Eleştiri

Eleştiri, bir kişinin veya bir şeyin olumlu ve olumsuz nitelikleri hakkında bir yargı oluşturmaktır. Eleştiri, doğaçlama yorumlardan yazılı ve detaylı bir yanıta kadar çeşitlilik gösterebilir. Eleştiri, "teorik, pratik, izlenimsel, duygusal, kuralcı veya tanımlayıcı" olmak üzere birbiriyle örtüşen çeşitli türlere ayrılır. ⓘ

Eleştiri aynı zamanda bir onaylamama ifadesi anlamına da gelebilir. Bu nitelikteki eleştiriler yapıcı olduğunda, bireyin anlayışındaki boşlukların farkına varmasını sağlayabilir ve gelişim için farklı yollar sunabilir. Araştırmalar, öğrenme sürecinde geri bildirim ve yapıcı eleştiri kullanmanın çok etkili olduğu fikrini desteklemektedir. ⓘ

Fransızca, Almanca veya İtalyanca'da 'eleştiri' ve 'kritik' arasında bir ayrım yapılmaz. Her iki kelime de sırasıyla critique, Kritik ve critica olarak tercüme edilir. Filozof Gianni Vattimo, İngilizcede eleştirinin daha çok edebiyat eleştirisi ya da sanat eleştirisi anlamında kullanıldığını, kritiğin ise Kant'ın Saf Aklın Eleştirisi gibi daha genel ve derin yazıları ifade ettiğini öne sürmektedir. Bazen yapılan bir diğer ayrım da eleştirinin asla kişiselleştirilmediği ve ad hominem olmadığı ve ifade edilen fikirlerin çürütülmesini ya da genişletilmesini teşvik edecek şekilde sunulduğudur. Bununla birlikte, ayrımlar en iyi ihtimalle ince ve muğlaktır. ⓘ

"Brickbat terimi bazen "olumsuz bir eleştiri, kaba bir söz veya keskin bir aşağılama" anlamında kullanılır. Bu terim 17. yüzyılda, onaylanmayan bir kişiye mermi olarak tuğla atma uygulamasından türetilmiştir. ⓘ

Eleştiri, bir kişi, eser ya da konuyu doğru ve yanlışlarını göstererek anlatmak amacıyla yazılan kısa metinlerdir. Sanat, edebiyat, düşünce eserlerini hem öz hem yapı yönünde açıklayan, başarılı ve başarısız ya da değerli ve değersiz yönlerini gösteren, bunları örneklerle somutlayıp belirten yazıdır. ⓘ

Eleştirinin Özellikleri;

• Eleştiri objektif olmalıdır.
• Eleştiride amaç okura ve yazara yol göstermektir.
• Eleştirmenin kişisel duyguları kattığı eleştirilere öznel eleştiri, kişisel duyguları katmadığı, objektif olduğu eleştirilere de nesnel eleştiri denir.
• Eleştiri her yönden yapılabilir.
• Eleştiride yazar okuyucuyla konuşma halindedir. ⓘ

Akademide Eleştiri

Eleştirel Çalışmalar ve Eleştirel Teori programları "eleştiri" olarak da bilinen eleştiri yöntemini öğretir. Hem teori hem de çalışma programları genellikle klasik metinlere ek olarak yeni eserleri de örnek alır. UC Berkeley, CUNY ve Northwestern Üniversitesi Eleştirel Teori programları sunarken, diğer bazı kolej ve üniversiteler de Eleştirel Çalışmalar, Eleştirel Teori ve alt disiplinlerinde programlar veya tek dersler sunmaktadır. Alt disiplinler arasında Eleştirel Irk Çalışmaları, Eleştirel Asya Çalışmaları, Eleştirel Siyah Çalışmaları ve Eleştirel Engellilik Çalışmaları yer almaktadır. "Eleştirel" terimi, ders materyallerine yönelik bir yöntem veya yaklaşımı ifade ettiğinden, çeşitli konulara ilişkin ders başlıklarında bulunabilir. ⓘ

Bazıları "eleştirel" çalışmaların bakış açılarında veya görüşlerinde belirli bir odağa sahip olduğunu iddia ederek eleştiri yöntemini bireysel eleştirilerle karıştırmaktadır. "Eleştirel" çalışmaların ve teorinin son zamanlarda ortaya çıkması, belirli yazarların yeni yöntem ve disiplinle karıştırılmasını daha da karmaşık hale getirmektedir. Buna ek olarak, bu yöntem ve disiplinler, yazarın bakış açısındaki öznelliğe izin vermeleriyle analizden ya da geleneksel nesnelci veya katı bilimlerden ayrılır. ⓘ

Tarihçe

Osmanlı'da eleştiri

Tanzimat dönemi Romantik eleştiri yazarları Şinasi, Namık Kemal, Abdülhak Hamid; Realist eleştiriciler Samipaşazade Sezai, Beşir Fuad, Nabizade Nazım, Mizancı Murat olup Servet-i fünun döneminde, Cenap Şahabettin intikad (sahte parayı gerçeğinden ayırmak) anlayışıyla tenkit eder. Halit Ziya, Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit dönemin eleştiricileridir. ⓘ

Cumhuriyetin ilk yıllarında eleştiri Yahya Kemal ve Ahmet Haşim'le başlar. İsmail Habip Sevük ve Ahmet Hamdi Tanpınar eleştiriyi edebiyat tarihi içinde ele alırlar. Nurullah Ataç, Suut Kemal Yetkin iki öznelci eleştirmendir. ⓘ

Sistematik eleştiri

Sistematik eleştirmenler Asım Bezirci, Fethi Naci, Hüseyin Cöntürk bağımsız yöntemi geliştirdi. Sabahattin Eyüboğlu ile Vedat Günyol hümanist eleştirmenlerdir. Çağdaş eleştirmenler Mehmet Kaplan, Tahsin Yücel, Adem Serin, Özkan Çam, Akşit Göktürk, Şara Sayın, Ünsal Oskay, Murat Belge, Orhan Burian, Tahir Alangu, Memet Fuat, Mehmet Doğan, Bedrettin Cömert, Enis Batur, Nihat Sami Banarlı, Cemil Meriç, Kenan Akyüz, Melih Cevdet, Konur Ertop, Orhan Şaik Gökyay, Alpay Kabacalı, Cevdet Kudret, Agah Sırrı, Berna Moran, Rauf Mutluay, Yaşar Nabi, Ahmet Oktay, Atilla Özkırımlı, Nermi Uygur ve Fuad Köprülü. ⓘ