Sultan

Sultan (Arapça: سلطان sulṭān, [sʊlˈtˤɑːn, solˈtˤɑːn]), tarihte pek çok farklı anlamda kullanılmış olan İslamî bir sıfattır. Sözcük olarak "güç", "otorite", "yönetici" anlamlarına gelir. Genelde bağımsızlığını ilan eden İslam hükümdarları tarafından kullanılmıştır. ⓘ

İslâm devletlerinde, hükümdara verilen sultan denilen unvan. ⓘ

Sultan tabiri, Müslüman hükümdarlarının özellikle Sünnî kısmına ait bir unvandır. Sözcük, Arapça'dan alınmış olup, iktidar sahibi demektir. Daha sonraları, hakimiyet, delil ve bürhan manâsına da alınmıştır. Sultan unvanını ilk defa 11. asrın ilk yıllarında, Gazne’de hükümdar bulunan Mahmud Gaznevî kullandı. ⓘ

Hilâfet, Emevî ve Abbasî sultanlarında bulunduğundan, bunlara mecazen halife, diğer büyük İslâm devletlerinin emirlerine, hükümdarlarına sultan denildi. ⓘ

Sultanlık, Gazneliler'den, Selçuklular'a ve onlardan da Osmanlılar'a geçti. Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey'e, Abbasî hilâfet merkezini, Şiî Büveyhoğullarının baskısından kurtardığından Abbasi halifesi tarafından "Karaların ve Denizlerin Sultanı" unvanı verilmişti. ⓘ

Fatih Sultan Mehmed ⓘ

Osmanlı Sultanları, Orhan Gazi'den başlayarak, kitabelerinde hep sultan tabirini kullandılar. Sikke üzerinde ilk defa sultan ne yaptıgını bilmedi sıfatını kullanansa I. Murad Han'dır. Emir Süleyman’ın sikkelerinde yalnız “Emir Süleyman” ibaresi görülür. Çelebi Sultan Mehmed, Sultan ve Sultan-ı Âzam, Es-Sultan-ül Melik-ül Âzam ibaresi bulunan ve Akçe-i Osmanî denilen gümüş sikkeleri kestirdi. II. Murad Han'ın bazı sikkelerinde Sultan unvanı bulunduğu gibi, halefleri de paralarında bu tabiri bol miktarda kullanmışlardır. Sultan Çelebi Mehmed’e kadar Osmanlı padişahları için resmî kayıtlarda Sultan yerine “Bey” unvanı kullanılmıştır. Sultan sözcüğü Sultan-üs-Selâtin, Sultan-ül-Mücâhidin, Sultan-ül-Guzât, Emir-ül-Kebir unvanları saygı amaçlı ya da genel olarak, padişahlar hakkında kitaplara ve kitabelere yazılmıştır. ⓘ

Abbasî Halifesi, Sofya’nın fethi üzerine Murad Hüdâvendigâr’a yazdığı mektupta “Sultan-ül-Guzât, El-Mücâhidin” diye hitap ediyordu. ⓘ

Batı dillerinde mutlak anlamda Sultan sözcüğü, yalnız İstanbul’da oturan padişah anlamına gelir. Türkler ise kendi hükümdarlarına yalnız kullanırken, Sultan değil, Padişah derler. Sultan sözcüğünü, ancak isimle beraber, Sultan Osman, Sultan Abdülaziz şeklinde kullanır veya Murad Han, Abdülmecid Han derler. Yalın sözcük olarak “Padişah” kullanırlardı. ⓘ

Padişah, Türk imparatoru sıfatıyla Hakan, İslâm imparatoru sıfatıyla sultandı. Padişahların kız ve erkek çocukları, anneleri ve kadınları, erkek ve kız kardeşleri için de adından sonra veya önce, Hatice Turhan Sultan’da olduğu gibi, sultan unvanı kullanılırdı; fakat anca ve anca adları ile Sultan denmesi gerekmiyordu. Unvanları ile de söylenebilirdi. Kız çocuğa Hanım Sultan, erkek çocuğa (II. Mehmed'e kadar) Çelebi Sultan, annelere Valide Sultan, padişaha çocuk doğurmuşlara Haseki Sultan, erkek kardeşe Mihraç Sultan, kız kardeşe Mihrace Sultan unvanı verilmiştir. ⓘ

Osmanlılar tarafından, hem Padişahlar hem de hanedanın kadın üyeleri için kullanılmıştır; örneğin Kanuni Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan. ⓘ

Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı İmparatorluğu'nun en uzun süre hüküm süren padişahı ⓘ

Bu terim, her ikisi de egemen bir hükümdara atıfta bulunmasına rağmen kraldan (ملك malik) farklıdır. "Sultan "ın kullanımı, hem Müslüman hem de Müslüman olmayan ülkelerde kullanılan daha seküler kralın aksine, unvanın dini bir önem taşıdığı Müslüman ülkelerle sınırlıdır. ⓘ

Son yıllarda "sultan", hukukun üstünlüğü altında laik otoritelerini vurgulamak isteyen çağdaş kalıtsal yöneticiler tarafından yavaş yavaş "kral" ile değiştirilmiştir. Kayda değer bir örnek, hükümdarının 1957'de sultan olan unvanını kral olarak değiştirdiği Fas'tır. ⓘ

Terimin tarihçesi

Kelime Arapça ve Sami kökenli salaṭa "sert, güçlü olmak" kökünden türemiştir. Sulṭān ismi başlangıçta bir tür ahlaki otoriteyi veya manevi gücü (siyasi gücün aksine) ifade etmekteydi ve Kur'an'da birkaç kez bu anlamda kullanılmıştır. ⓘ

Erken dönem Müslüman dünyasında nihai güç ve otorite teorik olarak halifeliğin lideri olarak kabul edilen halifenin elindeydi. Ancak 8. yüzyıldan sonra Müslüman dünyasının artan siyasi parçalanması bu uzlaşıya meydan okumuştur. İdari yetkiye sahip yerel valiler amir (geleneksel olarak "komutan" ya da "prens" olarak tercüme edilir) unvanına sahipti ve halife tarafından atanırdı, ancak 9. yüzyılda bunlardan bazıları Ağlebiler ve Tulunoğulları gibi kendi hanedanlarını kuran fiili bağımsız yöneticiler haline geldi. 10. yüzyılın sonlarına doğru "sultan" terimi, pratikte egemen otoriteye sahip bireysel bir hükümdarı ifade etmek için kullanılmaya başlanır, ancak terimin erken evrimi karmaşık ve belirlenmesi zordur. Kendisine açıkça bu unvanı veren ilk büyük şahsiyet, bugünkü Afganistan ve çevresindeki bölgeyi kapsayan bir imparatorluğu kontrol eden Gazneli hükümdarı Mahmud'dur (MS 998 - 1030). Kısa bir süre sonra Büyük Selçuklular Gazneli İmparatorluğu'nu yenerek Abbasi halifelerinin başkenti Bağdat'ı da içine alan daha geniş bir bölgenin kontrolünü ele geçirdikten sonra bu unvanı benimsemişlerdir. Erken dönem Selçuklu lideri Tuğril Bey, sikkelerinde "sultan" sıfatını benimseyen ilk liderdi. Selçuklular Bağdat'taki halifeleri resmen Müslüman toplumunun evrensel lideri olarak kabul etseler de, kendi siyasi güçleri halifeleri açıkça gölgede bırakmıştır. Bu durum, başta Cüveyni ve Gazali olmak üzere çeşitli Müslüman âlimlerin, tanınan halifelerin resmi üstün otoritesi çerçevesinde Selçuklu sultanlarının siyasi otoritesi için teorik gerekçeler geliştirmeye çalışmasına yol açtı. Genel olarak bu teoriler, tüm meşru otoritenin halifeden kaynaklandığını, ancak halifenin tanıdığı egemen yöneticilere devredildiğini savunuyordu. Örneğin Gazali, halifenin İslam hukukunun (şeriat) garantörü olmasına rağmen, yasayı pratikte uygulamak için zorlayıcı güce ihtiyaç olduğunu ve bu gücü doğrudan kullanan liderin sultan olduğunu savunmuştur. ⓘ

Sultanın konumu, "sultan" unvanına sahip liderlerin (Selahaddin Eyyubi gibi) Levant'taki Haçlı devletlerine karşı mücadeleye liderlik ettiği Haçlı Seferleri döneminde önem kazanmaya devam etti. Sultanlık makamına ilişkin görüşler, 1258'de Bağdat'ın Moğollar tarafından tahrip edilmesini takip eden ve Abbasi siyasi iktidarının kalıntılarını ortadan kaldıran kriz sırasında daha da gelişti. Bundan sonra Abbasi halifelerinin hayatta kalan torunları Kahire'de Memlüklerin koruması altında yaşadılar ve Memlükler tarafından hala nominal olarak tanınıyorlardı. Ancak bu andan itibaren fiilen hiçbir otoriteleri yoktu ve Sünni Müslüman dünyasında evrensel olarak tanınmıyorlardı. Abbasi halifelerinin soyunun koruyucuları olarak Memlükler kendilerini sultan olarak tanıdılar ve Müslüman âlim Halil el-Zahiri bu unvana sadece kendilerinin sahip olabileceğini savundu. Bununla birlikte, pratikte, bu dönemin birçok Müslüman hükümdarı da artık bu unvanı kullanıyordu. Moğol hükümdarları (o zamandan beri İslam'ı kabul etmiş olan) ve diğer Türk hükümdarları da bunu yapanlar arasındaydı. ⓘ

Sultan ve halife unvanları, 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun Memlük İmparatorluğu'nu fethederek Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Doğu Avrupa'nın büyük bölümünde tartışmasız lider Sünni Müslüman güç haline gelmesiyle birlikte birbirine karışmaya başladı. 16. yüzyıl Osmanlı alimi ve hukukçusu Ebüssuûd Mehmet Efendi, Osmanlı sultanını (o dönemde Kanuni Sultan Süleyman) tüm Müslümanların halifesi ve evrensel lideri olarak kabul etmiştir. Padişah ve halifenin bu şekilde birleştirilmesi, 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun bölgesel gerilemesi sırasında, Osmanlı yetkililerinin Avrupa'nın (Hıristiyan) sömürgeci yayılması karşısında padişahı tüm Müslüman toplumun lideri olarak göstermeye çalıştığı dönemde daha açık bir şekilde vurgulanmıştır. Bu anlatının bir parçası olarak, Yavuz Sultan Selim 1517'de Kahire'yi ele geçirdiğinde, Abbasilerin Kahire'deki son torununun halifelik makamını resmen ona devrettiği iddia edildi. Böylece bu kombinasyon, sultanın resmi siyasi otoritesine ek olarak dini veya ruhani otoritesini de yükseltmiştir. ⓘ

Bu sonraki dönemde, Somalili aristokratlar, Malay soyluları ve Fas sultanları (17. yüzyılda kurulan Alaouite hanedanı gibi) örneklerinde olduğu gibi, sultan unvanı Osmanlı İmparatorluğu dışında da kullanılmaya devam etti. Ancak Şii Müslüman hükümdarlar tarafından egemenlik unvanı olarak kullanılmamıştır. Bu dönemin en büyük Şii Müslüman devletini kontrol eden İran'ın Safevi hanedanı, esas olarak Farsça Şah unvanını kullanmıştır ve bu gelenek sonraki hanedanlarda da devam etmiştir. Buna karşılık sultan terimi, çoğunlukla kendi topraklarındaki eyalet valilerine verilmiştir. ⓘ

Dişil biçimler

Batılılar tarafından kullanılan sultan kelimesinin dişil hali Sultana veya Sultanah'tır ve bu unvan yasal olarak bazı (hepsi değil) Müslüman kadın hükümdarlar ve sultanların anneleri ve baş eşleri için kullanılmıştır. Bununla birlikte, Türkçe ve Osmanlı Türkçesi de sultan kelimesini imparatorluk hanımı için kullanmaktadır, çünkü Türkçe dilbilgisi hem kadınlar hem de erkekler için aynı kelimeleri kullanmaktadır. Ancak bu biçimlendirme padişah eşlerinin rollerini yanlış yorumlamaktadır. Benzer bir kullanımda, bir Alman mareşalinin eşi Frau Feldmarschall olarak adlandırılabilir (benzer şekilde, Fransızca'da madame la maréchale tipi yapılar tarihsel olarak makam sahiplerinin eşleri için kullanılmıştır). Müslüman tarihindeki kadın liderler doğru olarak "sultanlar" olarak bilinir. Bununla birlikte, Sulu Sultanlığı'nda sultanın eşi "panguian" olarak adlandırılırken, Endonezya ve Malezya'daki birçok sultanlıkta sultanın baş eşi "permaisuri", "Tunku Ampuan", "Raja Perempuan" veya "Tengku Ampuan" olarak bilinir. Özellikle Brunei'deki kraliçe eş, kraliçe eşin aynı zamanda bir kraliyet prensesi olması durumunda, Pengiran Anak unvanı eklenerek Raja Isteri olarak bilinir. ⓘ

Bileşik hükümdar unvanları

Osmanlı Sultanı Dördüncü Mehmed'in yanında bir haremağası ve iki kâtip. ⓘ

Bunlar genellikle ya yüce 'şiirsel' ya da bir mesaj içeren ikincil unvanlardır, örn:

• Mani Sultan = Manney Sultan ("Hükümdarların İncisi" veya "Onurlu Hükümdar" anlamına gelir) - Travancore Mihracesi'nin tam tarzının bir parçası olan ikincil bir unvan
• Sultanların Sultanı - Kralların Kralı tarzının sultanlıktaki karşılığı
• Bazı ikincil unvanların dindar bir İslami çağrışımı vardır; örneğin, cihat şampiyonu olarak Sultan ül-Mücahidin (Allah adına çabalamak ve mücadele etmek).
• Sultanic Highness - 11 Ekim 1917'den sonra Prens (Amir; Türkçe: Prens) veya Prenses birincil unvanlarıyla birlikte taşıyan Mısır Sultanı Hüseyin Kamil'in (1914'ten beri İngiliz himayesinde) oğlu, gelini ve kızları tarafından özel olarak kullanılan nadir, melez bir Batı-İslam onurlandırma tarzı. Bu unvanlar, Mısır'ın 1922'de bağımsızlığını kazanmasının ardından Kraliyet Hanedanı'nın üslup ve unvanlarını düzenleyen Kraliyet Kararnamesi ile yeni kralın oğulları ve kızlarına (terfi olarak kabul edilen Malik Mısr) Sahib(at) us-Sumuw al-Malaki veya Kraliyet Ekselansları unvanının verilmesinden sonra bile ömür boyu kullanıldı.
• Sultan-ul-Qaum - 18. yüzyıl Sih lideri Jassa Singh Ahluwalia'ya destekçileri tarafından verilen ve Ulusun Kralı anlamına gelen bir unvan ⓘ

Eski sultanlar ve sultanlıklar

Anadolu ve Orta Asya'daki Sultanlıklar

• Gazne İmparatorluğu; hükümdarı Gazneli Mahmud, sultan olarak bilinen ilk Müslüman hükümdardır.
• Büyük Selçuklu İmparatorluğu
• Rum Sultanlığı
• Osmanlı İmparatorluğu
• Timur İmparatorluğu ⓘ

• Gazne Devleti
• Selçuklu Hanedanı
• Anadolu Selçuklu Devleti
• Osmanlı Hanedanı soy ağacı
• Eyyubiler
• Şimdiki Günde Suudi Arabistan ⓘ

Kafkasya

• Elisu Sultanlığı ve diğer birkaçı. Bir Sultan, bir Han'ın altında yer alırdı. ⓘ

Levant ve Arap yarımadası

El Said hanedanından Sultan Kabus bin Said el Said, Umman'ı yaklaşık 50 yıl boyunca yönetti. ⓘ

• Suriye'de:
  • Eyyubi Sultanları
  • Memlük Sultanları
• Bugünkü Yemen'de, feshedilmiş Aden Protektorası'nın çeşitli küçük sultanlıkları ve Güney Arabistan:

  Audhali, Fadhli, Haushabi, Kathiri, Lahej, Aşağı Aulaqi, Aşağı Yafa, Mahra, Qu'aiti, Subeihi, Yukarı Aulaqi, Yukarı Yafa ve Wahidi sultanlıkları

• bugünkü Suudi Arabistan'da:
  • Nejd Sultanları
  • Hicaz Sultanları
• Umman - Umman Sultanı (gerçekte Hami olarak anılır), Arap yarımadasının güney kıyısında, 1744'ten beri hala bağımsız bir sultanlık (1861'de resmi Sultan unvanını aldı) ⓘ

Kuzey Afrika

Fas Sultanı Abd al-Hafid. ⓘ

• Cezayir'de: Tuggurt Sultanlığı, Tlemcen Sultanları
• Mısır'da:
  • Eyyubi Sultanları
  • Memlük Sultanları
  • Muhammed Ali Hanedanı Sultanları
• Fas'ta, V. Muhammed 14 Ağustos 1957'de üslubu Malik (kral) olarak değiştirene kadar, Amir al-Mu'minin (Sadıkların Komutanı) ikincil üslubunu korudu
• Sudan'da:
  • Darfur
  • Dar al-Masalit
  • Dar Qimr
  • Funj Sinnar Sultanlığı (Sennar)
  • Kordofan
• Çad'da:
  • Baguirmi (ana yerel unvan: Mbang)
  • Wada'i (ana yerel unvan: Kolak), Birgu'nun ardıl devleti
  • Dar Sila (aslında gezgin bir kabile grubu) ⓘ

• Memlük Devleti
• Eyyubiler
• Fas
• Sudan
• Çad ⓘ

Afrika Boynuzu

Habr Yunis'li Sultan Nur'un topraklarını gösteren 19. yüzyıl merkezi Somaliland haritası ⓘ

• Ajuran Sultanlığı, güney Somali ve doğu Etiyopya'da
• Somaliland'ın batısında, Cibuti'nin güneyinde ve Etiyopya'nın Somali, Harari ve Afar bölgelerinde bulunan Adal Sultanlığı
• Somaliland ve Etiyopya'nın Somali bölgesindeki Isaaq Sultanlığı
• Habr Yunis Sultanlığı, Somaliland ve Etiyopya'nın Somali bölgesinde
• Majeerteen Sultanlığı (Migiurtinia), Somali'nin kuzeyinde
• Güney Somali'deki Geledi Sultanlığı
• Aussa Sultanlığı, kuzeydoğu Etiyopya'da
• Etiyopya'nın doğusundaki Harar Sultanlığı
• Hobyo Sultanlığı, Orta Somali'de
• Somaliland, Cibuti ve doğu Etiyopya'da Ifat Sultanlığı
• Mogadişu Sultanlığı, güney-orta Somali'de
• Showa Sultanlığı, Orta Etiyopya'da
• Bimaal Sultanlığı, güney doğu Somali'de Merka merkezli ⓘ

Güneydoğu Afrika ve Hint Okyanusu

• Mozambik kıyısındaki Angoche Sultanlığı (ayrıca birkaç komşu şeyhlik)
• Komorlar'daki çeşitli sultanlar; ancak Komorlar'da normalde kullanılan tarzlar Mfalme, Phany veya Jambé ve 'hegemonik' unvan Sultani tibe dahil olmak üzere alternatif yerel unvanlardı
• Mayotte'deki (Komorlardan ayrılmış) Maore (veya Mawuti) sultanlığı ⓘ

Maliki

Görünüşe göre Arapça malik kelimesinden türetilen bu kelime, Tanganika'daki (günümüzde Tanzanya'nın kıta kısmı) Kilwa Sultanlığı sultanlarının alternatif yerel tarzıydı. ⓘ

Svahili Sahili

Zanzibar'ın sekizinci Sultanı Ali bin Hamud. Fotoğraf 1902 ve 1911 yılları arasında çekilmiştir. ⓘ

• Zanzibar Sultanlığı: 1806'da Umman'dan fiilen ayrılmasından bu yana iki görevli (Umman hanedanından), sonuncusu 1861'de İngiliz himayesi altındaki resmi ayrılıkta Sultan unvanını aldı; 1964'ten beri Tanganika ile birlik (Tanzanya'nın bir parçası)

Mfalume, çeşitli yerli Müslüman hükümdarların (Ki)Svahili unvanıdır ve genellikle Arapça ve batı dillerinde Sultan olarak çevrilir:

• Kenya'da:
  • Lamu Takımadaları'ndaki Pate adasının (başkentin adı da Pate'dir) bir bölümündeki Pate
  • Wituland, önce Alman sonra İngiliz himayesine girdi
• Tanganika'da (şu anda Tanzanya'nın bir parçası): Hadimu'dan, bu adı taşıyan adada; ayrıca Jembe olarak da adlandırılır ⓘ

Sultani

Bu, Tanzanya'nın Uhehe eyaletindeki yerli hükümdarın unvanıydı. ⓘ

Batı ve Orta Afrika

• Kamerun'da:
  • Bamoun (Bamun, 17. yüzyıl, 17 şefliği birleştirerek kuruldu) 1918'de bir sultanlık haline geldi, ancak 1923'te 17 orijinal şefliğe yeniden bölündü.
  • Bibemi, 1770 yılında kuruldu - başlangıçta lamido olarak adlandırıldı
  • Mandara Sultanlığı, 1715'ten beri (Wandala krallığının yerine); 1902 Kamerun'un bir parçası
  • Rey Bouba Sultanlığı 1804 yılında kuruldu
• Orta Afrika Cumhuriyeti'nde:
  • Bangassou yaklaşık 1878'de kuruldu; 14 Haziran 1890'da Kongo Özgür Devleti himayesi altında, 1894'te Fransız himayesi altında; 1917'de Fransızlar tarafından bastırılan Sultanlık.
  • Dar al-Kuti - 12 Aralık 1897'den beri Fransız himayesinde
  • Rafai c. 1875 Sultanlık, 8 Nisan 1892, Kongo Özgür Devleti himayesi altında, 31 Mart 1909, Fransız himayesi altında; 1939 Sultanlık bastırıldı
  • Zemio c. 1872 kuruldu; 11 Aralık 1894, Kongo Özgür Devleti himayesi altında, 12 Nisan 1909, Fransız himayesi altında; 1923 Sultanlığı bastırıldı
• Nijer'de: Aşağıdaki otokton hükümdarların Arapça alternatif unvanı:
  • Tuareglerin Aïr konfederasyonunun Amenokal'ı
  • Damagaram Sultanlığı'nın (Zinder) kurulduğu 1731 yılından bu yana Sarkin Damagaram
• Nijerya'da çoğu monarşinin daha önce yerel unvanları vardı, ancak kuzeydeki çoğu İslam'a geçtiğinde, emir ve bazen sultan gibi Müslüman unvanları benimsendi.
  • Borno'da (yerli unvanı Mai'nin yanı sıra)
  • 1817'den beri Sokoto'da, tüm Fulbe cihat devletlerinin hükümdarı (Emir el-Mu´minin ve Sarkin Musulmi olarak da adlandırılır) ve Sahel'deki önde gelen geleneksel Müslüman lider (bazılarına göre bir zamanlar halife) ⓘ

Güney Asya

• Afgan Krallığı: Sultan'ın farklı bir anlamı vardı. Amir ve Sardar'dan üstün, ancak Şah'ın altında yer alan yüksek bir onur unvanıydı. Kraliyet unvanı Sultan'ın önemli bir sahibi H.H. Sultan Mesud Dakik'tir
• Bahmani Sultanlığı: Bahmani Şahları
• Bengal Sultanlığı: İlyas Şahi, Ganeşa, Habşi, Hüseyin Şahi, Muhammed Şah ve Karraniler
• Deccan Sultanlıkları:
  • Bijapurlu Adil Şahi
  • Bidar'dan Barid Shahi
  • Berarlı İmad Şahi
  • Ahmednagar'lı Nizam Şahi
  • Golconda'lı Kutb Şahi
• Delhi Sultanlığı: Memlükler, Hılciler, Tuğlaklar, Seyyidler ve Lodiler
• Gucerat Sultanlığı: Muzafferiler
• Jaunpur Sultanlığı: Sharqi Hanedanlığı
• Kandesh Sultanlığı: Faruqi Hanedanlığı
• Malwa Sultanlığı: üç hanedan
• Madurai Sultanlığı
• Laccadive ve Cannanore Sultanlığı: Arakkal Krallığı
• Keşmir Sultanlığı: Şahmiridler ve Chaklar
• Maldivler Sultanlığı ⓘ

Eski Afganistan Krallığı'nda "Sultan", Amir ve Sardar'dan üstün, ancak Şah'ın altında yer alan yüksek bir onur unvanıydı. Sultan Mesud Dakik, şu anki Hazreti İshaan göreviyle de ilgili olarak bu unvanın dikkate değer bir sahibidir ⓘ

Güneydoğu ve Doğu Asya

Yogyakarta'nın görevdeki Sultanı X. Hamengkubuwono ⓘ

Pakubuwono XII, Surakarta'nın tartışmasız son Susuhunan'ı ⓘ

Tidore Sultanı Saifuddin ⓘ

Mohammed Mahakuttah Abdullah Kiram, tanınan son Sulu Sultanı ⓘ

Endonezya'da (eskiden Hollanda Doğu Hint Adaları'nda):

• Kalimantan'da
  • Banjar Sultanlığı
  • Berau Sultanlığı
  • Bulungan Sultanlığı
  • Gunung Tabur Sultanlığı
  • Kubu Sultanlığı
  • Kutai Kartanegara Sultanlığı
  • Mempawah Sultanlığı
  • Paser Sultanlığı
  • Pontianak Sultanlığı
  • Sambaliung Sultanlığı
  • Sambas Sultanlığı
• Sulawesi'de
  • Buton Sultanlığı
  • Kemik Sultanlığı
  • Gowa Sultanlığı
  • Luwu Sultanlığı
  • Soppeng Sultanlığı
  • Wajoq Sultanlığı
• Java Üzerine
  • Banten Sultanlığı
  • Cirebon Sultanlığı - bölünmüş Cirebon'un yönetildiği dört saraydan (kraton) üçündeki yöneticiler: Kraton Kasepuhan, Kraton Kanoman ve Kraton Kacirebonan (sadece Kraton Kaprabonan'da hükümdarın unvanı Panembahan idi)
  • Demak Sultanlığı
  • Pajang Sultanlığı
  • Sumedang Larang Sultanlığı
  • Mataram Sultanlığı (iki krallığa bölünmüştü: Yogyakarta Sultanlığı ve Sunanan Surakarta)
    • Yogyakarta Sultanlığı (Hükümdarı Sri Sultan Hamengkubowono'nun ilahi bir varlık, bir yarı Tanrı olarak kabul edildiği İlahi Sultanlık)
    • Surakarta Sunanlığı (susuhunan, yüksek rütbeli bir hükümdar, imparatora eşdeğer)
• Maluku Adaları'nda
  • Iha Sultanlığı (Saparua)
  • Honimoa Sultanlığı/ Siri Sori (Saparua)
  • Huamual Sultanlığı (Batı Seram)
  • Tanah Hitu Sultanlığı (Ambon)
  • Ternate Sultanlığı
  • Tidore Sultanlığı
  • Bacan Sultanlığı
  • Jilolo Sultanlığı
  • Loloda Sultanlığı, daha sonra Ternate tarafından işgal edildi
• Nusa Tenggara'da
  • Sumbawa adasındaki Bima Sultanlığı
• Riau Takımadalarında: Johore'nin (Malaya'da) kovulan sultanı Sultan Abdul Rahman Muadzam Syah ibni al-Marhum Sultan Mahmud yönetiminde 1818'de ayrılarak Lingga-Riau sultanlığı
• Sumatra'da
  • Açe Sultanlığı (tam adıyla Sultan Berdaulat Zillullah fil-Alam)
  • Asahan Sultanlığı
  • Awak Sungai, 17. yüzyılda Minangkabau'nun dörde bölünmesiyle kurulmuş, 1816'da Hollanda Doğu Hint Adaları sömürge hükümeti tarafından ortadan kaldırılmıştır
  • Deli Sultanlığı
  • Indragiri Sultanlığı
  • Langkat Sultanlığı (önceki stil Raja)
  • Palembang Sultanlığı (Darussalam), aynı zamanda daha yüksek Susuhunan unvanına sahip
  • Pagaruyung Sultanlığı
  • Perleuak Sultanlığı
  • Riau-Lingga Sultanlığı
  • Samudera Paşai Sultanlığı
  • Serdang Sultanlığı
  • Siak Sultanlığı ⓘ

Malezya'da:

• Ülkenin mevcut yedi sultanlığının tamamının bulunduğu Yarımada Malezya'da:
  • Perlis Sultanlığı
  • Johor Sultanlığı
  • Kedah Sultanlığı
  • Kelantan Sultanlığı
  • Pahang Sultanlığı
  • Perak Sultanlığı
  • Selangor Sultanlığı
  • Terengganu Sultanlığı
• Ayrıca, Negeri Sembilan konfederasyonunun kurucu eyaletlerinden biri olan Luak Jelebu'nun hükümdarı, asıl unvanı olan Undang Luak Jelebu'ya ek olarak Sultan unvanına da sahipti.
• Malakka Sultanlığı

Brunei'de:

• Brunei Sultanı, Brunei (Borneo adasında) ⓘ

Çin'de:

• Dali, Yunnan, kısa ömürlü Panthay İsyanı'nın başkenti
  • Ayrıca, Pingnan Guo'nun ("Pasifize Edilmiş Güney Eyaleti", batı Yunnan eyaletindeki büyük bir İslami isyancı yönetim) Qa´id Jami al-Muslimin'i (Müslümanlar Topluluğu Lideri) yabancı kaynaklarda genellikle Sultan olarak anılır.
• İli Sultanlığı [zh] ⓘ

Filipinler'de:

• Buayan Sultanlığı
• Maguindanao Sultanlığı
• Sulu Sultanlığı (Sulu, Basilan, Palawan ve Tawi-Tawi adaları ile Kuzey Borneo'daki doğu Sabah'ın bir kısmı) ⓘ

Tayland'da:

• Patani Sultanlığı
• Singgora Sultanlığı ⓘ

Mevcut sultanlar

Egemen devletlerin sultanları

• Sultan Hassanal Bolkiah, Barış Yurdu Brunei Ulusunun Sultanı ve Yang di-pertuan'ı
• Sultan Haitham bin Tariq, Umman Sultanlığı Sultanı ⓘ

Federal Monarşilerde Sultanlar

• Sultan İbrahim İsmail, Malezya Johor Eyaleti Sultanı ve Yang di-Pertuan, Haysiyetin Yurdu ve işgal altındaki toprakları
• Sultan Sallehuddin, Malezya'nın Kedah Eyaletinin Sultanı ve Yang-di Pertuan'ı, Güvenlik Yurdu
• Sultan V. Muhammed, Al-Sultan ve Malezya Kelantan Eyaleti Yang di-Pertuan, Saadet Yurdu ve bağlı bölgeleri
• El-Sultan Abdullah Ri'ayatuddin, Malezya'nın Huzur Yurdu Pahang Eyaleti Sultanı ve Hükümdarı
• Sultan Nazrin Shah, Sultan, Yang di-Pertuan ve Malezya'nın Perak Eyaleti, Lütuf Yurdu ve bağlı bölgelerinin Hükümdarı
• Sultan Sharafuddin Idris Shah, Malezya'nın Selangor Eyaleti Sultanı ve Yang di-Pertuan'ı, Samimiyetin Mekânı
• Sultan Mizan Zainal Abidin, Malezya'nın Terengganu Eyaletinin Sultanı ve Yang di-Pertuan'ı, İnanç Yurdu ⓘ

Cumhuriyet içinde iktidara sahip Sultan

• Sri Sultan Hamengkubuwono X, Endonezya Yogyakarta Özel Bölgesi Sultanı ve Valisi ⓘ

Orta Doğu ve Kuzey Afrika'nın bazı bölgelerinde halen bölgesel sultanlar ya da sultanların soyundan gelen ve bu sıfatla anılan kişiler bulunmaktadır. Mevcut kurucu Asya hükümdarları listesi ve Mevcut kurucu Afrika hükümdarları listesine bakınız. ⓘ

• Brunei
• Malezya
• Umman ⓘ

Prenslik ve aristokratik unvanlar

Osmanlı İmparatorluğu'nun valide sultanı (sultan annesi) ⓘ

XVI. yüzyılın başlarında, sultan unvanı Osmanlı hanedanının hem erkekleri hem de kadınları tarafından taşınıyor ve imparatorluk ailesinin önde gelen üyelerinin bildiği diğer unvanların (özellikle kadınlar için hatun ve erkekler için bey) yerini alıyordu. Bu kullanım, Osmanlı'nın egemen gücü aile imtiyazı olarak gören anlayışının altını çizmektedir. ⓘ

Batı geleneği Osmanlı hükümdarını "sultan" olarak bilir, ancak Osmanlıların kendileri hükümdarlarına atıfta bulunmak için "padişah" (imparator) veya "hünkar" kelimesini kullanırlardı. İmparatorun resmi unvanı "sultan" ile birlikte "han "dan oluşurdu (örneğin, Sultan Süleyman Han). Resmi hitapta sultanın çocuklarına da "sultan" unvanı verilirdi; şehzadeler bu unvanı kendi isimlerinden önce, prensesler ise sonra taşırlardı. Örnek, Kanuni Sultan Süleyman'ın oğlu Şehzade Sultan Mehmed ve kızı Mihrimah Sultan. İmparatorluk prensesleri gibi, hüküm süren sultanın yaşayan annesi ve ana eşi de verilen adlarından sonra unvanı taşıyordu, örneğin Süleyman'ın annesi ve ilk valide sultan Hafsa Sultan ve Süleyman'ın baş eşi ve ilk haseki sultan Hürrem Sultan. Bu unvanın değişen kullanımı, imparatorluk kadınları arasındaki, özellikle de Kadınlar Sultanlığı arasındaki güç değişimlerini yansıtıyordu. 17. yüzyıl boyunca ana eşin konumu aşındıkça, ana eş "sultan" unvanını kaybetti ve yerini daha önceki "hatun" ile ilgili bir unvan olan "kadın" aldı. Bundan böyle, hüküm süren sultanın annesi, "sultan" unvanını taşıyan imparatorluk kanı taşımayan tek kişiydi. ⓘ

Kazak Hanlığı'nda Sultan, klanlar, yani bir tür prensler tarafından seçilen yönetici hanedandan (Cengiz Han'ın doğrudan torunları) bir lorddu. Sultanların en iyisi Kurultay'da halk tarafından han olarak seçilirdi. Bakınız :ru:Казахские султаны ⓘ

Askeri rütbe

Moğol veya Türk egemenliği altındaki bazı halife sonrası devletlerde feodal tipte bir askeri hiyerarşi vardı. Bu yönetimler genellikle (özellikle büyük imparatorluklarda) han, malik, amir gibi aslen prenslik olan unvanları sadece rütbe göstergesi olarak kullanan ondalıklı bir yapıdaydı. ⓘ

Pers imparatorluğunda, sultan rütbesi kabaca Batı'daki modern bir yüzbaşıya eşdeğerdi; sosyal olarak beşinci rütbe sınıfındaydı ve 'Ali Jah' olarak adlandırılıyordu. ⓘ

Eski Sultanlar ve Sultanlık

Batı ve Merkezi Afrika

• Kamerun
• Orta Afrika Cumhuriyeti
• Nijer
• Nijerya ⓘ

Güney Asya

• Delhi Sultanlığı
• Maldivler ⓘ