Mevdud

Gazneli Mevdud (ö. 18 Aralık 1049), 1041-1049 yılları arasında hüküm süren Gazne Devleti sultanıdır. ⓘ

Gazneli Muhammet, ikinci kez tahta geçtikten sonra hemen başkent Gazne'ye dönmemiş ve kışı Peşaver'de geçirmişti. Babasının ölüm ve amcasının tahta çıkış haberlerini alan Gazneli Mevdud, Gazne'ye geldi ve hükümdarlığını ilan etti. Bahar geldiği zaman da, amcası Gazneli Muhammet'in üzerine yürüdü. 8 Nisan 1041'de Celalabat'ta yapılan savaşı Mevdud kazandı ve Gazneli Muhammet'le taraftarları öldürüldü. ⓘ

Gazneli Mevdud, Gazne Devleti'nde tam olarak hâkimiyet kuramamıştı. Çünkü kardeşi Mecdud, Hindistan ordusuyla tahtı ele geçirmek için Gazne'ye yürümekteydi. Ancak, 11 Ağustos 1041'de Lahor'daki çadırında ölü bulundu. Bu sayede hâkimiyetini tamamen ilan eden Mevdud, Sistan'da hâkimiyeti ele geçirmeye çalıştı. Ancak, tam anlamıyla başarılı olamadı. 1043-1044 yıllarında Hint racalar bir araya gelip isyan etse de, bu isyan bastırıldı ve racalarla devletin arasının düzeltilmesi yönünde somut adımlar atıldı. ⓘ

Gaznelilerin Selçuklular karşısında kaybettikleri toprakları geri almak isteyen Mevdud, Çağrı Bey'in kızıyla evli olmasına rağmen, Çağrı Bey'in hastalanmasını fırsat bilerek Horasan'a bir ordu yolladı. Bunun üzerine Çağrı Bey'in görevlendirdiği Alp Arslan, Ağustos-Eylül 1043'te Gazne ordusuna saldırdı ve birçok ganimetle babası Çağrı Bey'in yanına döndü. Selçukluları tek başına yenemeyeceğini anlayan Gazneli Mevdud, bitakım ittifak arayışlarına girdiyse de, buna hastalığı izin vermedi ve 18 Aralık 1049'da hayatını kaybetti. ⓘ

Gazneli Mevdud'un ölümünden sonra yerine Gazneli II. Mesut geçti. ⓘ

Shahāb-ud-Dawla Mawdūd ⓘ
Sultan (Vekil)
Şahâb-ud-Devle Mevdûd ve Halife el-Kaim'in isimleriyle basılan altın dinar (Hicri 432-440 / Miladi 1041-1048)
Gazneli İmparatorluğu Sultanı
Reign	1041–1050
Öncül	Gazneli Muhammed
Halef	Mes'ud II
Doğan	Ghazni
Öldü	1050 Ghazni
Defin	Ghazni
Sorun	Mes'ud II
Ev	Gazneliler
Baba	Mes'ud I
Din	Sünni İslam

Gazneli Mevdud (مودود غزنوی) olarak bilinen Şahâb-ud-Devle Mevdûd (Farsça: شهابالدوله مودود; ö. 1050), 1041-50 yılları arasında Gaznelilerin sultanıydı. Babası Gazneli I. Mes'ud'un öldürülmesinin intikamını almak için saltanat tahtını amcası Gazneli Muhammed'den ele geçirdi. Lahor'daki kardeşi Mecdud onu sultan olarak tanımadı, ancak ani ölümü Mevdud'un Gazne İmparatorluğu'nun doğu kısmı üzerinde kontrol sahibi olmasının yolunu açtı. ⓘ

Mevdud, tüm batı yarısı Selçuklu İmparatorluğu tarafından istila edilmiş ve varlığını sürdürmek için mücadele eden bir imparatorluğu miras aldı. Onun hükümdarlığı sırasında Hint fetihlerinin ve vasal devletlerin daha uzak bölgeleri de koptu. Mevdud, Afgan topraklarını ve İndus vadisi topraklarını elinde tutmayı başarırken, Orta Asya'nın kuzeyine doğru ilerledi ve Selçuklularla olan batı cephesini istikrara kavuşturdu. ⓘ

Qabus nama'nın yazarı Keikavus, yedi ila sekiz yıl boyunca Mevdud'un sarayında misafir oldu. ⓘ

Biyografi

Erken dönem yaşamı

1038 yılında Mevdud, babası tarafından İmparatorluğun varisi olarak ilan edildi. Ayrıca Mevdud, Selçuklulara ve Karahanlı Hanlığı'na karşı yaptığı seferlerde babasına yardım etmiştir. Ancak 1040 yılında Dandanakan Savaşı'nda Selçuklulara yenilen Mes'ud, Hindistan'a gitmek üzere Büyük Horasan'dan ayrılmayı tercih etti, ancak kendi askerleri tarafından esir alındı ve yerine kardeşi Muhammed geçirilerek öldürüldü. ⓘ

Reign

O sırada babasının veziri Ahmed Şirazi ile birlikte Belh'te bulunan Mevdud, daha sonra Muhammed'in topraklarını işgal etti ve 1041'de Celalabad'da onu yenip öldürerek babasının intikamını aldı. Artık asi kardeşi Mecdud'un kontrolü altındaki Lahor hariç tüm Gazne İmparatorluğu'na hükmeden Mevdud, Ahmed Şirazi'yi veziri, Ebu Sehl Zevzani'yi ise baş sekreteri olarak atadı. Mevdud 1042'de Selçuklu topraklarını istila etti ve kısa süreliğine Belh ve Herat'ı işgal etti. Bu, Mevdud'un ününü büyük ölçüde artırdı ve Karahanlı hükümdarı Böritigin'in onu hükümdarı olarak kabul etmesini sağladı. 1043 yılında Ahmed Şirazi gözden düştü ve yerine Mevdud'un veziri olarak Abdülrezzak Maymandi getirildi. Aynı dönemde Sistan'da çıkan bir isyan Mevdud'un askeri kölesi Toghrul tarafından bastırıldı. ⓘ

Mevdud 1043/4'te Buharistan'ı işgal etti ancak Selçuklu prensi Alp Arslan tarafından püskürtüldü. Ayrıca Mevdud, bölgenin hükümdarı Nasrid Ebu'l-Fadl Nasr üzerinde otoritesini tesis etmek için Sistan'a da asker gönderdi. Ancak bu eylemler sonuçsuz kaldı ve Sistan kısa sürede bir Selçuklu vasal devleti haline geldi ve böylece Gazneli sınırları Bost ile sınırlandı. Aynı dönemde Mecdud öldü ve Mevdud bu fırsatı Lahor'u ele geçirmek için kullandı. Ancak Gaznelilerden birçok şehri ele geçirmiş olan üç Hindu prensinden oluşan birleşik bir ordu Lahor'u kuşattı, ancak yenildiler. Mevdud daha sonra Multan'ı işgal etti ve bölgede yaşayan İsmailileri püskürttü. ⓘ

Yaklaşık 1050'de Mevdud, Böritigin ve eski Karkuyid hükümdarı I. Garshasp tarafından gönderilen bir ordunun yardımıyla Horasan'ı yeniden işgal etti; Böritigin ve komutanı Kaşgay Harezm ve Tirmiz'i işgal etti, ancak Mevdud öldü ve böylece işgal başarısız oldu. Selçuklular daha sonra hâkimiyetlerini Vakhsh'a kadar genişlettiler ve Ebu Ali ibn Şadhan'ı yeni fetihlerinin valisi olarak atadılar. Bundan sonra Böritigin, Gaznelileri hükümdar olarak tanımayı bırakmış gibi görünüyor. Mevdud'un yerine oğlu II. Mes'ud geçti. ⓘ