Çaykara

Çaykara ⓘ
Çaykara köyünde evler ve bir cami
Çaykara
Koordinatlar: 40°44′51″N 40°14′31″E
Ülke	Türkiye
İl	Trabzon
Hükümet
- Belediye Başkanı	Hanefi Tok (AKP)
Alan
- Bölge	573,14 km2 (221,29 sq mi)
Nüfus  (2012)
- Kentsel	2,000
- Bölge	13,220
- Bölge yoğunluğu	23/km2 (60/q mi)
Demonim(ler)	Çaykaralı
İklim	Cfa

Çaykara (Romeika: Kadahor, Κατωχώρι), Türkiye'nin Karadeniz bölgesinde Trabzon iline bağlı bir kasaba ve ilçedir. 2014 yılı itibarıyla Çaykara İlçe Belediye Başkanı Hanefi Tok'tur (AKP). Çaykara köyü, Pontus Dağları'ndaki Solaklı Deresi boyunca V şeklinde bir vadide, yaklaşık 300 metre yükseklikte yer almaktadır. Çaykara ilçesi Dernekpazarı'nın (Kondu) güneyinde yer alır ve 3300 metreyi aşan zirveleri ile Of-vadi sisteminin (Türkçe'de 'Solaklı Vadisi') üst kısmını oluşturur. Çaykara'nın hemen doğusunda yer alan ve günümüzde Rize iline bağlı olan İkizdere ilçesinin batı yarısı da tarihsel olarak aynı idari ve kültürel bölgenin bir parçasıydı. İlçenin büyük bir bölümü yaşlı ılıman geniş yapraklı ve karışık ormanlardan oluşmakta olup, yüksek rakımlarda yerini yavaş yavaş alpin tundralara bırakmaktadır. ⓘ

Çaykara ⓘ
İlçe
Türkiye'de yeri
Trabzon İli Siyasi Haritası
Ülke	Türkiye
İl	Trabzon
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Salih Ciğdem
• Belediye başkanı	Hanefi Tok (AK Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	420 km² (160 mil²)
Rakım	280 m (910 ft)
Nüfus
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	61940
İl alan kodu	0462
İl plaka kodu	61
Resmî site [1]

Çaykara (Romeika: Κατωχώρι, Katoxόri), Trabzon ilinin ilçesidir. İlin önemli turistik yerlerinden Taşkıran ve Uzungöl bu ilçede bulunur. İl merkezine 76 km uzaklıktadır. ⓘ

Etimoloji

İlçe adını Solaklı ve Yeşilalan derelerinin birleşmesiyle oluşan Çaykara Çayı'ndan almaktadır. Çaykara'nın tarihi adı Kadahor ya da Katokhôr'dur (Pontus Rumcasında Kato Choriou "aşağı köy"). Pontus Dağları ve Kafkasya'daki yaylacı topluluklarda tipik olduğu üzere, Kadahor'a farklı mevsimler için bir dizi alt yayla köyü yerleştirilmiştir, bu da adını açıklamaktadır. Ancak günümüzde Pontus Rumcasında 'Tsaikara' (Τσαϊκάρα) adı da kullanılmaktadır. ⓘ

Tarih

Çaykara ilçesinde bulut denizi ⓘ

Çaykara'da Uzungöl köyü ve gölü ⓘ

Çaykara'da bir başka köy ⓘ

Çaykara'da geleneksel bir ev ⓘ

Bugünkü Çaykara ilçesi 'Ophis' (modern Türkçe'de 'Solaklı') nehri vadisinin üst kısımlarını ve kollarını kapsamaktadır. Ophis nehrinden ve nehrin ağzındaki aynı adı taşıyan bir Yunan yerleşiminden ilk kez antik çağda Arrian tarafından bahsedilmiştir. Nehir boyunca uzanan bir yol, 'Paipert' (bugünkü Bayburt) üzerinden sahili Doğu Anadolu'ya bağlayan bir ticaret yolu olarak işlev görmüştür. Orta Çağ'da Çaykara bölgesinin ait olduğu idari bölge (ya da Bandon) Stylos olarak bilinmekteydi. Sourmena ve Rhizaion bandonları arasında yer almaktaydı. Vadinin yüksek kesimlerinin yerleşimi ilk olarak Bizans İmparatorluğu'nun bir parçası olduğu orta çağlarda belgelenmiştir. Bölgedeki münferit köy ve kasabaların antik döneme kadar uzanan tarihi bilinmemektedir. Bunun nedeni, bölgede sık sık meydana gelen toprak kaymaları ve yapılan sınırlı arkeolojik araştırma olabilir. İlçenin güneydoğusundaki Haldizen (Χάλντιζεν) deresi ve Of ilçesinin aşağısındaki 'Halt' (Χάλτ veya Türkçe'de Söğütlü) köyü gibi birkaç yer adı, Helenleşmeden önce vadide olası bir Keldani varlığına işaret etmektedir. Kadahor'un bölgedeki ilk yerleşimlerden biri olduğu varsayılmaktadır, bu da adını ve yukarı vadinin merkezi pazar kasabası olarak işlevini açıklayabilir. ⓘ

Yerel sözlü tarihlere göre vadi, geç ortaçağ döneminde Trabzon'u kıyı kasabası Of üzerinden İran'a ve ötesine bağlayan alternatif bir ticaret yolu olarak işlev görmüştür. O dönemde vadi Trabzon İmparatorluğu'nun bir parçasıydı. Çaykara [tr] (Zeleka), Taşören köyünün hemen batısında, Çaykara kasabasına bakan bir tepe üzerinde, yerel halka göre Cenevizli tüccarlar tarafından inşa edilen harabe bir kale bulunmaktadır. Cenevizliler ayrıca Çaykara'nın güneyinde, Sakarsu (modern Şekersu) yakınlarındaki dağ geçidinden ulaşılabilen Bayburt kale kasabasını da ellerinde tutuyorlardı. Çaykara, 1461 yılında Sultan 2. Mehmed'in Trabzon İmparatorluğu'nu fethetmesinin ardından Osmanlı egemenliğine girmiştir. Yunan tarihçilere göre vadi, Osmanlı vergilerinden kaçmak isteyen kıyı kentlerinin sakinlerini kendine çekmiştir. O dönemde vadinin nüfusu çoğunlukla Yunanca konuşan Hıristiyanlardan oluşsa da, yerel halkın yaylalarda göçebe Türk kabileleriyle etkileşimleri olmuştur. ⓘ

1486'daki Osmanlı vergi defterlerine (tahrir defterleri) göre, bugünkü Çaykara ilçesinde bulunan tarihi köylerde (yani Ğorğoras (Yunanca: Γοργορά), Holayisa, Paçan ve Zeno (Yunanca: Ξένος) köylerinde) 1277 kişi yaşamaktaydı ve 235 ev vardı (1'inde Müslümanlar, 234'ünde Hıristiyanlar yaşıyordu). Osmanlı döneminde vadide, İslamoğlu Bey adında bir aşiret liderinin saldırısına uğrayıp komşu vadilerden kovulduktan sonra Fotinos ve Harhes köylerine yerleşen az sayıda Ermeni de yaşıyordu. ⓘ

1681'deki Osmanlı vergi defterlerine (tahrir defterleri) göre, Ğorğoras, Holayisa, Paçan, Zeno, Yente, Haldizen, İpsil (Yunanca: Υψηλή), Okene, Sero (Siros), Kadahor, Hopşera, Sarahos (Yunanca: Σαχάρω), Fotinos (Yunanca: Φωτεινός) ve Zeleka tamamen Müslüman olmuştu. 1681 yılında 380 evde 2100 kişi yaşıyordu ve bunların hepsi Müslüman'dı. Vadideki köyler iyi gelişmiş bir eğitim sistemine sahipti; Osmanlı döneminin sonlarında Çaykara'nın yaylaları, Anadolu'nun dört bir yanından gelen öğrencileri çeken düzinelerce seminere ev sahipliği yapıyordu. Sonuç olarak, bölge imparatorluktaki en yüksek okuma yazma oranlarından birine sahipti ve vadi sakinlerinin çoğu 19. yüzyılda - Anadolu'daki diğer Müslüman gruplardan çok önce - soyadlarını kaydettirdi. Bu okuryazarlık tarihi, bölgedeki seyrek nüfuslu köylerden gelen çok sayıda bilim insanı, politikacı, müzisyen, yönetmen vb. ile kendini göstermektedir. Vadi zaman zaman Maraş'tan gelen Araplar ve Kafkasya'dan gelen Çerkesler gibi imparatorluğun diğer bölgelerinden gelen küçük yerleşimci veya mülteci gruplarını da kendine çekmiştir. ⓘ

1915 yılında, I. Dünya Savaşı'nın Kafkasya Seferi sırasında, Osmanlı kuvvetleri ve yerel gerillalar Sultan Murat Yaylası'nda (Türkçe: Sultan Murat Yaylası) işgalci Rus ordusuyla savaştı. 40°40′12″N 40°10′13″E), Çaykara ilçe merkezinin 25 km (16 mil) güneybatısında yüksek bir plato. Burada şehit düşen Osmanlı askerleri için Şehitler Tepesi adı verilen anıtsal bir mezarlık bulunmaktadır. Rus ordusu vadi boyunca yeni bir yol inşa ederek vadiyi Pontus Dağları'nın güneyindeki Anadolu platosuna bağladı. Bu yol, Trabzon'un güneyindeki Zigana Geçidi'ni ellerinde tutamayan Doğu Anadolu'daki Rus kuvvetleri için alternatif bir ikmal yolu işlevi görecekti. Yolun bir kısmı halen D915 olarak kullanılmakta olup, korkulukları olmayan birçok virajı nedeniyle dünyanın en tehlikeli yollarından biri olarak kabul edilmektedir. ⓘ

İslami kimliklerinden dolayı Kadahor/Çaykara sakinleri 1923 yılında Yunanistan ve Türkiye arasında gerçekleşen nüfus mübadelesi sırasında sınır dışı edilmemişlerdir. Vadiden Hıristiyan inançlarını koruyan birkaç düzine aile Makedonya, Yunanistan'da Nea Trapezounta (Yeni Trabzon) köyüne yerleşmeyi tercih etti. Vadideki pek çok aile Yunanistan'daki akrabalarıyla bağlantılarını sürdürmektedir. ⓘ

Çaykara, 1925 yılına kadar Trabzon ilinin Of ilçesine bağlı bir köydü. 1925 yılında bucak, 1 Haziran 1947 tarihinde ise Trabzon iline bağlı ilçe olmuştur. İlçe sakinlerinin anadili 20. yüzyılın ilk yarısı boyunca Pontus Rumcasının yerel Of lehçesi (halk arasında 'Romeyka' veya Türkçe'de 'Rumca' olarak adlandırılır) olarak kalmıştır. Yirmibirinci yüzyılın ilk on yılına kadar Romeyka dilinde tek dil bilen çok sayıda yaşlı kadın vardı. İlçedeki kalıcı olarak yerleşmiş köylerin tamamı 1960'larda resmi olarak yeniden adlandırılmıştır. Ancak Çaykara ve Uzungöl dışında -ki bunlar topluluğun devletle etkileşime geçtiği yerlerdir- bu yeni Türkçe isimler tutmamıştır. Mevsimlik yerleşimlerin, derelerin, tepelerin ve dağların adları gibi Rumca, Keldanice ve Ermenice kökenli yerel yer adları kullanılmaya devam etmiştir. 'Romeyka'nın yaygınlığı ancak 20. yüzyılın ikinci yarısında genç kuşaklar arasında azalmaya başladı. ⓘ

1940'lardan 1970'lere kadar devlet destekli bir dizi program aracılığıyla binlerce Çaykara köyü sakinine Türkiye Cumhuriyeti'nin diğer bölgelerine ve Kıbrıs'a yeniden yerleştirme teklif edildi. Çaykaralılar Van'ın İran sınırındaki Özalp ilçesine ('Emek' köyüne), Suriye sınırındaki Kırıkhan şehrine, Kuzey Kıbrıs'taki Davlos, Flamoudi ve Trikomo köylerine ve Muş iline yerleştirilmiştir. Ayrıca İmroz adasında, Rum köyü Dereköy'e komşu bir Çaykara yerleşimi bulunmaktadır. Bu iskânlar ve ardından gelen Türkiye içi ve dışı göçler, ilçe nüfusunun yaklaşık 40.000 kişiden 12.000'in biraz üzerine düşmesine neden olmuştur. Bazı göçmenler coğrafi izolasyon (Van'dakiler) veya yerel Rum nüfusla temas (İmroz ve Kıbrıs'takiler) nedeniyle Romeyka dilini kullanmayı sürdürürken, Çaykara ilçesinde bu dilin kullanımı azalmıştır. Köylerin dilsel geçmişinin hükümet tarafından başlatılan programların bir nedeni olup olmadığı belirsizliğini korumaktadır. ⓘ

Of ve Çaykara 1877 Yılında ⓘ

İlçeye " Çaykara" adı Solaklı ve Yeşilalan derelerinin birleştiği yere yakın taşların arasından çıkan "Çaykara Suyu" nedeniyle verilmiştir. Halk arasında kullanılan eski adı Kadahor olup "Aşağı köy" anlamına gelmektedir . ⓘ

Kültür

Önünde dik ekin tarlaları bulunan Alithinos (Uzuntarla) köyü. ⓘ

Tsaxmut yaylasında (Cahmud yaylası) sığırları dışarıda tutmak için 'kuru taş' duvarlar. ⓘ

Dil

İlçenin 50 yaş üstü sakinlerinin çoğunun ana dili, Antik Yunancaya en yakın yaşayan dil olarak tanımlanan Pontus Yunancasının Of lehçesi Romeyka'dır (yani 'Romalıların dili'). Topluluğun izolasyonu nedeniyle lehçe birçok arkaizmi korumuştur. Dil ev dışında öğretilmiyor ve uzun süre okulda konuşulması tavsiye edilmedi. Yine de genç nesilden bazıları bu dili konuşmaya devam ediyor ve birçoğu en azından temel düzeyde anlıyor. Çevrimiçi platformlarda iletişim için Türk Latin alfabesi kullanılıyor. Bölgede yaklaşık iki düzine Rum köyü bulunmaktadır ve bu da bölgeyi Türkiye Cumhuriyeti'nde Rumca konuşanların en yoğun olduğu yer haline getirmektedir. Yerel halk genellikle kendilerine Rum olarak hitap edilmesinden hoşlanmasa da, Yunanca konuşan turistlerle iletişim kurmak için kullandıkları dilsel miraslarıyla gurur duymaktadırlar. Of ve Çaykara sakinleri, biraz daha batıdaki komşu Sürmene ve Köprübaşı ilçelerindeki köylere de yerleşmişlerdir. Dolayısıyla Trabzon ilinin bu diğer bölgelerinde de Çaykara/Of lehçesinde Rumca konuşan köyler bulunmaktadır. Pontus Rumcasının Of diyalektinin bu bölgede bu kadar güçlü kalması, kısmen yerel imamların 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar bu dilde eğitim verip vaaz etmelerinden kaynaklanmaktadır. Bölgeden birçok halk sanatçısı Romeyka dilinde şarkılar kaydetmiştir. Çaykara yerlisi Vahit Tursun 2019 yılında Türkçe-Romeyka sözlüğü yayımlamıştır. İlçe sakinlerinin çoğu aynı zamanda iyi derecede Türkçe bilmektedir. İlçedeki en popüler müzik aletleri kaval ve kemençedir. ⓘ

Yaylacılık

Bölgenin daimi sakinlerinin çoğu hala yaylacılık hayatı yaşamakta, hayvanlarıyla birlikte aynı köye ait iki ya da üç farklı yerleşim yeri arasında göç etmektedir; vadinin dibine yakın bir tarım yerleşimi, dağın yarısında bir tomruk köyü ve ağaç hattının üstündeki yazlık otlak arazide ('parharia' ya da 'yayla') bir mezra. Yayladaki dağ evlerinin çoğunun kendilerine ait kuru taşla çevrili özel tarlaları vardır, ancak aynı zamanda daha geniş bir kapalı çayırı da paylaşırlar. Mekânsal yapı ve kamusal alanın özel alana oranı yaylalar arasında büyük farklılıklar göstermekle birlikte, tekrar eden bazı örüntüler de mevcuttur. Bazı mezralar güçlü bir eşitlikçi ve komünal yapıya sahip olup, tüm evler yaklaşık aynı büyüklükte küçük bir özel bahçeye sahiptir. Birkaç örnekte ise hiç özel bahçe bulunmuyor. Diğer mezralar ise birden fazla neslin oluşturduğu akrabalık kümelerinden oluşuyor ve her nesil kendi kümesine giderek daha büyük tarlalar ekliyor. Bununla birlikte, daha bireysel bir mekânsal örgütlenmeye sahip yaylalar da vardır. İnekler yaylada serbestçe dolaşır ve en iyi dağ çiçeklerini ararlar. Yaz aylarında çobanlar koyunlarına dağlarda rehberlik eder. Salı günleri köylüler Çaykara kasabasındaki yerel pazara giderler. Bazı köylerde Jülyen takviminin 'eski yeni yılı' 14 Ocak'ta ('Kalandar' olarak adlandırılır) kutlanır. Halk karakterleri gibi giyinen köylüler kapı kapı dolaşarak şakalar yapar ve ortak bir yemek ya da başka bir ortak etkinlik için yiyecek ya da malzeme toplarlar. ⓘ

Turizm

Son yıllarda vadi önemli bir turistik cazibe merkezi haline gelmiştir. Yaz aylarında Uzungöl Gölü her gün binlerce turisti kendine çekmektedir. Özellikle göl çevresinde düzinelerce küçük ve orta ölçekli otel inşa edildi - genellikle izin alınmadan - yetkililerle çatışmaya yol açtı. 2019 yılında gölün hemen doğusunda açılan eklektik Uzungöl Dursun Ali İnan Müzesi, ilçenin tarihi, kültürü, doğası ve coğrafyasıyla ilgili objelerin yanı sıra geniş bir ağaç kökü ve gövdesi sanatı koleksiyonunu da sergiliyor. Bazı araştırmacılara göre devlet, tarım takvimi ve yaylacılıkla ilgili kutlamaların 'festivalleştirilmesi' yoluyla turizmi yerel kültürü yıkmak için bir araç olarak kullanmıştır. ⓘ

Köyler

Of ve Çaykara'daki (Katokhôr) kasaba ve köylerin orijinal adlarını gösteren 1877 tarihli haritadan bir kesit ⓘ

Çaykara ilçesinde az ya da çok kalıcı olarak yerleşilmiş yaklaşık 30 köy bulunmaktadır. Bu köyler Türkçe ve Yunanca isimleriyle kuzeyden güneye doğru sıralanmıştır. Çoğu durumda bu köyler aynı zamanda farklı bir tomruk yerleşimine, daha alçak bir ortak meraya (Romeyka'da 'kom', Türkçe'de 'mezire' olarak adlandırılır) ve yüksek yaz merasında bir mezraya (Romeyka'da 'parharia' veya 'megalo kampos', Türkçe'de 'yayla') sahiptir veya bunları paylaşmaktadır. Mevsimsel olarak kullanılan bu daha küçük yerler burada listelenmemiştir. ⓘ

Zeleka (Taşören) Camisi 2010 yılında, restore edildikten hemen sonra ve yanmadan hemen önce. Şu anda (2018) cami yeniden restore edilmiştir. ⓘ

• Akdoğan - Yukarı Hopşera / Χοψερά
• Soğanlı - Aşağı Hopşera / Κάτω Χοψερά
• Kabataş - Fotinos / Φωτεινός
• Baltacılı/Yeşilalan - Xolaisa / Χολάισσα
• Çaykara - Kadahor, Kato Horiou, Katohoriou, Kato Choriou, Katokhor, Katohori / Κατωχωρίου
• Taşören - Zeleka / Ζέλεκα
• Kayran - Limli / Λιμνή
• Fındıklıdere - Lemetos
• Eğridere - Ğorğoras / Γοργοράς, Γρηγοράς
• Işıklı - Huşo
• Sur - Şiro / Σύρος, Σούρ'
• Maraşlı - (Nefsi) Paçan, Patsan / (Νεφσί) Πατσάν
• Koldere - Vahtanç / Βαχτάνος
• Şahinkaya - Feğmonos
• Ataköy - Şinek / Σινέκ
• Yukarıkumlu - Aso Mimiloz / Άνω Μίμιλος
• Aşağıkumlu - Kato Mimiloz / Κάτω Μίμιλος
• Çambaşı - Anaşo, Anatho / Άνωθο
• Taşlıgedik - Mezrai Paçan, Mezire-i Patsan / Μεζιρέ Πατσάν
• Çamlıbel - Harheş / Άνω Σινέκ
• Taşkıran - Çoroş / Τσορόσ', Χορχός ή Τσόρος
• Köşeli - Klisura / Κλεισουρα
• Demirli - Kotli / Κοτλού
• Derindere - Aso Foliza / Ασσό Φώλιζα
• Çayıroba - Yente / Γέντη
• Uzungöl - Saraho, Şaraho, Sarahos / Σαράχο
• Köknar - Ogene, Okena, Ocena / Όκενα
• Uzuntarla - Alisinos, Alithinos / Αληθινός
• Yaylaönü - Haros / Χάρος
• Karaçam - Aso Ocena / Άνω Όκενα
• Arpaözü - İpsil / Υψήλ'
• Demirkapı - Haldizen / Χάλντιζεν
• Şekersu - Sakarsu
• Ulucami - Zeno / Ξένος ⓘ

Yaylas

Ğorğoras'ın (Eğridere) Ligoras'taki ('Kurt Dağı') yazlık yerleşimi veya Türkçe'de: Kurt Daği. ⓘ

Sultan Murat Yayla'dan bir görünüm

.

Çaykara ilçesinin üst kesimlerinde, her biri birden fazla mezraya sahip altı farklı yayla bulunmaktadır. Bunlardan en ünlüsü, Sıcakoba, Hanırmak, Şahinkaya, Eğrisu, Vartan ve Cerah mezraları tarafından paylaşılan Sultan Murat Yaylası'dır. ⓘ

Önemli sakinleri

• Cevdet Sunay (1899), Türkiye'nin beşinci cumhurbaşkanı
• Behram Kurşunoğlu (1922), fizikçi
• Orhan Tekeoğlu (1957), film yönetmeni
• Yeşim Ustaoğlu (1960), mimar ve film yönetmeni
• Vahit Tursun (1966) yerel folklor üzerine yayıncı, Romeika - Türkçe sözlüğün yaratıcısı
• İhsan Eş (1971) türkücü, Almanya'da doğdu, Çaykara'da büyüdü.
• Yunus Vehbi Yavuz (1944) profesör, akademisyen, yazar
• Yusuf Şevki Yavuz (1953) profesör, akademisyen, yazar
• Salih Sabri Yavuz (1962) profesör, akademisyen, yazar
• Hasan Rami Yavuz (1909) akademisyen ve öğretim görevlisi, yazar
• Kemal Yazıcıoğlu (1941) Bürokrat, vali
• Osman Turan (1914) Profesör, siyasetçi
• Ali Rıza Uzuner (1926) Bürokrat, eski Çalışma Bakanı
• İsmail Müftüoğlu (1939) Bürokrat, eski Adalet Bakanı
• A.Atilla Osmançelebioğlu (1947) Bürokrat, vali
• Nusret Miroğlu (1947) Bürokrat, vali
• Murat Mollamahmutoğlu (1959) profesör, akademisyen
• Seyfullah Hacımüftüoğlu (1960) Bürokrat, vali
• Sebahattin Öztürk (1962) Bürokrat, vali
• Ulvi Saran (1958) Bürokrat, akademisyen, vali
• Mevlüt Bilici (1961) Bürokrat, vali
• İsmail Yüksek (1941) profesör, akademisyen, rektör
• Hikmet Öksüz (1965) profesör, akademisyen
• Bekir Topaloğlu (1936) profesör, akademisyen, yazar
• Yaşar Yazıcıoğlu (???) Bürokrat, siyasetçi, yazar
• Devlet Toksoy (1967) profesör, akademisyen
• Ali Fikri Yavuz (1924) akademisyen, yazar
• Eyüp Aşık (1953) siyasetçi, eski milletvekili
• İbrahim Cevahir (1938) işadamı
• Atasoy Müftüoğlu (1942) araştırmacı, yazar, düşünür
• Erol Zihni Gürsoy (1955) bürokrat, vali
• Ahmet Cemil Kara (1924) siyasetçi, eski milletvekili
• Ali Naci Tuncer (1939) bürokrat, eski milletvekili
• Ayşe Doğan (1952) hakim, yüksek mahkeme üyesi
• Kerim Aydın (1953) müzisyen,
• Mazhar Afacan (1940) iş adamı, spor adamı
• Mehmet Gedik (1953) siyasetçi, eski milletvekili
• Mehmet Kara (1939) siyasetçi, eski asker
• Mehmet Zekai Özcan (1950) bürokrat, siyasetçi
• Murat Bölükbaş (1980) profesyonel futbolcu
• Ümit Teke (1980) profesyonel futbolcu
• Zafer Cansız (1987) profesyonel futbolcu
• İsmail Yüksek (1963) akademisyen, öğretim üyesi, profesör
• İsmail İnan (1918) siyasetçi, sendikacı
• Hüseyin Demircioğlu (1989) kontrol mühendisi
• Mehmet Niyazoğlu (1935) işadamı, İzmir Otogarı'nın yapımcısı
• Ahmet Cemal Niyazoğlu (1944) ilahiyatçı, araştırmacı, yazar ⓘ

Siyasi yapı

İlçeye bağlı 4 belediye (Uzungöl, Taşkıran, Ataköy, Karaçam) bulunmaktadır. 2014 yılına kadar ilçeye bağlı 27 köy bulunurken, 2014 yılı itibarıyla Trabzon ilinin Büyükşehir olması nedeniyle 32 köy mahalle statüsü almıştır. ⓘ

Coğrafya

Solaklı Çayı üzerindeki Hapsiyaş Köprüsü. ⓘ

İlçe, dağlık ve kayalık bir yapıya sahiptir. Trabzon iline 75 km uzaklıktadır. İlçe merkezi denizden 280 m yükseklikte ve 25 km içeridedir. Of ilçesinden Bayburt ili İstikametine uzanan vadinin içinde kurulmuştur. ⓘ

Soğanlı Dağları ve Uzungöl bucağının doğu ve güneyinde bulunan dağlardan çıkan sular, Ataköy Kasabası yakınında birleşerek Solaklı Çayı adını alır ve Of ilçesinde denize dökülür. Solaklı Çayı'nın yatağı dar olduğundan, bu çayın kenarında bulunan İlçein yerleşim alanı da dardır. Çaykara, Trabzon'un deniz sahilinden içeride olan 6 ilçesinden biridir. İlçenin 420 km²'lik bir yerleşim alanı vardır. Of-Dernekpazarı-Çaykara-Bayburt Devlet Karayolu, Solaklı Çayı'nı takip eder. ⓘ

İdari yapı

1947 yılında İlçe statüsüne kavuşan Çaykara'nın 4 kasabası, 27 mahallesi ve 11 mahallesi bulun- maktadır. İlçenin dağlık ve yamaç oluşu yerleşim alanlarının dağınık olmasına sebep olmaktadır. Bu itibarla her mahallenin birçok mezrası (Kom) ve yazın şenlenen yaylaları bulun- maktadır. Merkez Belediyesinden başka Ataköy, Karaçam, Uzungöl ve Taşkıran kasabalarında belediye teşkilatı kurulmuştur. İlçe Merkezinde alt yapı hizmetleri tamamlanmış olup, çevre ilçelerle de ulaşımı sürekli ve normal durumdadır. ⓘ

Sosyal yapı

İlçede evlenme yaşları genelde erkeklerde 20-24, kızlarda 17-20 yaşları arasındadır. Evlenen gençler gelir düzeyinin düşük olması nedeniyle genelde ilçeyi terk edip gurbete göç etmektedir. Eşler evlilikten önce kısa bir nişanlılık dönemi geçirirler. Düğünler genelde basit geçer. Düğünü takip eden 7. Gün "Yedi" diye tabir edilen tören yapılır. Son zamanlarda İlçe merkezindeki düğünler Halk Eğitim Merkezi ve Belediye Düğün Salonunda yapılmaya başlanmıştır. Düğünlerde kemençe ve kaval gibi mahalli çalgılar eşliğinde horon oynanır. ⓘ

Halkın giyim kuşamı giderek modern görünüme dönüşmektedir. Yöresel kıyafet genelde yaşlılarda görünür. Geleneksel kıyafetlerde en önemli giysiler Zıpka, Laz Donu, Sapuk, peştamal, Yazma, Kefiye ve Oğluk olarak gösterilebilir. Karadeniz Rumcası birçok köyde kullanılmaya devam edilmektedir. ⓘ

Turizm ve doğal kaynaklar

Uzungöl ⓘ

İlçe turizm yönünden Trabzon'un diğer ilçelerine nazaran, sınırları içinde bulunan Taşkıran ve Uzungöl Beldeleri nedeniyle şanslı bir konuma sahiptir. Özellikle son 10 yıl içinde tanıtım yapılan bu doğa harikası beldelerimiz, her yıl birçok yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret edilmiştir. ⓘ

Çaykara Uzungöl arasındaki asfalt yol yapımı çalışmaları bitmiştir. Halen beldedeki yatak kapasitesi 1000'e ulaşmıştır. Girişimciler tarafından yaptırılan bungalov tipi evler vardır. ⓘ

Yıllar önce bir dağ yamacının kayarak dere ağzını kapatması sonucu oluşan suni gölün hemen yanında başlayan gür çam ormanların yüksekliği 2000 metreyi bulur. Bu ormanların hemen bittiği yerde, hemen yöre insanlarının yazın kullandığı geniş yaylalarımız gelir. Son zamanlarda deniz turizmin den sıkılan yerli ve yabancı turistler Yayla Turizmine önem vermeleri neticesinde yaylalar da bu hareketlilikten nasibini almaya başlamıştır. Nitekim Sultanmurat Yaylasında 3 yıldızlı otel ayarında ve 150 yataklı modern otel 1997 yılında faaliyete geçmiş olup, hâlen var olan talepleri daha şimdiden karşılayamaz duruma gelmiştir. Keza aynı güzergâh üzerinde bulunan Limonsuyu Yaylasında 100 yataklı otel bulunmakta olup, yapılan bu yatırımlar ileride yapılacak yeni yatırımların müjdesini vermektedir. Ancak, Uzungölde yapılan yatırımlar, doğa güzelliklerini tahrip etmiş olup gidenleri kartpostallardan çok daha farklı hayal kırıklığına uğratan görüntüler karşılamaktadır. ⓘ

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır ⓘ
1965	38.221	1.605	36.616
1970	42.138	1.318	40.820
1975	38.636	1.351	37.285
1980	34.697	1.085	33.612
1985	33.906	2.022	31.884
1990	21.660	2.250	19.410
2000	35.435	5.829	29.606
2007	14.018	1.500	12.518
2008	16.268	2.617	13.651
2009	18.092	2.436	15.656
2010	16.939	2.469	14.470
2011	14.254	2.086	12.168
2012	13.220	2.000	11.220
2013	14.384	14.384	veri yok
2014	13.854	13.854	veri yok
2015	12.874	12.874	veri yok
2016	12.672	12.672	veri yok
2017	12.396	12.396	veri yok
2018	16.213	16.213	veri yok
2019	14.379	14.379	veri yok
2020	13.890	13.890	veri yok

Not 1: 1990 yılında Dernekpazarı ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır. ⓘ

Not 2: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır. ⓘ