Fitre

İslam'da Sadaka-i Fıtır (Oruç Bozma Sadakası) veya Zekat-ı Fıtır (İnsan Doğasının Sadakası) olarak da bilinen Fıtır Zekatı, Ramazan ayının sonunda gücü yeten her Müslüman'ın vermesi gereken zorunlu bir sadaka türüdür. Fıtır Sadakası'nın amacı, yoksul insanların Ramazan orucunu bozma bayramı olan Ramazan Bayramı'nı kutlamalarını sağlamaktır. ⓘ

Bu sadaka şekli, orucun son günü gün batımından itibaren zorunlu hale gelir ve bayram namazının başlangıcına kadar (yani ertesi gün güneş doğduktan kısa bir süre sonra) bu şekilde kalır. Ancak bu süreden önce de ödenebilir. Bazı sahabeler Ramazan Bayramı'ndan birkaç gün önce ödemişlerdir. Zekat miktarı, geliri ne olursa olsun herkes için aynıdır: asgari miktar, ailenin her bir üyesi için bir sa` (dört çift avuç) yiyecek, tahıl veya kuru meyve veya eşdeğer miktarda paradır (tahmini olarak 5 £ veya 7 ABD Doları). ⓘ

Fıtır sadakası her Müslüman için vacip (gerekli) bir görevdir. Bir kişi iyi bir sebep olmaksızın bu süreyi kaçırırsa günah işlemiş olur ve bunu telafi etmesi gerekir. ⓘ

Türkçede fitre şeklinde söylenen fıtır sadakası, nisab miktarı malı olan müslümanların Bayram namazına kadar vermeleri vacib olan sadaka türüdür. Fitre kişi başına verilir. Ailedeki bütün bireylerin fitresini büyüklerden biri verir. Türkiye'de her yıl kişi başına verilecek olan miktarı Diyanet İşleri Başkanlığı belirler. ⓘ

Sınıflandırma

Sadaka-i Fıtır, imkânı olan kadın-erkek, küçük-büyük her Müslümanın yerine getirmesi vacip olan bir görevdir. ⓘ

İslami geleneğe (Sünnet) göre, İbn Ömer, İslam Peygamberi Muhammed'in Fıtır Sadakasını Müslümanlar arasındaki köle, hür, erkek, kadın, genç ve yaşlı herkes için bir sa' kuru hurma veya bir sa' arpa olarak zorunlu kıldığını söylemiştir. ⓘ

Evin reisi diğer fertler için de gerekli miktarı ödeyebilir. Ebu Said el-Hudri şöyle demiştir:

Allah'ın Resûlü'nün (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatında gençlerimiz, yaşlılarımız, hürlerimiz ve kölelerimiz adına bir sa' tahıl, peynir veya kuru üzüm çıkarırdık." ⓘ

Önem

Zekâtın İslam toplumu içinde servetin dolaşımında oynadığı önemli rol, Sadaka-i Fıtır tarafından da oynanır. Ancak Sadaka-i Fıtır'da her bireyin kendisinden ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerden ne kadar sadaka alacağını hesaplaması ve bu sadakayı hak edenleri bulmak için topluma gitmesi gerekmektedir. Böylece Sadaka-i Fıtır, toplum bağlarının gelişmesinde çok önemli bir rol oynar. Zenginler yoksullarla, yoksullar da aşırı yoksullarla doğrudan temasa geçmek zorundadır. Toplumun çeşitli kademeleri arasındaki bu temas, İslam toplumu içinde gerçek akrabalık ve sevgi bağlarının kurulmasına yardımcı olur ve sahip olanları, sahip olmayanlara karşı cömert olma konusunda eğitir. ⓘ

Amaç

Fıtır Zekatı'nın temel amacı, yoksullara diğer Müslümanlarla birlikte iftar bayramını (`Eid al-Fitr) kutlayabilecekleri bir ortam sağlamaktır. ⓘ

Her Müslüman Ramazan ayının bitiminde, farz olan orucu tutma imkânı verdiği için Allah'a şükretmenin bir göstergesi olarak Fıtır Zekâtı ödemekle yükümlüdür. Bunun amacı şudur:

1. Oruç tutan kişiden bir vergi olarak. Bu hadise dayanmaktadır: Allah'ın Peygamberi şöyle buyurmuştur: "Oruç ayının orucu yer ile gök arasında asılı kalır ve fıtır sadakası verilmeden ilahi huzura yükseltilmez."
2. Oruç tutanları her türlü çirkin fiil ve sözden arındırmak, fakir ve muhtaçlara yardım etmek. ⓘ

İkinci görüş, İbn Abbas'tan gelen şu hadise dayanmaktadır: "Allah'ın Peygamberi, oruç tutanları çirkin söz ve davranışlardan korumak ve muhtaçları doyurmak için onlara Fıtır Sadakası'nı farz kılmıştır. Bayram namazından önce ödeyene zekât, namazdan sonra ödeyene sadaka olarak kabul edilir." ⓘ

Şartlar

Fıtır sadakası vaciptir ve belirli bir zaman diliminde dağıtılması gerekir. Eğer kişi geçerli bir mazereti olmaksızın bu süreyi kaçırırsa günah işlemiş olur ve kaza etmesi gerekir. Bu sadaka orucun son günü gün batımından itibaren farz olur ve bayram namazının başlangıcına kadar (yani ertesi gün güneş doğduktan kısa bir süre sonra) farz olarak kalır. Bununla birlikte, yukarıda belirtilen süreden önce de ödenebilir, çünkü sahabelerin çoğu Sadaka-i Fıtır'ı bayramdan birkaç gün önce öderlerdi. ⓘ

İslam'ın yayılmasından sonra fakihler, Fıtır Sadakası'nın bayram günü hak sahiplerine ulaşmasını sağlamak için Ramazan ayının başından ve ortasından itibaren ödenmesine izin vermişlerdir. Dağıtımın bayram namazından önce yapılması özellikle vurgulanmıştır, böylece fitreyi alan ihtiyaç sahipleri bayram günü bakmakla yükümlü oldukları kişilerin ihtiyaçlarını karşılamak için fitreyi kullanabileceklerdir. ⓘ

Nafi'den rivayet edildiğine göre, Nebi (s.a.v.)'in arkadaşı İbn Ömer fitreyi kabul edenlere bayramdan bir veya iki gün önce verirdi. ⓘ

İbn Ömer'den rivayet edildiğine göre Peygamber (s.a.v.) Fıtır sadakasının bayram namazından önce verilmesini emretmiştir. ⓘ

Fıtır sadakasını vaktinde vermeyi unutan kimse, her ne kadar Fıtır sadakasından sayılmayacak olsa da, bunu mümkün olan en kısa sürede yapmalıdır. ⓘ

Oran

Zekât miktarı, farklı gelir düzeylerine bakılmaksızın herkes için aynıdır. Asgari miktar, ailenin her bir üyesi için bir sa` (dört çift avuç) yiyecek, tahıl veya kuru meyvedir. Bu hesaplama, İbn Ömer'in Peygamber'in Fıtır Sadakası'nı zorunlu kıldığı ve bir sa' kuru hurma veya bir sa' arpa ile ödenebileceği yönündeki rivayetine dayanmaktadır. Hanefi mezhebinde Fıtır Sadakası'nın yukarıdaki miktara denk gelecek şekilde nakit olarak ödenmesine izin verilirken, Maliki, Şafii ve Hanbeli mezheplerinde buna izin verilmez. Ödeme şekli olarak nakit kullanmak, dünya çapında birçok resmi fetva konseyi tarafından benimsenen bir tutum haline gelmiştir. ⓘ

Muhammed'in bir arkadaşı olan Ebu Said el-Hudri, "Peygamber'in zamanında bunu (Zekat-ı Fıtır) yiyecek, kuru hurma, arpa, kuru üzüm veya kuru peynir olarak verirdik" demiştir. (Sünni alimlerin çoğunluğuna göre bir sa'a yaklaşık olarak 2,6 kg ila 3 kg arasındadır). ⓘ

Fıtır Sadakası'nın dağıtımı, Zekât'ın dağıtımı ile aynıdır ve daha geniş anlamdadır. Fıtır Sadakası alabilecek kişiler, Tevbe Suresi'nde [9:60] belirtilen sekiz alıcı kategorisidir. Bunlar şunlardır

1. fakirler,
2. muhtaçlara,
3. Zekat tahsildarları,
4. kalplerin uzlaşması,
5. esirlerin / kölelerin serbest bırakılması (fee al-Riqab),
6. Borçlular,
7. Dini bir dava veya Allah yolunda savaşanlar (Fî Sebîlillâh) veya Allah yolunda cihat edenler,
8. Yolcu. ⓘ

Fıtır sadakası yukarıda belirtilen kategorilere gitmelidir. Zekat-ı mal, bu tür başka şeyler için de kullanılamaz. ⓘ