Saklambaç

Ormanda saklambaç oynayan üç çocuk. ⓘ

Saklambaç, bütün dünyada yaygın bir biçimde oynanan bir çocuk oyunudur. Ebe seçilen oyuncunun saklanan oyuncuları bulması esasına dayanır. ⓘ

Saklambaç oynarken oyuncu sayısına bir kısıtlama getirilmez. Oyunculardan biri ebe olarak seçilir. Ebe bir duvara, ağaca ya da başka bir nesneye kafasını yaslar ve gözünü -genellikle kolu yardımıyla- kapatarak oyuncular tarafından kararlaştırılmış bir sayıya kadar birer birer sayar. Ebenin yaslandığı bu yere sobeleme yeri denir. Bu sırada diğer oyuncular ebenin onları göremeyeceği yerlere saklanırlar. Oyuncuların amacı, "Önüm arkam sağım solum sobe" diyerek saymayı bitiren ebenin onları aramak için sobeleme noktasından ayrıldığında gelip ellerini sobeleme noktasına dokundurarak sobe yapmaktır. Ebeden önce sobe yapabilen oyuncular kendilerini bir sonraki turda ebe olmaktan kurtarırlar ancak ebenin saklandığı yeri bulup kendisinden önce sobelediği oyuncu ise bir sonraki turda ebe olur ve oyun bu şekilde oyuncular oynamaktan sıkılıncaya kadar devam eder. ⓘ

Yaygın oynanan saklambaç türlerinde ebenin sobelediği oyuncunun adını herkesin duyacağı şekilde bağırması gerekir. Ebenin, gördüğü oyuncunun adını herhangi bir nedenle yanlış söylemesi oyunun ebe tarafından kaybedilmesine yol açar ve buna 'çanak çömlek patladı' denir. Oyuncular bir ağızdan 'çanak çömlek patladı' diye bağırarak saklanmakta olan arkadaşlarını uyarırlar. Sonrasında ebe tekrar gözlerini kapatıp sayma işlemine başlar ve oyuncular saklanırlar. ⓘ

Eğer oyun uzun sürerse, 'Elma dersem çık, armut dersem çıkma' diye seslenilerek saklanmış olan oyuncuların sobeleme noktasına gelip sobelemesine yardımcı olunabilir. ⓘ

Çeşitli yörelerde farkı adlarla saklambaç benzeri oyunlar oynanmaktadır. ⓘ

Saklambaç ⓘ

19. yüzyıldan kalma, ormanda saklambaç oynayan üç çocuğun resmedildiği bir tablo (Friedrich Eduard Meyerheim)
Oyuncular	2+
Kurulum süresi	c. 90 saniye
Oyun süresi	Sınır yok
Rastgele şans	Çok düşük
Yaş aralığı	3+
Gerekli beceriler	Koşma, takip etme, saklanma, gözlemleme, sessiz kalma yeteneği

Oyun, genellikle çocuklar tarafından aktarıldığı için bir sözlü gelenek örneğidir. ⓘ

Varyantlar

Saklambaç oynayan çocukların bir resmi. ⓘ

Bu oyunun farklı versiyonları dünya çapında çeşitli isimler altında oynanmaktadır. ⓘ

"Sardalye" adı verilen bir varyantta sadece bir kişi saklanır ve diğerlerinin onu bulması, bunu yaparken de onunla birlikte saklanması gerekir. Saklanma yerleri, bir teneke içindeki sardalyalar gibi giderek daha sıkışık hale gelir. Saklanan grubu en son bulan kişi oyunu kaybeder ve bir sonraki turda saklanan kişi olur. A. M. Burrage 1931 tarihli aynı adlı hayalet öyküsünde oyunun bu versiyonuna "Smee" adını vermiştir. ⓘ

Saklambaç (1881 tarihli resim) ⓘ

Oyunun bazı versiyonlarında, ilk saklanan yakalandıktan sonra veya belirli bir süre boyunca başka oyuncu bulunamazsa, arayan kişi önceden kararlaştırılmış bir cümleyi ("Olly olly oxen free", "Come out, come out whereer you are" veya "All in, All in, Everybody out there all in free" gibi) söyleyerek diğer saklananlara bir sonraki tur için üsse dönmelerini işaret eder. ⓘ

Kırk kırk adı verilen başka bir varyantta, arayan kişi saklananları bulduktan sonra saklananlar geri dönmeden önce "ana üsse" dönmelidir. Tersine, saklananlar, arayan onları görüp geri dönmeden önce "ana üsse" geri dönmelidir. Saklananlar, "Kırk, kırk, seni görüyorum" (bazen "Kırk, kırk, seni görüyorum" şeklinde kısaltılır) diye bağıran arayıcı tarafından fark edilene kadar saklanırlar. Fark edildikten sonra, saklanan kişi "ana üsse" (diğer oyuncular saklanırken arayanın saydığı yer) koşmalı ve arayan tarafından "işaretlenmeden" (etiketlenmeden veya dokunulmadan) önce ona dokunmalıdır. Eğer etiketlenirse, saklanan oyuncu yeni arayıcı olur. Kırk kırk, Kuzey Doğu İngiltere ve İskoçya'da 'block one two three', Wilmslow'da 'relievo one two three', Güney Doğu İngiltere'de 'forty forty', Bristol ve Güney Galler'de 'mob', Norwich'te 'pom pom', Leicester'da 'I-erkey', Chester'da 'hicky one two three', Coventry'de 'rally one two three', Birmingham'da 'Ackey 123' ve Avustralya'da '44 Homes' gibi birçok bölgesel isme sahiptir. ⓘ

Oyuna istendiği kadar çocuk katılabilir. Oyuncular arasında ya çakıl saklanır ya da ayaklaşma yapılır. Ayaklaşmada her iki oyuncu ayak hesabı ile birebir karşılaşırlar; en sonda kimin ayağı üste gelirse o oyuncu olur. Sona kalan ise gığılı -yani bir tür ebe- olur. Oyunculardan biri de haberci olur. ⓘ

Bu yapıldıktan sonra bir kale seçilir. Giğılı ve haberci birlikte kalenin yanında dururlar. Gığılı gözünü kapar ve haberci de onun etrafa bakınmamasına gözcülük eder. Diğer oyuncu çocuklar da çeşitli yerelere gizlenirler. Gizlenme işi bittikten sonra haberci yüksek sesle "harar!" diye bağırır. Sözcüğün burada anlamı 'geliyoruz!'dur ⓘ

Bunun üzerine gığılı, gizlenen oyuncuları aramaya başlar. Haberci ise onları uyarmak amacıyla ara vermeden harar diye bağırır. Gığılı'nın hareketini takip eden oyuncular, kaleye koşup, gığılıdan önce dokunmaya çalışırlar. Eğer gığılı uzaktan ya da yakından gördüğü herhangi bir oyuncudan önce kaleye varırsa oyunu kazanmış olur. Geç kalıp 'yakalanmış' sayılan oyuncu ise gığılı olur. ⓘ

Uluslararası yarışmalar

Resmi adı "Nascondino Dünya Şampiyonası" olan saklambaç dünya şampiyonası, yetişkinler için bir takım oyunu olan ve cinsiyete göre çeşitlendirilmemiş kategorilere sahip benzersiz bir uluslararası saklambaç yarışmasıdır. 2010 yılında İtalya'nın Bergamo şehrinde doğan yarışma, her yıl yaz aylarında İtalya'da düzenlenmektedir. Oyun, saklambacın İtalyan versiyonu olan "nascondino "nun (İtalyanca saklambaç) bir türevidir ve açık havada, yapay ve doğal sığınaklarla kurulmuş bir oyun alanında gerçekleştirilir. Yedinci yarışma Eylül 2017'de 11 ülkeden 70 takımın katılımıyla gerçekleştirilmiştir. ⓘ