Güvercin
| Evcil güvercin ⓘ | |
|---|---|
,_2017-05-27.jpg)
| |
| Londra'daki Aziz Paul Katedrali yakınlarında bulunan yabani bir güvercin | |
Koruma statüsü
| |
Evcilleştirilmiş
| |
Bilimsel sınıflandırma 
| |
| Krallık: | Hayvanlar Alemi |
| Filum: | Kordalılar |
| Sınıf: | Kuşlar |
| Takım: | Columbiformes |
| Aile: | Columbidae |
| Cins: | Columba |
| Türler: | C. livia
|
| Alt türler: | C. l. domestica
|
| Üçlü isim | |
| Columba livia domestica Gmelin, 1789
| |
| Eşanlamlılar | |
| |
Evcil güvercin (Columba livia domestica), kaya güvercininden (kaya güvercini de denir) türetilmiş bir güvercin alt türüdür. Kaya güvercini dünyanın en eski evcilleştirilmiş kuşudur. Mezopotamya çivi yazılı tabletleri, Mısır hiyeroglifleri gibi güvercinlerin 5.000 yıldan daha uzun bir süre önce evcilleştirildiğinden bahsetmektedir. Araştırmalar güvercinlerin evcilleştirilmesinin 10.000 yıl kadar önce gerçekleştiğini göstermektedir. ⓘ
Güvercinler, özellikle savaş zamanlarında insanlığa önemli katkılarda bulunmuşlardır. Savaşta güvercinlerin yön bulma yeteneği, onları haberci yaparak kullanılmıştır. Sözde savaş güvercinleri birçok hayati mesaj taşımış ve bazıları bu hizmetlerinden dolayı madalya almıştır. Cher Ami'ye verilen Croix de Guerre ve G.I. Joe ve Paddy güvercinlerine verilen Dickin Madalyası gibi madalyalar, 32 diğerinin yanı sıra, insan hayatını kurtarmadaki hizmetleri nedeniyle güvercinlere verilmiştir. ⓘ
Buna rağmen, günümüzde şehir güvercinleri, özellikle dışkıları nedeniyle zararlı olarak görülmektedir. Yabani güvercinler, yırtıcı kuşlar için önemli bir av türü olarak hizmet ederek yabani kuş popülasyonları üzerinde olumlu bir etkiye sahip olsalar da, dünyanın birçok yerinde istilacı olarak kabul edilmektedir. ⓘ
Güvercin (Columba livia), Güvercingiller (Columbidae) familyasına ait bir kuş türü. ⓘ
Evcilleştirme
Güvercinler binlerce yıldır yiyecek, evcil hayvan, kutsal hayvan, posta taşıyıcısı ve daha fazlası olarak önemli roller üstlenmişlerdir. Güvercinlerle ilgili en eski kayıtlar yaklaşık 5.000 yıl önce Mezopotamya'dan gelmektedir. Eski Mısırlılar büyük miktarlarda güvercin besler ve ritüel amaçlı olarak her seferinde on binlercesini kurban ederlerdi. Büyük Ekber binlerce güvercinden oluşan bir zümre ile seyahat etmiştir. Yeni Dünya'ya özgü olmadıkları için Amerika'ya yaklaşık 400 yıl önce getirilmişlerdir. 18. yüzyıl civarında süs güvercinlerine olan ilgi başladı ve yetiştiriciler güvercin çeşitliliğini büyük ölçüde artırdı. ⓘ
Güvercinlerin uzun geçmişine rağmen, ilk evcilleştirilmeleri hakkında çok az şey bilinmektedir. C. livia'nın hangi alt türünün evcillerin atası olduğu, tam olarak ne zaman, kaç kez, nerede ve nasıl evcilleştirildikleri ve nasıl yayıldıkları bilinmemektedir. Kırılgan kemikleri ve yabani kuşlara benzerlikleri, fosil kayıtlarını bu kuşların incelenmesi için zayıf bir araç haline getirmektedir. Bu nedenle, bilinenlerin çoğu, evcilleştirmenin ilk aşamalarını neredeyse kesinlikle kapsamayan yazılı anlatılardan gelmektedir. Evcil ve yabani güvercinler, yabani güvercinlerle yoğun bir şekilde çiftleştiğinden, yabani tip güvercinler artık gerçekten var olmayabilir veya neredeyse soyları tükenmiş olabilir. Bu sık üreme, güvercinlerin gerçek kökenlerini daha da bulanıklaştırmaktadır. ⓘ
Genetik perspektiften bakıldığında, güvercinlerin iki gevşek atasal kümesi vardır, ancak sık melezleme ve insan tarafından yönlendirilen melezleme nedeniyle çarpıcı bir genetik homojenlik vardır. İlk atasal klad abartılı ekinleri, kuyrukları, yeleleri olan güvercinleri içerir; ikincisi taklacıları (en çeşitli grup), posta güvercinlerini, baykuş güvercinlerini ve abartılı kanatlara sahip olanları içerir. ⓘ
Üreme
Evcil güvercinler aynen yabani kaya güvercinleri gibi ürerler, ancak insan müdahalesi içerebilirler. Genellikle insanlar üreme eşlerini seçer. Hem erkek hem de dişi ebeveyn kuşlar tarafından üretilen mahsul sütü veya güvercin sütü zaman zaman yapay ikamelerle değiştirilebilir. Güvercinler yumurtalarına karşı son derece korumacıdır ve bazı durumlarda verimli yumurtalarını korumak için ciddi çaba sarf ederler ve üretim süreçlerine müdahale edenlerden intikam almak istedikleri bilinmektedir. Yavru güvercinlere ciyaklayan ya da yavru güvercin denir. ⓘ
Güvercin yetiştiriciliği
Yemek için
Et için yetiştirilen güvercinlere genellikle squab denir ve genç kuşlardan hasat edilir. Güvercinler uçmadan önce yuvada çok büyük bir boyuta ulaşırlar ve gelişimlerinin bu aşamasında (squab olarak adlandırıldıklarında) yiyecek olarak değerlendirilirler. Ticari et üretimi için seçici yetiştirme yoluyla büyük beyaz bir güvercin ırkı olan Kral güvercini geliştirilmiştir. Etleri için geliştirilen güvercin ırkları topluca hizmet güvercinleri olarak bilinir. ⓘ
Bazı güvercin ırkları etlik olarak yetiştirilebilir. Lezzetli ve pahalı bir gıda olarak 0.5 kg karkas ağırlığında olmak üzere yumurtadan çıkışı takiben 28 günlük olduklarında tüketilebilirler. ⓘ
Posta güvercinleri
Eğitimli evcil güvercinler, daha önce hiç ziyaret etmedikleri ve 1.000 km'ye (620 mil) kadar uzakta olabilecek bir yere bırakıldıklarında ana kümese geri dönebilirler. Bir güvercinin yabancı bir yerden evine dönebilmesi için iki tür bilgiye ihtiyacı vardır. Bunlardan ilki, "harita hissi" olarak adlandırılan, coğrafi konumlarıdır. İkincisi, "pusula duyusu", evlerine ulaşmak için yeni konumlarından uçmaları gereken yöndür. Ancak bu duyuların her ikisi de farklı durumlarda bir dizi farklı ipucuna yanıt verir. Güvercinlerin bunu nasıl yapabildiklerine dair en popüler görüş, kafalarındaki küçük manyetik dokularla Dünya'nın manyetik alanını algılayabildikleridir (manyeto algı). Bir başka teori de güvercinlerin yönlerini bulmak için içsel bir saatle birlikte güneşin konumunu kullanan pusula duyusuna sahip olduklarıdır. Ancak yapılan çalışmalar, manyetik bozulma veya saat değişikliklerinin bu duyuları bozması halinde güvercinin yine de eve dönmeyi başarabildiğini göstermiştir. Güvercinlerin bu duyuları üzerindeki manipülasyonların etkilerinin değişkenliği, navigasyonun dayandığı birden fazla ipucu olduğunu ve harita duyusunun mevcut ipuçlarının karşılaştırılmasına dayandığını göstermektedir ⓘ
Posta güvercinleri olarak adlandırılan özel bir cins, mesaj taşımak için seçici yetiştirme yoluyla geliştirilmiştir ve bu güvercin türünün üyeleri halen güvercin yarışları sporunda ve düğün ve cenazelerde beyaz salma güvercin töreninde kullanılmaktadır. ⓘ
Kullanılan diğer potansiyel ipuçları şunlardır:
- Güneş pusulası kullanımı
- Yıldızlarla gece navigasyonu
- Görsel yer işareti haritası
- Infrasound haritası ile navigasyon
- Polarize ışık pusulası
- Koku uyaranları (ayrıca bkz. koku navigasyonu) ⓘ
Sergi ırkları
Güvercin meraklıları birçok egzotik güvercin türü geliştirmiştir. Bunlar genellikle süs güvercinleri olarak sınıflandırılır. Meraklıları sergilerde ya da şovlarda birbirleriyle yarışır ve en iyi kuşun kimde olduğuna karar vermek için farklı formlar ya da ırklar bir standarda göre değerlendirilir. Bu ırklar arasında İngiliz posta güvercinleri, çıngıraklı ve benzersiz, neredeyse dikey bir duruşa sahip bir güvercin çeşididir (resimler). "Düşes" cinsi de dahil olmak üzere birçok süs güvercini cinsi vardır; bu cinsin belirgin özelliği, tamamen bir tür tüy yelpazesiyle kaplı ayaklara sahip olmasıdır. Yelpaze kuyruklu güvercinler de yelpaze şeklindeki kuyruk tüyleriyle çok süslüdür. ⓘ
Uçma/Sportif
Trakya güvercinlerinin ürkek yapılı ve ele gelmeyen bir tarzları vardır. Makaracı ırklarımıza özgü uçuş özelliklerinin tümüne sahiptirler. Her şeyden önce Trakya ırkı bir performans ırkıdır ve uçuş kuşudur. Performans ırklarında temel alınması gereken özellik uçuş özellikleri olmalıdır. Tabii ki renk vb özelliklere de dikkat edilmelidir, ama uçuştan taviz verilerek değil. Son yıllarda makaracı ırklarımızın tümünde karşılaştığımız kostümün ön plana çıkma ve uçuşun gerileme durumu ne yazık ki Trakya ırkımız için de geçerlidir. Balkanlar üzerinden Türkiye'ye kuş girişi son yıllarda göçmenler aracılığı ile hızla artmıştır. Buradan getirilen kuşlar daha çok gösteri kuşlarıdır. Bu kuşlarla yapılan melezlemeler Trakya güvercinlerinin uçuş özelliklerini geriletmiştir. Bütün bu yaşananlara karşın Trakya güvercinleri, uzun ve yüksek uçan kuşlardır. İyi bir Trakya kuşundan 3–5 saat arası uçması beklenir. Bu güvercinler nokta yükseklikte uçmaları ile tanınırlar. Biraz da bu nedenle yerden yönetilebilmeleri kolay değildir. Yerden verilecek pırıltılara fazla reaksiyon göstermezler. Grup olarak uçan kuşlardır. 10–30 kuştan oluşan gruplar uçuş için idealdir. Ancak havada daha küçük gruplar halinde ayrılarak ya da tamamen bağımsız uçmayı tercih ettikleri görülmektedir. Bu güvercinlerin en önemli uçuş özellikleri makara yapmalarıdır. Trakya güvercinlerinden sık sık makara yapması yerine daha kaliteli makara yapması beklenmektedir. Peş peşe makaraya girme şekli uçuşa ayrı bir renk kattığı için tercih nedenidir. ⓘ
Güvercinler ayrıca meraklıları tarafından Uçma/Sporting yarışmalarından zevk almak için de beslenmektedir. Tippler gibi ırklar sahipleri tarafından dayanıklılık yarışmalarında uçurulur. ⓘ
Deneme
Evcil güvercinler biyoloji, tıp ve bilişsel bilim alanlarındaki laboratuvar deneylerinde de yaygın olarak kullanılmaktadır. ⓘ
Bilişsel bilim
Örneğin güvercinler kübist ve empresyonist resimleri ayırt edebilecek şekilde eğitilmişlerdir. 1970'lerde/1980'lerde ABD sahil güvenlik arama ve kurtarma projesi olan Deniz Avı Projesi'nde güvercinlerin denizdeki gemi enkazı kurbanlarını tespit etmede insanlardan daha etkili olduğu gösterilmiştir. Güvercinler üzerine yapılan araştırmalar şekil ve doku algısı, örnek ve prototip hafıza, kategori tabanlı ve çağrışımsal kavramlar ve burada listelenmeyen daha birçok konuyu kapsamaktadır (bkz. güvercin zekası). ⓘ
Güvercinler, okuma yeteneğinin bir parçasını oluşturan ortografik işleme becerilerini ve primatlarda gösterilenlere eşdeğer temel sayısal becerileri edinebilirler. ⓘ
Meraklıları tarafından yasa dışı yırtıcı hayvan öldürme
Amerika Birleşik Devletleri'nde bazı güvercin bakıcıları güvercinlerini korumak için şahin ve doğanları yasadışı olarak tuzağa düşürüp öldürmektedir. Amerika'da güvercinlerle ilgili organizasyonlarda bazı meraklılar şahin ve doğan öldürme deneyimlerini açıkça paylaşmışlardır, ancak bu durum meraklıların çoğunluğu tarafından hoş karşılanmamaktadır. Büyük kulüplerin hiçbiri bu uygulamaya göz yummamaktadır. Oregon ve Washington'da yaklaşık 1.000 yırtıcı kuşun öldürüldüğü ve Güney Kaliforniya'da yılda 1.000-2.000 kuşun öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Haziran 2007'de Oregon'dan üç kişi, yırtıcı kuşları öldürdükleri gerekçesiyle Göçmen Kuş Anlaşması Yasası'nı ihlal etmekle suçlandı. Davada yedi Kaliforniyalı ve bir Teksaslı da suçlandı. ⓘ
Birleşik Krallık'ın West Midlands bölgesinde güvercin meraklıları, gökdoğanların öldürülmesine yönelik bir tuzak kampanyasından sorumlu tutuldu. Yayla yüklü sekiz yasadışı tuzak gökdoğan yuvalarının yakınında bulundu ve koruma altındaki kuşlardan en az biri öldü. Çelik tuzakların, Batı Midlands'da mümkün olduğunca çok sayıda kuşu öldürmeye yönelik "uyumlu bir kampanyanın" parçası olarak kurulduğu düşünülüyor. ⓘ
Güvercinlerle ilgili hastalık
Güvercin yetiştiricileri bazen kuş meraklısı akciğeri veya güvercin akciğeri olarak bilinen bir rahatsızlıktan muzdariptir. Bir çeşit aşırı duyarlılık pnömonisi olan güvercin akciğeri, tüylerde ve dışkıda bulunan kuş proteinlerinin solunmasından kaynaklanır. Bazen filtreli bir maske takılarak mücadele edilebilir. Akciğer hastalığına neden olan güvercinlerle ilişkili diğer patojenler Chlamydophila psittaci (psittakoza neden olur), Histoplasma capsulatum (histoplazmoza neden olur) ve Cryptococcus neoformans'tır (kriptokokoza neden olur). ⓘ
Yabani güvercinler
Birçok evcil kuş yıllar içinde kaçmış ya da serbest bırakılmış ve yabani güvercinlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bunlar, bazıları saf kaya güvercinlerine çok benzese de çeşitli tüyler gösterir. Saf yabani türlerin azlığı kısmen yabani kuşlarla melezleşmeden kaynaklanmaktadır. Evcil güvercinler genellikle yabani güvercinlerden ayırt edilebilir, çünkü genellikle bir (bazen her iki) bacaklarının etrafında, üzerindeki bir numara ile bir sahibine kayıtlı olduklarını gösteren metal veya plastik bir bant vardır. ⓘ
Yabani güvercinler posta güvercinleriyle çarpıcı genetik benzerlikler taşır, bu da yabani güvercinlerin çoğunun kökeninin ya evlerinin yolunu bulamayan posta güvercinlerine dayandığı ya da posta güvercinleri tarafından yavrulandığı fikrini destekler. ⓘ
Sinir Sistemi
Güvercinlerde kafatası ile beyin arasında bulunan ferromanyetik bazı tanecikler, yerin manyetik alanına karşı duyarlı birimler haline gelmişlerdir. Güvercinler bu sistem sayesinde yerin manyetik alanındaki değişimleri hissedebilmektedirler. Bu sistem güvercinlerin çok uzaklardan uçurulduklarında bile yönlerini kolaylıkla bulabilmelerine yardımcı olmaktadır. Omurilik omurga kanalının son ucuna kadar uzanır. Omurilikten ayrılan sinir sistemi, bütün organlara ve kaslara kadar dağılır. ⓘ
Güvercin ırkları
Trakya güvercini
Trakya, Türkiye’nin Avrupa kıtası topraklarında kalan bölümü için kullanılan bir tanımlamadır. Bu bölgeye genel olarak Trakya bölgesi denilmektedir. Aslında Trakya tanımlaması eski Yunan’dan günümüze kadar gelen ve Balkanlardaki bir bölgeyi tanımlayan coğrafi bir terimdir. Bu tanımlamaya göre bugünkü Bulgaristan’ın güney kesimleri, Yunanistan’ın Tharaki yönetim bölgesi ve Türkiye’nin Avrupa’daki topraklarını içine alan bölgeye genel olarak Trakya denilmektedir. Trakya güvercinleri, bu bölgede yoğun olarak yetiştirildikleri için adını bu bölgeden almış olan güvercinlerdir. Bu güvercinlere Türkiye genelinde “Trakya Makaracısı” adı verilirken, Trakya bölgemizde daha çok, “Trakya Taklacısı”, “Rumeli Taklacısı”, “Rumeli Yerlisi”, “Trakya Yerlisi” ya da “Yerli” adı ile bilinirler. Dünyada ise “thrace roller” adı ile tanınmaktadırlar. ⓘ
Kökeni
Trakya ırkının kökeni hakkında fazla bir bilgiye sahip değiliz. Türkiye'de uzun yıllardır yetiştirildiği bilinen bir ırk olmakla birlikte daha çok bölgesel bir yapı göstermektedir. Trakya bölgemiz dışında fazla görüldüklerini söyleyemeyiz. Irkın köken olarak diğer makaracı ırklarla akraba olma olasılığı fazladır. Dünyada “Oriental Roller” olarak bilinen ve köken olarak Türkiye'den kaynaklanan makaracı ırk ile, Bulgar ve Arnavutluk kökenli makaracı ırklarla akraba olduğu düşünülmektedir. Vücut yapıları ve büyüklük olarak bu ırklara benzer olması böyle bir sonuca varılmasına neden olmaktadır. ⓘ
Fiziksel özellikleri
Vücut yapısı olarak orta büyüklükte kuşlardır. Gagaları orta büyüklükte olmalıdır. Gaganın kısa olması farklı melezlemelerin yaşandığının göstergesidir. Bu tür kuşlar kıymetli değillerdir. Boyunları fazla uzun değildir. Ayaklar biraz kısa ve dirsekten aşağısı paçasızdır. Dirsek aşağısındaki her tüy paça olarak kabul edilir ve kuşun ciddi şekilde değer yitirmesine neden olur. Kuyruk telek sayıları 14 ile 18 arasında değişebilir. Kanatlar kuyruk üzerinde taşınır. Bu taşınma şekli kuşun karakteristik özelliğidir. Bazı diğer makaracı ırklarda görülen kuyruğun kanat altında taşınma biçimi bu kuşlarda olmamalıdır. Eğer kanatlar farklı şekillerde taşınıyorsa, bu güvercinlerin saf kan olmadıkları sonucuna varabiliriz. Gaga renkleri kuşun rengi ne olursa olsun beyaz olmalıdır. Ancak gaga ucunda kuşun kendi renginde küçük bir koyuluk bulunabilir. Sadece mavi renklerde mor gaga rengine rastlanabilmektedir. Trakya güvercinlerinin rengi ne olursa olsun göz renkleri açık renktir. Sadece beyaz renk olanlar bu durumun istisnası olarak siyah göz rengine sahiptirler. Trakya güvercinleri tepeli ya da tepesiz olarak görülmektedirler. Bütün renklerinin tepeli ve tepesiz olanları bulunmaktadır. Bu güvercinlerde tepe kulaktan kulağa tabir edilen tarzda geniştir. Tepe ensenin altından başlar ve enseyi tam olarak sarmalar. Tepenin her iki ucunda “tepe gülü” adı verilen tarzda şekillenmeler makbul kabul edilmektedir. Dişileri genelde bir çift yumurta yumurtlayıp kuluçkaya yatar. Nadir de olsa üç yumurtaya veya tek yumurtaya kuluçkaya yattığı görülmüştür. Güvercin yumurtası ilk yumurtlandığında 15 gram kadardır. 11 gram kadar doğan yavruların yedinci günde ağırlıkları 70, on dördüncü günde 170 grama kadar ulaşır. Yavrular 24-25 günlükken tek başlarına yem yemeye başlamaktadırlar. ⓘ
Renk türleri
Trakya ırkında başlıca 5 çeşit renk görülmektedir. Bunlar beyaz, siyah, kırmızı, sarı ve mavidir. Yaygın olarak rastlanan renkleri beyaz ve kırmızıdır. Bu renklerin tümünün tepelisi ve tepesizleri de bulunmaktadır. Bu renklerin bölgedeki adlandırılışları şu şekildedir. ⓘ
Beyaz: Bu güvercinlerin tüm vücutları beyazdır. İşaret taşımazlar. Beyazlarda güvercinin herhangi bir yerinde farklı renkte tüy bulunmamasına dikkat edilir. Gözleri siyah olur. Gaga beyazdır. ⓘ
Kanarya (sarı): Bu güvercinler sarı renklidirler. Tüm vücutları sarıdır. İşaret taşımazlar. Vücutlarının herhangi bir yerinde beyaz tüy bulunmamasına dikkat edilir. Gözler açık renklidir. Gaga beyazdır. ⓘ
Pal (Kırmızı): Bütün vücutları kırmızı (koyu kızıl) bir tondadır. İşaret taşımazlar. Vücutlarının herhangi bir yerinde beyaz tüy bulunmamasına dikkat edilir. Gözler açık renklidir. Gaga beyazdır. ⓘ
Murakat (Siyah): Bütün vücutları siyahtır. İşaret taşımazlar. Vücutlarının herhangi bir yerinde beyaz tüy bulunmamasına dikkat edilir. Gözler açık renklidir. Gaga beyazdır. ⓘ
Zavrak (Mavi): Bu güvercinler dumanlı mavi olarak adlandırabileceğimiz şekilde mavi-gri renkte olurlar. Bu kuşlarda işaret olarak adlandırdığımız kanat üzerinde iki sıra şerit bulunur. Bu renk çeşidinde mor renk gagaya da rastlanmaktadır. Daha az bulunan bir renk çeşididir. “Küllü” olarak da adlandırılmaktadır. Zavrakların bir de işaret olarak çakmaklıları vardır. Çakmaklı olanlarına “Tekir” adı verilir. Tekirler de kanatlar üzerinde iki sıra şerit yerine küçük siyah noktacıklardan oluşan pullu bir yapı vardır. ⓘ
Trakya güvercinlerinde renkler kendi içinde eşleştirilmelidir. Yani kırmızı kırmızı ile, sarı sarı ile vb. Farklı renklerin birbiri ile eşleştirilmeleri sonucu çıkan yavrular yine ana ya da babanın renginde olmakla birlikte iyi yetiştiriciler tarafından tercih edilmezler. Ancak farklı renkler arasında yapılan eşleştirmelerde renklerden biri beyazsa, yavrular alacalı olmaktadır. Bu bakımdan özellikle beyazın beyaz ile eşleştirilmesine özen gösterilmeli, beyaz başka renklerle eşe atılmamalıdır. ⓘ
