Paragraf
Paragraf, herhangi bir yazının bir satır başından öteki satır başına kadar olan bölümüne denir. Daha geniş bir ifadeyle, paragraf "bir duyguyu, bir düşünceyi, bir isteği, bir durumu, bir öneriyi, olayın bir yönünü, yalnızca bir yönüyle anlatım tekniklerinden ve düşünceyi geliştirme yollarından yararlanarak anlatan yazı türüdür. Kelimeler cümleleri, cümleler paragrafları, paragraflar da yazıları oluşturur. Paragraf bir yazının küçültülmüş bir örneğidir. Bu yönüyle yapı bakımından bir yazıya benzer. ⓘ
Tarih
En eski klasik İngiliz ve Latin yazısında kelimeler arasında çok az boşluk vardı ya da hiç boşluk yoktu ve boustrophedon (dönüşümlü yönler) ile yazılabiliyordu. Zamanla metin yönü (soldan sağa) standartlaştı ve kelime bölücüler ve son noktalama işaretleri yaygınlaştı. Cümleleri gruplara ayırmanın ilk yolu, yeni grubun başındaki alt çizgiye benzer orijinal paragraflardı. Yunanca parágraphos, Orta Çağ'daki İngilizce el yazmalarında cümleler arasına satır içi yerleştirilmiş olarak görülebilen pilcrow'a (¶) dönüştü. Hedera yaprağı (örneğin ☙) da aynı şekilde kullanılmıştır.
Eski el yazmalarında, başka bir anlamı Cümleleri paragraflara ayırmak için bir satır sonu (newline) ve ardından bir sonraki paragrafın başında bir baş harf kullanılır. Baş harf, bazen metnin kenar boşluğunun dışına taşan büyük bir büyük harftir. Bu tarz, örneğin Beowulf'un orijinal Eski İngilizce el yazmasında görülebilir. Yaygın olmasa da İngiliz tipografisinde dışa dönüklük hala kullanılmaktadır. Modern İngiliz tipografisi genellikle ilk satırı girintileyerek yeni bir paragrafı belirtir. Bu stil 1787 tarihli (el yazısı) Birleşik Devletler Anayasası'nda görülebilir. Ek süsleme için, paragraflar arası beyaz boşluğa bir hedera yaprağı veya başka bir sembol eklenebilir veya girinti boşluğuna yerleştirilebilir. ⓘ
İkinci bir yaygın modern İngiliz stili, girinti kullanmamak, ancak "blok paragraflar" oluşturmak için dikey beyaz boşluk eklemektir. Daktiloda çift satır başı bu amaçla boş bir satır oluşturur; profesyonel dizgiciler (veya kelime işlem yazılımı) satır başlarını ayarlayarak rastgele bir dikey boşluk koyabilir. Bu stil, World Wide Web ve e-posta gibi elektronik formatlarda çok yaygındır. Wikipedia'nın kendisi de bu biçimi kullanmaktadır. ⓘ
Tipografik hususlar
Dul ve yetimler, bir paragrafın ilk satırı bir sütun veya sayfanın son satırı olduğunda veya bir paragrafın son satırı yeni bir sütun veya sayfanın ilk satırı olduğunda ortaya çıkar. ⓘ
Profesyonel olarak basılan İngilizce materyallerde genellikle ilk paragraf girintilenmez, ancak sonraki paragraflar girintilenir. Örneğin, Robert Bringhurst "Açılış paragraflarını aynı hizada sola ayarlamamız" gerektiğini belirtmektedir. Bringhurst bunu şu şekilde açıklamaktadır:
Bir paragrafın işlevi, paragrafı kendisinden önce gelenlerden ayırarak bir duraklamayı işaretlemektir. Bir paragraftan önce bir başlık veya alt başlık varsa, girinti gereksizdir ve bu nedenle atlanabilir. ⓘ
The Elements of Typographic Style, ilk paragraftan sonraki paragrafları girintilemek için "en az bir en [boşluk]" kullanılması gerektiğini belirtir ve bunun "pratik minimum" olduğunu not eder. Bir em boşluğu en yaygın kullanılan paragraf girintisidir. Miles Tinker, Legibility of Print adlı kitabında paragrafların ilk satırının girintilenmesinin okunabilirliği ortalama %7 oranında artırdığı sonucuna varmıştır. ⓘ
Bir paragrafa atıfta bulunurken, tipografik sembol U+00A7 § BÖLÜM İŞARETİ (§) kullanılabilir: "Bkz. § Arka Plan". ⓘ
Hesaplamada
Kelime işlemede ve masaüstü yayıncılıkta, sert dönüş veya paragraf sonu, bir paragrafın içindeki satırın sonundaki yumuşak dönüşten ayırt edilmek üzere yeni bir paragrafı belirtir. Bu ayrım, kelime kaydırmanın paragraf sonlarını kaybetmeden metin düzenlenirken otomatik olarak yeniden akmasını sağlar. Yazılım, seçilen stile bağlı olarak paragraf sonlarında dikey beyaz boşluk veya girinti uygulayabilir. ⓘ
Bu tür belgelerin gerçekte nasıl saklanacağı dosya formatına bağlıdır. Örneğin, HTML paragraf kapsayıcısı olarak
etiketini kullanır. Düz metin dosyalarında iki yaygın biçim vardır. Önceden biçimlendirilmiş metinde her fiziksel satırın sonunda bir yeni satır ve bir paragrafın sonunda boş bir satır oluşturacak şekilde iki yeni satır bulunur. Alternatif olarak her paragrafın sonuna sadece yeni satır eklenir ve kelime kaydırma işlemi metni görüntüleyen veya işleyen uygulamaya bırakılır. ⓘ Manuel olarak eklenen ve yeniden akarken korunan bir satır sonu yine de paragraf sonundan farklı olabilir, ancak bu genellikle düzyazıda yapılmaz. HTML'in <br /> etiketi paragrafı sonlandırmadan bir satır sonu oluşturur; W3C bunun yalnızca şiir satırlarını (her "paragrafın" bir kıta olduğu) veya bir sokak adresini ayırmak için kullanılmasını önerir. ⓘ
Numaralandırma
Paragraflar genellikle ondalık sistem kullanılarak numaralandırılır, burada (kitaplarda) ondalık sistemin integral kısmı bölümün numarasını temsil eder ve kesirli kısımlar her bölümde büyüklük sırasına göre düzenlenir. Böylece Whittaker ve Watson'ın 1921 tarihli A Course of Modern Analysis kitabında 9. bölüm Fourier Serilerine ayrılmıştır; bu bölümde §9.6'da Riemann'ın teorisi tanıtılmakta, §9.61'de ilişkili bir fonksiyon, §9.62'de bu fonksiyonun bazı özellikleri, §9.621'de ilgili bir lemma ele alınmakta, §9.63'te ise Riemann'ın ana teoremi tanıtılmakta ve bu böyle devam etmektedir. Whittaker ve Watson bu numaralandırma sistemini "İçindekiler" sayfasında Giuseppe Peano'ya atfetmektedirler, ancak bu atıf başka yerlerde yaygın olarak yer almamaktadır. Gradshteyn and Ryzhik, 1951'deki üçüncü baskısından beri bu şemayı kullanan bir başka kitaptır. ⓘ
Bölüm sonları
Yayımlanmış birçok kitap, sahne veya zaman değişikliği olduğunda belirli paragrafları daha fazla ayırmak için bir araç kullanır. Bu ekstra boşluk, özellikle bir sayfa veya bölüm sonu ile birlikte kullanıldığında, dinkus, fleuron veya stilistik dingbat olarak bilinen özel bir sembol içerebilir. ⓘ
Paragrafta düşünceyi geliştirme yolları
Açık, tutarlı paragrafların oluşturulması önemli bir üslup tartışmasının konusudur. Biçim, farklı yazı türleri arasında değişiklik gösterir. Örneğin, gazeteler, bilimsel dergiler ve kurgusal denemeler paragraf sonlarının yerleştirilmesi için biraz farklı kurallara sahiptir. ⓘ
Yaygın bir İngilizce kullanım yanılgısı, bir paragrafın üç ila beş cümleden oluştuğudur; bazı profesyonel yazılarda tek kelimelik paragraflar görülebilir ve gazeteciler genellikle tek cümlelik paragraflar kullanır. ⓘ
İngilizce öğrencilerine bazen bir paragrafın tercihen ilk olarak bir konu cümlesi veya "ana fikir" ve bunu açıklayan veya kanıt sağlayan birden fazla "destekleyici" veya "ayrıntı" cümlesi olması gerektiği öğretilir. Deneme yazmaya yönelik bu türden bir teknik Schaffer paragrafı olarak bilinir. Bu tavsiye, Japonca'da paragrafların oluşturulması için verilen tavsiyelerden (danraku 段落 olarak çevrilir) farklıdır. ⓘ
Karşılaştırma
İki varlık veya kavramın birbiriyle olan ortak veya farklı yönlerinin ortaya konulduğu türdür. Karşılaştırma türünde gibi, -oysa, -ise ve - en gibi ifadeler sıkça bulunur. ⓘ
Tanımlama
Paragrafta bu nedir sorusunun cevabıdır. Tanımlamada özelliklerinden yararlanılarak bir varlığın veya kavramın ne olduğu anlatılmaya çalışılır. ⓘ
Örneklendirme
Örneklendirme düşünceyi geliştirmede sıkça kullanılır.Paragrafta geçen konu, kişi, olay vb. İle ilgili örnek(ler) verilir. Yazar yazdığı paragrafta düşüncelerini okura daha iyi geçirebilmek ve okurum zihninde canlandırabilmek için bu tekniği kullanır. ⓘ
Tanık gösterme
Gözleme dayalı olan anlatım türüdür. Yazar bolca niteleme sıfatları kullanarak okuyucuya gördüklerini ve düşündüklerini anlatmaya ve okurun kafasında canlandırmaya çalışır. Betimlemeye tasvirleme adı da verilir ve durağan bir yapı söz konusudur. Betimlemede varlıkların şekil, renk, boyut gibi ayırt edici özellikleri verilir. Betimlemede yazar gördüklerine kişisel yorumlarını katarsa öznel betimleme denir. Yazar gördüklerini aynen aktarıp ekleme yapmayıp kişisel görüşten kaçınırsa buna nesnel betimleme denir. ⓘ
Yazar yazdığı konularda uzman kişilerin görüşlerine yer vererek yazdıklarını inandırıcı kılmak ister. Tanık göstermede kişilerin görüşleri tırnak işareti içerisinde eksiksiz olarak verilir. ⓘ
Benzetme
Anlatılanların okurun kafasında daha iyi canlandırılabilmesi için kullanılan yöntemdir. Benzetmede iki varlık veya iki kavramın birbirleriyle olan ilişkileri ile ortak ve farklı yönleri ortaya konarak bağlantı kurulur. ⓘ
Kişileştirme
İnsana ait özelliklerin doğaya veya hayvana aktarılması durumudur. ⓘ
Sayısal Verilerden Yararlanma
Yüzdelik dilim, kesir veya herhangi bir konuda sayı bulunduran paragrafta kullanılan yöntemdir. ⓘ
Paragrafta anlatım teknikleri
Öyküleme
Olay anlatımı olarak da tanımlanır. Öyküleme tekniğinde özne, mekan, zaman üçlüsü mutlaka olmalıdır. Olaylar belirli bir oluş sırasına göre verilir. Durağan bir yapı olmayıp hareketlilik söz konusudur.Yani hareket çoktur. Öyküleme tekniğinde daha çok geçmiş zaman dilimi kullanılır.Öyküleme; yaşanan, görülen duyulan ya da tasarlanan olayların anlatılması demektir. ⓘ
Açıklama
Bir konuda okuyucuyu bilgilendirme amacıyla yazılan metinlerdeki anlatım tekniğidir. Genellikle nesnel bir dil kullanılır ve içeriğin sade ve yalın olması tercih edilir. Ders kitapları ve ansiklopedilerde kullanılan teknik açıklama tekniğidir. ⓘ
Tartışma
Tartışmada önce bir düşünce verilir ardından verilen düşünce eleştirilip ona karşı başka bir düşünce savunulur. Yazar bu anlatım tekniğinde karşı olduğu düşünceyi çürütmeye çalışır. Tartışma metinlerinde genellikle okurla karşılıklı konuşma havası vardır ve kinayelere de sıkça yer verilir. ⓘ
Paragrafta konu ve ana düşünce
Konu
Yazarın paragrafta ele aldığı düşünce, olay veya durumdur. Paragraf okunduktan sonra Yazar burada ne anlatmak istiyor? sorusunun cevabıdır. ⓘ
Ana düşünce
Yazarın paragrafta vermek istediği mesajdır. Ana düşünce küçük bir kısımda verilebildiği gibi paragrafın genelinden de çıkarılabilir. Paragrafta bulunan: -oysa, aslında, -kanımca, -önemli olan gibi ifadeler genellikle ana düşüncenin başında yer alır. Paragrafta ana düşünceyi bulabilmek için: Yazar ne mesaj veriyor ve bunları niçin anlatıyor? sorusu sorulmalıdır. ⓘ