Ælla

Ælla ⓘ
Northumbria Kralı
Reign	MS 862-867
Öncül	Osberht
Halef	Ecgberht
Doğan	c. 815
Öldü	21 Mart 867 (51-52 yaşlarında) York, Northumbria
Ev	Northumbria

Ælla (veya Ælle veya Aelle, fl. 866; ö. 21 Mart 867) 9. yüzyılın ortalarında Orta Çağ İngiltere'sinde bir krallık olan Northumbria'nın kralıydı. Bu dönemdeki Northumbria tarihi hakkındaki kaynaklar sınırlıdır ve bu nedenle Ælla'nın soyu bilinmemektedir ve hükümdarlığının başlangıcının tarihlendirilmesi şüphelidir. ⓘ

Anglo-Sakson Kroniği'ne ek olarak, Ælla'dan İskandinav sagaları gibi İskandinav kaynaklarında da bahsedilmektedir. Bu kaynaklara göre, Ælla tarihteki en efsanevi İsveç-Danimarka Viking lideri Ragnar Lodbrok'u yakalamış ve yılanlarla dolu bir çukurda öldürmüştür. Ragnarssona þáttr'a (Ragnar'ın Oğullarının Öyküsü) göre, 866'da Northumbria'nın tarihi istilası Ragnar'ın idamına misilleme olarak gerçekleşmiştir. İskandinav kaynakları Ragnar'ın oğullarının Ælla'yı kan kartalı yöntemiyle işkence ederek öldürdüklerini iddia ederken, Anglo-Sakson kayıtları onun 21 Mart 867'de York'ta savaşta öldüğünü savunur. İskandinav iddiasıyla ilgili olarak Roberta Frank, Viking Vahşeti ve Skald Ayini adlı eserinde ritüele ilişkin tarihsel kanıtları gözden geçirmiştir: The Rite of the Blood-Eagle adlı kitabında şöyle yazmaktadır: "Dokuzuncu yüzyılın başlarında, çeşitli destan motifleri -kartal taslağı, kaburga bölünmesi, akciğer ameliyatı ve 'salin uyarıcı'- maksimum dehşet için tasarlanmış yaratıcı dizilerde birleştirildi." Yazar, destan yazarlarının, düşmanlarını savaş alanında yüzüstü bırakıp, leş yiyen kuşlar tarafından sırtlarının leş gibi parçalanmasını ima eden aliteratif kenningleri yanlış anladıkları sonucuna varıyor. Eğer buna inanılacaksa, o zaman kan kartalı aracılığıyla ölümünden bahsedilmesinin aslında savaş alanındaki ölümünün bir tasviri olduğunu tahmin etmek kolaydır, bu da ölümüyle ilgili her iki anlatımı da tutarlı kılar. ⓘ

Ælla ⓘ
Northumbria kralı
Hüküm süresi	? – 867
Önce gelen	Osberht
Sonra gelen	I. Ecqberht
Ölüm	867 Northumbria, İngiltere

Ælla (bilinmiyor – 21 Mart 867) İngiltere'deki Anglosakson Northumbria kralıdır. Hükümdarlık dönemine dair kesin bilgiler olmamakla beraber Eski Nors dilindeki Ragnarssona þáttr sagasındaki baş karakterlerdendir. ⓘ

Anglo-Sakson anlatıları

Ælla, Osberht'in (Osbryht) tahttan indirilmesinden sonra kral olmuştur. Saltanatının başlangıcı geleneksel olarak 862 ya da 863'e tarihlenir ancak Northumbria kraliyet kronolojisi hakkındaki kanıtlar 867'den önce güvenilir değildir. Hükümdarlığı 866 gibi geç bir tarihte başlamış olabilir. Ælla'nın hükümdarlığı hakkında neredeyse hiçbir şey bilinmemektedir; Durhamlı Symeon, Ælla'nın kiliseye ait olan Billingham, Ileclif, Wigeclif ve Crece'deki toprakları ele geçirdiğini belirtir. Ælla çoğu kaynakta bir tiran ve gayrimeşru bir kral olarak tanımlanırken, bir kaynakta Osberht'in kardeşi olduğu belirtilir. ⓘ

Çoğunluğu Danimarkalı, Norveçli ve Frizyalı Vikinglerden oluşan Büyük Kâfir Ordusu 866 yılının ortalarında Northumbria'ya ayak basmış ve 21 Kasım'da York'u ele geçirmiştir. ⓘ

Sonraki olaylar Durhamlı Symeon, Asser ve Æthelweard gibi tarihçiler tarafından sadece ayrıntılarda farklılık gösteren anlatımlarla anlatılır. Historia Regum Anglorum'a göre, Danimarkalıların istilasının ardından, Osberht ve Ælla arasındaki önceki "anlaşmazlık" "ilahi öğütler" ve diğer Northumbrialı soylular tarafından yatıştırıldı. Osberht ve Ælla "güçlerini birleştirip bir ordu oluşturarak 21 Mart 867'de York şehrine geldiler". "Gemicilerin" (Vikingler) çoğu yaklaşan Northumbrialılardan kaçıyor izlenimi veriyordu. "Kaçtıklarını ve dehşete düştüklerini anlayan Hıristiyanlar" saldırdılar, ancak Vikinglerin "daha güçlü taraf olduğunu" gördüler. Etrafları sarılan Northumbrialılar, Osberht ve Ælla öldürülene kadar "her iki tarafta da büyük bir vahşetle savaştılar". Hayatta kalan Northumbrialılar "Danimarkalılarla barış yaptı". ⓘ

Bundan sonra Vikingler Northumbria'ya Ecgberht adında kukla bir kral atadılar. ⓘ

Anglo-Sakson Kroniği Viking liderlerinin adını vermez, ancak "Hingwar ve Hubba "nın (muhtemelen Ivar ve Ubba) daha sonra Doğu Anglia Kralı Edmund'u öldürdüğünü belirtir. Ubba ayrıca Fleury'li Abbo ve Historia de Sancto Cuthberto tarafından Northumbria'daki ordunun lideri olarak adlandırılmıştır. Durhamlı Symeon, Viking ordusunun liderlerini "Halfdene [Halfdann], Inguar [Ingvar], Hubba, Beicsecg, Guthrun, Oscytell [Ketill], Amund, Sidroc ve aynı adı taşıyan başka bir dük, Osbern, Frana ve Harold" olarak listeler. ⓘ

866 yılında Northumbria'ya çıkan Büyük Viking Ordusu 21 Kasım 866 tarihinde York'u ele geçirir. Durham'lı Symeon, Anglo-Sakson Kronolojisi ve 10. yüzyılda yaşamış olan tarihçi Æthelweard çoğunlukla benzer şekilde gelişmeleri anlatır. Symeon Historia Regum Anglorum adlı eserinde 21 Mart 867 günü muharebede Osberht ve Ælla'nın Vikingler tarafından yenilip öldürülmelerini anlatır. Olayların ardından Vikingler Northumbria tahtına Ecgberht'i getirir. ⓘ

Aile

Ælla, Northumbria'lı Osberht'in kardeşi olarak tanımlanmıştır. Bir Anglo-Norman şeceresine göre, Ælla'nın Æthelthryth adında bir kızı vardı ve onun aracılığıyla 913 yılında ölen "Kuzey İngiliz Kralı" Bamburghlu Eadwulf'un büyükbabasıydı. ⓘ

İskandinav kaynakları

Ragnar Lodbrok'un infazının modern bir sanatçı tarafından yorumlanması ⓘ

Ragnarssona þáttr'a göre, 866 yılında York'u ele geçiren orduya, Ælla'yı kan kartalına teslim ederek onun intikamını alan Ragnar Lodbrok'un oğulları Hvitserk, Björn Ironside, Sigurd Snake-in-the-Eye, Ivar the Boneless ve Ubba liderlik etmiştir. Ancak Anglo-Sakson kaynakları Ælla ve Osberht'in York'taki savaşta öldüğünü iddia eder, Anglo-Sakson Chronicle "her iki kralın da olay yerinde öldürüldüğünü" belirtir. ⓘ

Hem İskandinav hem de Anglo-Sakson anlatılarında önemli bir rol oynayan Kemiksiz Ivar, bazen İrlanda yıllıklarında adı geçen Dublin Kralı Viking lideri Ímar (Eski İskandinavca: Ívarr) ile ilişkilendirilir. Ancak Ímar'ın babasının genellikle Lochlann'lı Gofraid olduğu ve kardeşlerinin de genellikle Amlaíb Conung ve Auisle olarak adlandırıldığı için bu pek olası değildir. Dorothy Whitelock'un belirttiği gibi, Ívarr ve Ímar isimleri İskandinav toplumlarında "nadir değildi". ⓘ

Diğer

Hector Boece, Osbrecht ve Ella adlı iki Northumbrian prensinin Stirling'deki kaleyi ele geçirdiğini anlatır. ⓘ

Popüler kültür

Northumbria Kralı Aella, Geoffrey Chaucer'ın The Man of Law's Tale adlı eserinde önemli bir yardımcı role sahiptir. ⓘ

Ælla, The Vikings (1958) filminde Frank Thring tarafından ana düşman olarak canlandırılmıştır. ⓘ

History Channel'ın drama dizisi Vikings'de (2013) Ivan Kaye tarafından Ælla'ya geniş ölçüde dayanan bir karakter canlandırılmıştır. Dizide bu Ælla'nın tahtını gasp ettiğine dair hiçbir belirti yoktur ve Northumbria'da 15 yıldan fazla hüküm sürdüğü gösterilmektedir. Dizide Ælla'nın "York yakınlarında" olduğu söylenen bir savaşın ardından kan kartalı tarafından idam edildiği tasvir edilmektedir. Dizi ayrıca Ælla'ya, Büyük Alfred'in annesi Osburh'un tarihsel rolünü üstlenen Judith adında bir kız çocuğu vermiştir. Karakterin adı Alfred'in üvey annesi Flandralı Judith'ten alınmış gibi görünüyor, ancak daha fazlasını paylaşmıyor. ⓘ

Bernard Cornwell'in tarihi romanı The Last Kingdom'da Ælla kitabın başında çok kısa bir süre küçük bir karakter olarak görünür. Osberht ve Bernicia'nın kurgusal sancak beyi Uhtred ile birlikte York'ta işgalci Danimarkalıları püskürtmek için bir Northumbrian ordusuna liderlik eder. İskandinav ordusu geri çekiliyormuş gibi yaptığında savaş Northumbrialılar için felaketle sonuçlanır ve Ælla savaş alanında ölür. ⓘ