Arpa
| Arpa ⓘ | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Arpa
| ||||||||||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
Türler
| ||||||||||||||||||||||||
|
32 tür. |
Arpa (Hordeum vulgare L.) buğdaygillerden taneleri malt ve yem olarak kullanılan önemli bir tahıl bitkisidir. Tarih öncesi devirlerdeki en önemli kültür bitkilerinden biri olmakla birlikte, ekonomik önemi olan bitkilerin başında gelmektedir. Yaklaşık 10.500 yıl önce, bugünkü İsrail, Ürdün, Lübnan, batı Suriye, batı İran, Irak ile güneydoğu Türkiye’yi kapsayan ve Bereketli Hilal olarak isimlendirilen bölgede kültüre alındığı bilinmektedir. O zamanlarda ekimi yapılmakta olan arpa, bugün yabani arpa (Hordeum vulgare L. ssp. spontaneum (K. Koch.) Thell.) olarak da bilinen ve ilk defa Türkiye’de keşfedilmiş olan bir alt türdür. Bu alt türü, insanlar en az 18.000–19.000 yıldan beri, önemli bir besin kaynağı olarak kullanmaktadırlar. İnsanlar arpayı 10.000 yıl öncesinde Orta Doğu’dan başlayarak, 2.000 yıl öncesinde Çin’e kadar, dünyanın farklı yerlerinde ıslah etmişler böylece bugün kullandığımız arpayı (Hordeum vulgare ssp. vulgare L.) elde etmişlerdir. ⓘ
Dünyada, tahıllar arasında üretimde mısır, buğday ve pirinçten sonra 4. sırada yer alan arpa, Türkiye’de ise buğdaydan sonra ikinci sıradadır. 2008’de dünya genelinde toplam üretimi 157.644.721 ton olup, 2009 yılı itibarı ile Türkiye 7.4 milyon ton üretim ile 6. sıradadır. Üretimde başı çeken ülkeler sırasıyla, Rusya, Ukrayna, Fransa, Almanya, Kanada ve İspanya’dır. Arpanın ekimi dünyada 56.774.297 hektarlık alana yapılmaktadır. ⓘ
Arpa neolitik dönemden itibaren milyonlarca insan tarafından önemli bir besin kaynağı olarak tüketilmiş olsa da, bugün daha çok hayvan yemi ve bira yapımında kullanılmaktadır. 1980’lerde Avrupa ve Amerika’da besin değerinin anlaşılmasıyla gıda sektörüne yeniden girmiştir. Ancak, Asya ve kuzey Afrika’daki bazı kültürlerde arpanın gıda sektöründeki yeri eski çağlardan beri değişmemiştir. Bunun yanı sıra, buğdayın ekilemediği kutup bölgelerinde ve yüksek dağlık bölgelerde arpa ekilerek besin maddesi olarak kullanılmaktadır. Bugün dünyada ekimi yapılan arpanın %65’i hayvan yemi olarak, %33’ü maltlık olarak bira ve viski yapımı ile biyodizel üretiminde, %2’si de insan besini olarak gıda endüstrisinde kullanılmaktadır. Türkiye'de ise tüketimin %90’ı hayvan yemi olarak, kalan kısmı maltlık olarak bira sanayinde ve gıda endüstrisinde kullanılmaktadır. Gıda endüstrisinde kullanılan oran çok düşük olup, bira sanayinde kullanılan oran her geçen yıl artmaktadır. ⓘ
Hayvan yemi olarak kullanılan arpalarda protein oranının fazla olması gerekmektedir. Kavuzun fazla olması besleyicilik değerini düşürür. Bu nedenle, protein değeri yüksek ve kavuzca yoksul olan altı sıralı arpa, yemlik arpa olarak kullanmaktadırlar. Biralık arpalarda ise protein oranının düşük olması istenmektedir (%9 – 10,5). Bu amaçla, bira üretimi için gerekli olan malt iki sıralı beyaz arpalardan elde edilir ⓘ
Türkçede arpa sözcüğüne ilk olarak, 9. yüzyıldan kalma Karabalgasun Yazıtı'nda rastlanmıştır ve Türkçe’de hem “bitki (Hordeum vulgare L.)” hem de “bu bitkinin ürünü olan tahıl” olmak üzere iki ayrı anlamda kullanılmaktadır. Arpa, tarih boyunca maruz kaldığı gerek ıslah çalışmaları gerekse doğal seleksiyonlar sonucunda, tarımsal üretimini kolaylaştıracak fenotipik özellikler kazanmıştır. Bu fenotipik özelliklerin yanında, erken olgunlaşma ve stres koşullarına yüksek oranda uyum sağlayabilme gibi nitelikleri, kutuplardan ekvatoral bölgelere kadar tüm dünya çapında, ekime uygun bir ürün olmasını sağlamıştır. Bu stres koşulları, çok soğuk ve sert iklimleri, kuraklığı, alkali ve tuzlu topraklarda yetişmeyi kapsamaktadır. Bugün arpa, kuzey kutbundan tropik bölgelere, her türlü iklim koşulları altında yaygın bir şekilde ekili olmakla birlikte, ılıman bölge tarım ekonomilerinde kilit rol oynamaktadır. Bunun yanı sıra, yabani arpanın aşırı iklim koşullarına uyum sağlayabilme yeteneği ve henüz açığa çıkmamış olası uyum yeteneği göz önüne alındığında, gelecekte arpanın germplazm kaynaklarına başvurularak bu potansiyellerin kullanılabileceği düşünülmektedir. ⓘ
Kısa yaşam döngüsü, tek yıllık bir bitki olması ve genomunun yedi çift kromozomdan oluşması, arpayı moleküler çalışmalar için önemli bir model bitki yapmaktadır. Fizyolojik, morfolojik ve genetik açıdan büyük çeşitlilik göstermesi, geniş ölçüde genetik stokların ve haritaların bulunması ve kendi kendine döllenebilmesi sayesinde çok yönlü testlerin uygulanabilmesi, arpanın fizyolojik ve moleküler çalışmalar için önemini daha da arttırmaktadır. ⓘ
| Arpa ⓘ | |
|---|---|
| |
| Arpa çizimi | |
Bilimsel sınıflandırma 
| |
| Krallık: | Plantae |
| Klad: | Trakeofitler |
| Klad: | Angiospermler |
| Klad: | Monokotlar |
| Klad: | Commelinids |
| Sipariş: | Poales |
| Aile: | Poaceae |
| Alt familya: | Pooideae |
| Cins: | Hordeum |
| Türler: | H. vulgare
|
| Binom adı | |
| Hordeum vulgare L.
| |
| Eşanlamlılar | |
|
Liste
| |
Etimoloji
Eski İngilizcede arpa için kullanılan kelime bere olup, Proto-Hint-Avrupa kökenlidir ve Latince farina "un" kelimesiyle akrabadır (ilgili girişlere bakınız). ⓘ
Modern İngilizce arpanın Eski İngilizce'deki doğrudan atası, "arpadan" anlamına gelen bærlic sıfatıydı. Oxford İngilizce Sözlüğü'nde bærlic biçiminin ilk alıntısı, bærlic-croft bileşik kelimesinde MS 966 civarına tarihlenmektedir. Bære kelimesi İskoçya'nın kuzeyinde bere olarak varlığını sürdürmektedir ve burada yetiştirilen belirli bir altı sıralı arpa türüne atıfta bulunmaktadır. ⓘ
Aslen "arpa evi" anlamına gelen barn kelimesinin kökeni de bu kelimelere dayanmaktadır. ⓘ
Arpanın bilimsel cins adı olarak kullanılan Latince hordeum (bkz.) kelimesi, tahıl başağının uzun dikenli kılçıklarından sonra "kıllı" anlamına gelen bir Hint-Avrupa kökünden türetilmiştir. ⓘ
Biyoloji
_-_United_States_National_Arboretum_-_24_May_2009.jpg)
Arpa, çim ailesinin bir üyesidir. Kendi kendine tozlaşan, 14 kromozomlu diploid bir türdür. Evcilleştirilmiş arpanın yabani atası Hordeum vulgare subsp. spontaneum, Batı Asya ve kuzeydoğu Afrika'nın Bereketli Hilal bölgesi boyunca otlaklarda ve ormanlık alanlarda bol miktarda bulunur ve bozulmuş habitatlarda, yol kenarlarında ve meyve bahçelerinde bol miktarda bulunur. Bu bölgenin dışında yabani arpa daha az yaygındır ve genellikle bozulmuş habitatlarda bulunur. Bununla birlikte, genom çapında çeşitlilik belirteçleri üzerine yapılan bir çalışmada, Tibet'in ekili arpanın evcilleştirildiği ek bir merkez olduğu bulunmuştur. ⓘ
Evcilleştirme
Yabani arpa (H. spontaneum) evcil arpanın (H. vulgare) atasıdır. Evcilleştirme sürecinde, arpa tanesinin morfolojisi önemli ölçüde değişerek uzun bir şekilden daha yuvarlak küresel bir şekle dönüşmüştür. Ayrıca yabani arpa, kültür arpasına göre abiyotik veya biyotik streslere karşı direnç ve iklim değişikliklerine adaptasyon potansiyeli olan farklı genlere, alellere ve düzenleyicilere sahiptir. Yabani arpanın kırılgan bir başağı vardır; olgunlaştığında başakçıklar ayrılarak tohumun dağılmasını kolaylaştırır. Evcilleştirilmiş arpanın kırılmayan başakları vardır, bu da olgun başakların hasadını çok daha kolay hale getirir. Kırılmama durumu, Bt1 ve Bt2 olarak bilinen birbirine sıkı sıkıya bağlı iki genden birindeki mutasyondan kaynaklanır; birçok çeşit her iki mutasyona da sahiptir. Kırılmama durumu çekiniktir, bu nedenle bu durumu sergileyen arpa çeşitleri mutant alel için homozigottur. ⓘ
Arpada evcilleştirmeyi, genetik düzeyde temel fenotipik özelliklerin değişimi takip eder. Kromozomal bölgelerdeki evcilleştirilmiş ve yabani genler arasındaki genetik varyasyon hakkında çok az şey bilinmektedir. ⓘ
İki sıralı ve altı sıralı arpa
Başakçıklar, rachis boyunca dönüşümlü olarak üçüzler halinde düzenlenmiştir. Yabani arpada (ve Hordeum'un diğer Eski Dünya türlerinde), sadece merkezi başakçık verimlidir, diğer ikisi ise azalmıştır. Bu durum, iki sıralı arpa olarak bilinen bazı çeşitlerde korunur. Bir çift mutasyon (biri dominant, diğeri resesif), altı sıralı arpa üretmek için verimli yan başakçıklarla sonuçlanır. Son genetik çalışmalar, iki sıralı arpadan altı sıralı arpaya geçişten bir gendeki (vrs1) mutasyonun sorumlu olduğunu ortaya koymuştur. ⓘ
Bazen ayrı bir tür olarak kabul edilen iki sıralı arpa, Hordeum distichon, altı sıralı arpadan daha düşük protein içeriğine ve dolayısıyla daha fazla fermente edilebilir şeker içeriğine sahiptir. Yüksek proteinli arpa hayvan yemi için en uygun olanıdır. Maltlık arpa genellikle daha düşük proteinlidir ("düşük tahıl azotu", genellikle geç gübre uygulaması olmadan üretilir) daha düzgün çimlenme gösterir, daha kısa demleme gerektirir ve ekstraktta birayı bulanıklaştırabilecek daha az protein içerir. İki sıralı arpa geleneksel olarak İngiliz ale tarzı biralarda kullanılırken, geleneksel Alman biraları için iki sıralı maltlı yazlık arpa tercih edilir. ⓘ
Amilaz bakımından zengin altı sıralı arpa, özellikle mısır ve pirinç gibi katkı maddeleri kullanıldığında, bazı Amerikan lager tarzı biralarda yaygındır. ⓘ
Kabuksuz arpa
Kabuksuz veya "çıplak" arpa (Hordeum vulgare L. var. nudum Hook. f.), daha kolay çıkarılabilen bir kabuğa sahip evcilleştirilmiş bir arpa türüdür. Çıplak arpa eski bir gıda ürünüdür, ancak özellikle domuz ve kümes hayvanları için tahılın sindirilebilir enerjisini artırmak için seçilmiş kabuksuz arpa kullanımı etrafında yeni bir endüstri gelişmiştir. Kabuksuz arpa, tam tahıl olarak birkaç potansiyel yeni uygulama ve katma değerli ürünler için araştırılmıştır. Bunlar arasında çoklu gıda uygulamaları için kepek ve un bulunmaktadır. ⓘ
Kabuksuz arpa taneleri
Kabuksuz arpa taneleri ⓘ
Sınıflandırma
Arpanın geleneksel sınıflandırmalarında, bu morfolojik farklılıklar arpanın farklı biçimlerinin farklı türler olarak sınıflandırılmasına yol açmıştır. Bu sınıflandırmalara göre, parçalı başaklı iki sıralı arpa (yabani arpa) Hordeum spontaneum K. Koch olarak sınıflandırılmıştır. Kırılmayan başaklı iki sıralı arpa H. distichon L., kırılmayan başaklı altı sıralı arpa H. vulgare L. (veya H. hexastichum L.) ve kırılan başaklı altı sıralı arpa H. agriocrithon Åberg olarak sınıflandırılır. ⓘ
Bu farklılıklar sitolojik ve moleküler kanıtlarla birlikte tek gen mutasyonlarından kaynaklandığı için, son sınıflandırmaların çoğu bu formları tek bir tür, H. vulgare L. olarak ele almaktadır. ⓘ
Çeşitler
- Kelime dağarcığı
- DON: Fusarium baş yanıklığının toksik bir yan ürünü olan ve vomitoksin olarak da bilinen deoksinivalenolün kısaltması
- Başlık tarihi: Arpa yetiştiriciliğinde bir parametre
- Konaklama: Sapların zemin seviyesine yakın eğilmesi
- Nutans: 'Erectum'un (dik kulaklı) aksine gevşek kulaklı bir çeşit için bir tanımlama
- QCC: Bir kök pas patotipi (Puccinia graminis f. sp. tritici)
- Rachilla: Bir başakçığın çiçekleri taşıyan kısmı, rachilla kıllarının uzunluğu arpa çeşitlerinin bir özelliğidir ⓘ
- Çeşitler
- 'Azure', 1982'de piyasaya sürülen altı sıralı, mavi aleuronlu bir maltlık arpadır, güçlü samanı ile yüksek verimlidir, ancak gevşek islenmeye karşı hassastır.
- Kaba kılçıklı, kısa rachilla tüylü ve renksiz aleuronlu altı sıralı bir maltlık arpa olan 'Beacon', 1973'te piyasaya sürülmüştür ve Kuzey Dakota Eyalet Üniversitesi'nin (NDSU) gevşek rastığa dirençli ilk arpasıdır.
- Altı sıralı bir arpa olan Bere, şu anda çoğunlukla İskoçya'nın Orkney bölgesinde 5-15 hektarlık bir alanda yetiştirilmektedir. İskoçya'nın Islay adasındaki iki ek parsel 2006 yılında Bruichladdich İçki Fabrikası için ekilmiştir.
- Eski bir Alman iki sıralı arpası olan 'Betzes', Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı (USDA) tarafından Polonya'nın Kraków kentinden Kuzey Amerika'ya getirilmiştir. Montana ve Idaho tarımsal deney istasyonları Betzes'i 1957 yılında piyasaya sürmüştür. Orta-kısa boylu, orta kuvvetli-samanlı, orta mevsim olgunlaşan bir arpadır. Sarı aleuronlu orta ila büyük tanelere sahiptir. Betzes, gevşek ve kapalı islere, paslara ve haşlanmaya karşı hassastır.
- İki sıralı, düz kanatlı bir çeşit olan 'Bowman', 1984 yılında NDSU ve USDA tarafından Kuzey Dakota'da geliştirilen bir yemlik arpa, bahar çeşidi olarak ortaklaşa piyasaya sürülmüştür. İyi bir test ağırlığına ve saman gücüne sahiptir. Buğday sap pasına dayanıklıdır, ancak gevşek is ve arpa sarı cüce virüsüne duyarlıdır.
- Busch Agricultural Resources'daki arpa ıslah programı tarafından geliştirilen bir çeşit olan 'Celebration' 2008 yılında piyasaya sürülmüştür. NDSU Foundation Seedstocks (NDFSS) projesi ve Busch Agricultural Resources arasındaki işbirliği anlaşması sayesinde, 'Celebration' arpanın tüm temel tohumları NDFSS tarafından üretilecek ve dağıtılacaktır. 'Celebration' mükemmel agronomik performansa ve malt kalitesine sahiptir. Minnesota, Kuzey Dakota, Idaho ve Montana için iyi adapte edilmiş, orta-erken olgunluk, orta-erken başaklanma, orta-kısa boy, orta-lax baş tipi, kaba kılçıklar, kısa rachilla kılları ve renksiz aleurone ile Septoria ve ağ lekesine orta derecede dayanıklı bir Orta Batı çeşididir. Fusarium baş yanıklığına karşı gelişmiş reaksiyona ve sürekli olarak daha düşük DON içeriğine sahiptir.
- Bir Kanada çeşidi olan 'Centennial', Alberta Üniversitesi tarafından 'Lenta' x 'Sanalta' melezinden geliştirilmiştir. İki sıralı, nispeten kısa, sert saplı, geç olgunlaşan bir çeşittir. Çekirdek orta uzunlukta ve sarı aleuronludur. Yemlik arpa olarak piyasaya sürülmüştür.
- Bir Amerikan çeşidi olan 'Compana', USDA'nın Bitki Bilimi Araştırma Bölümü ile işbirliği içinde Idaho ve Montana Tarımsal Deney İstasyonları tarafından kompozit bir çaprazlamadan geliştirilmiştir. Montana tarafından 1941 yılında piyasaya sürülmüştür. 'Compana' iki sıralı, orta derecede zayıf samanlı, orta-kısa ve orta mevsim olgunluğuna sahip bir çeşittir. Çekirdekleri uzun ve geniş olup sarı aleuronludur. Bu çeşit gevşek is hastalığına dayanıklıdır ve kapalı is hastalığına orta derecede dayanıklıdır.
- İki sıralı bir arpa olan 'Conlon', 1996 yılında NDSU tarafından piyasaya sürülmüştür. Test ağırlığı ve verimi 'Bowman'dan daha iyidir. Verim 'Stark' ile eşittir. 'Conlon', 'Bowman'dan daha erken başlar ve çekirdek dolgunluğu ile iyi bir ısı toleransı gösterir. Külleme ve ağ lekesine karşı dayanıklıdır, ancak leke lekesine karşı orta derecede hassastır. Yüksek verimli yetiştirme koşulları altında yatmaya eğilimlidir. En iyi batı Kuzey Dakota ve komşu batı eyaletlerine adapte olmuş gibi görünmektedir.
- Yüksek verimli bir Çek çeşidi olan 'Diamant', X-ışınları ile oluşturulan kısa boylu, mutant bir çeşittir.
- Altı sıralı, kaba tavlı bir çeşit olan 'Dickson', 1965 yılında NDSU tarafından piyasaya sürülmüştür. İyi bir saman gücüne sahipti ve sap pasına karşı dirençliydi, ancak gevşek is hastalığına karşı hassastı. 'Dickson' yaygın yaprak lekesi hastalıklarına karşı 'Trophy', 'Larker' ve 'Traill'den daha dirençliydi. Başaklanma tarihi, bitki boyu ve saman gücü bakımından 'Trophy' ile benzerdi. 'Trophy' ve 'Larker'dan daha az, ancak 'Traill' ve 'Kindred'den daha fazla dolgunluğa sahipti.
- Altı sıralı maltlık bir çeşit olan 'Drummond', 2000 yılında NDSU tarafından piyasaya sürülmüştür. Beyaz aleurone, uzun rachilla kılları ve yarı pürüzsüz kılçıklara sahiptir. 'Drummond' mevcut altı sıralı çeşitlerden daha iyi saman gücüne sahiptir. Başaklanma tarihi Robust'a benzer ve bitki boyu Stander'a benzer. Leke lekesine dayanıklıdır ve ağ lekesine orta derecede duyarlıdır. Bununla birlikte, ağ lekesi direnci mevcut tüm çeşitlerden daha iyidir. Fusarium baş yanıklığı reaksiyonu 'Robust' ile benzerdir. Buğday sap pasının yaygın ırklarına dayanıklıdır, ancak Pgt-QCC patotipine duyarlıdır. 'Drummond' Amerikan Maltlık Arpa Birliği'nin tavsiye edilen çeşitler listesinde yer almaktadır. İki yıllık tesis ölçekli değerlendirmede, 'Drummond' Anheuser-Busch, Inc. ve Miller Brewing tarafından tatmin edici bulunmuştur.
- Altı sıralı, beyaz-aleuron maltlık arpa olan 'Excel' 1990 yılında Minnesota tarafından piyasaya sürülmüştür. O dönemde yetiştirilen diğer altı sıralı arpalardan daha kısa boylu olan bu arpa, orta-erken olgunluk, orta derecede güçlü saman, pürüzsüz kılçıklar ve uzun rachilla kılları ile yüksek verimlidir. Kök pasına karşı yüksek ve leke lekesine karşı orta derecede dirençlidir, ancak gevşek is hastalığına karşı hassastır. Maltlık özellikleri 'Morex' ile eşit veya daha yüksektir, erik çekirdek yüzdesi 'Robust'tan daha düşüktür.
- Altı sıralı, beyaz-aleuron maltlık arpa olan 'Foster', 1995 yılında NDSU tarafından piyasaya sürülmüştür. 'Robust'tan yaklaşık bir gün önce ve biraz daha kısa olan bu çeşit, 'Morex', 'Robust' ve 'Hazen'dan daha yüksek verimlidir. Saman gücü 'Excel' ve 'Stander' ile benzerdir, ancak 'Robust'tan daha iyidir. Ağ lekesine karşı orta derecede hassastır, ancak leke lekesine karşı dayanıklıdır. Protein oranı 'Robust' ve 'Morex'ten %1,5 daha düşüktür.
- Altı sıralı, beyaz-aleuron bir çeşit olan 'Glenn', 1978 yılında NDSU tarafından piyasaya sürülmüştür. 'Glenn', 'Larker'a göre yaprak lekesi hastalıklarına karşı daha iyi dirençle birlikte yaygın gevşek ve örtülü is ırklarına karşı dirençliydi. 'Larker'dan yaklaşık iki gün önce olgunlaştı ve 'Larker' ve 'Beacon'dan yaklaşık %10 daha fazla verim verdi.
- Bir İngiliz yarı bodur çeşidi olan 'Golden Promise', bira ve viski yapımında kullanılan tuza toleranslı, mutant (gama ışınları ile oluşturulan) bir çeşittir.
- Altı sıralı, düzgün doğumlu, beyaz aleuronlu bir yemlik arpa olan 'Hazen', 1984 yılında NDSU tarafından piyasaya sürülmüştür. 'Hazen', 'Glenn'den iki gün sonra baş verir. Gevşek is hastalığına karşı hassastır.
- Highland arpa Tibet Platosu'nda yetiştirilen bir üründür.
- 'Kindred' 1941 yılında piyasaya sürülmüş ve Kindred, Kuzey Dakota'lı bir çiftçi olan S.T. Lykken tarafından yapılan bir seleksiyondan geliştirilmiştir. Altı sıralı, kaba tavlı, orta erkenci Mançurya tipi maltlık bir çeşitti ve iyi verim veriyordu. 'Kindred' kök pasına dirençliydi, ancak leke lekesi ve Septoria'ya karşı orta derecede duyarlıydı. Yanıklığa ve kök çürüklüğüne 'Wisconsin 38'den daha az duyarlıydı. Orta boylu ve zayıf samanlıydı.
- 'Kindred L', mavi Mançurya tiplerini elimine etmek için yapılan bir yeniden seçimdir.
- Altı sıralı, yarı pürüzsüz doğumlu bir maltlık arpa olan 'Larker' ilk olarak 1961 yılında piyasaya sürülmüştür. Orta olgunlukta, orta saman gücüne ve orta yüksekliğe sahipti. 'Larker' pasa karşı dirençliydi, ancak yaprak hastalıklarına ve gevşek islere karşı hassastı. Piyasaya sürüldüğünde çekirdek dolgunluğu açısından diğer tüm malt çeşitlerinden üstündü.
- NDSU tarafından 1995 yılında piyasaya sürülen 'Logan', maltlık olmayan bir arpa olarak sınıflandırılmıştır. Beyaz-aleuron, iki sıralı bir arpa olup, başaklanma tarihi ve bitki boyu bakımından 'Bowman'a, yaprak hastalıkları bakımından da 'Morex'e benzer. 'Bowman' ve 'Morex'e göre daha iyi verim, test ağırlığı ve yatma skoruna ve daha düşük proteine sahiptir.
- 'Lux' bir Danimarka çeşididir.
- Mavi-aleuron maltlık bir çeşit olan 'Manchurian', 1922 yılında NDSU tarafından piyasaya sürülmüştür. Zayıf ila orta sertlikte samana sahipti ve sap pasına duyarlıydı. Yanlış şerit virüsü içermeyen stoktan geliştirilmiştir.
- 'Manscheuri', aynı zamanda 'Accession No. 871' olarak da adlandırılır, ilk olarak 1904'ten önce NDSU tarafından piyasaya sürülmüş olabilecek altı sıralı bir arpadır. O dönemde Kuzey Dakota'da yetiştirilen yaygın türlerin çoğundan daha fazla verim vermiştir. O zamanki çeşitlerden daha sert bir sapa ve büyük, dolgun tanelerle dolu daha uzun bir başa sahipti.
- 'Mansury', aynı zamanda 'Accession No. 172' olarak da adlandırılır, ilk olarak NDSU tarafından yaklaşık 1905 yılında piyasaya sürülen iki sıralı bir arpadır.
- 'Maris Otter', geleneksel İngiliz biraları için malt üretiminde veya herhangi bir tarzda 'daha maltlı' bir iki sıralı ikame olarak yaygın şekilde kullanılan bir İngiliz iki sıralı kış çeşididir. El yapımı biralarda ve ev biracıları arasında popülerliğini korumaktadır.
- Altı sıralı, beyaz-aleuronlu, yumuşak doğumlu bir malt çeşidi olan 'Morex', 1978 yılında Minnesota tarafından piyasaya sürülmüştür. "Daha fazla öz" anlamına gelen 'Morex', sap pasına karşı oldukça dirençli, leke lekesine karşı orta derecede dayanıklı ve gevşek islenmeye karşı hassastır.
- Carlsberg İsveç'ten bir ilkbahar nutans çeşidi olan 'Nordal' 1971 yılında piyasaya sürülmüştür.
- Altı sıralı, renksiz-aleuron yemlik arpa olan 'Nordic' 1971 yılında piyasaya sürülmüştür. Kaba kılçıklara ve kısa rachilla kıllarına sahipti. Verim 'Dickson'a benzerdi, ancak 'Larker'dan daha yüksekti. Çekirdek dolgunluğu ve test ağırlığı 'Dickson'dan üstündü, ancak 'Larker'dan daha azdı. Lodging, spot ve net blotch direnci 'Dickson' ile benzerdi, ancak Septoria yaprak lekesine karşı daha yüksek dirence sahipti. O dönemde diğer çeşitlere kıyasla daha az yaprak pası belirtisi göstermiştir.
- 'Optic'
- 'Pallas'
- Altı sıralı, beyaz-aleuron, maltlık arpa olan 'Park' 1978 yılında piyasaya sürülmüştür. 'Park', yaprak lekesi hastalıklarına, leke lekesine, ağ lekesine ve Septoria yaprak lekesine karşı 'Larker'dan daha iyi direnç göstermiştir.
- 'Plumage Archer' bir İngiliz malt çeşididir.
- 'Pearl'
- Kuzey Dakota Tarımsal Deney İstasyonu tarafından 2006 yılında piyasaya sürülen bir çeşit olan 'Pinnacle', yüksek verim, düşük protein, uzun rachilla kılları, pürüzsüz kılçıklar, beyaz aleurone, orta-geç olgunluk, orta boy ve güçlü saman gücüne sahiptir.
- 'Proctor', 'Maris Otter'in bir ebeveyn çeşididir.
- 'Pioneer', 'Maris Otter'in bir ebeveyn çeşididir.
- NDSU Arpa Islah Programı tarafından geliştirilen bir çeşit olan 'Rawson', 2005 yılında Kuzey Dakota Tarımsal Deney İstasyonu tarafından piyasaya sürülmüştür. 'Rawson'ın genel özellikleri çok büyük taneler, gevşek kabuk, uzun rachilla kılları, kaba kılçıklar, beyaz aleurone, orta olgunluk, orta boy ve orta saman gücüdür.
- Altı sıralı, beyaz aleurone maltlık bir çeşit olan 'Robust', 1983 yılında Minnesota tarafından piyasaya sürülmüştür. Olgunluk 'Morex'ten iki gün sonradır.
- NDSU tarafından Tregal'den seçilen 'Sioux', altı sıralı, orta erkenci, beyaz aleuronlu, kaba kılçıklı ve uzun rachilla kıllarına sahip bir çeşittir. Dolgun çekirdekleri ile yüksek verimliydi. Hastalık reaksiyonu 'Tregal' ile benzerdi.
- NDSU tarafından 1991'de piyasaya sürülen iki sıralı, maltlaşmayan bir arpa olan 'Stark', sert samana ve iri tanelere sahiptir ve Kuzey Dakota'nın batısına ve komşu batı eyaletlerine en iyi şekilde adapte olmuş görünmektedir. 'Stark', 'Bowman'dan yaklaşık bir gün sonra ve iki inç daha kısadır ve eşit veya daha iyi test ağırlığına sahiptir. 'Stark', 'Bowman'dan yaklaşık %10 daha iyi verim verir. Ağ ve leke lekesine karşı orta derecede dayanıklıdır, ancak gevşek is, yaprak pası ve buğday sap pasının QCC ırkına karşı hassastır.
- Beyaz çekirdekli, kaba tavlı bir yem çeşidi olan 'Steptoe', 1973 yılında Washington Eyalet Üniversitesi tarafından piyasaya sürülmüştür. 'Steptoe' geniş çapta adapte olmuş ve uzun yıllar boyunca iç Pasifik kuzeybatısında en yüksek verimli ve en popüler altı sıralı yem çeşitlerinden biri olmuştur.
- Mükemmel agronomik performansa ve malt kalitesine sahip bir çeşit olan 'Tradition' Minnesota, Kuzey Dakota, Idaho ve Montana'ya iyi adapte olmuştur. 'Tradition' orta nispi olgunluğa, orta-kısa boya ve çok güçlü samana sahiptir. Baş sallayan bir baş tipine, yarı pürüzsüz kılçıklara, uzun rachilla kıllarına ve beyaz aleurone'a sahiptir.
- Orta erkenci, kaba kılçıklı, beyaz alöronlu bir maltlık çeşit olan 'Traill', 1956 yılında NDSU tarafından piyasaya sürülmüştür. Kök pasına karşı dirençliydi ve leke lekesi ve Septoria'ya karşı 'Kindred' ile aynı reaksiyona sahipti. 'Traill', 'Kindred'den daha yüksek verim ve saman gücüne sahipti, ancak daha küçük tane boyutuna sahipti.
- Yüksek verimli, düzgün kavuzlu, altı sıralı bir yemlik arpa olan 'Tregal', 1943 yılında NDSU tarafından piyasaya sürülmüştür. Orta erkenci, kısa, sert saplı, dik başlı ve gevşek bulaşmaya karşı yüksek dirençliydi. 'Tregal', Septoria'ya karşı benzer toleransa sahip leke lekesine tepki açısından 'Kindred' ile benzerdi.
- Renksiz aleuronlu, altı sıralı, kaba maltlık bir çeşit olan 'Trophy', 1964 yılında NDSU tarafından piyasaya sürülmüştür. Bitki boyu, başaklanma tarihi ve test ağırlığı bakımından 'Traill' ve 'Kindred' ile benzerlik gösteren bu çeşit, daha yüksek oranda dolgun tanelere sahipti. Kuzey Dakota'daki verimi 'Kindred'den daha yüksek ve 'Traill'e benzerdi. 'Kindred' ve 'Traill'e benzer şekilde, kök pasına karşı dirençliydi, ancak gevşek is ve Septoria yaprak lekesine duyarlıydı. Ağ lekesine karşı bir miktar tarla direncine sahipti. 'Kindred'den daha fazla saman gücüne sahipti. 'Trophy', 'Traill'den daha yüksek enzimatik aktiviteye ve kaliteye sahipti.
- 'Windich', adını Tommy Windich'ten (1840-1876 civarı) alan bir Batı Avustralya tahıl çeşididir.
- 'Yagan', adını Yagan'dan (yaklaşık 1795-1833) alan bir Batı Avustralya tahıl çeşididir. ⓘ
Kimya
H. vulgare fenoliklerden kafeik asit ve p-kumarik asit, ferulik asit 8,5'-diferulik asit, flavonoidlerden kateşin-7-O-glukozit, saponarin, kateşin, prosiyanidin B3, prosiyanidin C2 ve prodelfinidin B3 ve alkaloid hordenin içerir. ⓘ
Arpa genellikle malt enzimi içeriği ile değerlendirilir. ⓘ
Tarihçe
Köken
Arpa, Batı Asya'da nispeten bol suya sahip bir bölge olan Bereketli Hilal'de ve kuzeydoğu Afrika'daki Nil nehri yakınlarında evcilleştirilen ilk tahıllardan biriydi. Tahıl, siyez ve emmer buğdayı ile aynı zamanda ortaya çıkmıştır. Yabani arpa (H. vulgare ssp. spontaneum) batıda Kuzey Afrika ve Girit'ten doğuda Tibet'e kadar uzanır. Arkeolojik bağlamda yabani arpa tüketimine dair en eski kanıt, nişasta izleri taşıyan öğütme taşlarının bulunduğu Celile Denizi'nin güney ucundaki Ohalo II'deki Epipaleolitik dönemden gelmektedir. Kalıntılar yaklaşık M.Ö. 23.000 yılına tarihlendirilmiştir. İnsan yardımı olmadan üreyemeyen çeşitler şeklinde arpanın evcilleştirildiğine dair en eski kanıtlar Mezopotamya'dan, özellikle de günümüz Irak'ının Jarmo bölgesinden, MÖ 9.000-7.000 civarından gelmektedir. ⓘ
Ekili arpanın yayılması: genetik analiz
Dünyanın en önemli ürünlerinden biri olan arpa, yaklaşık 11.000 yıl önce (yaklaşık M.Ö. 9.000) Yakın Doğu'da evcilleştirilmiştir. Arpa, yüksek rakımlı ve enlemli bölgeler gibi çeşitli ve marjinal ortamlarda yetiştirilebilen oldukça dayanıklı bir üründür. Arkeobotanik kanıtlar, arpanın M.Ö. 2.000 yılına kadar Avrasya'ya yayıldığını göstermektedir. Arpa ekiminin Avrasya'da hangi yollarla yayıldığını daha da aydınlatmak için, mevcut arpa taksonlarında genetik çeşitliliği ve popülasyon yapısını belirlemek için genetik analiz kullanılmıştır. Genetik analiz, ekili arpanın Avrasya'da büyük olasılıkla hem zaman hem de mekan bakımından birbirinden ayrı olan birkaç farklı yolla yayıldığını göstermektedir. ⓘ
Dağılım
Bazı araştırmacılar evcilleştirilmiş arpanın (Hordeum vulgare) ilk olarak Orta Asya'dan Hindistan, İran, Mezopotamya, Suriye ve Mısır'a yayıldığını düşünmektedir. En erken evcilleştirilmiş arpanın bir kısmı, Suriye'deki Tell Abu Hureyra'nın Çanak Çömlek Öncesi Neolitik B katmanları gibi Yakın Doğu'daki akeramik ("çanak çömlek öncesi") Neolitik yerleşimlerde görülmektedir. M.Ö. 4200'lerde evcilleştirilmiş arpa Doğu Finlandiya'ya kadar yayılmış ve M.Ö. 4. yüzyılda Yunanistan ve İtalya'ya ulaşmıştır. Arpa, darı, buğday ve baklagiller gibi diğer ürünlerle birlikte Erken Mumun Çömlekçilik Dönemi'nden (M.Ö. 1500-850 civarı) beri Kore Yarımadası'nda yetiştirilmektedir. ⓘ
Arpa (hem Vedik hem de Klasik Sanskritçe'de Yava olarak bilinir) Rigveda ve diğer Hint yazıtlarında eski Hindistan'ın başlıca tahıllarından biri olarak birçok kez bahsedilen tek üründür. Arpa ekiminin izlerine günümüzden 5700-3300 yıl önce Neolitik Bronz Çağı sonrası Harappan uygarlığında da rastlanmıştır. ⓘ
Pulitzer ödüllü Guns, Germs, and Steel (Silahlar, Mikroplar ve Çelik) kitabında Jared Diamond, Avrasya'nın güneybatısında diğer evcilleştirilebilir mahsuller ve hayvanlarla birlikte arpanın da bulunmasının, insanlık tarihinin yaklaşık son 13.000 yıldır izlediği geniş tarihsel modellere, yani Avrasya medeniyetlerinin bir bütün olarak neden hayatta kaldığına ve diğerlerini fethettiğine önemli ölçüde katkıda bulunduğunu öne sürmüştür. Ancak Jared Diamond'ın önerisi, bireysel ve kültürel seçim ve özerkliği yeterince vurgulamadığı gerekçesiyle eleştirilmiştir. ⓘ
Arpa birası muhtemelen Neolitik insanlar tarafından geliştirilen ilk alkollü içeceklerden biriydi. Arpa daha sonraları para birimi olarak kullanılmıştır. Arpa için eski Sümerce kelime akiti idi. Eski Mezopotamya'da bir arpa sapı tanrıça Shala'nın başlıca sembolüydü. Emmer buğdayının yanı sıra arpa, ekmek ve bira yapımında kullanıldığı eski Mısır'ın temel tahıllarından biriydi. Arpanın genel adı jt (varsayımsal olarak "ye" şeklinde telaffuz edilir); šma (varsayımsal olarak "SHE-ma" şeklinde telaffuz edilir) Yukarı Mısır arpasına atıfta bulunur ve Yukarı Mısır'ın sembolüdür. Tesniye 8:8'e göre arpa, Vaat Edilmiş Kenan Ülkesi'nin bereketini karakterize eden "Yedi Tür" üründen biridir ve Tevrat'ta anlatılan İsrailoğulları kurbanlarında önemli bir rolü vardır (bkz. örneğin Sayılar 5:15). Dini önemi Avrupa'da Ortaçağ'a kadar uzanır ve arpanın alfitomansi ve corsned aracılığıyla adalet alanında kullanımı görülür. ⓘ
| jt arpa belirleyici/ideogram | <hiero>M34 ⓘ</hiero> |
| jt (yaygın) yazım | <hiero>i-t-U9:M33</hiero> |
| šma belirleyici/ideogram | <hiero>U9</hiero> |
İşçiler için arpa tayınları Knossos ve Miken Pylos'taki Miken bağlamlarında Linear B tabletlerinde görülür. Yunanistan anakarasında, arpanın ritüel önemi muhtemelen Eleusinian Gizemleri'nin ilk aşamalarına kadar uzanmaktadır. Arpa ve otlardan hazırlanan hazırlık kykeonu ya da inisiyelerin karışık içkisi, Homeros ilahisinde bazı bilim adamlarının adının "Arpa-anne" anlamına geldiğine inandığı Demeter'e atıfta bulunur. Yaşlı Plinius'un Doğa Tarihi'ne göre (xviii.72), arpa kabuğu kurutulur ve lapa hazırlanmadan önce kavrulurdu. Böylece kısa sürede fermente olan ve hafif alkollü hale gelen malt elde edilir. ⓘ
Pliny ayrıca arpanın hordearii, "arpa yiyenler" olarak bilinen gladyatörlerin özel bir yiyeceği olduğunu da belirtmiştir. Ancak Roma dönemine gelindiğinde buğdayın temel gıda maddesi olarak arpanın yerini aldığını da eklemiştir. ⓘ
Tibet arpası MS beşinci yüzyıldan beri Tibet mutfağının temel gıdası olmuştur. Bu tahıl, depolamaya izin veren serin bir iklimle birlikte, büyük ordular yetiştirebilen bir uygarlık üretmiştir. Tibet'te hala temel gıda maddesi olan tsampa adı verilen bir un ürününe dönüştürülür. Un kavrulur ve küçük toplar halinde yenen sert bir hamur oluşturmak için tereyağı ve tereyağı çayı ile karıştırılır. ⓘ
Ortaçağ Avrupa'sında arpa ve çavdardan yapılan ekmek köylü yiyeceğiyken, buğday ürünleri üst sınıflar tarafından tüketilirdi. Patates 19. yüzyılda Doğu Avrupa'da büyük ölçüde arpanın yerini almıştır. ⓘ
Genetik
Arpa genomu, Uluslararası Arpa Genom Dizileme Konsorsiyumu ve Birleşik Krallık Arpa Dizileme Konsorsiyumu'nun çabalarıyla 2012 yılında dizilenmiştir. ⓘ
Genom yedi çift nükleer kromozom (önerilen tanımlamalar: 1H, 2H, 3H, 4H, 5H, 6H ve 7H) ile bir mitokondriyal ve bir kloroplast kromozomundan oluşmaktadır ve toplam 5000 Mbp'dir. ⓘ
Bol miktarda biyolojik bilgi, çeşitli arpa veri tabanlarında zaten ücretsiz olarak mevcuttur. ⓘ
Şu anda Bereketli Hilal'de bulunan yabani arpa (H. vulgare ssp. spontaneum), Eritre ve Etiyopya'da yetiştirilen arpanın atası olmayabilir, bu da Doğu Afrika'da ayrı bir evcilleştirmenin gerçekleşmiş olabileceğini gösterir. ⓘ
Gıda/yem arpası ve maltlık arpanın nihai son ürünü olarak, hem ağırlıkça toplam verim hem de maltlık kalitesi muhtemelen sırasıyla çoğu gen tarafından etkilenmektedir. ⓘ
Dayanıklı hastalık direnci için, kantitatif direnç kalitatif dirençten daha önemlidir. En önemli yaprak hastalıkları, arpanın tüm kromozomlarında karşılık gelen direnç gen bölgelerine sahiptir. ⓘ
Hibridizasyon
Arpa, buğday ile çaprazlanmış ve henüz ticari olarak uygulanabilirliği kanıtlanmamış karışık sonuçlar elde edilmiştir. Elde edilen melezler daha sonra çavdar ile çaprazlanmış, ancak daha da sınırlı sonuçlar elde edilmiştir. ⓘ
Üretim
| Arpa üretimi, 2020 ⓘ | |
|---|---|
| Ülke | (Milyonlarca ton) |
 Rusya |
20.94 |
 İspanya |
11.47 |
 Almanya |
10.77 |
 Kanada |
10.74 |
 Fransa |
10.27 |
 Avustralya |
10.13 |
 Türkiye |
8.30 |
 Birleşik Krallık |
8.12 |
 Ukrayna |
7.64 |
 Arjantin |
4.48 |
 Danimarka |
4.16 |
 Kazakistan |
3.66 |
 Birleşik Devletler |
3.60 |
| Dünya | 157.03 |
| Kaynak: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü FAOSTAT, İstatistik Bölümü, 2020 | |
2020 yılında dünya arpa üretimi 157 milyon ton olarak gerçekleşirken, Rusya dünya toplamının %13'ünü üretmiştir. İspanya, Almanya, Kanada ve Fransa başlıca üreticilerdi. ⓘ
Yetiştirme
Arpa geniş ölçüde adapte olabilen bir üründür. Şu anda yaz mahsulü olarak yetiştirildiği ılıman bölgelerde ve kış mahsulü olarak ekildiği tropikal bölgelerde popülerdir. Çimlenme süresi bir ila üç gündür. Arpa serin koşullar altında yetişir, ancak özellikle kışa dayanıklı değildir. ⓘ
Arpa toprak tuzluluğuna buğdaydan daha toleranslıdır, bu da Mezopotamya'da M.Ö. ikinci binyıldan itibaren arpa ekiminin artmasını açıklayabilir. Arpa, kışlık buğdaylar (Triticum aestivum), güz çavdarı (Secale cereale) veya kışlık tritikale (× Triticosecale Wittm. ex A. Camus.) kadar soğuğa toleranslı değildir, ancak Avustralya ve Büyük Britanya'nın daha sıcak bölgelerinde kışlık ürün olarak ekilebilir. ⓘ
Arpa kısa bir büyüme mevsimine sahiptir ve kuraklığa da nispeten toleranslıdır. ⓘ
Bitki hastalıkları
Arpa, bakteriyel yanıklığın yanı sıra arpa hafif mozaik bymovirüsüne duyarlı olduğu bilinmekte ya da duyarlı olması muhtemeldir. Pirinç kökü yaprak biti tarafından vektörleştirilen arpa sarı cücelik virüsü de ciddi ürün hasarına neden olabilir. Birçok hastalığa karşı duyarlı olabilir, ancak bitki ıslahçıları direnç kazandırmak için çok çalışmaktadır. Herhangi bir hastalığın neden olduğu tahribat, yetiştirilen çeşidin duyarlılığına ve hastalık gelişimi sırasındaki çevresel koşullara bağlı olacaktır. Arpanın ciddi hastalıkları arasında Blumeria graminis f.sp. hordei'nin neden olduğu külleme, Rhynchosporium secalis'in neden olduğu yaprak yanıklığı, Puccinia hordei'nin neden olduğu arpa pası, Puccinia coronata'nın neden olduğu taç pası ve Cochliobolus sativus'un neden olduğu çeşitli hastalıklar bulunmaktadır. Arpa ayrıca baş yanıklığına da duyarlıdır. ⓘ
Gıda
 | |
| Besin değeri 100 g (3,5 oz) başına | |
|---|---|
| Enerji | 515 kJ (123 kcal) |
Karbonhidratlar | 28.2 g |
| Şekerler | 0.3 g |
| Diyet lifi | 3.8 g |
Şişman | 0.4 g |
Protein | 2.3 g |
| Vitaminler | Miktar %DV† |
| A Vitamini eşdeğeri. beta-Karoten lutein zeaksantin | 0% 0 μg0% 5 μg56 μg |
| Tiamin (B1) | 7% 0,083 mg |
| Riboflavin (B2) | 5% 0.062 mg |
| Niasin (B3) | 14% 2.063 mg |
| Pantotenik asit (B5) | 3% 0.135 mg |
| B6 Vitamini | 9% 0.115 mg |
| Folat (B9) | 4% 16 μg |
| B12 Vitamini | 0% 0 μg |
| Kolin | 3% 13.4 mg |
| C Vitamini | 0% 0 mg |
| D Vitamini | 0% 0 IU |
| E Vitamini | 0% 0.01 mg |
| K Vitamini | 1% 0,8 μg |
| Mineraller | Miktar %DV† |
| Kalsiyum | 1% 11 mg |
| Bakır | 5% 0.105 mg |
| Demir | 10% 1.3 mg |
| Magnezyum | 6% 22 mg |
| Manganez | 12% 0.259 mg |
| Fosfor | 8% 54 mg |
| Potasyum | 2% 93 mg |
| Sodyum | 0% 3 mg |
| Çinko | 9% 0,82 mg |
| Diğer bileşenler | Miktar |
| Su | 68.8 g |
| Kolesterol | 0 mg |
| |
| †Yüzdeler, yetişkinler için ABD önerileri kullanılarak kabaca hesaplanmıştır. | |
Beslenme
100 gramlık bir referans porsiyonda, pişmiş arpa 515 kilojul (123 kcal) gıda enerjisi sağlar ve diyet lifi, B vitamini, niasin (%14 DV) ve demir (%10 DV) ve manganez (%12 DV) gibi diyet mineralleri dahil olmak üzere temel besin maddelerinin iyi bir kaynağıdır (Günlük Değerin %10'u veya daha fazlası, DV) (tablo). ⓘ
Hazırlık
Kabuklu arpa (veya kaplanmış arpa) yenmeyen, lifli, dış kabuğu çıkarıldıktan sonra yenir. Çıkarıldıktan sonra, kabuğu alınmış arpa (veya çömlek arpa veya scotch arpa) olarak adlandırılır. Tam tahıl olarak kabul edilen kabuğu çıkarılmış arpanın kepeği ve rüşeymi hala mevcuttur, bu da onu yaygın olarak tüketilen bir gıda haline getirir. ⓘ
İnci arpa (ya da pearled arpa), kepeği gidermek için buharla işlenmiş, kabuğu alınmış arpadır. "İncileştirme" olarak bilinen bir işlemle cilalanabilir. Kabuğu alınmış veya incili arpa, un, yulaf ezmesine benzer pullar ve irmik dahil olmak üzere çeşitli arpa ürünlerine işlenebilir. ⓘ
Buğday unundan daha hafif ancak daha koyu renkli bir kepekli arpa unu olan arpa unu, yulaftan yapılan yulaf lapasının aksine yulaf ezmesinde kullanılır. ⓘ
Arpa unu lapası Arap dünyasında سويق : sawīq olarak bilinir. ⓘ
Orta Doğu'da uzun bir ekim geçmişine sahip olan arpa, kaşkak, kaşk ve murri dahil olmak üzere çok çeşitli geleneksel Arap, Süryani, İsrail, Kürt ve Fars gıda maddelerinde kullanılmaktadır. Arpa çorbası geleneksel olarak Suudi Arabistan'da Ramazan ayında yenir. ⓘ
Cholent ya da hamin (İbranice), hem Mizrachi hem de Aşkenazi Yahudileri tarafından çok sayıda tarifle, genellikle Şabat günü yenen geleneksel bir Yahudi yahnisidir. ⓘ
Doğu ve Orta Avrupa'da arpa, ričet gibi çorba ve güveçlerde de kullanılır. Geleneksel bir gıda bitkisi olduğu Afrika'da beslenmeyi iyileştirme, gıda güvenliğini artırma, kırsal kalkınmayı teşvik etme ve sürdürülebilir arazi bakımını destekleme potansiyeline sahiptir. ⓘ
Altı sıralı bere çeşidi Orkney, Shetland, Caithness ve İskoçya'nın Highlands ve adalarındaki Western Isles bölgelerinde yetiştirilmektedir. Beremeal olarak öğütüldüğünde, yerel olarak ekmek, bisküvi ve geleneksel beremeal bannock'ta kullanılır. ⓘ
Japon ve Kore mutfaklarında arpa, buharda pişirilmiş pirinç gibi buharda pişirilir. Japon mutfağında pirinçle karıştırılır. Japonca'da mugimeshi olarak adlandırılan arpa pirinci, pahalı pirinci korumak için uzun zamandır köylülerin temel besin maddesiydi, ancak deniz cerrahı Takaki Kanehiro, zamanın silahlı kuvvetlerinde endemik olan beriberi ile mücadele etmek için kurumsal yemeklere dahil etti. JSDF'nin temel gıdalarından biri olmaya devam etmektedir, ancak klişeleşmiş bir hapishane yemeği olarak çok daha fazla tanınmıştır, öyle ki "mugimeshi yemek" "hapis yatmak" anlamına gelen bir örtmece olarak duyulabilmektedir. ⓘ
Sağlık etkileri
Health Canada ve ABD Gıda ve İlaç Dairesi'ne göre, günde en az 3 gram arpa beta-glukanı veya porsiyon başına 0,75 gram çözünür lif tüketmek, kardiyovasküler hastalıklar için bir risk faktörü olan kan kolesterol seviyelerini düşürebilir. ⓘ
Diğer yüksek lifli tahılların yanı sıra tam tahıllı arpa yemek, kan şekerinin düzenlenmesini iyileştirir (yani, bir yemeğe verilen kan şekeri tepkisini azaltır). Haftalar veya aylar boyunca arpa içeren kahvaltılık tahılların tüketilmesi de kolesterol seviyelerini ve glikoz regülasyonunu iyileştirmiştir. ⓘ
Buğday, çavdar ve bunların melezleri ve türevleri gibi arpa da gluten içerdiğinden çölyak hastalığı, çölyak dışı gluten hassasiyeti ve buğday alerjisi gibi glutenle ilgili rahatsızlıkları olan kişiler tarafından tüketilmesi uygun olmayan bir tahıldır. Bununla birlikte, bazı buğday alerjisi hastaları arpa veya çavdarı tolere edebilir. ⓘ
İçecekler
Alkollü içecekler
Arpa, bira ve viski üretiminde önemli bir bileşendir. İki sıralı arpa geleneksel olarak Alman ve İngiliz biralarında kullanılır. Altı sıralı arpa geleneksel olarak ABD biralarında kullanılmaktaydı, ancak artık her iki çeşit de yaygın olarak kullanılmaktadır. Yeşil biradan damıtılan viski, İrlanda ve İskoçya'da öncelikle arpadan yapılırken, diğer ülkeler ABD'de daha yaygın olan mısır, çavdar ve buğday gibi daha çeşitli alkol kaynakları kullanmıştır. ABD'de bir tahıl türünün viski etiketinde belirtilebilmesi için o tahıl türünün içeriğin %51 veya daha fazlasını oluşturması ve diğer bazı koşulların yerine getirilmesi gerekmektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nin arpa üretiminin yaklaşık %25'i, arpanın en uygun tahıl olduğu maltlama için kullanılır. ⓘ
Arpa şarabı, İngiliz bira geleneğinden gelen bir sert bira türüdür. Aynı isimle bilinen ve 18. yüzyılda keyifle içilen bir başka alkollü içki ise arpanın suda kaynatılması ve ardından arpa suyunun beyaz şarap ve hodan, limon ve şeker gibi diğer malzemelerle karıştırılmasıyla hazırlanıyordu. 19. yüzyılda, eski Yunan kökenli tariflerden hazırlanan farklı bir arpa şarabı yapılmıştır. ⓘ
Alkolsüz içecekler
Arpanın suda kaynatılmasıyla arpa suyu ve kavrulmuş arpa çayı gibi alkolsüz içecekler yapılmaktadır. İtalya'da arpa bazen kahve yerine caffè d'orzo (arpa kahvesi) olarak da kullanılır. ⓘ
Diğer kullanım alanları
Hayvan yemi
Amerika Birleşik Devletleri'nin arpa üretiminin yarısı hayvan yemi olarak kullanılmaktadır. Arpa, dünyanın mısır üretimine uygun olmayan birçok bölgesinde, özellikle kuzey iklimlerinde, örneğin kuzey ve doğu Avrupa'da önemli bir yem tahılıdır. Arpa Kanada, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nin kuzeyinde başlıca yemlik tahıldır. Arpa içeren bir terbiye diyeti, pazarlama kampanyalarında kullanılan Batı Kanada sığır etinin tanımlayıcı özelliklerinden biridir. ⓘ
2014 yılı itibariyle, alabalık ve somon gibi etçil balıklar için uygun olan arpadan yüksek proteinli bir balık yemi yapmak için enzimatik bir işlem kullanılabilir. ⓘ
Algistatik
İngiltere'de arpa samanı, havuz bitkilerine ve hayvanlarına zarar vermeden alg büyümesini önlemeye yardımcı olmak için ağ torbalara yerleştirilir ve balık havuzlarında veya su bahçelerinde yüzdürülür. Arpa samanının pestisit olarak kullanımı EPA tarafından onaylanmamıştır ve havuzlarda yosun düzenleyici olarak etkinliği, ABD ve İngiltere'deki üniversite testleri sırasında fitoplankton alglerine karşı mat oluşturan alglere karşı daha etkili olması veya önemli bir değişiklik olmaması gibi karışık sonuçlar vermiştir. ⓘ
Ölçüm
İngiltere'de ölçüm için arpa taneleri kullanılırdı; bir inçte üç ya da dört arpa tanesi ve bir arpa tanesinde dört ya da beş haşhaş tohumu bulunurdu. Bir inçin kanuni tanımı üç arpa boynuzuydu, ancak 19. yüzyıla gelindiğinde bunun yerini standart inç ölçüleri almıştı. Bu birim İngiltere ve ABD'de kullanılan ayakkabı numaralarında hala kullanılmaktadır. ⓘ
Modern çalışmaların gösterdiği gibi, bir arpa tanesinin gerçek uzunluğu, çeşide bağlı olarak 4-7 mm (5⁄32-9⁄32 inç) kadar kısa ile 12-15 mm (15⁄32-19⁄32 inç) kadar uzun arasında değişmektedir. Eski kaynaklar bir arpa tanesinin ortalama uzunluğunu 8,8 mm (0,345 inç) olarak belirtmiştir. ⓘ
Arpa, Türkçede arpa olarak bilinirdi ve Osmanlı İmparatorluğu'ndaki feodal sistem, atlarının yem masraflarını karşılamak için memurlara yapılan ikinci bir ödeneği ifade etmek için arpalik veya "arpa parası" terimini kullanıyordu. ⓘ
Süs eşyası
H. vulgare vulgare variegate olarak adlandırılan yeni bir stabilize alacalı H. vulgare çeşidi, evcil kedilerin kemirmesi için süs ve saksı bitkisi olarak yetiştirilmek üzere piyasaya sürülmüştür. ⓘ
Kültürel
İngiliz folklorunda, aynı adlı halk şarkısındaki John Barleycorn figürü, arpanın ve ondan yapılan alkollü içeceklerin (bira ve viski) kişileştirilmesidir. Şarkıda John Barleycorn, arpa yetiştiriciliğinin hasat ve maltlama gibi çeşitli aşamalarına karşılık gelen saldırılara, ölüme ve aşağılanmalara maruz kalırken temsil edilir. ⓘ