Mahalle

New York'ta Manhattan'ın Chelsea mahallesi ⓘ

Mahalle (İngiliz İngilizcesi, İrlanda İngilizcesi, Avustralya İngilizcesi ve Kanada İngilizcesi) veya semt (Amerikan İngilizcesi; yazım farklılıklarına bakınız), daha büyük bir şehir, kasaba, banliyö veya kırsal alan içinde coğrafi olarak yerelleştirilmiş bir topluluktur, bazen tek bir sokak ve onu çevreleyen binalardan oluşur. Mahalleler genellikle üyeleri arasında önemli ölçüde yüz yüze etkileşim olan sosyal topluluklardır. Araştırmacılar kesin bir tanım üzerinde anlaşmaya varamamıştır, ancak aşağıdaki tanım bir başlangıç noktası olabilir: "Mahalle genellikle mekânsal olarak belirli bir coğrafi alan ve işlevsel olarak bir dizi sosyal ağ olarak tanımlanır. O halde mahalleler, yüz yüze sosyal etkileşimlerin gerçekleştiği mekansal birimlerdir - sakinlerin ortak değerleri gerçekleştirmeye, gençleri sosyalleştirmeye ve etkili sosyal kontrolü sürdürmeye çalıştıkları kişisel ortamlar ve durumlar." ⓘ

Mahalle, 5393 Sayılı Belediye Kanunu'na göre belediye sınırları içinde, ihtiyaç ve öncelikleri benzer özellikler gösteren ve sakinleri arasında komşuluk ilişkisi bulunan idarî birimdir. Kavram olarak yakın komşuluk ilişkilerinin kurulabildiği en küçük sosyal yapıdır. ⓘ

Türkiye'nin idare sisteminde iki farklı mahalle kavramı vardır. Genel olarak bilinen, il ve ilçe merkezlerinde olan daha kalabalık nüfusa sahip olup yerel yönetimlerin (mahalli idareler) bir parçası olanıdır. Ancak bir de köy tüzel kişiliğine bağlı olan köy bağlısı mahalleler vardır. Bu mahalleler, köy tüzel kişiliği içerisinde bağlı olduğu muhtarlık tarafından idare edilirler. ⓘ

Her belde ve kentte bulunan ve içinde sınırları ve nüfusu belli olan, yöneticisine ise muhtar denilen yerleşim ve yaşam alanlarıdır mahalleler. İçinde de sokak diye bölümlendirmeler yapılır. Mahalle, Türkçede Mah. kısaltmasıyla gösterilir. İl, ilçe ve beldelerde mahalle yönetiminin organları seçim yolu ile oluşmasına karşın, köy yönetiminde olduğu gibi tüzel kişiliğe sahip değildir. Kendilerine özgü bütçeleri de yoktur. ⓘ

Sanayi öncesi şehirler

Kent bilimci Lewis Mumford'un sözleriyle, "Mahalleler, insanların kalıcı aile konutlarında bir araya geldiği her yerde can sıkıcı, belirsiz bir şekilde mevcuttur; ve kentin işlevlerinin çoğu doğal olarak -yani herhangi bir teorik meşguliyet ya da siyasi yönlendirme olmaksızın- mahallelere dağılma eğilimindedir." Arkeologlar tarafından kazılan dünyanın en eski şehirlerinin çoğunda sosyal mahallelerin varlığına dair kanıtlar bulunmaktadır. Tarihi belgeler, sanayi öncesi ya da batılı olmayan birçok tarihi kentteki mahalle yaşamına ışık tutmaktadır. ⓘ

Mahalleler tipik olarak birbirlerine yakın yaşayan insanlar arasındaki sosyal etkileşim tarafından oluşturulur. Bu anlamda, doğrudan şehir veya devlet yetkililerinin kontrolü altında olmayan hanelerden daha büyük yerel sosyal birimlerdir. Bazı sanayi öncesi kentsel geleneklerde, koruma, doğum ve evliliklerin sosyal olarak düzenlenmesi, temizlik ve bakım gibi temel belediye işlevleri kentsel yönetimler tarafından değil mahalleler tarafından gayri resmi olarak yerine getirilir; bu model tarihi İslam şehirleri için iyi belgelenmiştir. ⓘ

Sosyal mahallelere ek olarak, çoğu antik ve tarihi kentte yetkililer tarafından vergilendirme, kayıt tutma ve sosyal kontrol için kullanılan idari bölgeler de vardı. İdari bölgeler tipik olarak mahallelerden daha büyüktür ve sınırları mahalle bölümlerini kesebilir. Ancak bazı durumlarda, idari bölgeler mahallelerle çakışarak sosyal yaşamın yetkililer tarafından yüksek düzeyde düzenlenmesine yol açmıştır. Örneğin, T'ang dönemi Çin başkenti Chang'an'da mahalleler birer bölgeydi ve mahalle düzeyindeki yaşamı ve faaliyetleri dikkatle kontrol eden devlet görevlileri vardı. ⓘ

Sanayi öncesi şehirlerdeki mahalleler genellikle bir dereceye kadar sosyal uzmanlaşma veya farklılaşmaya sahipti. Etnik mahalleler geçmişte birçok şehirde önemliydi ve günümüzde de şehirlerde yaygındır. Zanaat üreticileri, tüccarlar ve diğerleri gibi ekonomik uzmanlar mahallelerde yoğunlaşabilir ve dini çoğulculuğa sahip toplumlarda mahalleler genellikle dine göre uzmanlaşmıştır. Geçmiş şehirlerde mahalle farklılığına ve sosyal uyuma katkıda bulunan bir faktör de kırsaldan kente göçün rolüydü. Sanayi öncesi şehirlerde bu sürekli bir süreçti ve göçmenler kırsal geçmişlerinden gelen akraba ve tanıdıklarının yanına taşınma eğilimindeydi. ⓘ

Sosyoloji

Mahalle sosyolojisi, yerel toplulukları inceleyen kent sosyolojisinin bir alt alanıdır Mahalleler, posta kodları ve sağlık eşitsizliklerinden, okul terk oranları veya uyuşturucu kullanımı ile korelasyonlara kadar araştırmalarda da kullanılmaktadır. Mahalleyi, öncelikle komşular arasındaki karşılıklılık fikirleri tarafından düzenlenen küçük ölçekli bir demokrasi olarak görmeye de bazı dikkatler ayrılmıştır. ⓘ

İyileştirme

Jefferson County, Colorado'da bir mahalle izleme tabelası ⓘ

Mahalleler, kısmen yerel, kaliteli hizmetler sağlama ve yerel kontrol ve sahiplenme derecesini artırma çabaları olarak hizmet sunumu veya "hizmet müdahaleleri" alanı olmuştur. Alfred Kahn, 1970'lerin ortalarında, gelir transferleri ve yoksulluk tartışmaları da dahil olmak üzere, önceki on yıl boyunca mahalle hizmet sunumunun "deneyim, teori ve heveslerini" tanımlamıştır. Toplumun temel bir unsuru olan mahalleler, engelli çocuklar da dahil olmak üzere gençlere yönelik hizmetlerin ve düşük gelirli nüfuslara yönelik koordineli yaklaşımların da alanıdır. Mahalle kuruluşu terimi 2015 yılında o kadar yaygın olmasa da, bu kuruluşlar genellikle kar amacı gütmeyen, bazen tabandan gelen, hatta çekirdekten finanse edilen toplum kalkınma merkezleri veya şubeleridir. ⓘ

Toplumsal ve ekonomik kalkınma aktivistleri, yerel topluluklara ve mahallelere yeniden yatırım yapılması için baskı yapmıştır. 2000'li yılların başında, Toplumsal Kalkınma Şirketleri, Rehabilitasyon Ağları, Mahalle Kalkınma Şirketleri ve Ekonomik Kalkınma kuruluşları, konut stokunu ve toplulukların ve mahallelerin altyapılarını (örneğin, toplum merkezleri) ele almak için birlikte çalışıyorlardı. Toplumsal ve Ekonomik Kalkınma farklı şekillerde anlaşılabilir ve şehirlerdeki "inanç temelli" grupları ve cemaatleri içerebilir. ⓘ

Kentsel tasarımda bir birim olarak

1900'lerde Clarence Perry, komşuluk birimi fikrini bir şehir içinde kendi kendine yeten bir yerleşim alanı olarak tanımladı. Bu kavram Yeni Şehircilikte hala etkilidir. Uygulayıcılar, bir dizi ilkeye dayanan planlı banliyö konutlarında geleneksel sosyalliği yeniden canlandırmaya çalışmaktadır. Aynı zamanda, birçok yaşlı yetişkin daha dar bir yaşam alanına sahip olma eğiliminde olduğundan, mahalle, Yaş Dostu Kentler ve Topluluklar (AFCC) oluşturmak için müdahalelerin yapıldığı bir alandır. Kentsel tasarım çalışmaları bu nedenle mahalleyi bir analiz birimi olarak kullanmaktadır. ⓘ

Dünya çapında mahalleler

Asya

Çin

Çin anakarasında, bu terim genellikle ilçe seviyesinin hemen altında bulunan kentsel idari bölüm için kullanılır, ancak bazı şehirlerde bir ara, alt bölge seviyesi mevcuttur. Bunlara sokak da denir (idari terminoloji şehirden şehre değişebilir). Mahalleler 2,000 ila 10,000 aileyi kapsar. Mahalleler içinde aileler 100 ila 600 ailelik daha küçük konut birimleri veya mahalleler halinde gruplandırılır ve bir mahalle sakinleri komitesi tarafından denetlenir; bunlar da on beş ila kırk ailelik küçük mahalle gruplarına ayrılır. Çin'in çoğu kentsel bölgesinde, mahalle, topluluk, konut topluluğu, konut birimi, konut mahallesi aynı anlama gelir: 社区 veya 小区 veya 居民区 veya 居住区 ve bir şehrin (市) doğrudan alt düzeyi olan bir ilçenin (区) doğrudan alt düzeyi olan bir alt bölgenin (街道办事处) doğrudan alt düzeyidir. (Bkz. Çin Halk Cumhuriyeti'nin idari bölümleri) ⓘ

Avrupa

Aglandjia, Lefkoşa, Kıbrıs'ta tipik bir Kıbrıs mahallesi ⓘ

Vuores, Finlandiya'nın Tampere şehrinde bir mahalle ⓘ

Birleşik Krallık

Bu terimin Birleşik Krallık'ta genel bir resmi veya istatistiki amacı yoktur, ancak genellikle Kingston-upon-Thames örneğinde olduğu gibi yerel ilçeler tarafından çeşitli hizmet ve işlevlerin sunulması için kendi bölgelerinin kendi seçtikleri alt bölümleri için kullanılır veya bir kasaba veya şehir içindeki küçük bir alanı ifade etmek için gayri resmi bir terim olarak kullanılır. Bu etiket genellikle mahalle polisliği veya Mahalle izleme programları gibi bu tür yerel yapılarla ilgili kuruluşlara atıfta bulunmak için kullanılır. Buna ek olarak, yerel alanlara yönelik hükümet istatistikleri genellikle mahalle istatistikleri olarak adlandırılır, ancak verilerin kendileri yerel amaçlar için genellikle ilçelere ve koğuşlara ayrılır. Birleşik Krallık'ın birçok bölgesinde koğuşlar kabaca mahallelere veya bunların bir kombinasyonuna eşdeğerdir. ⓘ

Kuzey Amerika

Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde mahallelere genellikle mahalle dernekleri, mahalle nöbetleri veya blok nöbetleri aracılığıyla resmi veya yarı resmi statü verilir. Bunlar çim bakımı ve çit yüksekliği gibi konuları düzenleyebilir ve blok partileri, mahalle parkları ve toplum güvenliği gibi hizmetler sağlayabilir. Diğer bazı yerlerde eşdeğer kuruluş bucaktır, ancak bir bucak içinde bölgeye bağlı olarak birkaç mahalle olabilir. ⓘ

Mahallelerin resmi bir statüye sahip olmadığı yerlerde, bir mahallenin nerede başlayıp diğerinin nerede bittiğine dair sorular ortaya çıkabilir. Birçok şehir, geleneksel mahalle sınırları yerine şehrin resmi bölümleri olarak ilçeleri ve koğuşları kullanmaktadır. Posta kodu sınırları ve postane isimleri de bazen mahalle kimliklerini yansıtmaktadır. ⓘ

Mahalle (köyaltı)

Mahalle, köyaltı yerleşim birimleri içinde en gelişmiş olanıdır. Köyden biraz uzakta bir grup evin bir araya gelmesi ile oluşur. Muhtarlık olamayacak kadar küçük olduklarından idari olarak köye bağlıdır. Zamanla büyüyüp köy olabilirler. Bazı durumlarda bir akraba grubu bir araya gelmiştir. Bazen de farklı sosyo-ekonomik özelliklere sahip insanlar yer alır. Mahallede müşterek ve sürekli bir yaşam sürülür. ⓘ