Kaliforniya
| Kaliforniya | |
|---|---|
|
Eyalet | |
|
State of California | |
 Bayrak  Arma | |
|
Takma ad: Golden State | |
|
Slogan: "Eureka" | |
|
Marşlar: "I Love You, California" | |
 Eyaletin Amerika Birleşik Devletleri'ndeki konumu | |
| Ülke |
 ABD |
| Eyalet olmadan önce | Meksika'nın çekilişi unorganized territory |
| ABD'ye katılışı | 9 Eylül 1850 (31.) |
| Başkent | Sacramento |
| En büyük şehir | Los Angeles |
| En büyük metro | Büyük Los Angeles |
| İdare | |
| • Vali | Gavin Newsom (D) |
| • Vali vekili | Eleni Kounalakis (D) |
| Yasama organı | Genel Kurul |
| • Üst meclis | Eyalet Senatosu |
| • Alt meclis | Eyalet Meclisi |
| Yargı | Kaliforniya Yüksek Mahkemesi |
| ABD senatörleri |
Dianne Feinstein (D) Alex Padilla (D) |
| ABD temsilcileri |
|
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 423,970 km² (163.690 mil²) |
| Yüzölçümü sırası | 3. |
| Boyutlar | |
| • Uzunluk | 1,240 km (0,77 mil) |
| • Genişlik | 400 km (200 mil) |
| Rakım | 880 m (2.880 ft) |
| En yüksek nokta | 4,421 m (14.504 ft) |
| En alçak nokta | −85,0 m (−2.780 ft) |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 39,538,223 |
| • Sıra | 1. |
| • Yoğunluk | 97,9/km² (253,6/mil²) |
| • Yoğunluk sırası | 11. |
| • Ortalama hanehalkı geliri | 71,228 $ (2.018) |
| • Gelir sıralaması | 9. |
| Demonim | Kaliforniyalı |
| Dil | |
| • Resmî dil | İngilizce |
| • Konuşulan dil |
Evde konuşulan diller
|
| Zaman dilimi | UTCPST (−08:00) |
| • Yaz (YSU) | UTCPDT (−07:00) |
| USPS abbreviation |
CA |
| Enlem | 32°32′ N – 42° N |
| Boylam | 114°8′ W – 124°26′ W |
|
Resmî site ca.gov | |
Kaliforniya veya California (İngilizce telaffuz: [kælɪˈfɔɹnjə] (
dinle), İspanyolca telaffuz: [kaliˈfoɾnja]), Amerika Birleşik Devletleri'nin batısında bir eyalettir. Doğusunda Nevada, güneydoğusunda Arizona, batısında Pasifik Okyanusu, kuzeyinde Oregon ve güneyinde Meksika'nın Baja California eyaleti ile sınırlanan eyalet, Amerika'nın üçüncü büyük ve 39,5 milyonu aşkın nüfusuyla en kalabalık eyaletidir. Aynı zamanda Kuzey Amerika'daki en kalabalık, dünyanın ise 34. en kalabalık yönetim birimidir. Büyük Los Angeles Alanı ve San Francisco Körfez Bölgesi, sırasıyla ABD'nin ikinci ve beşinci en kalabalık metropolitan alanıdır; ilki 18,7 milyondan fazla, ikincisi ise 9,6 milyondan fazla nüfusa sahiptir. Sacramento eyaletin başkentidir, Los Angeles eyaletteki en kalabalık şehirdir ve ülkenin ikinci kalabalık şehridir (New York City'den sonra). Los Angeles İlçesi ülkenin en kalabalık ilçesidir, San Bernardino İlçesi ise ülkenin alan açısından en büyük ilçesidir. Hem şehir hem de ilçe olan San Francisco, New York City'nin beş ilçesinden dördünün arkasında, ülkedeki en yoğun nüfuslu büyük şehir (New York City'den sonra) ve ülkedeki en yoğun nüfuslu beşinci ilçedir. ⓘ
2019 itibarıyla 3,2 trilyon ABD doları gayri safi eyalet içi hasılasıyla Kaliforniya ekonomisi, dünyada bir alt yönetim birimine ait en büyük ekonomidir. Kaliforniya eğer bağımsız bir ülke olsaydı, 2020 itibarıyla dünyanın en kalabalık 37. ülkesi ve beşinci büyük ekonomisi olurdu. Büyük Los Angeles Alanı ve San Francisco Körfez Bölgesi, New York metropolitan alanından (1,8 trilyon dolar) sonra ülkenin ikinci ve üçüncü en büyük kent ekonomileridir (2020 itibarıyla sırasıyla 1.0 trilyon dolar ve 0.5 trilyon dolar). San Francisco Körfez Bölgesi Kombine İstatistik Alanı, 2018'de büyük birincil istatistik alanları arasında ülkenin kişi başına en yüksek gayri safi yurtiçi hasılasına (106.757 $) sahiptir ve piyasa değeri açısından dünyanın en büyük 10 şirketinden dördüne ev sahipliği yapmaktadır. Dünyanın en zengin 10 insanından dördü de bu eyalette yaşamaktadır. ⓘ
Şu anda Kaliforniya olan bölge, 16. ve 17. yüzyıllarda bir dizi Avrupalı tarafından keşfedilmeden önce, çeşitli Kızılderili kabilelelerin yaşadığı bir bölgeydi. İspanyol İmparatorluğu daha sonra bölge üzerinde hak iddia etti ve sömürgeleştirdi. 1804'te Yeni İspanya Valiliği kapsamında Alta California eyaletine dahil edildi. Bölge, başarılı bağımsızlık savaşının ardından 1821'de Meksika'nın bir parçası oldu, ancak Meksika-Amerika Savaşı'ndan sonra 1848'de Amerika Birleşik Devletleri'ne devredildi. Alta California'nın batı kısmı daha sonra organize edildi ve 1850 Uzlaşmasının ardından 9 Eylül 1850'de 31. eyalet olarak kabul edildi. Kaliforniya Altına Hücum 1848'de başladı ve diğer ülke ve eyaletlerden büyük ölçekli göçler ile Kaliforniya yerlilerine karşı soykırım gibi çarpıcı sosyal ve demografik değişikliklere yol açtı ve buna eşlik eden bir ekonomik patlama yaşandı. ⓘ
Eğlence ve spor gibi popüler kültüre yapılan kayda değer katkıların pek çoğunun kökenleri Kaliforniya'ya dayanmaktadır. Eyalet, ayrıca iletişim, bilgi, yenilik, çevrecilik, ekonomi ve siyaset alanlarında kayda değer katkılarda bulunmuştur. Kaliforniya, küresel eğlence üzerinde derin bir etkisi olan, dünyanın en eski ve en büyük film endüstrisi olan Hollywood'un evidir. Kaliforniya ayrıca hippi karşı kültürünün, plaj ve araba kültürünün ve kişisel bilgisayarın çıkış yeri olarak kabul edilir. San Francisco Körfez Bölgesi ve Büyük Los Angeles Bölgesi, sırasıyla küresel teknoloji ve eğlence endüstrilerinin merkezleri olarak görülmektedir. Kaliforniya'nın ekonomisi çok çeşitlidir: eyaletin ekonomisinin %58'i finans, hükûmet, emlak hizmetleri, teknoloji ve profesyonel, bilimsel ve teknik iş hizmetlerine dayanmaktadır. Ekonominin yalnızca %1,5'ini oluşturmasına rağmen Kaliforniya'nın tarım endüstrisi, herhangi bir ABD eyaletinin en yüksek çıktısına sahiptir. Kaliforniya limanları, çoğu Pasifik Kıyıları uluslararası ticaretinden kaynaklanan tüm ABD ithalatının yaklaşık üçte birini işler. ⓘ
Kaliforniya ⓘ | |
|---|---|
Eyalet | |
| Kaliforniya Eyaleti | |
|
Bayrak Mühür | |
| Lakap(lar): Altın Eyalet | |
| Slogan(lar): "Eureka" | |
| Marş: "I Love You, California" | |
Kaliforniya'nın vurgulandığı Amerika Birleşik Devletleri haritası | |
| Ülke | Birleşik Devletler |
| Devlet kurulmadan önce | Meksika Bırakışması örgütlenmemiş bölge |
| Birliğe Kabul Edildi | 9 Eylül 1850 (31.) |
| Sermaye | Sacramento |
| En büyük şehir | Los Angeles |
| En büyük metro ve kentsel alanlar | Büyük Los Angeles |
| Hükümet | |
| - Vali | Gavin Newsom (D) |
| - Vali Yardımcısı | Eleni Kounalakis (D) |
| Yasama Organı | Eyalet Yasama Meclisi |
| - Üst ev | Eyalet Senatosu |
| - Alt ev | Eyalet Meclisi |
| Yargı | Kaliforniya Yüksek Mahkemesi |
| ABD senatörleri | Dianne Feinstein (D) Alex Padilla (D) |
| ABD Temsilciler Meclisi delegasyonu |
|
| Alan | |
| - Toplam | 163,696 sq mi (423,970 km2) |
| - Arazi | 155,959 sq mi (403,932 km2) |
| - Su | 7.737 sq mi (20.047 km2) %4,7 |
| - Sıralama | 3'üncü |
| Boyutlar | |
| - Uzunluk | 760 mil (1,220 km) |
| - Genişlik | 250 mil (400 km) |
| Yükseklik | 2,900 ft (880 m) |
| En yüksek rakım (Whitney Dağı) | 14,505 ft (4,421.0 m) |
| En düşük yükseklik (Badwater Basin) | -279 ft (-85,0 m) |
| Nüfus (2022) | |
| - Toplam | 39,185,605 |
| - Sıralama | 1. |
| - Yoğunluk | 251,3/q mi (97/km2) |
| - Sıralama | 11'inci |
| - Medyan hane geliri | $78,700 |
| - Gelir sıralaması | 5'inci |
| Demonim(ler) | Kaliforniyalı |
| Dil | |
| - Resmi dil | İngilizce |
| - Konuşulan dil |
|
| Saat dilimi | UTC-08:00 (PST) |
| - Yaz (DST) | UTC-07:00 (PDT) |
| USPS kısaltması | CA |
| ISO 3166 kodu | ABD-CA |
| Geleneksel kısaltma | Calif., Cal., Cali. |
| Enlem | 32°32′ K ila 42° K |
| Boylam | 114°8′ W ila 124°26′ W |
| Web sitesi | www.ca.gov |
| Kaliforniya eyalet sembolleri ⓘ | |
|---|---|
Kaliforniya Bayrağı | |
| |
| Yaşayan nişanlar | |
| Amfibi | Kaliforniya kırmızı bacaklı kurbağası |
| Kuş | Kaliforniya bıldırcını |
| Balık |
|
| Çiçek | Kaliforniya gelinciği |
| Çimen | Mor iğne otu |
| Böcek | Kaliforniya köpek yüzlü kelebeği |
| Memeli |
|
| Sürüngen | Çöl kaplumbağası |
| Ağaç | Sahil kızılçamı ve dev sekoya ağacı |
| Cansız nişanlar | |
| Renkler | Mavi ve altın |
| Dans | Batı Yakası Salıncak |
| Halk Dansları | Kare dans |
| Fosil | Kılıç dişli kedi |
| Değerli Taş | Benitoit |
| Mineral | Yerli altın |
| Kaya | Serpentine |
| Toprak | San Joaquin |
| Spor | Sörf |
| Tartan | Kaliforniya eyaleti tartanı |
| Eyalet güzergah işaretleri | |
 | |
| Eyalet çeyreği | |
 2005 yılında yayınlandı | |
| Amerika Birleşik Devletleri eyalet sembolleri listeleri | |
Kaliforniya, Amerika Birleşik Devletleri'nin batısında yer alan bir eyalettir. Kaliforniya kuzeyde Oregon, doğuda Nevada ve Arizona, güneyde Meksika'nın Baja California eyaleti ile sınır komşusudur; batıda ise Pasifik Okyanusu boyunca uzanan bir kıyı şeridine sahiptir. Yaklaşık 163.696 mil kare (423.970 km2) toplam alanda yaklaşık 39,2 milyon sakini ile ABD'nin en kalabalık ve yüzölçümü bakımından üçüncü en büyük eyaletidir. Aynı zamanda Kuzey Amerika'nın en kalabalık ve dünyanın 34. en kalabalık alt ulusal birimidir. Büyük Los Angeles bölgesi ve San Francisco Körfez Bölgesi sırasıyla ülkenin en kalabalık ikinci ve beşinci kentsel bölgeleridir; birincisinde 18,7 milyondan fazla, ikincisinde ise 9,6 milyondan fazla kişi yaşamaktadır. Sacramento eyaletin başkenti, Los Angeles ise eyaletin en kalabalık şehri ve ülkenin en kalabalık ikinci şehridir (New York'tan sonra). Los Angeles County ülkenin en kalabalık ilçesiyken, San Bernardino County yüzölçümü bakımından ülkenin en büyük ilçesidir (Alaska'nın bazı büyük alt bölümleri vardır, ancak bunlar ilçe olarak adlandırılmaz). Hem bir şehir hem de bir ilçe olan San Francisco, New York'un beş ilçesinden dördünün ardından ülkenin en yoğun nüfuslu ikinci büyük şehri (New York'tan sonra) ve en yoğun nüfuslu beşinci ilçesidir. ⓘ
Eyaletin son derece çeşitli coğrafyası, batıdaki Pasifik Kıyısı ve metropol alanlarından doğudaki Sierra Nevada dağlarına ve kuzeybatıdaki sekoya ve Douglas köknar ormanlarından güneydoğudaki Mojave Çölü'ne kadar uzanmaktadır. Büyük bir tarım alanı olan Central Valley eyaletin merkezine hakimdir. Kaliforniya sıcak Akdeniz iklimi ve muson mevsimiyle tanınsa da, eyaletin büyüklüğü kuzeydeki nemli ılıman yağmur ormanlarından iç kesimlerdeki kurak çöllere ve dağlardaki karlı alpinlere kadar değişen iklimlere neden olur. Tüm bu faktörler muazzam bir su talebine yol açmaktadır. Zaman içinde, iklim değişikliği ve aşırı su kullanımı nedeniyle kuraklık ve orman yangınlarının sıklığı ve şiddeti artmakta, mevsimsel olmaktan çıkıp yıl boyunca devam eden bir hal alarak Kaliforniya'nın su güvenliğini daha da zorlamakta ve tarımın yanı sıra Kaliforniya iş dünyası ve endüstrisini de etkilemektedir. ⓘ
Etimoloji
İspanyollar Baja California Yarımadası (çev. 'Aşağı Kaliforniya') ve Alta California'yı (çev. 'Yukarı Kaliforniya') kapsayan bölgeye Las Californias (çev. 'Kaliforniyalar', İngilizce: The Californias) adını vermiştir. California isminin İngilizceye İspanyolca aynı kelimeden geçtiği düşünülür. ABD'de eyaletten bahsetmek için kısaca CA, Cal, Cali, Calif, Califas, veya US-CA kullanılır. ⓘ
California adı en eski kopyası 1510'a tarihlenen, Garci Rodríguez de Montalvo tarafından yazılmış İspanyolca roman Las sergas de Esplandiánda geçmektedir. Roman, şövalye edebiyatının popüler serilerinden biri olarak tanımlanmış ve Amadís de Gaula eseri ile başlayan serinin 5. bölümünü oluşturmaktadır. Hikâyede Kraliçe Califia, altın ve inci yönünden zengin, üzerinde Amazonlar gibi yaşayan ve altından zırhlar giyen güzel siyahî kadınların yanı sıra griffon ve diğer mitik canlıların da yer aldığı California adlı ücra bir adayı yönetmektedir. Olay örgüsünde Califia'nın Müslüman kuvvetlerin yanında savaşması, kraliçeye yazar tarafından konmuş ismin halife (İspanyolca: califa; Arapça: خَلِيفَة, ḵalīfa) unvanından türetilmiş olabileceğine işaret etmektedir. Bu eser, 1910'lardan beri California etimolojisini açıklamak için kullanılan ana teoridir. ⓘ
11. yüzyılda yazıya geçirilmiş Frank Krallığı'nı konu alan Eski Fransızca eser Roland Destanı'nda yer alan Califerne kelimesi, bazı akademisyenlerin Montalvo'nun eserindeki ismin nihaî kaynağı olabileceğine dair teoriler öne sürmesine sebebiyet vermiştir. Yerin konumu tarif edilmemiş olmakla birlikte eserde Sarazenlerden bahsedildiği için bu ismin de "halife" kökünde geldiği öne sürülmüştür. Buna ek olarak eyaletin isminin Eski İspanyolca yazılı örneği bulunmayan ve sıcak fırın anlamına gelecek *Calit Fornay (Latince: Calida Fornax) kelimesinden türetilmiş olabileceği iddia edilmiştir. Sicilya'daki Californo and Calafornina ile İspanya'daki Calahorra yerleşkeleri ortaya konmuş diğer köken önerileridir. ⓘ
Tarihçe
İlk sakinler
En azından son 13.000 yıl boyunca birbirini izleyen dalgalar halinde gelenlerin yerleştiği Kaliforniya, Kolomb öncesi Kuzey Amerika'da kültürel ve dilsel çeşitliliğin en fazla olduğu bölgelerden biriydi. Yerli nüfusa ilişkin çeşitli tahminler 100.000 ila 300.000 arasında değişmektedir. Kaliforniya'nın yerli halkları, kıyıda yaşayan büyük, yerleşik nüfuslardan iç kesimlerdeki gruplara kadar değişen 70'ten fazla farklı etnik Amerikan yerlisi grubunu içeriyordu. Kaliforniya'daki grupların siyasi örgütlenmeleri de çeşitlilik gösteriyordu; gruplar, kabileler, köyler ve zengin kaynaklara sahip kıyılarda Chumash, Pomo ve Salinan gibi büyük şeflikler vardı. Ticaret, evlilikler ve askeri ittifaklar, farklı gruplar arasında birçok sosyal ve ekonomik ilişkiyi destekledi. ⓘ
İspanyol yönetimi
Kaliforniya kıyılarını keşfeden ilk Avrupalılar, Portekizli kaptan Juan Rodríguez Cabrillo liderliğindeki bir İspanyol yelkenli seferinin üyeleriydi. Cabrillo, Mexico City'deki Yeni İspanya Genel Valisi tarafından ticaret fırsatları aramak üzere Pasifik kıyısında bir keşif gezisine öncülük etmekle görevlendirildi; 28 Eylül 1542'de San Diego Körfezi'ne girdiler ve en azından San Miguel Adası'nın kuzeyine kadar ulaştılar. Korsan ve kaşif Francis Drake, 1579'da Kaliforniya kıyılarının tanımlanmamış bir bölümünü keşfedip sahiplendi ve gelecekteki San Francisco şehrinin kuzeyinde karaya çıktı. Sebastián Vizcaíno 1602 yılında Yeni İspanya için Kaliforniya kıyılarını keşfedip haritasını çıkarmış ve Monterey'de karaya çıkmıştır. ⓘ
Kaliforniya'nın 16. yüzyıldaki yerinde keşiflerine rağmen, Rodríguez'in Kaliforniya'yı bir ada olarak görme fikri devam etti. Bu tür tasvirler 18. yüzyıla kadar pek çok Avrupa haritasında yer aldı. ⓘ
1769-70 Portolà seferinden sonra Junipero Serra liderliğindeki İspanyol misyonerler, San Diego'dan başlayarak Alta (Yukarı) Kaliforniya kıyılarında veya yakınlarında 21 Kaliforniya Misyonu kurmaya başladı. Aynı dönemde İspanyol askeri güçleri birkaç kale (presidios) ve üç küçük kasaba (pueblos) inşa etti. San Francisco Misyonu büyüyerek San Francisco şehrine, pueblolardan ikisi de büyüyerek Los Angeles ve San Jose şehirlerine dönüştü. Çeşitli İspanyol misyonlarının ve puebloların çevresinde bugün de varlığını sürdüren başka küçük şehir ve kasabalar da ortaya çıkmıştır. ⓘ
Aynı dönemde Rus İmparatorluğu'ndan gelen denizciler Kaliforniya kıyılarını keşfetmiş ve 1812 yılında Fort Ross'ta bir ticaret merkezi kurmuşlardır. Rusya'nın Kaliforniya'daki 19. yüzyıl başlarındaki kıyı yerleşimleri, San Francisco Körfezi'ndeki İspanyol yerleşim alanının en kuzey ucunun hemen kuzeyinde yer alıyordu ve Kuzey Amerika'daki en güneydeki Rus yerleşimleriydi. Fort Ross ile ilişkili Rus yerleşimleri Point Arena'dan Tomales Körfezi'ne kadar yayılmıştı. ⓘ
Meksika yönetimi
1821 yılında Meksika Bağımsızlık Savaşı, Kaliforniya'yı da içine alan Meksika İmparatorluğu'na İspanya'dan bağımsızlığını kazandırdı. Sonraki 25 yıl boyunca Alta California, bağımsızlıktan kısa bir süre sonra cumhuriyete dönüşen yeni bağımsız Meksika ülkesinin uzak, seyrek nüfuslu, kuzeybatı idari bölgesi olarak kaldı. Eyaletteki en iyi arazilerin çoğunu kontrol eden misyonlar 1834'te laikleştirildi ve Meksika hükümetinin mülkü haline geldi. Vali, siyasi nüfuzu olan diğer kişilere çok sayıda fersah kare arazi verdi. Bu büyük çiftlikler ya da sığır çiftlikleri Meksika Kaliforniya'sının baskın kurumları olarak ortaya çıktı. Çiftlikler, Bostonlu tüccarlarla sığır derisi ve donyağı ticareti yapan Californios'un (Kaliforniya yerlisi Hispanikler) mülkiyeti altında gelişti. Sığır eti 1849 Kaliforniya Altına Hücumuna kadar bir meta haline gelmedi. ⓘ
1820'lerden itibaren Amerika Birleşik Devletleri'nden ve gelecekteki Kanada'dan tuzakçılar ve yerleşimciler Kuzey Kaliforniya'ya geldi. Bu yeni gelenler Kaliforniya ve çevresindeki engebeli dağları ve sert çölleri aşmak için Siskiyou Yolu, Kaliforniya Yolu, Oregon Yolu ve Eski İspanyol Yolu'nu kullandılar. ⓘ
Yeni bağımsızlığını kazanan Meksika'nın ilk hükümeti oldukça istikrarsızdı ve bunun bir yansıması olarak 1831'den itibaren Kaliforniya da hem ülke içinde hem de merkezi Meksika hükümetiyle bir dizi silahlı anlaşmazlık yaşadı. Bu çalkantılı siyasi dönem sırasında Juan Bautista Alvarado 1836-1842 yılları arasında valiliği ele geçirmeyi başardı. Alvarado'yu iktidara getiren askeri harekat, Kaliforniya'yı bir an için bağımsız bir devlet olarak ilan etmiş ve Isaac Graham da dahil olmak üzere Kaliforniya'nın Anglo-Amerikan sakinleri tarafından desteklenmişti. 1840 yılında, pasaportu olmayan bu sakinlerden yüz tanesi tutuklanmış ve kısmen Kraliyet Donanması yetkililerinin araya girmesiyle çözülen Graham Olayı'na yol açmıştır. ⓘ
.jpg)
Kaliforniya'daki en büyük çiftlik sahiplerinden biri John Marsh'tı. Arazisini işgal edenlere karşı Meksika mahkemelerinden adalet elde edemeyince, Kaliforniya'nın Amerika Birleşik Devletleri'nin bir parçası olması gerektiğine karar verdi. Marsh, Kaliforniya'nın iklimi, toprağı ve oraya yerleşmek için diğer nedenlerin yanı sıra "Marsh'ın rotası" olarak bilinen izlenecek en iyi rotayı savunan bir mektup yazma kampanyası yürüttü. Mektupları okundu, tekrar okundu, elden ele dolaştı ve ülke çapında gazetelerde basıldı ve Kaliforniya'ya giden ilk vagon trenlerini başlattı. Göçmenleri yerleşene kadar çiftliğinde kalmaya davet etti ve pasaport almalarına yardımcı oldu. ⓘ
Marsh, Kaliforniya'ya organize göç dönemini başlattıktan sonra, çok nefret edilen Meksikalı general Manuel Micheltorena ile yerine geçtiği Kaliforniya valisi Juan Bautista Alvarado arasındaki askeri bir savaşa dahil oldu. Her iki tarafın orduları Los Angeles yakınlarındaki Providencia Savaşı'nda karşılaştı. Marsh, isteği dışında Micheltorena'nın ordusuna katılmaya zorlanmıştı. Savaş sırasında üstlerini görmezden gelerek, karşı tarafa bir görüşme için işaret verdi. Her iki tarafta da savaşan çok sayıda Birleşik Devletler yerleşimcisi vardı. Bu adamları birbirleriyle savaşmaları için bir neden olmadığına ikna etti. Marsh'ın eylemlerinin bir sonucu olarak, savaşı bıraktılar, Micheltorena yenildi ve Kaliforniya doğumlu Pio Pico valiliğe geri döndü. Bu, Kaliforniya'nın Birleşik Devletler tarafından nihai olarak satın alınmasının yolunu açtı. ⓘ
Kaliforniya Cumhuriyeti ve fetih
1846 yılında Sonoma ve çevresindeki bir grup Amerikalı yerleşimci Ayı Bayrağı İsyanı sırasında Meksika yönetimine karşı ayaklandı. İsyancılar daha sonra Sonoma'da üzerinde bir ayı, bir yıldız, kırmızı bir şerit ve "Kaliforniya Cumhuriyeti" yazan Ayı Bayrağı'nı göndere çektiler. Cumhuriyetin tek başkanı, Ayı Bayrağı İsyanı sırasında önemli bir rol oynayan William B. Ide'ydi. Amerikalı yerleşimcilerin bu isyanı, daha sonra Kaliforniya'nın Amerikan askeri işgalinin bir başlangıcı olarak hizmet etti ve yakındaki Amerikan askeri komutanlarıyla yakından koordine edildi. ⓘ
Kaliforniya Cumhuriyeti kısa ömürlü oldu; aynı yıl Meksika-Amerika Savaşı (1846-48) patlak verdi. Birleşik Devletler Donanması'ndan Komodor John D. Sloat Monterey Körfezi'ne yelken açıp Kaliforniya'nın Birleşik Devletler tarafından askeri işgalini başlattığında, Kuzey Kaliforniya bir aydan kısa bir süre içinde Birleşik Devletler kuvvetlerine teslim oldu. Güney Kaliforniya'daki bir dizi savunma savaşının ardından 13 Ocak 1847'de Kaliforniyalılar tarafından Cahuenga Antlaşması imzalanarak Kaliforniya'daki Amerikan kontrolü güvence altına alındı. ⓘ
Erken Amerikan dönemi
Savaşı sona erdiren Guadalupe Hidalgo Antlaşması'nın (2 Şubat 1848) ardından, ilhak edilen Meksika toprağı Alta California'nın en batıdaki kısmı kısa süre içinde Amerikan California eyaleti haline geldi ve eski bölgenin geri kalanı Arizona, Nevada, Colorado ve Utah'tan oluşan yeni Amerikan Bölgelerine bölündü. Eski Baja California'nın daha da az nüfuslu ve kurak alt bölgesi Meksika'nın bir parçası olarak kaldı. 1846'da, eski Alta California'nın batı kesimindeki toplam yerleşimci nüfusunun 8.000'den fazla olmadığı, buna ek olarak yaklaşık 100.000 Amerikan yerlisinin bulunduğu tahmin ediliyordu; bu sayı 1769'daki İspanyol yerleşiminden önce 300.000 civarındaydı. ⓘ
1848 yılında, bölgenin Amerika tarafından resmen ilhak edilmesinden sadece bir hafta önce, Kaliforniya'da altın keşfedildi ve bu, eyaletin hem demografik yapısını hem de mali durumunu sonsuza dek değiştirecek bir olay oldu. Kısa bir süre sonra, binlerce maden arayıcısı ve madencinin bölgeye gelmesiyle bölgeye büyük bir göç akını başladı. Büyük Kaliforniya Altına Hücumu sırasında nüfus ABD vatandaşları, Avrupalılar, Çinliler ve diğer göçmenlerle dolup taştı. Kaliforniya'nın 1850'de eyalet olma başvurusu yaptığı sırada, Kaliforniya'daki yerleşimci nüfusu 100.000'e ulaşmıştı. 1854 yılına gelindiğinde 300.000'den fazla yerleşimci gelmişti. 1847 ve 1870 yılları arasında San Francisco'nun nüfusu 500'den 150.000'e çıktı. Kaliforniya birdenbire seyrek nüfuslu bir durgun su olmaktan çıkmış, bir gecede büyük bir nüfus merkezi haline gelmişti. ⓘ
İspanyol ve daha sonra Meksika yönetimi altındaki Kaliforniya'nın hükümet merkezi 1777'den 1845'e kadar Monterey'de bulunuyordu. Alta California'nın son Meksika valisi Pio Pico, 1845 yılında başkenti kısa bir süreliğine Los Angeles'a taşımıştı. Birleşik Devletler konsolosluğu da konsolos Thomas O. Larkin yönetiminde Monterey'de bulunuyordu. ⓘ
1849 yılında Monterey'de ilk kez bir eyalet Anayasa Konvansiyonu düzenlendi. Kongrenin ilk görevleri arasında yeni eyalet başkenti için bir yer kararı almak vardı. İlk tam yasama oturumları San Jose'de yapıldı (1850-1851). Daha sonraki yerler arasında Vallejo (1852-1853) ve yakınlardaki Benicia (1853-1854) vardı; bu yerlerin de sonunda yetersiz olduğu kanıtlandı. Başkent 1854 yılından beri Sacramento'da bulunmaktadır. 1862 yılında Sacramento'daki sel felaketi nedeniyle yasama oturumları San Francisco'da gerçekleştirilmiştir. Eyaletin Anayasa Konvansiyonu eyalet anayasasına son şeklini verdikten sonra, eyalet olarak kabul edilmek için ABD Kongresi'ne başvurdu. 9 Eylül 1850'de, 1850 Uzlaşmasının bir parçası olarak, Kaliforniya özgür bir eyalet ve 9 Eylül de resmi tatil oldu. ⓘ
Amerikan İç Savaşı (1861-1865) sırasında Kaliforniya, Birliği desteklemek amacıyla doğuya Washington'a altın sevkiyatı yaptı. Bununla birlikte, eyalet içinde Güney yanlısı sempatizanların çokluğu nedeniyle, eyalet Birlik'in savaş çabalarına resmi olarak hizmet etmek üzere doğuya gönderilecek tam bir askeri alay toplayamadı. Yine de, Birlik ordusu içindeki birkaç küçük askeri birlik, üyelerinin çoğunluğunun Kaliforniya'dan olması nedeniyle "Kaliforniya 100 Bölüğü" gibi gayri resmi olarak Kaliforniya eyaleti ile ilişkilendirildi. ⓘ
Kaliforniya'nın Birliğe kabul edildiği dönemde, Kaliforniya ile Amerika Birleşik Devletleri kıtasının geri kalanı arasında seyahat etmek zaman alıcı ve tehlikeli bir işti. On dokuz yıl sonra ve Başkan Lincoln tarafından yeşil ışık yakıldıktan yedi yıl sonra, Birinci Kıtalararası Demiryolu 1869 yılında tamamlandı. Böylece Kaliforniya'ya doğu eyaletlerinden bir hafta içinde ulaşılabildi. ⓘ
Eyaletin büyük bölümü meyve yetiştiriciliğine ve genel olarak tarıma son derece uygundu. Geniş alanlarda buğday, diğer tahıl ürünleri, sebze ürünleri, pamuk, fındık ve meyve ağaçları (Güney Kaliforniya'da portakal dahil) yetiştirildi ve eyaletin Central Valley ve diğer yerlerdeki muazzam tarımsal üretiminin temeli atıldı. ⓘ
On dokuzuncu yüzyılda, Çin'den çok sayıda göçmen Altına Hücum'un bir parçası olarak veya iş aramak için eyalete gitti. Çinliler, Kaliforniya'dan Utah'a uzanan kıtalararası demiryolunun inşasında vazgeçilmez olduklarını kanıtlamış olsalar da, Çinlilerle algılanan iş rekabeti eyalette Çin karşıtı ayaklanmalara yol açmış ve nihayetinde ABD, Kaliforniya'dan gelen baskılara bir yanıt olarak 1882 Çin Dışlama Yasası ile Çin'den göçü kısmen sona erdirmiştir. ⓘ
Yerli halklar
Daha önceki İspanyol ve Meksika yönetimi altında, Kaliforniya'nın orijinal yerli nüfusu, her şeyden önce Kaliforniya'nın yerli halkının henüz doğal bir bağışıklık geliştirmediği Avrasya hastalıkları nedeniyle hızla azalmıştı. Yeni Amerikan yönetimi altında, Kaliforniya'nın kendi yerli halkına yönelik sert hükümet politikaları iyileşmedi. Diğer Amerikan eyaletlerinde olduğu gibi, yerli halkın çoğu kısa süre içinde madenciler, çiftçiler ve çiftçiler gibi gelen Amerikalı yerleşimciler tarafından topraklarından zorla çıkarıldı. Kaliforniya Amerikan birliğine özgür bir eyalet olarak girmiş olmasına rağmen, "başıboş ya da yetim Kızılderililer" 1853 Kızılderililerin Yönetimi ve Korunması Yasası uyarınca yeni Anglo-Amerikan efendileri tarafından fiilen köleleştirildi. Ayrıca yüzlerce yerlinin öldürüldüğü katliamlar da yaşandı. ⓘ
1850 ve 1860 yılları arasında Kaliforniya eyalet hükümeti, amacı yerleşimcileri yerli halktan korumak olan milisleri işe almak için yaklaşık 1,5 milyon dolar ödedi (bunun 250.000 kadarı federal hükümet tarafından geri ödendi). Daha sonraki yıllarda, yerli nüfus, genellikle küçük ve izole olan ve üzerlerinde yaşayan nüfusu sürdürmek için yeterli doğal kaynaklara veya hükümetten finansmana sahip olmayan rezervasyonlara ve çiftliklere yerleştirildi. Sonuç olarak, Kaliforniya'nın yükselişi yerli halk için bir felaket oldu. Benjamin Madley ve Ed Castillo gibi birçok akademisyen ve Amerikan yerlisi aktivist, Kaliforniya hükümetinin eylemlerini bir soykırım olarak tanımlamıştır. ⓘ
1900'den günümüze
Yirminci yüzyılda binlerce Japon ABD'ye ve Kaliforniya'ya göç ederek özellikle eyalette toprak satın almaya ve sahip olmaya çalışmıştır. Ancak eyalet 1913 yılında Asyalı göçmenlerin toprak sahibi olmasını engelleyen Yabancı Toprak Yasası'nı kabul etti. İkinci Dünya Savaşı sırasında Kaliforniya'daki Japon Amerikalılar Tule Lake ve Manzanar gibi toplama kamplarında enterne edildi. Kaliforniya 2020 yılında bu toplama kampları için resmi olarak özür diledi. ⓘ
Kaliforniya'ya göç, 20. yüzyılın başlarında Lincoln Otoyolu ve Route 66 gibi büyük kıtalararası otoyolların tamamlanmasıyla hızlandı. 1900'den 1965'e kadar olan dönemde nüfus bir milyondan az iken Birlik içindeki en büyük nüfusa ulaşmıştır. Nüfus Sayım Bürosu 1940 yılında Kaliforniya nüfusunun %6,0'ının Hispanik, %2,4'ünün Asyalı ve %89,5'inin Hispanik olmayan beyaz olduğunu bildirmiştir. ⓘ
Nüfusun ihtiyaçlarını karşılamak için eyalet genelinde Kaliforniya ve Los Angeles Su Kemerleri; Oroville ve Shasta Barajları; Körfez ve Golden Gate Köprüleri gibi büyük mühendislik harikaları inşa edildi. Eyalet hükümeti ayrıca yüksek verimli bir kamu eğitimi sistemi geliştirmek için 1960 yılında Kaliforniya Yüksek Öğrenim Ana Planı'nı kabul etti. ⓘ
Bu arada, ılıman Akdeniz iklimi, ucuz arazi ve eyaletin çok çeşitli coğrafyasının cazibesine kapılan film yapımcıları 1920'lerde Hollywood'da stüdyo sistemini kurdular. Kaliforniya, İkinci Dünya Savaşı sırasında üretilen toplam Birleşik Devletler askeri silahlarının yüzde 8,7'sini üreterek 48 eyalet arasında üçüncü sırada (New York ve Michigan'ın ardından) yer aldı. Bununla birlikte Kaliforniya, savaş sırasında San Diego, Los Angeles ve San Francisco Körfez Bölgesi'ndeki havuz tesislerinde askeri gemi üretiminde (Liberty gemileri, Victory gemileri ve savaş gemileri gibi nakliye, kargo, [ticaret gemileri]) kolaylıkla birinci sırada yer aldı. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Kaliforniya ekonomisi, Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından büyüklüğü azalan güçlü havacılık ve savunma sanayileri nedeniyle büyük ölçüde genişledi. Stanford Üniversitesi ve Mühendislik Dekanı Frederick Terman, öğretim üyelerini ve mezunlarını eyaletten ayrılmak yerine Kaliforniya'da kalmaya ve şu anda Silikon Vadisi olarak bilinen bölgede bir yüksek teknoloji bölgesi geliştirmeye teşvik etmeye başladı. Bu çabaların bir sonucu olarak Kaliforniya, eğlence ve müzik endüstrilerinin, teknoloji, mühendislik ve havacılık endüstrisinin dünya merkezi ve Amerika Birleşik Devletleri'nin tarımsal üretim merkezi olarak kabul edilmektedir. Dot Com Bust'tan hemen önce Kaliforniya, uluslar arasında dünyanın en büyük beşinci ekonomisine sahipti. Ancak 1991'den bu yana ve Güney Kaliforniya'da 1980'lerin sonlarından başlayarak, Kaliforniya çoğu yıl net bir yerli göçmen kaybı yaşamıştır. Bu durum medya tarafından sıklıkla Kaliforniya'dan göç olarak adlandırılmaktadır. ⓘ
Yirminci yüzyılın ortalarında ve sonlarında eyalette ırkçılıkla ilgili bir dizi olay meydana gelmiştir. Polis ve Afrikalı Amerikalılar arasındaki gerilim, şehirlerdeki işsizlik ve yoksullukla birleşince 1965 Watts ve 1992 Rodney King isyanları gibi şiddetli ayaklanmalara yol açtı. Kaliforniya aynı zamanda Afrikalı Amerikalıları ırkçı adaletsizliğe karşı savunmak için silahlandırmasıyla ve okul çocukları için ücretsiz kahvaltı programları düzenlemesiyle bilinen Kara Panter Partisi'nin de merkeziydi. Ayrıca Meksikalı, Filipinli ve diğer göçmen tarım işçileri 1960'lı ve 1970'li yıllarda daha iyi ücret için Cesar Chavez'in etrafında toplanmışlardır. ⓘ
20. yüzyıl boyunca Kaliforniya'da iki büyük felaket yaşandı. 1906 San Francisco depremi ve 1928 St. Francis Barajı taşkını ABD tarihinin en ölümcül felaketleri olmaya devam etmektedir. ⓘ
Hava kirliliği sorunları azalmış olsa da kirliliğe bağlı sağlık sorunları devam etmiştir. "Smog" olarak bilinen kahverengi pus, otomobil egzozuna getirilen federal ve eyalet kısıtlamalarının ardından büyük ölçüde azaltılmıştır. ⓘ
2001'de yaşanan enerji krizi kesintilere, elektrik fiyatlarının yükselmesine ve komşu eyaletlerden elektrik ithal edilmesine yol açmıştır. Güney Kaliforniya Edison ve Pasifik Gaz ve Elektrik Şirketi ağır eleştirilere maruz kaldı. ⓘ
Kentsel alanlardaki konut fiyatları artmaya devam etti; 1960'larda 25.000 dolara mal olan mütevazı bir ev, 2005 yılına gelindiğinde kentsel alanlarda yarım milyon dolar veya daha fazlasına mal oluyordu. Daha fazla insan daha kırsal bölgelerde ev sahibi olabilmek için daha uzun saatler işe gidip gelirken, kentsel bölgelerde daha yüksek maaşlar kazanmaya başladı. Spekülatörler, içinde yaşamayı hiç düşünmedikleri evleri satın aldılar, birkaç ay içinde büyük bir kar elde etmeyi beklediler ve daha sonra başka mülkler satın alarak bunu yuvarladılar. Herkes fiyatların artmaya devam edeceğini varsaydığı için ipotek şirketleri de buna uyuyordu. Konut fiyatlarının düşmeye başlaması ve patlama yıllarının sona ermesiyle 2007-8'de balon patladı. Yüz milyarlarca dolarlık emlak değeri yok oldu ve birçok finansal kurum ve yatırımcı kötü bir şekilde zarar gördüğü için hacizler arttı. ⓘ
Yirmi birinci yüzyılda eyalette iklim değişikliğine atfedilen kuraklıklar ve sık sık orman yangınları meydana geldi. 2011'den 2017'ye kadar devam eden kuraklık, kayıtlı tarihindeki en kötü kuraklıktı. Başta Camp Fire olmak üzere 2018 orman yangını sezonu eyaletin en ölümcül ve en yıkıcı yangınıydı. ⓘ
Hava kirliliği sorunları azalmış olsa da kirliliğe bağlı sağlık sorunları devam etti. "Smog" olarak bilinen kahverengi pus, otomobil egzozu üzerindeki federal ve eyalet kısıtlamaları sayesinde büyük ölçüde azaltıldı. ⓘ
Amerika Birleşik Devletleri'nde teyit edilen ilk COVID-19 vakalarından biri Kaliforniya'da meydana gelmiş ve 26 Ocak 2020 tarihinde teyit edilmiştir. Yani, erken teyit edilen vakaların tamamı, testler bu grupla sınırlandırıldığı için yakın zamanda Asya'da Çin'e seyahat etmiş kişilerdi. Bu 29 Ocak 2020 tarihinde, hastalık önleme protokolleri hala geliştirilirken, ABD Dışişleri Bakanlığı 195 kişiyi Çin'in Wuhan kentinden Riverside County'deki March Hava Rezerv Üssü'ne kiralanan bir uçakla tahliye etti ve bu süreçte, karada ve ABD'de kozmik olarak tırmanmaya izin vermiş ve vermiş olabilir. 5 Şubat 2020'de ABD, Hubei Eyaletinden 345 vatandaşını daha Kaliforniya'daki iki askeri üsse, Solano İlçesindeki Travis Hava Kuvvetleri Üssü ve San Diego'daki Deniz Piyadeleri Hava İstasyonu Miramar'a tahliye etti ve burada 14 gün boyunca karantinaya alındılar. Ülkenin bu eyaletinde 4 Mart 2020'de büyük ölçüde olağanüstü hal ilan edildi ve 24 Şubat 2021 itibariyle halen yürürlükte. Artış nedeniyle 19 Mart 2020'de eyalet çapında zorunlu bir evde kalma emri çıkarıldı ve bu emir 25 Ocak 2021'de sona erdirilerek vatandaşların normal hayata dönmelerine izin verildi. 6 Nisan 2021'de devlet, 15 Haziran 2021'e kadar ekonomiyi tamamen yeniden açmayı planladığını duyurdu. ⓘ
Coğrafya
_--_2012_--_5663.jpg)
Kaliforniya, yüzölçümü bakımından Alaska ve Teksas'tan sonra Amerika Birleşik Devletleri'nin üçüncü en büyük eyaletidir. Kaliforniya, birliğin coğrafi açıdan en çeşitli eyaletlerinden biridir ve genellikle coğrafi olarak en güneydeki on ilçeyi içeren Güney Kaliforniya ve en kuzeydeki 48 ilçeyi içeren Kuzey Kaliforniya olmak üzere iki bölgeye ayrılır. Kuzeyde Oregon, doğu ve kuzeydoğuda Nevada, güneydoğuda Arizona, batıda Pasifik Okyanusu ile çevrilidir ve güneyde Meksika'nın Baja California eyaleti ile uluslararası bir sınırı paylaşır (Baja California Sur ile birlikte Kuzey Amerika'nın The Californias bölgesinin bir parçasını oluşturur). ⓘ
Eyaletin ortasında, doğuda Sierra Nevada, batıda kıyı sıradağları, kuzeyde Cascade Sıradağları ve güneyde Tehachapi Dağları ile sınırlanan Kaliforniya Merkez Vadisi yer almaktadır. Merkez Vadi, Kaliforniya'nın verimli tarımsal merkezidir. ⓘ
Sacramento-San Joaquin Nehri Deltası tarafından ikiye bölünen Sacramento Vadisi'nin kuzey kısmı Sacramento Nehri'nin, güney kısmı ise San Joaquin Nehri'nin su havzasıdır. Her iki vadi de isimlerini içlerinden geçen nehirlerden almaktadır. Tarama sayesinde Sacramento ve San Joaquin Nehirleri, iç kesimlerdeki birçok şehrin liman olabilmesi için yeterince derin kalmıştır. ⓘ
Sacramento-San Joaquin Nehri Deltası eyalet için kritik bir su tedarik merkezidir. Su, deltadan ve eyaletin neredeyse tamamını kat eden geniş bir pompa ve kanal ağı aracılığıyla Central Valley'e, Eyalet Su Projelerine ve diğer ihtiyaçlara yönlendirilmektedir. Delta'dan gelen su, eyalet nüfusunun neredeyse üçte ikisini oluşturan yaklaşık 23 milyon kişiye içme suyu sağlamanın yanı sıra San Joaquin Vadisi'nin batı yakasındaki çiftçiler için de su sağlamaktadır. ⓘ
Suisun Körfezi, Sacramento ve San Joaquin Nehirlerinin birleştiği noktada yer almaktadır. Su, San Francisco Körfezi'nin kuzey uzantısı olan San Pablo Körfezi'ne akan Carquinez Boğazı tarafından boşaltılır ve daha sonra Golden Gate Boğazı yoluyla Pasifik Okyanusu'na bağlanır. ⓘ
Channel Adaları güney kıyılarında, Farallon Adaları ise San Francisco'nun batısında yer almaktadır. ⓘ
Sierra Nevada (İspanyolca'da "karlı sıra" anlamına gelmektedir), 48 eyaletin en yüksek zirvesi olan 14,505 feet (4,421 m) yüksekliğindeki Whitney Dağı'nı içermektedir. Sıradağlar, buzullarla oyulmuş kubbeleriyle ünlü Yosemite Vadisi'ni ve dünyanın en büyük canlı organizmaları olan dev sekoya ağaçlarına ev sahipliği yapan Sequoia Ulusal Parkı'nı ve hacim bakımından eyaletin en büyük gölü olan derin tatlı su gölü Tahoe Gölü'nü kapsar. ⓘ
Sierra Nevada'nın doğusunda Owens Vadisi ve göçmen kuşlar için önemli bir yaşam alanı olan Mono Gölü yer almaktadır. Eyaletin batı kesiminde ise tamamen Kaliforniya'da bulunan ve yüzölçümü bakımından en büyük tatlı su gölü olan Clear Gölü yer almaktadır. Tahoe Gölü daha büyük olmasına rağmen, Kaliforniya/Nevada sınırı tarafından bölünmüştür. Sierra Nevada kışın Arktik sıcaklıklara düşer ve Amerika Birleşik Devletleri'nin en güneyindeki buzul olan Palisade Buzulu da dahil olmak üzere birkaç düzine küçük buzula sahiptir. ⓘ
Tulare Gölü, Mississippi Nehri'nin batısındaki en büyük tatlı su gölüydü. Pleistosen dönemi Corcoran Gölü'nün bir kalıntısı olan Tulare Gölü, kol nehirlerinin tarımsal sulama ve belediye suyu kullanımları için yönlendirilmesinin ardından 20. yüzyılın başlarında kurumuştur. ⓘ
Eyaletin toplam yüzölçümünün yaklaşık yüzde 45'i ormanlarla kaplıdır ve Kaliforniya'nın çam türlerinin çeşitliliği başka hiçbir eyalette yoktur. Kaliforniya, Alaska hariç diğer tüm eyaletlerden daha fazla ormanlık alana sahiptir. Kaliforniya Beyaz Dağları'ndaki ağaçların çoğu dünyanın en yaşlı ağaçlarıdır; tek bir bristlecone çamı 5.000 yaşın üzerindedir. ⓘ
Güneyde büyük bir iç tuz gölü olan Salton Denizi bulunur. Güney-merkez çölü Mojave olarak adlandırılır; Mojave'nin kuzeydoğusunda Kuzey Amerika'nın en alçak ve en sıcak yeri olan -279 feet (-85 m) yükseklikteki Badwater Havzası'nı içeren Ölüm Vadisi yer alır. Ölüm Vadisi'nin dibinden Whitney Dağı'nın tepesine kadar olan yatay mesafe 90 milden (140 km) daha azdır. Gerçekten de güneydoğu Kaliforniya'nın neredeyse tamamı kurak, sıcak bir çöldür ve yaz aylarında rutin aşırı yüksek sıcaklıklar görülür. Kaliforniya'nın Arizona ile olan güneydoğu sınırı tamamen Colorado Nehri tarafından oluşturulur ve eyaletin güney kısmı suyunun yaklaşık yarısını bu nehirden alır. ⓘ
Kaliforniya'daki şehirlerin çoğu Kuzey Kaliforniya'da San Francisco Körfez Bölgesi ya da Sacramento metropolitan bölgesinde; Güney Kaliforniya'da ise Los Angeles bölgesi, Inland Empire ya da San Diego metropolitan bölgesinde yer almaktadır. Los Angeles Bölgesi, Körfez Bölgesi ve San Diego metropolitan alanı, Kaliforniya kıyısı boyunca uzanan birkaç büyük metropolitan alan arasında yer almaktadır. ⓘ
Ateş Çemberi'nin bir parçası olan Kaliforniya'da tsunami, sel, kuraklık, Santa Ana rüzgarları, orman yangınları, sarp arazilerde toprak kaymaları ve çok sayıda yanardağ bulunmaktadır. En büyüğü San Andreas Fayı olmak üzere eyalet boyunca uzanan çeşitli faylar nedeniyle çok sayıda deprem meydana gelmektedir. Her yıl yaklaşık 37.000 deprem kaydedilmektedir, ancak bunların çoğu hissedilemeyecek kadar küçüktür. ⓘ
Eyaletin coğrafyası, batıda metropol alanların yoğunlaştığı Pasifik Okyanusu kıyısından, doğuda Sierra Nevada dağlarına ve kuzeybatıda sekoya ve Douglas köknar ormanlarından güneydoğuda Mojave Çölü'ne kadar büyük çeşitlilik göstermektedir. Büyük bir tarım alanı olan Central Valley, eyaletin merkezine hakimdir. Eyaletin kuzeyinde Pasifik yağmur ormanları adı verilen, Alaska kıyılarından Kaliforniya'nın kuzey kıyılarına kadar uzanan ılıman yağmur ormanları yer alır. ⓘ
İklim
Eyaletin büyük bölümü Akdeniz iklimine sahip olsa da, eyaletin büyüklüğü nedeniyle iklim kutupsaldan subtropikale kadar değişmektedir. Açık denizdeki serin Kaliforniya Akıntısı genellikle kıyı yakınlarında yaz sisi yaratır. Daha iç kesimlerde ise kışlar daha soğuk, yazlar ise daha sıcak geçer. Denizel ılımlılık, Los Angeles ve San Francisco'nun kıyı şeridi yaz sıcaklıklarının Amerika Birleşik Devletleri'nin tüm büyük metropol bölgeleri arasında en serini olmasına ve Kuzey Amerika kıtasının iç kesimlerinde ve doğu kıyısında aynı enlemde bulunan bölgelere kıyasla benzersiz bir şekilde serin olmasına neden olur. Meksika sınırındaki San Diego kıyı şeridi bile yaz aylarında Amerika Birleşik Devletleri'nin bitişiğindeki çoğu bölgeden daha serindir. Sadece birkaç mil içeride, yaz sıcaklıkları önemli ölçüde daha yüksektir ve Los Angeles şehir merkezi kıyıdakinden birkaç derece daha sıcaktır. Aynı mikro iklim olgusu, okyanustan korunaklı bölgelerin okyanusa yakın bölgelerin aksine önemli ölçüde daha sıcak yazlar yaşadığı Körfez Bölgesi'nin ikliminde de görülür. ⓘ
Eyaletin kuzey bölgeleri güneye göre daha fazla yağmur alır. Kaliforniya'nın sıradağları da iklimi etkiler: eyaletin en yağışlı bölgelerinden bazıları batıya bakan dağ yamaçlarıdır. Kuzeybatı Kaliforniya ılıman bir iklime sahiptir ve Central Valley Akdeniz iklimine sahiptir, ancak kıyıdan daha fazla sıcaklık aşırılıkları vardır. Sierra Nevada da dahil olmak üzere yüksek dağlarda kışın kar yağışlı, yazın ise ılıman ve orta sıcaklıkta bir alp iklimi görülür. ⓘ
.jpg)
Kaliforniya'nın dağları doğu tarafında yağmur gölgeleri oluşturarak geniş çöller yaratır. Doğu Kaliforniya'nın yüksek rakımlı çöllerinde sıcak yazlar ve soğuk kışlar yaşanırken, Güney Kaliforniya dağlarının doğusundaki alçak çöllerde sıcak yazlar ve neredeyse donmayan ılıman kışlar yaşanır. Deniz seviyesinin altında geniş alanlara sahip bir çöl olan Ölüm Vadisi, dünyanın en sıcak yeri olarak kabul edilir; dünyanın en yüksek sıcaklığı olan 134 °F (56,7 °C), 10 Temmuz 1913'te burada kaydedilmiştir. Kaliforniya'daki en düşük sıcaklık 20 Ocak 1937'de Boca'da -45 °F (-43 °C) olarak kaydedilmiştir. ⓘ
Aşağıdaki tabloda, eyalet genelinde bazıları yüksek nüfuslu bazıları ise nüfuslu olmayan bazı yerlerin Ocak ve Ağustos ayları için ortalama sıcaklıkları listelenmektedir. Buna Eureka çevresindeki Humboldt Körfezi bölgesinin nispeten serin yazları, Ölüm Vadisi'nin aşırı sıcağı ve Sierra Nevada'daki Mammoth'un dağ iklimi dahildir. ⓘ
| Konum | Ağustos (°F) |
Ağustos (°C) |
Ocak (°F) |
Ocak (°C) |
Yıllık Yağış (mm/in) |
|---|---|---|---|---|---|
| Los Angeles | 83/64 | 29/18 | 66/48 | 20/8 | 377/15 |
| LAX/LA Plajları | 75/64 | 23/18 | 65/49 | 18/9 | 326/13 |
| San Diego | 76/67 | 24/19 | 65/49 | 18/9 | 262/10 |
| San Jose | 82/58 | 27/14 | 58/42 | 14/5 | 401/16 |
| San Francisco | 67/54 | 20/12 | 56/46 | 14/8 | 538/21 |
| Fresno | 97/66 | 34/19 | 55/38 | 12/3 | 292/11 |
| Sacramento | 91/58 | 33/14 | 54/39 | 12/3 | 469/18 |
| Oakland | 73/58 | 23/14 | 58/44 | 14/7 | 588/23 |
| Bakersfield | 96/69 | 36/21 | 56/39 | 13/3 | 165/7 |
| Riverside | 94/60 | 35/18 | 67/39 | 19/4 | 260/10 |
| Eureka | 62/53 | 16/11 | 54/41 | 12/5 | 960/38 |
| Ölüm Vadisi | 115/86 | 46/30 | 67/40 | 19/4 | 60/2 |
| Mammoth Gölleri | 77/45 | 25/7 | 40/15 | 4/ −9 | 583/23 |
[[Dosya:California_Köppen.svg|bağlantı=https://en.wikipedia.org/wiki/File:California_K%C3%B6ppen.svg%7Cküçükresim%7CKöppen iklim sınıflandırmasına göre Kaliforniya. ⓘ
Eyaletteki dağlar yağmur gölgesi oluşturduğundan ötürü Güneydoğu Kaliforniya ile komşu eyalet Arizona'nın güneybatısında çöller hakimdir. Kaliforniya, Kuzey Amerika kıtasının tamamındaki en büyük su tüketicisidir. Zamanla, kuraklık ve orman yangınlarının sıklığının artması ve bu olayların daha az mevsimsel hale gelerek yıl boyunca yaşanmaya başlamaları Kaliforniya'nın su güvenliğini zorlamaktadır. ⓘ
Ekoloji
Kaliforniya, dünyanın ekolojik açıdan en zengin ve en çeşitli bölgelerinden biridir ve en çok tehlike altında olan ekolojik topluluklardan bazılarını içerir. Kaliforniya Nearktik bölgenin bir parçasıdır ve bir dizi karasal ekolojik bölgeyi kapsar. ⓘ
Kaliforniya'nın çok sayıda endemik türü, Catalina demir ağacı (Lyonothamnus floribundus) gibi başka yerlerde yok olmuş kalıntı türleri de içerir. Diğer birçok endemik tür, Kaliforniya leylakı (Ceanothus) gibi çeşitli ekolojik koşullardan yararlanmak için ortak bir atadan birden fazla türün geliştiği farklılaşma veya adaptif radyasyon yoluyla ortaya çıkmıştır. Kentleşme, ağaç kesimi, aşırı otlatma ve egzotik türlerin yaşam alanlarına girmesi nedeniyle birçok Kaliforniya endemiği tehlike altına girmiştir. ⓘ
Flora ve fauna
Kaliforniya, bitki örtüsü koleksiyonunda birçok üstünlüğe sahiptir: en büyük ağaçlar, en uzun ağaçlar ve en yaşlı ağaçlar. Kaliforniya'nın yerli otları çok yıllık bitkilerdir. Avrupa ile temastan sonra bunların yerini genellikle istilacı Avrupalı tek yıllık ot türleri almıştır; ve modern zamanlarda Kaliforniya'nın tepeleri yaz aylarında karakteristik altın sarısı bir kahverengiye dönüşür. ⓘ
Kaliforniya iklim ve arazi bakımından en büyük çeşitliliğe sahip olduğundan, eyalette altı yaşam bölgesi bulunmaktadır: Aşağı Sonoran Çölü; Yukarı Sonoran (dağ eteği bölgeleri ve bazı kıyı arazileri), Geçiş (kıyı bölgeleri ve nemli kuzeydoğu ilçeleri); ve eyaletin en yüksek rakımlarını içeren Kanada, Hudsonian ve Arktik Bölgeleri. ⓘ
Aşağı Sonoran bölgesinin kuru iklimindeki bitki yaşamı, yerli kaktüs, mesquite ve paloverde çeşitliliği içerir. Joshua ağacı Mojave Çölü'nde bulunur. Çiçekli bitkiler arasında cüce çöl haşhaşı ve çeşitli asterler bulunur. Fremont pamuk ağacı ve vadi meşesi Central Valley'de gelişir. Üst Sonoran bölgesi, küçük çalılar, bodur ağaçlar ve otsu bitkilerden oluşan ormanlarla karakterize edilen chaparral kuşağını içerir. Nemophila, nane, Phacelia, Viola ve Kaliforniya gelinciği (Eschscholzia californica, eyalet çiçeği) de acı bakla ile birlikte bu bölgede gelişir ve dünyanın başka hiçbir yerinde olmadığı kadar çok türü burada görülür. ⓘ
Geçiş bölgesi, Kaliforniya'nın kızılağaç (Sequoia sempervirens) ve "büyük ağaç" ya da dev sekoya (Sequoiadendron giganteum) ormanlarının çoğunu içerir, bunlar yeryüzündeki en eski canlılar arasındadır (bazılarının en az 4.000 yıl yaşadığı söylenir). Tanbark meşesi, Kaliforniya defnesi, şeker çamı, madrona, geniş yapraklı akçaağaç ve Douglas köknarı da burada yetişir. Orman tabanları kılıçkuyruk, sütleğen, kısır otu ve trilyum ile kaplıdır ve huckleberry, açelya, mürver ve yabani frenk üzümü çalılıkları vardır. Karakteristik yabani çiçekler arasında mariposa, lale, kaplan ve leopar zambağı çeşitleri bulunmaktadır. ⓘ
Kanada bölgesinin yüksek rakımları Jeffrey çamı, kızıl köknar ve lodgepole çamının gelişmesini sağlar. Çalılık alanlar cüce mananita ve ceanothus ile doludur; benzersiz Sierra puffball da burada bulunur. Orman çizgisinin hemen altında, Hudsonian bölgesinde, beyaz kabuk, tilki kuyruğu ve gümüş çamları yetişir. Yaklaşık 10.500 fitte (3.200 m), florasında Sierra çuha çiçeği, sarı columbine, alp düğün çiçeği ve alp kayan yıldızı gibi bir dizi kır çiçeği bulunan ağaçsız bir bölge olan Arktik bölge başlar. ⓘ
Eyalete getirilen yaygın bitkiler arasında okaliptüs, akasya, biber ağacı, sardunya ve sarıçalı süpürgesi bulunmaktadır. Federal olarak tehlike altında olarak sınıflandırılan türler Contra Costa şebboyu, Antioch Dunes çuha çiçeği, Solano otu, San Clemente Adası larkspur, tuz bataklığı kuş gagası, McDonald kaya teresi ve Santa Barbara Adası canlıforever'dır. Aralık 1997 itibariyle 85 bitki türü tehdit veya tehlike altında olarak listelenmiştir. ⓘ
Aşağı Sonoran bölgesinin çöllerinde yaşayan memeliler arasında tavşan, kanguru sıçanı, sincap ve opossum bulunmaktadır. Yaygın kuşlar arasında baykuş, roadrunner, kaktüs çalıkuşu ve çeşitli şahin türleri bulunmaktadır. Bölgenin sürüngen yaşamı arasında yan yılan engereği, çöl kaplumbağası ve boynuzlu kurbağa bulunmaktadır. Üst Sonoran bölgesi antilop, kahverengi ayaklı ağaç sıçanı ve halka kuyruklu kedi gibi memelilere sahiptir. Bu bölgeye özgü kuşlar arasında California thrasher, bushtit ve California condor bulunmaktadır. ⓘ
Geçiş bölgesinde Kolombiya kara kuyruklu geyiği, siyah ayılar, gri tilkiler, pumalar, vaşaklar ve Roosevelt geyiği bulunmaktadır. Bölgede jartiyer yılanı ve çıngıraklı yılan gibi sürüngenler de yaşamaktadır. Ayrıca su yavrusu ve kızılağaç semenderi gibi amfibiler de yaygındır. Yalıçapkını, bülbül, kukumav ve sinekkuşu gibi kuşlar da burada gelişir. ⓘ
Kanada bölgesi memelileri arasında dağ gelinciği, kar ayakkabılı tavşan ve çeşitli sincap türleri bulunmaktadır. Göze çarpan kuşlar arasında mavi önlü alakarga, dağ bülbülü, münzevi ardıç kuşu, Amerikan dipper ve Townsend'in solitaire'i yer almaktadır. Hudsonian bölgesine doğru yükseldikçe kuşlar seyrekleşir. Gri taçlı pembe ispinoz yüksek Arktik bölgesine özgü tek kuş türü olmakla birlikte, Anna sinekkuşu ve Clark fındıkkıranı gibi diğer kuş türleri de bulunmaktadır. Bu bölgede bulunan başlıca memeliler arasında Sierra coney, beyaz kuyruklu jackrabbit ve bighorn koyunu bulunmaktadır. Nisan 2003 itibariyle, bighorn koyunu ABD Balık ve Vahşi Yaşam Servisi tarafından tehlike altında olarak listelenmiştir. Çeşitli bölgelerde bulunan fauna katır geyiği, çakal, dağ aslanı, kuzey titrek kuşu ve çeşitli şahin ve serçe türleridir. ⓘ
Kaliforniya'daki su yaşamı, eyaletin dağ gölleri ve akarsularından kayalık Pasifik kıyı şeridine kadar gelişmektedir. Aralarında gökkuşağı, altın ve boğazlı olmak üzere çok sayıda alabalık türü bulunur. Göçmen somon türleri de yaygındır. Derin deniz yaşam formları arasında levrek, sarı yüzgeçli orkinos, barakuda ve çeşitli balina türleri bulunur. Kuzey Kaliforniya'nın kayalıklarına özgü foklar, deniz aslanları ve göçmen türler de dahil olmak üzere birçok kıyı kuşu türü vardır. ⓘ
Nisan 2003 itibariyle, 118 Kaliforniya hayvanı federal tehlike listesinde yer almaktadır; 181 bitki ise tehlike ya da tehdit altında olarak listelenmiştir. Tehlike altındaki hayvanlar arasında San Joaquin kedigiller, Point Arena dağ kunduzu, Pasifik cep faresi, tuz bataklığı hasat faresi, Morro Körfezi kanguru sıçanı (ve diğer beş kanguru sıçanı türü), Amargosa tarla faresi, Kaliforniya sumrusu, Kaliforniya akbabası, caretta caretta, San Clemente adaçayı serçesi, San Francisco jartiyer yılanı, beş semender türü, üç kefal türü ve iki yavru balık türü bulunmaktadır. On bir kelebek de tehlike altındadır ve tehdit altında olan iki kelebek federal listede yer almaktadır. Tehdit altındaki hayvanlar arasında kıyı California gnatcatcher, Paiute cutthroat alabalığı, güney deniz su samuru ve kuzey benekli baykuş bulunmaktadır. Kaliforniya'da toplam 290.821 akre (1.176,91 km2) Ulusal Yaban Hayatı Sığınağı bulunmaktadır. Eylül 2010 itibariyle, 123 Kaliforniyalı hayvan federal listede tehlike altında ya da tehdit altında olarak listelenmiştir. Yine aynı yıl itibariyle 178 Kaliforniya bitki türü de bu federal listede tehlike altında ya da tehdit altında olarak listelenmiştir. ⓘ
Nehirler
Kaliforniya'daki en önemli nehir sistemi, çoğunlukla Sierra Nevada'nın batı yamacındaki karların erimesiyle beslenen ve sırasıyla Central Valley'in kuzey ve güney yarısını drene eden Sacramento Nehri ve San Joaquin Nehri'nden oluşur. Bu iki nehir Sacramento-San Joaquin Nehri Deltası'nda birleşerek San Francisco Körfezi üzerinden Pasifik Okyanusu'na dökülür. Pit Nehri, Feather Nehri ve Tuolumne Nehri de dahil olmak üzere birçok önemli kol Sacramento-San Joaquin sistemini besler. ⓘ
Klamath ve Trinity Nehirleri kuzeybatı Kaliforniya'da geniş bir alanı drene etmektedir. Eel Nehri ve Salinas Nehri, sırasıyla San Francisco Körfezi'nin kuzeyinde ve güneyinde Kaliforniya kıyılarının bazı bölümlerini drene etmektedir. Mojave Nehri, Mojave Çölü'ndeki başlıca su yoludur ve Santa Ana Nehri, Güney Kaliforniya'yı ikiye böldüğü için Transverse Ranges'in çoğunu drene eder. Colorado Nehri eyaletin Arizona ile olan güneydoğu sınırını oluşturur. ⓘ
Kaliforniya'nın büyük nehirlerinin çoğu iki büyük su projesinin bir parçası olarak barajlanmıştır: Orta Vadi'de tarım için su sağlayan Orta Vadi Projesi ve Kuzey'den Güney Kaliforniya'ya su aktaran Kaliforniya Eyalet Su Projesi. Eyaletin kıyıları, nehirleri ve diğer su kütleleri Kaliforniya Kıyı Komisyonu tarafından düzenlenmektedir. ⓘ
Bölgeler
- Kıyı Kaliforniya
- Kuzey Sahili
- Büyük Körfez Bölgesi
- Orta Sahil
- Güney Sahili
- Büyük Los Angeles
- Greater San Diego
- Kanal Adaları
- Kuzey Kaliforniya
- Cascade Sıradağları
- Klamath Dağları
- Kuzey Sahili
- Büyük Sacramento
- Sacramento-San Joaquin Nehri Deltası
- Orta Kaliforniya
- Büyük Körfez Bölgesi
- Kuzey Sierra
- Orta Kaliforniya
- Büyük Sacramento
- San Joaquin Vadisi
- Sacramento-San Joaquin Nehri Deltası
- Orta Sahil
- Doğu Kaliforniya
- Central Sierra
- İç İmparatorluk
- Güney Kaliforniya
- Güney Sahili
- Büyük Los Angeles
- Kanal Adaları
- İç İmparatorluk
- Güney Sınır Bölgesi
- Büyük San Diego-Tijuana
- Greater El Centro ⓘ
- Güney Sahili
Şehirler ve kasabalar
Eyalette 460'ı şehir ve 22'si kasaba olmak üzere 482 anonim şehir ve kasaba bulunmaktadır. Kaliforniya yasalarına göre, "şehir" ve "kasaba" terimleri açıkça birbirinin yerine kullanılabilir; eyaletteki bir anonim belediyenin adı "(İsim) Şehri" veya "(İsim) Kasabası" olabilir. ⓘ
Sacramento, 27 Şubat 1850 tarihinde Kaliforniya'nın ilk anonim şehri olmuştur. San Jose, San Diego ve Benicia, her biri 27 Mart 1850'de şirketleşerek Kaliforniya'nın ikinci anonim şehri olma unvanını paylaştı. Jurupa Valley 1 Temmuz 2011'de eyaletin en yeni ve 482. anonim belediyesi olmuştur. ⓘ
Bu şehir ve kasabaların çoğunluğu beş metropolitan alandan birinde yer almaktadır: Los Angeles Metropolitan Alanı, San Francisco Körfez Alanı, Riverside-San Bernardino Alanı, San Diego metropolitan alanı veya Sacramento metropolitan alanı. ⓘ
| Sıralama | İlçe | Pop. | Sıralama | İlçe | Pop. | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Los Angeles  San Diego |
1 | Los Angeles | Los Angeles | 3,898,747 | 11 | Stockton | San Joaquin | 320,804 |  San Jose  San Francisco |
| 2 | San Diego | San Diego | 1,386,932 | 12 | Riverside | Riverside | 314,998 | ||
| 3 | San Jose | Santa Clara | 1,013,240 | 13 | Santa Ana | Turuncu | 310,227 | ||
| 4 | San Francisco | San Francisco | 873,965 | 14 | Irvine | Turuncu | 307,670 | ||
| 5 | Fresno | Fresno | 542,107 | 15 | Chula Vista | San Diego | 275,487 | ||
| 6 | Sacramento | Sacramento | 524,943 | 16 | Fremont | Alameda | 230,504 | ||
| 7 | Long Beach | Los Angeles | 466,742 | 17 | Santa Clarita | Los Angeles | 228,673 | ||
| 8 | Oakland | Alameda | 440,646 | 18 | San Bernardino | San Bernardino | 222,101 | ||
| 9 | Bakersfield | Kern | 403,455 | 19 | Modesto | Stanislaus | 218,464 | ||
| 10 | Anaheim | Turuncu | 346,824 | 20 | Moreno Vadisi | Riverside | 208,634 | ||
| CA sıralaması | ABD sıralaması | Büyükşehir istatistik alanı | 2020 nüfus sayımı | 2010 nüfus sayımı | Değişim | İlçeler |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | Los Angeles-Long Beach-Anaheim, CA MSA | 13,200,998 | 12,828,837 | +2.90% | Los Angeles, Orange |
| 2 | 12 | San Francisco-Oakland-Hayward, CA MSA | 4,749,008 | 4,335,391 | +9.54% | Alameda, Contra Costa, Marin, San Francisco, San Mateo |
| 3 | 13 | Riverside-San Bernardino-Ontario, CA MSA | 4,599,839 | 4,224,851 | +8.88% | Riverside, San Bernardino |
| 4 | 17 | San Diego-Carlsbad, CA MSA | 3,298,634 | 3,095,313 | +6.57% | San Diego |
| 5 | 26 | Sacramento-Roseville-Arden-Arcade, CA MSA | 2,397,382 | 2,149,127 | +11.55% | El Dorado, Placer, Sacramento, Yolo |
| 6 | 35 | San Jose-Sunnyvale-Santa Clara, CA MSA | 2,000,468 | 1,836,911 | +8.90% | San Benito, Santa Clara |
| 7 | 56 | Fresno, CA MSA | 1,008,654 | 930,450 | +8.40% | Fresno |
| 8 | 62 | Bakersfield, CA MSA | 909,235 | 839,631 | +8.29% | Kern |
| 9 | 70 | Oxnard-Thousand Oaks-Ventura, CA MSA | 843,843 | 823,318 | +2.49% | Ventura |
| 10 | 75 | Stockton-Lodi, CA MSA | 779,233 | 685,306 | +13.71% | San Joaquin |
| CA sıralaması | ABD sıralaması | Birleşik istatistiki bölge | 2020 nüfus sayımı | 2010 nüfus sayımı | Değişim | İlçeler |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | Los Angeles-Long Beach, CA Birleşik İstatistik Alanı | 18,644,680 | 17,877,006 | +4.29% | Los Angeles, Orange, Riverside, San Bernardino, Ventura |
| 2 | 4 | San Jose-San Francisco-Oakland, CA Birleşik İstatistik Alanı | 9,714,023 | 8,923,942 | +8.85% | Alameda, Contra Costa, Marin, Merced, Napa, San Benito, San Francisco, San Joaquin, San Mateo, Santa Clara, Santa Cruz, Solano, Sonoma, Stanislaus |
| 3 | 23 | Sacramento-Roseville, CA Birleşik İstatistik Alanı | 2,680,831 | 2,414,783 | +11.02% | El Dorado, Nevada, Placer, Sacramento, Sutter, Yolo, Yuba |
| 4 | 45 | Fresno-Madera, CA Birleşik İstatistik Alanı | 1,317,395 | 1,234,297 | +6.73% | Fresno, Kings, Madera |
| 5 | 125 | Redding-Red Bluff, CA Birleşik İstatistik Alanı | 247,984 | 240,686 | +3.03% | Shasta, Tehama |
Demografik Bilgiler
Nüfus
| Tarihsel nüfus ⓘ | |||
|---|---|---|---|
| Nüfus Sayımı | Pop. | %± | |
| 1850 | 92,597 | — | |
| 1860 | 379,994 | 310.4% | |
| 1870 | 560,247 | 47.4% | |
| 1880 | 864,694 | 54.3% | |
| 1890 | 1,213,398 | 40.3% | |
| 1900 | 1,485,053 | 22.4% | |
| 1910 | 2,377,549 | 60.1% | |
| 1920 | 3,426,861 | 44.1% | |
| 1930 | 5,677,251 | 65.7% | |
| 1940 | 6,907,387 | 21.7% | |
| 1950 | 10,586,223 | 53.3% | |
| 1960 | 15,717,204 | 48.5% | |
| 1970 | 19,953,134 | 27.0% | |
| 1980 | 23,667,902 | 18.6% | |
| 1990 | 29,760,021 | 25.7% | |
| 2000 | 33,871,648 | 13.8% | |
| 2010 | 37,253,956 | 10.0% | |
| 2020 | 39,538,223 | 6.1% | |
| 2022 (tahmini) | 39,185,605 | −0.9% | |
| Kaynaklar: 1790-1990, 2000, 2010, 2020, 2022 Grafik Yerli nüfus rakamlarını içermemektedir. Araştırmalar Amerikan yerlilerinin 1850'de Kaliforniya'daki nüfus 150,000'e yakındı 1900'de 15.000'e düşmeden önce. | |||
Amerika Birleşik Devletleri Nüfus Sayım Bürosu, Kaliforniya nüfusunun 1 Nisan 2020'de 39.538.223 olduğunu ve 2010 Amerika Birleşik Devletleri nüfus sayımından bu yana %6,13 artış gösterdiğini bildirmiştir. 2000 ve 2009 yılları arasında 3.090.016'lık doğal bir artış yaşanmıştır (5.058.440 doğum eksi 2.179.958 ölüm). Bu süre zarfında, uluslararası göç 1.816.633 kişilik net bir artış sağlarken, iç göç 1.509.708 kişilik net bir düşüşle 306.925 kişilik net bir göçle sonuçlanmıştır. Kaliforniya eyaletinin kendi istatistikleri 1 Ocak 2009 için 38,292,687 kişilik bir nüfus göstermektedir. Ancak Manhattan Politika Araştırmaları Enstitüsü'ne göre 1990'dan bu yana yaklaşık 3,4 milyon Kaliforniyalı başka eyaletlere taşınmış olup, bunların çoğu Teksas, Nevada ve Arizona'ya gitmiştir. Maliye Bakanlığı'na göre, Kaliforniya'nın nüfusu 2020 yılında 182.083 kişi azalarak 1900 yılından bu yana ilk kez net nüfus düşüşü yaşanmıştır. ⓘ
Kaliforniya, Batı yarımkürede en kalabalık ikinci ulusal-altı idari birim (Brezilya'daki São Paulo eyaletinin ardından) ve Asya dışındaki herhangi bir türdeki en kalabalık üçüncü ulusal-altı birimdir (daha geniş bir kategoride, hiçbir idari işlevi olmayan Birleşik Krallık'taki İngiltere'nin de gerisindedir). Kaliforniya'nın nüfusu, dünyadaki 34 ülke hariç tüm ülkelerin nüfusundan daha fazladır. Büyük Los Angeles Bölgesi, New York metropolitan bölgesinden sonra ABD'nin en büyük 2. metropolitan bölgesidir; Los Angeles ise New York'un neredeyse yarısı kadar nüfusuyla ABD'nin en büyük ikinci şehridir. Buna karşılık, Manhattan'ın yaklaşık dörtte biri nüfus yoğunluğuna sahip olan San Francisco, Kaliforniya'nın en yoğun nüfuslu şehri ve Amerika Birleşik Devletleri'nin en yoğun nüfuslu şehirlerinden biridir. Ayrıca, Los Angeles İlçesi on yıllardır Amerika Birleşik Devletleri'nin en kalabalık ilçesi unvanını elinde tutmaktadır ve tek başına 42 Birleşik Devletler eyaletinden daha kalabalıktır. Los Angeles da dahil olmak üzere, ABD'nin en kalabalık 20 şehrinden dördü Kaliforniya'dadır: Los Angeles (2.), San Diego (8.), San Jose (10.) ve San Francisco (17.). Kaliforniya'nın nüfus merkezi, Kern County'deki Shafter şehrinin dört mil batı-güneybatısında yer almaktadır. ⓘ
2018 yılı itibariyle Kaliforniya'da ortalama yaşam süresi 80,8 yıl olup, 78,7 olan ulusal ortalamanın üzerinde ve ülkedeki en yüksek ikinci yaşam süresidir. ⓘ
Kaliforniya Altına Hücum'dan bu yana ilk kez 2010 yılından itibaren Kaliforniya doğumlular eyalet nüfusunun çoğunluğunu oluşturmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'nin geri kalanıyla birlikte Kaliforniya'nın göç modeli de 2000'lerin sonundan 2010'ların başına kadar olan süreçte değişmiştir. Latin Amerika ülkelerinden gelen göç önemli ölçüde azalmış ve göçmenlerin çoğu artık Asya'dan gelmektedir. 2011 yılında toplam 277.304 göçmen vardı. Göçmenlerin %57'si Asya ülkelerinden gelirken, %22'si Latin Amerika ülkelerinden gelmiştir. Daha önce yeni göçmenler için en yaygın menşe ülke olan Meksika'dan net göç sıfıra / sıfırdan daha aza düşmüştür, çünkü daha fazla Meksika vatandaşı göç etmekten çok kendi ülkelerine gitmektedir. Sonuç olarak, Hispanik vatandaşların daha önce öngörülen 2050 yılı yerine 2060 yılında nüfusun %49'unu oluşturacağı tahmin edilmektedir. ⓘ
Eyaletin belgesiz göçmen nüfusu, artan yaptırımlar ve düşük vasıflı işçiler için azalan iş fırsatları nedeniyle son yıllarda azalmaktadır. Güneybatı Meksika sınırını geçmeye çalışırken yakalanan göçmenlerin sayısı 2005 yılında 1,1 milyon iken 2011 yılında 367.000'e düşmüştür. Bu son eğilimlere rağmen, yasadışı yabancılar eyalet nüfusunun tahmini yüzde 7,3'ünü oluşturmaktadır ki bu oran ülkedeki eyaletler arasında üçüncü en yüksek orandır ve toplamda yaklaşık 2,6 milyondur. Yasadışı göçmenler özellikle Los Angeles, Monterey, San Benito, Imperial ve Napa ilçelerinde yoğunlaşma eğilimindeydi; bu ilçelerden son dördü el emeğine dayalı önemli tarımsal endüstrilere sahipti. Yasadışı göçmenlerin yarısından fazlası Meksika kökenlidir. Kaliforniya eyaleti ve Los Angeles, Oakland ve San Francisco dahil olmak üzere bazı Kaliforniya şehirleri sığınak politikaları benimsemiştir. ⓘ
Irk ve etnik köken
| Irk ve etnik köken | Yalnız | Toplam | ||
|---|---|---|---|---|
| Hispanik veya Latin | — | 39.4% | ||
| Beyaz (Hispanik olmayan) | 34.7% | 38.3% | ||
| Asyalı (İspanyol olmayan) | 15.1% | 17.0% | ||
| Afro-Amerikan (İspanyol olmayan) | 5.4% | 6.4% | ||
| Amerikan Yerlisi (Hispanik olmayan) | 0.4% | 1.3% | ||
| Pasifik Adalı (İspanyol olmayan) | 0.3% | 0.7% | ||
| Diğer (Hispanik olmayan) | 0.6% | 1.3% | ||
| Irksal yapı | 1970 | 1990 | 2000 | 2010 |
|---|---|---|---|---|
| Beyaz | 89.0% | 69.0% | 59.5% | 57.6% |
| Asya | 2.8% | 9.6% | 10.9% | 13.0% |
| Siyah | 7.0% | 7.4% | 6.7% | 6.2% |
| Yerli | 0.5% | 0.8% | 1.0% | 1.0% |
| Yerli Hawaiili ve Diğer Pasifik Adalı |
– | – | 0.3% | 0.4% |
| Başka bir ırk | 0.7% | 13.2% | 16.8% | 17.0% |
| İki veya daha fazla yarış | – | – | 4.8% | 4.9% |
Amerika Birleşik Devletleri Nüfus Sayım Bürosu'na göre 2018 yılında nüfus kendini (tek başına veya birlikte) olarak tanımlamıştır: 72,1 Beyaz (Hispanik Beyazlar dahil), %36,8 Hispanik olmayan beyazlar, %15,3 Asyalı, %6,5 Siyah veya Afrikalı Amerikalı, %1,6 Amerikan Yerlisi ve Alaska Yerlisi, %0,5 Hawai Yerlisi veya Pasifik Adalı ve %3,9 iki veya daha fazla ırk. ⓘ
Etnik kökene göre, 2018 yılında nüfusun %60,7'si Hispanik olmayan (herhangi bir ırktan) ve %39,3'ü Hispanik veya Latin (herhangi bir ırktan) idi. Hispanikler Kaliforniya'daki en büyük tek etnik gruptur. Hispanik olmayan beyazlar eyalet nüfusunun %36,8'ini oluşturmaktadır. Kaliforniyalılar, Kaliforniya'da 1542'den beri var olan İspanyolca konuşan topluluğu oluşturan, çeşitli Meksikalı Amerikalı/Chicano, Criollo İspanyol ve Mestizo kökenli Kaliforniya yerlisi Hispanik sakinleridir. ⓘ
2011 yılı itibariyle, Kaliforniya'nın 1 yaşından küçük nüfusunun %75,1'i azınlıktır, yani Hispanik olmayan beyaz olmayan en az bir ebeveyne sahiptir (beyaz Hispanikler azınlık olarak sayılmaktadır). ⓘ
Toplam sayılar açısından Kaliforniya, tahmini 22.200.000 kişi ile Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en büyük Beyaz Amerikalı nüfusuna sahiptir. Eyalet, tahmini 2.250.000 kişi ile Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en büyük 5. Afrikalı Amerikalı nüfusa sahiptir. Kaliforniya'nın Asyalı Amerikalı nüfusunun 4,4 milyon olduğu tahmin edilmektedir ve bu rakam ülke toplamının üçte birini oluşturmaktadır. Kaliforniya'nın 285.000 kişilik Amerikan yerlisi nüfusu, eyaletler arasında en fazla olan nüfustur. ⓘ
2011'deki tahminlere göre Kaliforniya, eyalet nüfusunun %60'ını oluşturarak ABD'deki en büyük azınlık nüfusuna sahiptir. Son 25 yılda Hispanik olmayan beyazların nüfusu azalırken Hispanik ve Asyalı nüfus artmıştır. 1970 ve 2011 yılları arasında İspanyol olmayan beyazlar eyalet nüfusunun %80'inden %40'ına gerilerken, Hispanikler 2000 yılında %32'den 2011 yılında %38'e yükselmiştir. Şu anda Hispaniklerin 2060 yılına kadar nüfusun %49'una yükseleceği tahmin edilmektedir, bunun başlıca nedeni göçten ziyade yurt içi doğumlardır. Latin Amerika'dan gelen göçün azalmasıyla birlikte Asyalı Amerikalılar şu anda Kaliforniya'da en hızlı büyüyen ırksal/etnik grubu oluşturmaktadır; bu büyüme temel olarak sırasıyla Çin, Hindistan ve Filipinler'den gelen göçten kaynaklanmaktadır. ⓘ
Diller
| Dil | Nüfus (2016 itibariyle) |
|---|---|
| İspanyolca | 10,672,610 hoparlör |
| Çince | 1,231,425 |
| Tagalogca | 796,451 |
| Vietnamca | 559,932 |
| Korece | 367,523 |
| Farsça | 203,770 |
| Ermeni | 192,980 |
| Arapça | 191,954 |
| Hintçe | 189,646 |
| Rusça | 155,746 |
| Punjabi | 140,128 |
| Japonca | 139,430 |
| Fransızca | 123,956 |
İngilizce, Kaliforniya'nın de jure ve de facto resmi dili olarak hizmet vermektedir. 2010 yılında, Amerika Modern Dil Derneği, 5 yaş ve üzeri Kaliforniya sakinlerinin %57,02'sinin (19.429.309) evde sadece İngilizce konuştuğunu, %42,98'inin ise evde başka bir dil konuştuğunu tahmin etmiştir. 2007 Amerikan Toplum Araştırmasına göre, evde İngilizce dışında bir dil konuşan kişilerin %73'ü İngilizceyi "iyi" veya "çok iyi" konuşabilirken, %9,8'i hiç İngilizce konuşamamaktadır. Çoğu ABD eyaleti gibi (50 eyaletten 32'si), Kaliforniya yasaları da İngilizceyi resmi dil olarak kabul etmektedir ve Kaliforniya seçmenleri tarafından 63. Önerge'nin kabul edilmesinden bu yana bunu yapmaktadır. Çeşitli devlet kurumları, hedef kitlelerine ulaşmak için ihtiyaç duydukları çeşitli dillerdeki belgeleri sağlar ve genellikle sağlamak zorundadır. ⓘ
Toplamda, İngilizce dışındaki 16 dil 100.000'den fazla kişi tarafından evde birincil dil olarak konuşulmaktadır ve bu sayı ülkedeki diğer tüm eyaletlerden daha fazladır. İkinci sırada yer alan New York Eyaleti'nde 100.000'den fazla kişi tarafından İngilizce dışında dokuz dil konuşulmaktadır. İngilizce dışında konuşulan en yaygın dil, nüfusun %28,46'sı (9.696.638) tarafından konuşulan İspanyolca'dır. Kaliforniya'nın yeni göçmenlerinin çoğunun Asya'dan gelmesiyle, Kaliforniya ülke çapında Vietnamca ve Çince konuşanların en yoğun olduğu, Korece konuşanların en yoğun olduğu ikinci ve Tagalogca konuşanların en yoğun olduğu üçüncü bölgedir. ⓘ
Kaliforniya, altı dil ailesindeki 64 kök dilden türeyen 70'ten fazla yerli dil ile tarihsel olarak dünyadaki dilsel çeşitliliğin en fazla olduğu bölgelerden biri olmuştur. 2007-2009 yılları arasında yapılan bir araştırmada Kaliforniyalı tarım işçileri arasında 23 farklı yerli dil tespit edilmiştir. Kaliforniya'nın tüm yerli dilleri tehlike altındadır, ancak günümüzde dillerin yeniden canlandırılmasına yönelik çabalar mevcuttur. ⓘ
Eyaletin artan çeşitliliğinin ve ülkenin ve dünyanın diğer bölgelerinden gelen göçlerin bir sonucu olarak, dilbilimciler 20. yüzyılın sonlarından itibaren Kaliforniya'da konuşulan Amerikan İngilizcesinin kayda değer bir dizi özelliğinin ortaya çıktığını fark etmeye başladılar. Kaliforniya İngilizcesi olarak bilinen bu çeşitlilik, Amerika Birleşik Devletleri'nin diğer bölgelerinde kullanılan Amerikan İngilizcesi çeşitlerinden farklı olarak sesli harf kaymasına ve diğer bazı fonolojik süreçlere sahiptir. ⓘ
Din
2014'te Kaliforniya nüfusunun yüzdesi olarak bağlılarının sayısına göre en büyük dini mezhepler yüzde 28 ile Katolik Kilisesi, yüzde 20 ile Evanjelik Protestanlar ve yüzde 10 ile Ana Hat Protestanlarıydı. Tüm Protestan türleri birlikte yüzde 32'lik bir orana sahiptir. Herhangi bir dine bağlı olmayanlar ise nüfusun yüzde 27'sini oluşturmaktadır. Diğer dinlerin dağılımı ise %1 Müslüman, %2 Hindu ve %2 Budist şeklindedir. Bu, nüfusun dinini yüzde 31 ile Katolik Kilisesi, yüzde 18 ile Evanjelik Protestanlar ve yüzde 14 ile Ana Hat Protestanlar olarak tanımladığı 2008 yılına göre bir değişikliktir. 2008 yılında herhangi bir dine bağlı olmayanlar nüfusun yüzde 21'ini temsil etmekteydi. Diğer dinlerin 2008 yılındaki dağılımı ise %0,5 Müslüman, %1 Hindu ve %2 Budist şeklindeydi. American Jewish Year Book 2006 yılında Kaliforniya'daki toplam Yahudi nüfusunu yaklaşık 1,194,190 olarak vermektedir. Association of Religion Data Archives'a (ARDA) göre 2010 yılında bağlılarına göre en büyük mezhepler 10,233,334 ile Katolik Kilisesi; 763,818 ile İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi; ve 489,953 ile Güney Baptist Konvansiyonu'dur. ⓘ
Kaliforniya'ya gelen ilk rahipler İspanya'dan gelen Katolik misyonerlerdi. Katolikler Kaliforniya sahili boyunca 21 misyonun yanı sıra Los Angeles ve San Francisco şehirlerini kurdular. Kaliforniya, sınırları içinde yaşayan çok sayıda Meksikalı ve Orta Amerikalı nedeniyle büyük bir Katolik nüfusa sahip olmaya devam etmektedir. Kaliforniya'da on iki piskoposluk ve Los Angeles Başpiskoposluğu ve San Francisco Başpiskoposluğu olmak üzere iki başpiskoposluk bulunmaktadır; bunlardan ilki Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en büyük başpiskoposluktur. ⓘ
Pew Araştırma Merkezi tarafından yapılan bir anket Kaliforniya'nın diğer eyaletlere kıyasla daha az dindar olduğunu ortaya koymuştur: Kaliforniyalıların yüzde 62'si Tanrı'ya olan inançlarından "kesinlikle emin" olduklarını söylerken, ülke genelinde bu oran yüzde 71'dir. Anket ayrıca Kaliforniyalıların yüzde 48'inin dinin "çok önemli" olduğunu söylerken, bu oran ülke genelinde yüzde 56'dır. ⓘ
Kültür
Kaliforniya kültürü bir Batı kültürüdür ve en açık şekilde modern kökleri Amerika Birleşik Devletleri kültürüne dayanmakla birlikte, tarihsel olarak birçok Hispanik Kaliforniyalı ve Meksikalı etkiye de sahiptir. Bir sınır ve kıyı eyaleti olarak Kaliforniya kültürü, özellikle Latin Amerika ve Asya'dan gelenler olmak üzere birçok büyük göçmen nüfusundan büyük ölçüde etkilenmiştir. ⓘ
Kaliforniya uzun zamandır kamuoyunun ilgisini çeken bir konu olmuş ve destekçileri tarafından sık sık bir tür cennet olarak tanıtılmıştır. 20. yüzyılın başlarında eyalet ve yerel destekçilerin çabalarıyla pek çok Amerikalı, Altın Eyalet'i tüm yıl boyunca güneşli ve kuru, okyanus ve dağlara kolay erişimi olan ideal bir tatil beldesi olarak gördü. 1960'larda The Beach Boys gibi popüler müzik grupları Kaliforniyalıların rahat, bronzlaşmış plaj müdavimleri olduğu imajını destekledi. ⓘ
1850'lerdeki Kaliforniya Altına Hücumu, Kaliforniya'nın teknoloji, sosyal, eğlence ve ekonomik hevesler, patlamalar ve bunlarla bağlantılı çöküşler yaratma eğiliminde olan ekonomik tarzının bir sembolü olarak görülmeye devam etmektedir. ⓘ
Kitle iletişim araçları ve eğlence
.jpg)
Hollywood ve Los Angeles bölgesinin geri kalanı, ABD film endüstrisinin "Beş Büyük" film stüdyosunun (Columbia, Disney, Paramount, Universal ve Warner Bros.) bölgede veya çevresinde yer almasıyla, eğlence için önemli bir küresel merkezdir. ⓘ
Dört büyük Amerikan televizyon yayın ağının (ABC, CBS, Fox ve NBC) hepsinin eyalette üretim tesisleri ve ofisleri bulunmaktadır. Dördünün yanı sıra İspanyolca yayın yapan iki büyük televizyon kanalının (Telemundo ve Univision) her birinin Kaliforniya'da, biri Los Angeles'ta diğeri San Francisco Körfez Bölgesi'nde olmak üzere en az iki adet sahip olduğu ve işlettiği televizyon istasyonu bulunmaktadır. ⓘ
San Francisco Körfez Bölgesi, "Beş Büyük" teknoloji şirketinden üçünün (Apple, Facebook ve Google) yanı sıra Netflix, Pandora Radio, Twitter, Yahoo! ve YouTube gibi diğer hizmetler de dahil olmak üzere birçok önde gelen internet medyası ve sosyal medya şirketine ev sahipliği yapmaktadır. ⓘ
Amerika Birleşik Devletleri'nde halen varlığını sürdüren en eski radyo istasyonlarından biri olan Bay Area'daki KCBS (AM) 1909 yılında kurulmuştur. "Dört Büyük" plak şirketinden biri olan Universal Music Group'un merkezi Santa Monica'dadır. Kaliforniya aynı zamanda Bakersfield sound, Bay Area thrash metal, g-funk, nu metal, stoner rock, surf müzik, West Coast hip hop ve West Coast jazz gibi birçok uluslararası müzik türünün de doğduğu yerdir. ⓘ
Spor
Kaliforniya'da diğer tüm eyaletlerden çok daha fazla sayıda on dokuz büyük profesyonel spor ligi takımı bulunmaktadır. San Francisco Körfez Bölgesi'nde üç büyük şehre yayılmış altı büyük lig takımı bulunmaktadır: San Francisco, San Jose ve Oakland; Büyük Los Angeles Bölgesi ise on büyük lig takımına ev sahipliği yapmaktadır. San Diego ve Sacramento'nun her birinde birer büyük lig takımı bulunmaktadır. NFL Super Bowl'a Kaliforniya'da dört farklı stadyumda 12 kez ev sahipliği yapılmıştır: Los Angeles Memorial Coliseum, Rose Bowl, Stanford Stadyumu ve San Diego'daki Qualcomm Stadyumu. On üçüncüsü olan Super Bowl LVI, 13 Şubat 2022'de Inglewood'daki Sofi Stadyumu'nda düzenlenmiştir. ⓘ
Kaliforniya uzun zamandır birçok saygın üniversite spor programına sahiptir. Kaliforniya, diğerlerinin yanı sıra en eski üniversite kase oyunu olan yıllık Rose Bowl'a ev sahipliği yapmaktadır. ⓘ
Kaliforniya, hem Yaz hem de Kış Olimpiyatlarına ev sahipliği yapan tek ABD eyaletidir. 1932 ve 1984 yaz oyunları Los Angeles'ta düzenlenmiştir. Tahoe Gölü bölgesindeki Squaw Valley Kayak Merkezi 1960 Kış Olimpiyatlarına ev sahipliği yapmıştır. Los Angeles 2028 Yaz Olimpiyatlarına ev sahipliği yaparak Kaliforniya'nın Olimpiyat Oyunlarına dördüncü kez ev sahipliği yapmasını sağlayacaktır. Kaliforniya'da 1994 FIFA Dünya Kupası sırasında birden fazla maç oynanmış, Rose Bowl sekiz maça (final dahil), Stanford Stadyumu ise altı maça ev sahipliği yapmıştır. ⓘ
| Takım | Spor | Lig ⓘ |
|---|---|---|
| Los Angeles Rams | Amerikan Futbolu | Ulusal Futbol Ligi (NFL) |
| Los Angeles Chargers | Amerikan Futbolu | Ulusal Futbol Ligi |
| San Francisco 49ers | Amerikan Futbolu | Ulusal Futbol Ligi |
| Los Angeles Dodgers | Beyzbol | Major League Baseball (MLB) |
| Los Angeles Melekleri | Beyzbol | Major League Beyzbol |
| Oakland Athletics | Beyzbol | Major League Beyzbol |
| San Diego Padres | Beyzbol | Major League Beyzbol |
| San Francisco Giants | Beyzbol | Major League Beyzbol |
| Golden State Warriors | Basketbol | Ulusal Basketbol Birliği (NBA) |
| Los Angeles Clippers | Basketbol | Ulusal Basketbol Birliği |
| Los Angeles Lakers | Basketbol | Ulusal Basketbol Birliği |
| Sacramento Kings | Basketbol | Ulusal Basketbol Birliği |
| Los Angeles Sparks | Basketbol | Kadınlar Ulusal Basketbol Birliği (WNBA) |
| Anaheim Ducks | Buz Hokeyi | Ulusal Hokey Ligi (NHL) |
| Los Angeles Kings | Buz Hokeyi | Ulusal Hokey Ligi |
| San Jose Sharks | Buz Hokeyi | Ulusal Hokey Ligi |
| Los Angeles Galaxy | Futbol | Major League Soccer (MLS) |
| San Jose Earthquakes | Futbol | Major League Soccer |
| Los Angeles Futbol Kulübü | Futbol | Major League Soccer |
| LA Giltinis | Rugby Birliği | Major League Rugby (MLR) |
| San Diego Lejyonu | Rugby Birliği | Major League Rugby |
Eğitim
Devlet ortaöğretim sistemi, ticaret, dil ve liberal sanatlar alanlarında seçmeli dersler veren liseler ile üstün yetenekli, üniversiteye gidecek ve endüstriyel sanatlar öğrencileri için bölümlerden oluşmaktadır. Kaliforniya'nın kamu eğitim sistemi, K-12 sınıfları ve toplum kolejleri için ekonomiye ve öğrenci kayıt rakamlarına göre büyüyen asgari bir yıllık finansman seviyesi gerektiren benzersiz bir anayasa değişikliği ile desteklenmektedir. ⓘ
2016 yılında, Kaliforniya'nın K-12 devlet okullarında öğrenci başına yapılan harcama ülke genelinde 22. sırada yer almıştır (öğrenci başına 11.500 $'a karşılık ABD ortalaması 11.800 $). ⓘ
2012 yılında Kaliforniya'daki K-12 devlet okulları öğrenci başına düşen çalışan sayısında 0,102 ile 48. sırada yer alırken (ABD ortalaması 0,137'dir), çalışan başına 49.000 $ ile 7. en yüksek ödemeyi yapmaktadır (ABD ortalaması 39.000 $'dır). ⓘ
2007 yılında yapılan bir araştırma, Kaliforniya'nın devlet okulu sisteminin aşırı düzenlemeden muzdarip olması nedeniyle "bozuk" olduğu sonucuna varmıştır. ⓘ
Kaliforniya'da kamu ortaöğretim sonrası eğitimi üç ayrı sistem halinde düzenlenmiştir:
- Eyaletin kamu araştırma üniversitesi sistemi Kaliforniya Üniversitesi'dir (UC). Kaliforniya Üniversitesi'nin 2011 sonbaharı itibariyle toplam öğrenci sayısı 234.464'tür. On adet UC kampüsü bulunmaktadır. Bunlardan dokuzu lisans, yüksek lisans ve doktora dereceleriyle sonuçlanan hem lisans hem de lisansüstü programlar sunan genel kampüslerdir. Tamamen sağlık alanında lisansüstü eğitime adanmış ve Kaliforniya'daki en üst düzey hastane olan UCSF Tıp Merkezi'ne ev sahipliği yapan UC San Francisco adında özel bir kampüs bulunmaktadır. Sistem başlangıçta Kaliforniya'daki lise öğrencilerinin en iyi sekizde birini kabul etmeyi amaçlıyordu, ancak kampüslerin birçoğu daha da seçici hale geldi. UC sistemi tarihsel olarak doktora verme konusunda münhasır yetkiye sahipti, ancak bu o zamandan beri değişti ve CSU artık UC'den bağımsız olarak birkaç tür doktora derecesi vermek için sınırlı yasal yetkiye sahip.
- California Eyalet Üniversitesi (CSU) sisteminde yaklaşık 430.000 öğrenci bulunmaktadır. CSU (kısaltılmış haliyle belirli maddeyi alırken UC almaz) başlangıçta Kaliforniya lise öğrencilerinin en iyi üçte birini kabul etmeyi amaçlıyordu, ancak kampüslerin birçoğu çok daha seçici hale geldi. CSU başlangıçta sadece lisans ve yüksek lisans dereceleri verme yetkisine sahipti ve doktorayı sadece UC veya özel üniversitelerle ortak programların bir parçası olarak verebilirdi. O zamandan beri, CSU'ya bağımsız olarak birkaç doktora derecesi verme yetkisi verilmiştir (UC'nin geleneksel yetki alanına girmeyen belirli akademik alanlarda).
- California Community Colleges sistemi, ön lisans derecesi ile sonuçlanan alt bölüm derslerinin yanı sıra çeşitli sertifikalarla sonuçlanan temel beceriler ve işgücü eğitimi sağlar. ABD'deki en büyük yüksek öğrenim ağı olup, 2,6 milyonun üzerinde bir öğrenci nüfusuna hizmet veren 112 kolejden oluşmaktadır. ⓘ
Kaliforniya aynı zamanda Stanford Üniversitesi, Güney Kaliforniya Üniversitesi, Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü ve Claremont Kolejleri gibi önemli özel üniversitelere de ev sahipliği yapmaktadır. Kaliforniya'da birçok dini ve özel amaçlı kurum da dahil olmak üzere yüzlerce başka özel kolej ve üniversite bulunmaktadır. ⓘ
İkiz bölgeler
Kaliforniya'nın İspanya'nın Katalonya bölgesi ile kardeşlik anlaşması bulunmaktadır ve Kanada'daki Alberta Eyaleti ile. ⓘ
Ekonomi
.png)
Kaliforniya ekonomisi dünyanın en büyük ekonomileri arasında yer almaktadır. 2021 yılı itibariyle, gayrisafi eyalet hasılası (GSH) 3,3 trilyon dolar (kişi başına 85.500 dolar) ile Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyüğüdür. Kaliforniya, ülkenin gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYH) yedide birinden sorumludur. 2018 itibariyle, Kaliforniya'nın nominal GSYH'si dört ülke hariç (ABD, Çin, Japonya ve Almanya) hepsinden daha büyüktür. Satın alma gücü paritesi (PPP) açısından ise sekiz ülke (ABD, Çin, Hindistan, Japonya, Almanya, Rusya, Brezilya ve Endonezya) hariç hepsinden daha büyüktür. Kaliforniya ekonomisi Afrika ve Avustralya'dan daha büyüktür ve neredeyse Güney Amerika kadar büyüktür. Eyalette Eylül 2021 itibariyle 966.224 işveren kuruluşunda (2019 itibariyle) toplam 16.677.800 tarım dışı istihdam kaydedilmiştir. ⓘ
Kaliforniya'daki en büyük beş istihdam sektörü ticaret, ulaştırma ve kamu hizmetleri; devlet; profesyonel ve iş hizmetleri; eğitim ve sağlık hizmetleri ve eğlence ve konaklama sektörleridir. Üretimde ise en büyük beş sektör finansal hizmetler olup bunu ticaret, ulaştırma ve kamu hizmetleri; eğitim ve sağlık hizmetleri; devlet ve imalat sektörleri takip etmektedir. Kaliforniya'da işsizlik oranı Ekim 2021 itibarıyla %7,3'tür. ⓘ
Kaliforniya ekonomisi ticarete bağımlıdır ve uluslararası ticaret eyalet ekonomisinin yaklaşık dörtte birini oluşturmaktadır. Kaliforniya 2008 yılında 144 milyar dolar değerinde mal ihraç etmiştir; bu rakam 2007'de 134 milyar dolar ve 2006'da 127 milyar dolardı. Bilgisayarlar ve elektronik ürünler Kaliforniya'nın en büyük ihracat kalemidir ve 2008 yılında eyaletin tüm ihracatının yüzde 42'sini oluşturmuştur. ⓘ
Tarım, Kaliforniya ekonomisinde önemli bir sektördür. Tarımla ilgili satışlar son otuz yılda dört kattan fazla artarak 1974 yılında 7.3 milyar dolardan 2004 yılında yaklaşık 31 milyar dolara ulaşmıştır. Bu artış, söz konusu dönemde tarıma ayrılan alanın yüzde 15 oranında azalmasına ve kronik istikrarsızlıktan muzdarip su arzına rağmen gerçekleşmiştir. Dönüm başına satışlardaki büyümeye katkıda bulunan faktörler arasında aktif tarım arazilerinin daha yoğun kullanımı ve bitkisel üretimdeki teknolojik gelişmeler yer almaktadır. 2008 yılında Kaliforniya'daki 81.500 çiftlik ve çiftlikten 36,2 milyar dolar ürün geliri elde edilmiştir. Bu rakam 2011 yılında 43,5 milyar dolar ürün gelirine ulaşmıştır. Tarım sektörü eyaletin GSYİH'sinin yüzde ikisini oluşturmakta ve toplam işgücünün yaklaşık yüzde üçünü istihdam etmektedir. USDA'ya göre 2011 yılında Kaliforniya'nın en büyük üç tarımsal ürünü süt ve krema, kabuklu badem ve üzümdü. ⓘ
.jpg)
Kişi başına düşen GSYİH 2007 yılında 38.956 dolar olup, ülke genelinde on birinci sırada yer almaktadır. Kişi başına düşen gelir coğrafi bölgelere ve mesleklere göre büyük farklılıklar göstermektedir. Orta Vadi, asgari ücretin altında kazanan göçmen tarım işçileri ile en yoksul bölgedir. Kongre Araştırma Servisi'nin 2005 tarihli bir raporuna göre San Joaquin Vadisi, Appalachia bölgesi ile aynı düzeyde, ABD'nin ekonomik açıdan en bunalımlı bölgelerinden biri olarak nitelendirilmiştir. Ek yoksulluk ölçütünü kullanan Kaliforniya'da yoksulluk oranı %23,5 ile ülkedeki eyaletler arasında en yüksektir. Ancak, resmi ölçüt kullanıldığında yoksulluk oranı 2017 itibariyle yalnızca %13,3'tür. Birçok kıyı kenti, ABD'deki kişi başına düşen en zengin bölgelerden bazılarını içermektedir. Kuzey Kaliforniya'daki yüksek teknoloji sektörleri, özellikle de Santa Clara ve San Mateo ilçelerindeki Silikon Vadisi, dot-com çöküşünün neden olduğu ekonomik gerilemeden çıkmıştır. ⓘ
2019 yılında eyalette 1.042.027 milyoner hane vardı ve bu sayı ülkedeki diğer tüm eyaletlerden daha fazlaydı. 2010 yılında Kaliforniya sakinleri, 754 ile en iyi ortalama kredi puanına sahip eyaletler arasında ilk sırada yer almıştır. ⓘ
2017'de sektörlere göre Kaliforniya GSYH'si
Kaliforniya 2021 yılında bağımsız bir ülke olsaydı, gayrisafi yurtiçi hasılası (nominal) dünyada beşinci sırada yer alacaktı. ⓘ
Emlak piyasasının yerleşim yerlerinde en ucuz olduğu yer Central Valley bölgesidir. En pahalı emlak fiyatları büyük bölgeler bazında San Francisco Körfezi'nde görülür. Beverly Hills, Rolling Hills, Hidden Hills, Malibu ve Bel Air gibi semtler ABD'nin en zengin semtlerinden bazılarıdır. ⓘ
Eyalet finansmanı
.svg)
Eyalet harcamaları 1998 yılında 56 milyar $ iken 2011 yılında 127 milyar $'a yükselmiştir. Amerika Birleşik Devletleri nüfusunun %12'sine sahip olan Kaliforniya, ülkedeki sosyal yardım alıcılarının üçte birine sahiptir. Kaliforniya, eyaletler arasında kişi başına en yüksek üçüncü sosyal yardım harcamasına ve 6,67 milyar dolarla en yüksek sosyal yardım harcamasına sahiptir. Ocak 2011'de Kaliforniya'nın toplam borcu en az 265 milyar dolardı. Vali Jerry Brown 27 Haziran 2013'te eyalet için on yıllardır ilk kez denk bütçe (açık vermeyen) imzaladı; ancak eyaletin borcu 132 milyar dolar olarak kaldı. ⓘ
2012'de 30. Önerge'nin ve 2016'da 55. Önerge'nin kabul edilmesiyle birlikte Kaliforniya, 0$ yıllık bireysel gelirin en alt vergi diliminde %1'den 1.000.000$'ın üzerindeki yıllık bireysel gelir için %13,3'e kadar değişen on vergi dilimiyle %13,3 maksimum marjinal gelir vergisi oranı uygulamaktadır (ancak en üst dilimler 55. Önerge 2030 sonunda sona erene kadar geçicidir). Önerme 30 aynı zamanda %7,5'lik bir asgari eyalet satış vergisini de yürürlüğe koymuş olsa da, bu satış vergisi artışı Önerme 55 tarafından uzatılmamış ve 2017 yılında %7,25'lik önceki asgari eyalet satış vergisi oranına geri dönülmüştür. Yerel yönetimler bu asgari orana ek olarak ek satış vergileri koyabilir ve koymaktadır. ⓘ
Tüm gayrimenkuller yıllık olarak vergilendirilir; ad valorem vergisi, mülkün satın alındığı tarihteki adil piyasa değerine veya yeni inşaatın değerine dayanır. Emlak vergisi artışları, 13. Önerge uyarınca yıllık %2 veya enflasyon oranı (hangisi daha düşükse) ile sınırlandırılmıştır. ⓘ
Altyapı
Enerji
Amerika Birleşik Devletleri'nin en kalabalık eyaleti olması nedeniyle Kaliforniya, ülkenin en büyük enerji kullanıcılarından biridir. Bununla birlikte, yüksek enerji oranları, tasarruf zorunlulukları, en büyük nüfus merkezlerindeki ılıman hava ve güçlü çevre hareketi nedeniyle, kişi başına enerji kullanımı ABD'deki herhangi bir eyaletin en küçüklerinden biridir. Yüksek elektrik talebi nedeniyle Kaliforniya diğer tüm eyaletlerden daha fazla elektrik ithal etmektedir; bu ithalatın başlıca kaynağı Kuzeybatı Pasifik'teki eyaletlerden hidroelektrik enerjisi (15. ve 66. Hatlar üzerinden) ve 46. Hat üzerinden Güneybatı çöllerinden kömür ve doğal gaz yakıtlı üretimdir. ⓘ
Eyaletin güçlü çevre hareketinin bir sonucu olarak Kaliforniya, 2020 yılına kadar elektriğinin üçte birini yenilenebilir kaynaklardan elde etme hedefiyle ABD'deki en agresif yenilenebilir enerji hedeflerinden bazılarına sahiptir. Şu anda Mojave Çölü'nde Güneş Enerjisi Üretim Sistemleri tesisi gibi birkaç güneş enerjisi santrali bulunmaktadır. Kaliforniya'nın rüzgar çiftlikleri arasında Altamont Geçidi, San Gorgonio Geçidi ve Tehachapi Geçidi bulunmaktadır. Tehachapi bölgesi aynı zamanda Tehachapi Enerji Depolama Projesinin de bulunduğu yerdir. Eyalet genelinde birçok baraj hidro-elektrik enerji sağlamaktadır. Toplam arzı 2050 yılına kadar ısıtma, soğutma ve mobilite dahil olmak üzere %100 yenilenebilir enerjiye dönüştürmek mümkün olacaktır. ⓘ
Eyaletin ham petrol ve doğal gaz yatakları Central Valley'de ve büyük Midway-Sunset Petrol Sahası da dahil olmak üzere kıyı boyunca yer almaktadır. Doğal gazla çalışan enerji santralleri, eyaletteki elektrik üretiminin yarısından fazlasını karşılamaktadır. ⓘ
Kaliforniya ayrıca iki büyük nükleer enerji santraline de ev sahipliği yapmaktadır: Diablo Canyon ve San Onofre, ikincisi 2013 yılında kapatılmıştır. Geçmiş tsunami kayıtlarının bulunduğu bir bölgede yer alan San Onofre'de 1.700 tondan fazla radyoaktif atık depolanmaktadır. Seçmenler, radyoaktif atıkların bertaraf edilmesine ilişkin endişeler nedeniyle 1970'lerin sonlarından bu yana yeni nükleer enerji santrallerinin onaylanmasını yasakladı. Ayrıca Oakland, Berkeley ve Davis gibi bazı şehirler kendilerini nükleerden arındırılmış bölgeler olarak ilan etmişlerdir. ⓘ
Ulaşım
.JPG)
Kaliforniya'nın geniş arazisi, kontrollü erişimli otoyollar ('freeways'), sınırlı erişimli yollar ('expressways') ve otobanlardan oluşan kapsamlı bir sistemle birbirine bağlanmıştır. Kaliforniya araba kültürüyle tanınır ve bu da Kaliforniya'nın şehirlerine ciddi trafik sıkışıklığı konusunda ün kazandırır. Eyalet yollarının yapımı ve bakımı ile eyalet çapında ulaşım planlaması öncelikle "Caltrans" lakaplı Kaliforniya Ulaştırma Bakanlığı'nın sorumluluğundadır. Eyaletin hızla artan nüfusu, tüm ulaşım ağlarını zorlamaktadır ve Kaliforniya, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en kötü yollardan bazılarına sahiptir. Reason Vakfı'nın Eyalet Karayolu Sistemlerinin Performansına ilişkin 19. Yıllık Raporu, Kaliforniya'nın karayollarını Alaska ikinci ve Rhode Island birinci olmak üzere en kötü üçüncü eyalet olarak sıralamıştır. ⓘ
Eyalet yol yapımında öncü olmuştur. Eyaletin en görünür simgelerinden biri olan Golden Gate Köprüsü, açıldığı 1937 ile 1964 yılları arasında 4.200 feet (1.300 m) ile dünyanın en uzun asma köprü ana açıklığıydı. Turuncu boyası ve körfezin panoramik manzarası ile bu otoyol köprüsü popüler bir turistik cazibe merkezidir ve aynı zamanda yayaları ve bisikletlileri de barındırmaktadır. 1936'da tamamlanan San Francisco-Oakland Körfez Köprüsü (genellikle "Körfez Köprüsü" olarak kısaltılır), iki katlı olarak günde yaklaşık 280.000 araç taşımaktadır. İki bölümü Yerba Buena Adası'nda 76 feet (23 m) genişliğinde ve 58 feet (18 m) yüksekliğinde dünyanın en büyük çaplı ulaşım sondaj tünelinde buluşmaktadır. Los Angeles ve Pasadena'yı birbirine bağlayan Arroyo Seco Parkway, 1940 yılında Batı Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ilk otoyol olarak açılmıştır. Daha sonra güneye, Los Angeles şehir merkezindeki Four Level Kavşağı'na kadar uzatılmıştır ve şimdiye kadar inşa edilen ilk yığın kavşak olarak kabul edilmektedir. ⓘ
2018'de dünyanın en işlek 4. havalimanı olan Los Angeles Uluslararası Havalimanı (LAX) ve 2018'de dünyanın en işlek 25. havalimanı olan San Francisco Uluslararası Havalimanı (SFO), Pasifik ötesi ve kıtalararası trafik için önemli merkezlerdir. Eyalet genelinde yaklaşık bir düzine önemli ticari havalimanı ve daha birçok genel havacılık havalimanı bulunmaktadır. ⓘ
Kaliforniya ayrıca birkaç önemli limana sahiptir. Güney Kaliforniya'daki Los Angeles Limanı ve Long Beach Limanı'nın oluşturduğu dev liman kompleksi ülkenin en büyüğüdür ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki tüm konteyner kargo trafiğinin yaklaşık dörtte birinin elleçlenmesinden sorumludur. Ülkenin dördüncü büyük limanı olan Oakland Limanı da Pasifik Kıyılarından ülkenin geri kalanına yapılan ticareti yönetmektedir.
Kaliforniya Otoyol Devriyesi, 10.000'den fazla çalışanıyla Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en büyük eyalet polis teşkilatıdır. Kaliforniya'nın devlet tarafından korunan otoyollarında ve devlet mülkünde herkese polis onaylı her türlü hizmeti sağlamaktan sorumludurlar. ⓘ
Kaliforniya Motorlu Taşıtlar Departmanı Kuzey Amerika'nın açık ara en büyük departmanıdır. Kaliforniya Motorlu Taşıtlar Dairesi'nde 2009 yılı sonu itibariyle 26.555.006 sürücü belgesi ve kimlik kartı bulunmaktadır. 2010 yılında 1.17 milyon yeni araç kaydı yapılmıştır. ⓘ
Şehirlerarası demiryolu seyahati Amtrak California tarafından sağlanmaktadır; Capitol Corridor, Pacific Surfliner ve San Joaquin olmak üzere üç güzergah Caltrans tarafından finanse edilmektedir. Bu hizmetler Kuzeydoğu Koridoru dışında ABD'deki en yoğun şehirlerarası demiryolu hatlarıdır ve yolcu sayısı rekor kırmaya devam etmektedir. Güzergahlar, özellikle LAX-SFO güzergahında olmak üzere, uçuş üzerinden giderek daha popüler hale gelmektedir. Los Angeles (Metro Rail) ve San Francisco'da (MUNI Metro) entegre metro ve hafif raylı sistem ağları bulunmaktadır. Hafif raylı sistemler ayrıca San Jose (VTA), San Diego (San Diego Trolley), Sacramento (RT Light Rail) ve Kuzey San Diego County'de (Sprinter) bulunmaktadır. Ayrıca, banliyö demiryolu ağları San Francisco Körfez Bölgesi (ACE, BART, Caltrain, SMART), Büyük Los Angeles (Metrolink) ve San Diego İlçesine (Coaster) hizmet vermektedir. ⓘ
Kaliforniya Yüksek Hızlı Tren Kurumu 1996 yılında 800 millik (1.300 km) kapsamlı bir demiryolu sistemini hayata geçirmek üzere eyalet tarafından kurulmuştur. Kasım 2008 genel seçimlerinde seçmenler tarafından onaylanan inşaatın ilk aşamasının 64,2 milyar dolara mal olacağı tahmin edilmektedir. ⓘ
Neredeyse tüm ilçeler otobüs hatları işletmektedir ve birçok şehir de kendi şehir içi otobüs hatlarını işletmektedir. Şehirlerarası otobüs seyahati Greyhound, Megabus ve Amtrak Thruway Motorcoach tarafından sağlanmaktadır. ⓘ
Su
Kaliforniya'nın birbirine bağlı su sistemi dünyanın en büyüğüdür ve altı ana su kemeri sistemi ve altyapı projesi merkezli olarak yılda 40.000.000 akre-feet (49 km3) su yönetmektedir. Kaliforniya'da su kullanımı ve tasarrufu, eyaletin periyodik kuraklıklar yaşaması ve özellikle eyaletin kurak güney kesiminde büyük tarımsal ve kentsel sektörlerin taleplerini dengelemek zorunda olması nedeniyle siyasi olarak bölücü bir konudur. Eyaletin suyu yaygın bir şekilde yeniden dağıtması da çevrecilerin sık sık aşağılamalarına neden olmaktadır. ⓘ
Los Angeles ve Owens Vadisi arasında su hakları konusunda yaşanan bir çatışma olan Kaliforniya Su Savaşları, yeterli su kaynaklarını güvence altına alma mücadelesinin en bilinen örneklerinden biridir. Eski Kaliforniya Valisi Arnold Schwarzenegger şöyle demiştir: "Bir süredir kriz içindeyiz çünkü 60'ların sonundaki gibi 18 milyon kişi değil 38 milyon kişi olduk. Bu da çevreciler ile çiftçiler, güney ile kuzey ve kırsal ile kentsel arasında bir savaşa dönüştü. Ve son kırk yıldır herkes su için savaşıyor." ⓘ
Hükümet ve siyaset
Eyalet Hükümeti
.jpg)
Kaliforniya'nın başkenti Sacramento'da bulunmaktadır. Eyalet, vali ve bağımsız olarak seçilen diğer anayasal memurlardan oluşan yürütme organı; Meclis ve Senato'dan oluşan yasama organı ve Kaliforniya Yüksek Mahkemesi ve alt mahkemelerden oluşan yargı organı olmak üzere üç hükümet kolu şeklinde örgütlenmiştir. Eyalet ayrıca seçmenlerin inisiyatif, referandum, geri çağırma ve onaylama yoluyla doğrudan katılımını sağlayan oy pusulalarına da izin vermektedir. California Proposition 14'ün (2010) kabulünden önce, California her siyasi partinin kapalı ön seçim ya da sadece parti üyeleri ve bağımsızların oy kullandığı bir ön seçim yapmasına izin veriyordu. Önerge 14'ün onaylandığı 8 Haziran 2010'dan sonra, sadece Birleşik Devletler başkanlığı ve ilçe merkez komitesi ofisleri hariç, ön seçimlerdeki tüm adaylar oy pusulasında tercih ettikleri parti üyeliği ile listelenir, ancak o partinin resmi adayı değildirler. Ön seçimde en çok oyu alan iki aday, parti üyeliğine bakılmaksızın genel seçime katılır. Özel bir ön seçimde adaylardan biri kullanılan oyların %50'sinden fazlasını alırsa, bu aday boşluğu doldurmak üzere seçilir ve özel bir genel seçim yapılmaz. ⓘ
Yürütme organı
Kaliforniya yürütme organı vali ve diğer yedi seçilmiş anayasal memurdan oluşur: vali yardımcısı, başsavcı, eyalet sekreteri, eyalet kontrolörü, eyalet haznedarı, sigorta komiseri ve eyalet kamu eğitimi müfettişi. Dört yıllık görev süreleri vardır ve yalnızca bir kez yeniden seçilebilirler. ⓘ
Yasama organı
Kaliforniya Eyalet Yasama Meclisi 40 üyeli Senato ve 80 üyeli Meclisten oluşmaktadır. Senatörler dört yıl, Meclis üyeleri ise iki yıl görev yapmaktadır. Meclis üyeleri altı dönemlik, Senato üyeleri ise üç dönemlik dönem sınırlamasına tabidir. ⓘ
Yargı organı
Kaliforniya'nın hukuk sistemi açıkça İngiliz örfi hukukuna dayanmaktadır (Louisiana hariç diğer tüm eyaletlerde olduğu gibi) ancak İspanyol medeni hukukundan ortak mülkiyet gibi birkaç özellik taşımaktadır. Kaliforniya'nın hapishane nüfusu 1980 yılında 25,000 iken 2007 yılında 170,000'in üzerine çıkmıştır. İdam cezası yasal bir ceza şeklidir ve eyalet ülkedeki en büyük "Ölüm Sırası" nüfusuna sahiptir (Oklahoma ve Teksas infazları gerçekleştirme konusunda çok daha aktiftir). Kaliforniya 1976'dan bu yana 13 infaz gerçekleştirmiştir ve sonuncusu 2006'da yapılmıştır. ⓘ
Kaliforniya'nın yargı sistemi, toplam 1.600 yargıçla Birleşik Devletler'deki en büyük yargı sistemidir (federal sistemde sadece 840 yargıç vardır). En tepede yedi üyeli Kaliforniya Yüksek Mahkemesi bulunurken, Kaliforniya İstinaf Mahkemeleri birincil temyiz mahkemeleri ve Kaliforniya Yüksek Mahkemeleri birincil duruşma mahkemeleri olarak hizmet vermektedir. Yüksek Mahkeme ve Temyiz Mahkemeleri yargıçları vali tarafından atanır, ancak her 12 yılda bir seçmenler tarafından yeniden seçilmeye tabidirler. Eyaletin mahkeme sisteminin idaresi, Kaliforniya Yüksek Mahkemesi başyargıcı, 14 yargı görevlisi, Kaliforniya Eyalet Barosu'ndan dört temsilci ve eyalet yasama meclisinin her kanadından bir üyeden oluşan Yargı Konseyi tarafından kontrol edilmektedir. ⓘ
Yerel yönetim
İlçeler
Kaliforniya 58 ilçeye bölünmüştür. Kaliforniya Anayasasının 11. Maddesi, 1. Bölümüne göre, bunlar eyaletin yasal alt bölümleridir. İlçe yönetimi, eyalet çapında kolluk kuvvetleri, hapishaneler, seçimler ve seçmen kaydı, hayati kayıtlar, mülk değerlendirme ve kayıtları, vergi toplama, halk sağlığı, sağlık hizmetleri, sosyal hizmetler, kütüphaneler, sel kontrolü, yangından korunma, hayvan kontrolü, tarımsal düzenlemeler, bina denetimleri, ambulans hizmetleri ve eyalet çapında standartları korumaktan sorumlu eğitim departmanları gibi hizmetler sunmaktadır. Buna ek olarak, ilçe, şirketleşmemiş tüm alanlar için yerel yönetim olarak hizmet vermektedir. Her ilçe seçilmiş bir denetim kurulu tarafından yönetilir. ⓘ
Şehir ve kasaba yönetimleri
Kaliforniya'da yerleşik şehir ve kasabalar ya tüzük belediyesi ya da genel hukuk belediyesidir. Genel hukuk belediyeleri varlıklarını eyalet yasalarına borçludur ve dolayısıyla eyalet yasaları tarafından yönetilirler; tüzük belediyeleri ise kendi şehir veya kasaba tüzükleri tarafından yönetilirler. Genellikle 19. yüzyılda kurulan belediyeler tüzük belediyeleri olma eğilimindedir. Eyaletin en kalabalık on şehrinin tamamı sözleşmeli şehirlerdir. Çoğu küçük şehir, seçilmiş şehir meclisinin şehrin faaliyetlerini denetlemesi için bir şehir yöneticisi atadığı konsey-yönetici yönetim biçimine sahiptir. Bazı büyük şehirlerde, şehir yönetimini denetleyen doğrudan seçilmiş bir belediye başkanı vardır. Birçok konsey-yönetici kentinde, kent konseyi üyelerinden birini belediye başkanı olarak seçer, bazen konsey üyeliği boyunca dönüşümlü olarak görev yapar; ancak bu tür bir belediye başkanlığı pozisyonu öncelikle törenseldir. San Francisco Hükümeti, hem şehir hem de ilçe hükümetlerinin tek bir birleşik yargı yetkisi altında birleştirildiği Kaliforniya'daki tek birleştirilmiş şehir-ilçedir. ⓘ
Okul bölgeleri ve özel bölgeler
Şehir ve ilçelerden bağımsız olarak yaklaşık 1.102 okul bölgesi Kaliforniya'nın kamu eğitimini yürütmektedir. Kaliforniya okul bölgeleri, ilköğretim bölgeleri, lise bölgeleri, ilköğretim ve lise sınıflarını birleştiren birleşik okul bölgeleri veya topluluk kolej bölgeleri olarak organize edilebilir. ⓘ
Kaliforniya'da yaklaşık 3.400 özel bölge bulunmaktadır. Kaliforniya Hükümet Kanunu § 16271(d)'de "sınırlı sınırlar içinde hükümet veya mülkiyet işlevlerinin yerel olarak yerine getirilmesi için devletin herhangi bir kurumu" olarak tanımlanan özel bir bölge, tanımlanmış bir coğrafi alan içinde sınırlı bir hizmet yelpazesi sağlar. Özel bir bölgenin coğrafi alanı birden fazla şehir veya ilçeye yayılabilir veya sadece bir tanesinin bir kısmından oluşabilir. Kaliforniya'daki özel bölgelerin çoğu tek amaçlı bölgelerdir ve tek bir hizmet sunarlar. ⓘ
Federal temsil
Kaliforniya eyaleti, ülkenin en büyük kongre eyaleti delegasyonu olan Temsilciler Meclisi'ne 53 üye göndermektedir. Dolayısıyla Kaliforniya, ulusal başkanlık seçimlerinde de 55 oyla en fazla seçmen oyuna sahip eyalettir. Temsilciler Meclisi'nin şu anki başkanı Kaliforniya'nın 12. bölgesinin temsilcisi Nancy Pelosi'dir; eyaletin 23. bölgesini temsil eden Kevin McCarthy ise Temsilciler Meclisi Azınlık Lideridir. ⓘ
Kaliforniya, San Francisco'nun yerlisi ve eski belediye başkanı olan ABD senatörleri Dianne Feinstein ve Kaliforniya'nın yerlisi ve eski dışişleri bakanı olan Alex Padilla tarafından temsil edilmektedir. Kaliforniya'nın eski başsavcısı, San Francisco'nun yerlisi ve eski bölge savcısı olan eski ABD senatörü Kamala Harris, 18 Ocak 2021'de ABD Başkan Yardımcılığı görevini üstlenmek üzere istifa etmiştir. 1992 ABD Senato seçimlerinde Kaliforniya, Feinstein ve Barbara Boxer'ın zaferleri sayesinde tamamı kadınlardan oluşan bir Senato delegasyonu seçen ilk eyalet oldu. Seçilmiş Başkan Yardımcısının ardından Vali Newsom, Harris'in 2022'de sona erecek olan görev süresini tamamlaması için Dışişleri Bakanı Alex Padilla'yı atadı; Padilla bu seçim döngüsünde tüm dönem için aday olma sözü verdi. Padilla 20 Ocak 2021'de, Harris'in yanı sıra Seçilmiş Başkan Joe Biden'ın da yemin töreniyle aynı gün yemin etti. ⓘ
Silahlı kuvvetler
Kaliforniya'da, 2009 yılı itibariyle, ABD Savunma Bakanlığı'nın 88.370'i Denizci veya Deniz Piyadesi, 18.339'u Havacı ve 11.097'si Asker olmak üzere toplam 117.806 aktif görevli askeri ve 61.365 Savunma Bakanlığı sivil çalışanı bulunmaktadır. Ayrıca, Kaliforniya'da toplam 57.792 Yedek Asker ve Muhafız bulunmaktaydı. ⓘ
2010 yılında Los Angeles İlçesi, 1.437 kişinin askere alınmasıyla ABD'deki en büyük asker kaynağı olmuştur. Bununla birlikte, 2002 yılı itibariyle Kaliforniyalılar nüfusa oranla orduda nispeten daha az temsil edilmekteydi. ⓘ
2000 yılında Kaliforniya'da 2.569.340 Birleşik Devletler askeri hizmet gazisi vardı: 504.010'u İkinci Dünya Savaşı'nda, 301.034'ü Kore Savaşı'nda, 754.682'si Vietnam Savaşı'nda ve 278.003'ü 1990-2000 yılları arasında (Basra Körfezi Savaşı dahil) görev yaptı. 2010 yılı itibariyle Kaliforniya'da 1.942.775 gazi yaşamaktadır ve bunların 1.457.875'i silahlı çatışma döneminde, dört binden biraz fazlası ise İkinci Dünya Savaşı öncesinde görev yapmıştır (bu gruptaki en büyük nüfus herhangi bir eyalette bulunmaktadır). ⓘ
Kaliforniya'nın askeri kuvvetleri Ordu ve Hava Ulusal Muhafızları, deniz ve eyalet askeri rezervi (milis) ve Kaliforniya Harbiyeli Kolordusu'ndan oluşmaktadır. ⓘ
5 Ağustos 1950 tarihinde, nükleer bomba taşıyan nükleer kapasiteli bir Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri Boeing B-29 Superfortress bombardıman uçağı Fairfield-Suisun Hava Kuvvetleri Üssü'nden kalkışından kısa bir süre sonra düştü. Bombardıman uçağının komuta pilotu Tuğgeneral Robert F. Travis ölenler arasındaydı. ⓘ
,_USS_Nimitz_(CVN_68)_and_USS_Carl_Vinson_(CVN_70)_are_pierside_at_Naval_Air_Station_North_Island.jpg)
İdeoloji
| Parti | Seçmen Sayısı | Yüzde | 
İlçelere göre parti kayıtları Demokrat >=%30
Demokrat >=%40
Demokrat >=%50
Cumhuriyetçi >=%30
Cumhuriyetçi >=%40
| |
|---|---|---|---|---|
| Demokratik | 10,261,984 | 46.77% | ||
| Cumhuriyetçi | 5,249,974 | 23.93% | ||
| Parti Tercihi Yok | 4,983,013 | 22.71% | ||
| American Independent | 749,556 | 3.42% | ||
| Özgürlükçü | 224,931 | 1.03% | ||
| Barış ve Özgürlük | 117,314 | 0.53% | ||
| Yeşil | 92,570 | 0.42% | ||
| Diğer | 148,686 | 0.68% | ||
| Toplam | 21,941,212 | 100% | ||
Kaliforniya, ülkenin geri kalanına kıyasla kendine özgü bir siyasi kültüre sahiptir ve bazen trend belirleyici olarak kabul edilir. Sosyo-kültürel adetler ve ulusal siyasette Kaliforniyalılar, özellikle iç eyaletlerde yaşayanlar olmak üzere diğer Amerikalılardan daha liberal olarak algılanmaktadır. 2016 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerinde Kaliforniya, Columbia Bölgesi ve Hawaii'nin ardından en yüksek üçüncü Demokrat oy oranına sahip olmuştur. 2020 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerinde ise Columbia Bölgesi, Vermont, Massachusetts, Maryland ve Hawaii'nin ardından 6. en yüksek orana sahip olmuştur. Cook Political Report'a göre Kaliforniya, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en Demokrat 15 kongre bölgesinden beşini içeriyor. ⓘ
Siyasi özellikler arasında Kaliforniya, eyalet valisini geri çağıran ikinci eyalet, kürtajı yasallaştıran ikinci eyalet ve eşcinsel çiftler için evliliği oylamayla iki kez yasaklayan tek eyalettir (2008'deki 8. Önerge dahil). Seçmenler ayrıca 2004 yılında kök hücre araştırmalarını finanse etmek için 71. Önergeyi kabul ederek Kaliforniya'yı New Jersey'den sonra kök hücre araştırmalarını yasallaştıran ikinci eyalet haline getirmiş ve 2010 yılında eyaletin ön seçim sürecini tamamen değiştiren 14. Önergeyi kabul etmiştir. Kaliforniya ayrıca su hakları konusunda anlaşmazlıklar yaşamış ve 1978 yılında eyaletin emlak vergilerini sınırlayan 13. Önerge'nin kabul edilmesiyle sonuçlanan bir vergi isyanı yaşamıştır. Kaliforniya seçmenleri, en son Kasım 2020'de olmak üzere, birçok kez olumlu eylemi reddetmiştir. ⓘ
Eyaletin Demokrat Parti'ye doğru ve Cumhuriyetçi Parti'den uzaklaşma eğilimi eyalet seçimlerinde görülebilir. 1899'dan 1939'a kadar Kaliforniya'da Cumhuriyetçi valiler görev yapmıştır. 1990'dan bu yana Kaliforniya, mevcut Vali Gavin Newsom da dahil olmak üzere federal, eyalet ve yerel makamlara genellikle Demokrat adaylar seçti; ancak eyalet Cumhuriyetçi Valiler seçti, ancak Arnold Schwarzenegger gibi Cumhuriyetçi Valilerinin çoğu ılımlı Cumhuriyetçiler olarak kabul edilme eğiliminde ve ulusal partiden daha merkezci. ⓘ
Çeşitli siyasi hareketler Kaliforniya'nın bağımsızlığını savunmuştur. Kaliforniya Ulusal Partisi ve Kaliforniya Özgürlük Koalisyonu, ilerlemecilik ve sivil milliyetçilik çizgisinde Kaliforniya'nın bağımsızlığını savunmaktadır. Yes California hareketi 2019 yılı için oy pusulası girişimi yoluyla bir bağımsızlık referandumu düzenlemeye çalışmış ancak daha sonra bu girişim ertelenmiştir. ⓘ
Demokratlar şu anda eyalet yasama meclisinin her iki kanadında da çoğunluğu elinde bulunduruyor. Meclis'te 60 Demokrat ve 20 Cumhuriyetçi; Senato'da ise 29 Demokrat ve 11 Cumhuriyetçi bulunuyor. ⓘ
Demokrat Parti'ye yönelik eğilim en belirgin şekilde başkanlık seçimlerinde görülmektedir. 1952'den 1988'e kadar Kaliforniya Cumhuriyetçi eğilimli bir eyaletti ve 1964 istisna olmak üzere on seçimin dokuzunda parti eyaletin seçmen oylarını taşıdı. Güney Kaliforniyalı Cumhuriyetçiler Richard Nixon ve Ronald Reagan sırasıyla 37. ve 40. ABD Başkanları olarak iki kez seçilmiştir. Ancak Demokratlar 1992'den başlayarak son sekiz seçimde Kaliforniya'nın tüm seçim oylarını kazanmıştır. ⓘ
Birleşik Devletler Meclisi'nde Demokratlar 2007 yılında 110. Birleşik Devletler Kongresi'nin Kaliforniya delegasyonunda 34-19'luk bir üstünlüğe sahipti. Gerrymandering'in bir sonucu olarak, Kaliforniya'daki bölgeler genellikle bir ya da diğer partinin hakimiyetindeydi ve çok az bölge rekabetçi olarak kabul ediliyordu. 2008 yılında Kaliforniyalılar, hem yerel politikacılar hem de Kongre için bölgeleri yeniden çizmek üzere 14 üyeli bağımsız bir vatandaş komisyonunu yetkilendirmek için 20. Önergeyi kabul etti. Yeni sistemin yürürlüğe girdiği 2012 seçimlerinden sonra Demokratlar dört sandalye kazandı ve delegasyonda 38-15 çoğunluğa sahip oldu. 2018 Temsilciler Meclisi ara seçimlerinin ardından Demokratlar Kaliforniya'daki 53 kongre üyeliğinden 46'sını kazanarak Cumhuriyetçilere yedi sandalye bıraktı. ⓘ
Genel olarak Demokratların gücü Los Angeles metropolitan alanı ve San Francisco Körfez Bölgesi'nin kalabalık kıyı bölgelerinde yoğunlaşıyor. Cumhuriyetçilerin gücü ise eyaletin doğu kesimlerinde hala en yüksek seviyede. Orange County, oyların çoğunluğunun Demokrat adaylara verildiği 2016 ve 2018 seçimlerine kadar büyük ölçüde Cumhuriyetçi kalmıştı. Bir araştırmaya göre Berkeley, Oakland, Inglewood ve San Francisco en liberal 20 Amerikan şehri arasında; Bakersfield, Orange, Escondido, Garden Grove ve Simi Valley ise en muhafazakar 20 şehir arasında yer alıyor. ⓘ
Şubat 2021'de oy kullanma hakkına sahip 25.166.581 kişiden 22.154.304'ü oy kullanmak için kayıtlıydı. Kayıtlı kişiler arasında en büyük üç kayıtlı grup Demokratlar (10.228.144), Cumhuriyetçiler (5.347.377) ve Parti Tercihi Olmayanlar (5.258.223) olmuştur. Los Angeles İlçesi, eyaletteki tüm ilçeler arasında en fazla kayıtlı Demokrat (3.043.535) ve Cumhuriyetçi (995.112) sayısına sahipti. ⓘ
2020 yılında yapılan bir araştırmada Kaliforniya, vatandaşlar için oy kullanmanın en kolay olduğu 10. eyalet olarak belirlenmiştir. ⓘ
Siyaset
Kaliforniya'daki kontluklar
Popüler kültürde Kaliforniya
Kaliforniya; sinemanın kalbini Hollywood'da, internet'in kalbini Silikon Vadisi'nde; müzik, eğlence ve televizyonun kalbini de Los Angeles'ta taşımaktadır. Her ne kadar günümüzde masrafları daha makul olduğu için filmler başka ülkelere çekimler için taşınsa da; son 30 yıldır klasikleşen bir eyalet deyişine göre "Dünyanın duyduğu ve izlediği çoğu şey Kaliforniya'da üretilir." ⓘ
Galeri
Lee Dağı'ndaki Hollywood yazısı
Los Angeles, Kaliforniya
Golden Gate Köprüsü
San Jose, Kaliforniya
Fresno, Kaliforniya
Sacramento'da bulunan Kaliforniya Eyalet Meclisi
Mono Gölü
Yosemite Ulusal Parkı
Shasta Dağı
Redwood Ulusal Parkı ⓘ
