Rakım
Rakım, herhangi bir nesnenin bilinen bir düzeye göre yüksekliğidir. Genellikle bu bilinen düzey, ortalama deniz seviyesidir. En yüksek ve en düşük alanın ortalama metresidir. Aynı yer şekilleri farklı yüksekliklerde yer aldığı gibi farklı yer şekilleri de aynı yüksekliklerde yer alabilir. Ege Bölgesinde yer alan Büyük Menderes Ovasının yükseltisi 50 metre civarında iken, İç Anadolu Bölgesindeki Konya Ovasının yükseltisi 1000 metre, Doğu Anadolu Bölgesindeki Erzurum Ovasının yükseltisi 1800 metre, Elazığ'ın il merkezinin kurulu olduğu Uluova'nın yükseltisi ise 1067 metre civarındadır. Yine Batı Anadolu’daki bazı dağların yüksekliği Doğu Anadolu’daki ovalardan daha azdır. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde hidroelektrik enerji potansiyelinin Marmara Bölgesindekinden yüksek olmasında yer şekillerinin farklılığı değil yükselti ortalamalarının farklı olması neden olmuştur. Çünkü her iki bölgede yer şekilleri özellikleri benzerdir. Bu nedenle “yükselti” ile “yer şekilleri” farklı şeylerdir. Dolayısıyla yükselti ile yer şekillerinin etkileri de farklıdır. ⓘ
Rakım, ABD'de ve İngiltere'de feet, geri kalan yerlerde ise metre ile ölçülür. Rakımın artmasının, basınç ve sıcaklık üzerinde etkileri vardır. ⓘ
Dağcılıkta üç tür rakım vardır:
- Yüksek rakım = 1.500 m – 3.500 m (5.000 – 11.500 ft)
- Çok yüksek rakım = 3.500 m – 5.500 m (11.500 – 18.000 ft)
- Aşırı rakım = 5.500 m – ve daha yüksek (>18.000 ft) ⓘ
Herhangi bir il sınırında genellikle o ilin nüfusu ve rakımı tabelada belirtilmektedir. ⓘ
Bir coğrafi konumun yüksekliği, sabit bir referans noktasının, çoğunlukla bir referans jeoidin, Dünya'nın deniz seviyesinin eşpotansiyel bir yerçekimi yüzeyi olarak matematiksel bir modelinin üzerindeki veya altındaki yüksekliğidir (bkz. Jeodezik datum § Düşey datum). Yükseklik terimi esas olarak Dünya yüzeyindeki noktalara atıfta bulunurken kullanılırken, irtifa veya jeopotansiyel yükseklik, uçuş halindeki bir uçak veya yörüngedeki bir uzay aracı gibi yüzeyin üzerindeki noktalar için, derinlik ise yüzeyin altındaki noktalar için kullanılır. ⓘ
Yükseklik, Dünya'nın merkezinden olan uzaklık ile karıştırılmamalıdır. Ekvatoral çıkıntı nedeniyle Everest Dağı ve Chimborazo'nun zirveleri sırasıyla en büyük yüksekliğe ve en büyük jeosentrik mesafeye sahiptir. ⓘ
Havacılık
Havacılıkta yükseklik veya havaalanı yüksekliği terimi ICAO tarafından iniş alanının en yüksek noktası olarak tanımlanmaktadır. Feet cinsinden ölçülür ve havaalanının yaklaşma haritalarında bulunabilir. İrtifa veya yükseklik gibi terimlerle karıştırılmamalıdır. ⓘ
Haritalar ve CBS
CBS veya coğrafi bilgi sistemi, verilerin ilişkili niteliklerle görselleştirilmesine, manipüle edilmesine, yakalanmasına ve depolanmasına olanak tanıyan bir bilgisayar sistemidir. CBS, peyzajın farklı ölçeklerdeki örüntü ve ilişkilerinin daha iyi anlaşılmasını sağlar. CBS içindeki araçlar, mekansal analiz veya haritacılık için verilerin manipüle edilmesine izin verir.
Topoğrafik harita, genellikle kontur çizgileri kullanılarak yüksekliği tasvir etmek için kullanılan ana harita türüdür. Bir Coğrafi Bilgi Sisteminde (CBS), dijital yükseklik modelleri (DEM), bir yerin yüzeyini (topografyasını), yüksekliklerin bir raster (ızgara) veri kümesi aracılığıyla temsil etmek için yaygın olarak kullanılır. Dijital arazi modelleri, CBS'de araziyi temsil etmenin başka bir yoludur. ⓘ
USGS (United States Geologic Survey), yüksek kaliteli topografik verilere yönelik artan ihtiyaçları karşılamak için bir 3D Yükseklik Programı (3DEP) geliştirmektedir. 3DEP, Amerika Birleşik Devletleri, Hawaii ve ABD toprakları üzerinde yüksek kaliteli LiDAR verileri şeklinde geliştirilmiş yükseklik verilerinden oluşan bir koleksiyondur. 3DEP'te 1/3, 1 ve 2 arksaniye çözünürlükte ulusal olarak kesintisiz olan üç çıplak toprak DEM katmanı bulunmaktadır. ⓘ
Küresel 1 kilometrelik harita
Bu harita, 30 arksaniye (yaklaşık 1 km) aralıklarla Dünya arazisinin yüksekliğini tanımlayan GTOPO30 verilerinden türetilmiştir. Yüksekliği belirtmek için kontur çizgileri yerine hipsometrik tonlar kullanır. ⓘ
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Her bir karo 1800 × 1800 piksel çözünürlükte mevcuttur (yaklaşık dosya boyutu 1 MB, 60 piksel = 1 derece, 1 piksel = 1 dakika) | |||||||||||
