin başlarında önemli askeri kazanımlar elde etti ve 1997'nin ortalarında ülkeyi neredeyse tamamen ele geçirdi. AFDL güçlerini yavaşlatan tek şey ülkenin köhne altyapısıydı; düzensiz kullanılan toprak yollar ve nehir limanları bazı bölgeleri dış dünyaya bağlıyordu. Mobutu ve Kabila arasındaki barış görüşmelerinin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Mobutu 17 Mayıs'ta Fas'a sürgüne kaçtı. Kabila kendini başkan ilan etti, gücü kendisi ve AFDL etrafında topladı ve üç gün sonra Kinşasa'ya rakipsiz bir şekilde yürüdü. Kabila 21 Mayıs'ta ülkenin adını resmen Demokratik Kongo Cumhuriyeti olarak değiştirdi. ⓘ

Hükümet ve siyaset

Zaire Başkanlık Standardı ⓘ

Ülkede yasal olarak izin verilen tek parti olan Devrim Halk Hareketi tarafından yönetilen Kongo, MPR'nin kuruluşundan bu yana fiilen tek partili bir devlet olmasına rağmen, anayasanın nominal olarak iki partinin varlığına izin vermesine rağmen, MPR 1 Kasım 1970 başkanlık seçimleri için aday göstermesine izin verilen tek partiydi. Mobutu, sadece 157 "hayır" oyuna karşı 10.131.000'den fazla oy gibi inanılmaz bir farkla görevde kaldı. İki hafta sonra yapılan parlamento seçimlerinde seçmenlere, yüzde 99'un üzerinde destekle onaylanan tek bir MPR listesi sunuldu. ⓘ

Başkan, Zayre'nin devlet başkanı olarak görev yapıyordu ve görevi kabine üyelerini atamak, görevden almak ve sorumluluk alanlarını belirlemekti. Bakanlar, kendi bölümlerinin başkanları olarak, başkanın programlarını ve kararlarını uygulayacaklardı. Başkan ayrıca illerin valilerini ve Yüksek Adalet Divanı da dahil olmak üzere tüm mahkemelerin hakimlerini atama ve görevden alma yetkisine sahip olacaktı. ⓘ

İki meclisli parlamentonun yerini Yasama Konseyi adı verilen tek meclisli bir yasama organı aldı. İllerin valileri artık il meclisleri tarafından seçilmiyor, merkezi hükümet tarafından atanıyordu. Cumhurbaşkanı, anayasanın diğer hükümleri saklı kalmak kaydıyla, hukuk alanına giren konular dışındaki konularda özerk yönetmelikler çıkarma yetkisine sahipti. Belirli koşullar altında cumhurbaşkanına kanun hükmünde kararnamelerle yönetme yetkisi verildi. ⓘ

Mobutizm

Doktrinel temel, doğuşundan kısa bir süre sonra, Mayıs 1967'de kamuoyuna açıklanan N'sele Manifestosu (Kinşasa'nın 60 km yukarısındaki N'sele'de başkanın kırsal konutundan yayınlandığı için bu isim verilmiştir) şeklinde açıklandı. Milliyetçilik, devrim ve özgünlük, "Mobutizm" olarak bilinen akımın ana temaları olarak belirlendi. ⓘ

Milliyetçilik, ekonomik ve siyasi bağımsızlığın kazanılması anlamına geliyordu. "Gerçekten ulusal, esasen pragmatik bir devrim" olarak tanımlanan devrim, "hem kapitalizmin hem de komünizmin reddedilmesi" anlamına geliyordu. Böylece "ne sağ ne sol", "özgünlük" ile birlikte rejimin meşrulaştırıcı sloganlarından biri haline geldi. ⓘ

Bakanlıklar, Daireler veya Komiserlikler

1970'ler ve 1980'lerde Mobutu hükümeti, Devlet Başkanının yetkin kişileri seçtiği ve periyodik olarak rotasyona tabi tuttuğu, genellikle "nomenklatura" olarak adlandırılan seçilmiş bir teknokratlar havuzuna dayanıyordu. Bu kişiler Yürütme Konseyi'ni oluşturuyor ve Bakanlıkların, Departmanların ya da hükümet terminolojisinin değişmesiyle Komiserliklerin tüm yelpazesini yönetiyorlardı. Bu kişiler arasında, Vatandaş Namwisi'nin (Maliye Bakanı) altında Maliye Sekreteri olarak atanan ve daha sonra Ulusal Borç Yönetim Ofisi OGEDEP'in Başkanı olan Djamboleka Lona Okitongono gibi uluslararası saygınlığı olan atamalar da vardı. ⓘ

Nihayetinde Djamboleka, Mobutu hükümetinin son döneminde Zaire Merkez Bankası Başkanı oldu. Djamboleka'nın gelişimi, en hassas bakanlık portföylerini (Savunma gibi) kendisine saklayan Mobutu tarafından oluşturulan rotasyon modelinin oldukça tipik bir örneğiydi. ⓘ

İdari bölümler

Zaire, başkenti Kinşasa ile birlikte 8 bölgeye ayrılmıştır. 1988 yılında Kivu Eyaleti üç bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgeler 1997 yılında il olarak yeniden adlandırıldı. ⓘ

	1. Bandundu ⓘ
	2. Bas-Kongo
	3. Équateur
	4. Kasaï-Occidental
	5. Kasaï-Oryantal
	6. Shaba
	7. Kinshasa
	8. Maniema
	9. Kuzey Kivu
	10. Orientale
	11. Güney Kivu

Ekonomi

Zayre, yeni ulusal para birimi olarak frankın yerine kullanılmaya başlandı. 100 makuta (tekil likuta) bir zayreye eşitti. Likuta da 100 sengi'ye bölünmüştü. Ancak bu birim çok az değerliydi, bu nedenle en küçük madeni para 10 sengi idi. Para birimi ve yukarıda adı geçen şehirler aslında 1966 ve 1971 yılları arasında yeniden adlandırılmıştı. ⓘ

Mobutu'nun kontrolü ele almasından sonra ülke istikrara kavuşmaya başlasa da ekonomik durum gerilemeye başladı ve 1979 yılına gelindiğinde satın alma gücü 1960 yılındakinin sadece %4'ü kadardı. IMF 1976'dan başlayarak Mobutu rejimine istikrar sağlayıcı krediler verdi. Paranın büyük bir kısmı Mobutu ve çevresi tarafından zimmete geçirildi. ⓘ

IMF'nin elçisi Erwin Blumenthal'in 1982 tarihli raporuna göre bu durum belgelenmiştir. Blumenthal, "Zaire'deki yozlaşmış sistemin, tüm kötü ve çirkin tezahürleri, kötü yönetimi ve dolandırıcılığı ile uluslararası kuruluşların, dost hükümetlerin ve ticari bankaların Zaire ekonomisinin iyileşmesi ve rehabilitasyonuna yönelik tüm çabalarını yok edeceği endişe verici derecede açıktır" dedi. Blumenthal, kreditörlerin kredilerini geri almaları için "hiç şans olmadığını" belirtti. Yine de IMF ve Dünya Bankası zimmete geçirilen, çalınan ya da "fil projelerinde heba edilen" paraları borç vermeye devam etti. IMF kredilerinin bir koşulu olarak uygulanan "yapısal uyum programları" sağlık, eğitim ve altyapıya verilen desteği kesti. ⓘ

Kültür

Otantiklik kavramı MPR'nin "otantik Zairya milliyetçiliği ve bölgecilik ve kabileciliğin kınanması" doktrininden türetilmiştir. Mobutu bunu kişinin kendi kişiliğinin ve kendi değerlerinin bilincinde olması ve kendi kültüründe evinde olması olarak tanımladı. Özgünlüğün emirleri doğrultusunda 27 Ekim 1971'de ülkenin adı Zaire Cumhuriyeti, silahlı kuvvetlerin adı da Zair Silahlı Kuvvetleri (Forces Armées Zaïroises-FAZ) olarak değiştirildi. ⓘ

Hem Kongo nehrine hem de Ortaçağ Kongo İmparatorluğuna atıfta bulunan Kongo isminin temelde sömürge öncesi Afrika köklerine dayandığı, Zaire'nin ise aslında bir başka Afrika kelimesi olan Nzadi'nin ("nehir", Kongo nehrinin bir başka adı olan Nzadi o Nzere tarafından "diğer tüm nehirleri yutan nehir") Portekizce bozulmuş hali olduğu düşünüldüğünde bu karar ilginçti. General Mobutu, Mobutu Sésé Seko oldu ve tüm vatandaşlarını Afrika isimlerini benimsemeye zorladı ve birçok şehrin adı da değiştirildi. ⓘ

Dönüşümlerden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Léopoldville, Kinshasa oldu
• Stanleyville Kisangani oldu
• Élisabethville Lubumbashi oldu
• Jadotville Likasi oldu
• Albertville Kalemie oldu ⓘ

Buna ek olarak, 1972'de Batılı ya da Hıristiyan isimlerin yerine Zairi isimlerin benimsenmesi ve Batılı kıyafetlerin terk edilerek abakost giyilmesi daha sonra özgünlüğün ifadeleri olarak tanıtıldı. ⓘ

Mobutu otantiklik kavramını kendi liderlik tarzını haklı çıkarmanın bir aracı olarak kullandı. Kendisinin de ifade ettiği gibi, "Afrika geleneğimizde asla iki şef yoktur ... Bu nedenle biz Kongolular, kıtamızın geleneklerine uyma arzusuyla, ülkemiz vatandaşlarının tüm enerjilerini tek bir ulusal partinin bayrağı altında toplamaya karar verdik." ⓘ

Rejimi eleştirenler, meşrulaştırıcı bir formül olarak Mobutizm'in eksikliklerine, özellikle de kendine hizmet eden niteliklerine ve doğasında var olan muğlaklığına dikkat çekmekte gecikmedi; yine de MPR'nin ideolojik eğitim merkezi Makanda Kabobi Enstitüsü, kendisine verilen "Kurucu Başkan'ın ülke genelinde aynı şekilde verilmesi ve yorumlanması gereken öğretilerini" yayma görevini ciddiye aldı. Bu arada MPR Siyasi Büro üyelerine de "Mobutizm'in deposu ve garantörleri" olarak hizmet etme sorumluluğu verilmiştir. ⓘ

Mobutizm'in yararları ya da zayıflıkları bir yana, MPR meşruiyetinin büyük bir kısmını 1960'larda Afrika'da ortaya çıkan kapsayıcı kitle partileri modelinden alıyordu; bu model aynı zamanda MNC-Lumumba için de bir ilham kaynağı olmuştu. MPR'nin Zaireli kitleleri kurucu başkanının arkasında seferber etme çabasında sahiplenmeye çalıştığı şey bu Lumumbacı mirastı. Mobutizm doktrini ile sıkı sıkıya bağlı olan, ulusun tüm kesimlerine ulaşan, her şeyi kapsayan tek bir parti vizyonuydu. ⓘ

Standartlar ve kısaltmalar

Zaire'nin üst düzey alan adı ".zr" idi. O zamandan beri ".cd" olarak değiştirildi. ⓘ

Zaire'nin IOC kodu, ülkenin atletlerinin Olimpiyat Oyunlarında ve All-Africa Oyunları gibi diğer uluslararası spor etkinliklerinde kullandığı ZAI idi. O zamandan beri COD olarak değiştirilmiştir. ⓘ

Alıntı yapılan eserler

• Meditz, Sandra W.; Merrill, Tim, eds. (1994). Zaire: a country study (4. baskı). Washington, D.C.: Federal Araştırma Bölümü, Kongre Kütüphanesi. ISBN 0-8444-0795-X. OCLC 30666705. Bu makale, kamu malı olan bu kaynaktan metin içermektedir: CS1 maint: postscript (link) ⓘ

Daha fazla okuma ve dış bağlantılar

• Macgaffey, J., 1991. Zaire'nin Gerçek Ekonomisi: Kaçakçılık ve Diğer Gayri Resmi Faaliyetlerin Ulusal Zenginliğe Katkısı. Philadelphia: Pennsylvania Üniversitesi Yayınları.
• Callaghy, T., Devlet-Toplum Mücadelesi: Karşılaştırmalı Perspektifte Zaire. New York: Columbia University Press, 1984, ISBN 0-231-05720-2.
• Young, C. ve Turner, T., The Rise and Decline of the Zairian State. Madison: Wisconsin Üniversitesi Yayınları, 1985, ISBN 978-0-299-10110-7. ⓘ

Tarih

Joseph Mobutu ⓘ

1965 yılında Lumumba'nın eski bir asistanı olan Joseph Mobutu tarafından gerçekleştirilen darbe ile Afrika tarihinin en uzun ve en düzeni bozuk diktatörlük sistemlerinden biri kurulmuştur. Ülkede belli dönemlerde ve belli bölgelerde Tschombé'nin Avrupa kökenli askeri birliklerinin Kongo'nun belli bölgelerini ara sıra eline geçirmesine rağmen tam anlamıyla başarıya ulaşamamıştır. Tschombé'nin Avrupa'ya ve Avrupalıya dayanan sisteminin aksine ülkeyi tamamen Afrikalılaştırma isteğinde olan Mobutu, tüm Avrupa menşeli işletmeleri kamulaştırarak ülke içerisindeki Avrupa etkisini azaltmak istemiştir. 1971 yılında ülkenin ismini Zaire olarak değiştiren Mobutu, oluşturduğu Tek parti rejimi ve kişilik kültü ile ülke içerisinde gerçekleştirdiklerinin aksine ülkenin ve genelinde Afrika'nın Sovyetler Birliği etkisine girmesinden endişelenen Avrupalı devletlerin de desteğini alarak diktatör bir yönetim ortaya koymuştur. Mobutu, 1977/78 yıllarında Nathaniel Mbumba önderliğindeki ayrılıkçı Front de Libération Nationale du Congo (FLNC) tarafından gerçekleştirilen ve Shaba'nın (günümüzde Katanga) Kongo'dan koparmayı hedefleyen Shaba İstilası özellikle Fransa ve Belçika askerlerinin önderliğindeki uluslararası askeri gücü sayesinde püskürtülerek yenilgiye uğratılmıştır. ⓘ

Zaire ekonomisinin tam anlamıyla çökmesiyle ve doğu-batı sorununun çözümlenmesi ile Mobutu 1990 yılında ülkenin yavaş da olsa demokratikleşmesi yönünde adımlar atmaya çalışmış ancak başarılı olamamıştır. Ülkedeki tüm olumsuzluklara rağmen Mobutu iktidarının çöküşü komşu ülke Ruanda'da gerçekleştirilen soykırım ile başlamış, Ruanda'da soykırımından sorumlu Hutu etnik grubuna mensup binlerce Ruandalının Zaire'ye kaçması Mobutu'nun gücünü olumsuz yönde etkilemiştir. Hutuluları takip eden Tutsi hükûmetine bağlı askeri birlikler ile ülke içerisindeki Mobutu karşıtlarının oluşturduğu birlik çok kısa bir süre içerisinde tüm Zaire'yi ele geçirmeyi başarmış, hasta olan ve uluslararası desteğini de kaybeden Mobutu'yu görevden kısa sürede uzaklaştırmışlardır. 1997 yılında isyancıların lideri konumunda olan Laurent-Désiré Kabila ülkenin yeni devlet başkanı olarak göreve getirilmiş, Kabila'nın ilk icraatlarından biri de ülkenin ismini Zaire'den tekrar Demokratik Kongo Cumhuriyeti olarak değiştirmek olmuştur. ⓘ

Spor

Ülke, Zaire ismi ile 1974 yılında Sahra altı Afrika kıtasının ilk temsilcisi olarak Batı Almaya'da düzenlenen 1974 FIFA Dünya Kupası'nda yer alarak büyük bir başarıya imza atmıştır. ⓘ

Ülke İsmi

Demokratik Kongo Cumhuriyeti geçmişinde birçok kez resmi adında değişiklik yaşanmış olup, belli dönemlerde komşu ülke Kongo Cumhuriyeti ile resmi olarak aynı isim kullanılmıştır. Aşağıdaki tabelada Kongo bölgesinin tarihsel isimleri yer almaktadır. ⓘ

Kongo Bölgesi Tarihsel İsimlendirmeleri ⓘ
Eski Belçika Kolonisi (Günümüzde Demokratik Kongo Cumhuriyeti)	Eski Fransa Kolonisi (Günümüzde Kongo Cumhuriyeti)*	Eski Portekiz Sömürgesi
1877'den itibaren kolonileşme	1880'li yıllarda kolonileşme**	1885'ten itibaren Portekiz-Kongosu
1885'ten itibaren Kongo Bağımsız Devleti	1903'ten itibaren Orta Kongo
1908'den itibaren Belçika Kongosu	1910 Fransız Kongosu
	1958'den itibaren Kongo Cumhuriyeti
Bağımsızlık 30 Haziran 1960	Bağımsızlık 15 Ağustos 1960
1960 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan) 1960 yılında Özgür Kongo Cumhuriyeti olarak direnişçiler tarafından bağımsızlık ilanı (26 ülke bağımsızlığı tanıdı, yaklaşık bir yıl sonra hükûmet yanlısı askerler tarafından yenilgiye uğratılmıştır)	1960 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Brazzaville olarak adlandırılan)	1956 Angola ile ortak yönetime sahip olan Portekiz Kongosu
1961 Federal Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan)[1] 31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,[2] 31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1964'te direnişçiler tarafından Kongo Halk Cumhuriyeti'nin Stanleyville'de ilanı (sadece 7 ülke tarafından tanınmış, birkaç ay sonra hükûmet yanlısı askerler tarafından yenilgiye uğratılmıştır)
1964 Demokratik Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan) [3] 31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	1965 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Brazzaville olarak adlandırılan)
1966 Demokratik Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Kinshasa olarak adlandırılan)
1971 Zaire Cumhuriyeti	1969 Kongo Halk Cumhuriyeti	1974 Portekiz Kongosu Angola tarafından ilhak edildi
1991/92 (Kongo-Zaïre) Mobutu tarafından yasaklanan Ulusal Egemenlik Meclisi tarafından Anayasa taslağı oluşturma
1997'den bu yana  Kongo DC	1991'den bu yana  Kongo Cumhuriyeti	1975'ten bu yana Cabinda, Angola'ya bağlı bölge  Angola
*Fransız Ekvatoral Afrikası'nın bir parçası olarak **1888-1910 Gabun'da Fransız-Kongosu'nun bir parçasıydı