Refleks
Refleks ya da tepke, dıştan gelen bir uyarı sonucunda refleks yayı aracılığıyla doğan ve devinim, iç salgı gibi iç tepkilere yol açan istem dışı sinir etkinliğidir. ⓘ
Vücudumuzun dışarıdan gelen ışık ses gibi bir uyarıda ani ve hızlı bir hareketle tepki göstermesine refleks denir. Refleks sözcüğü, Latince "yansımak" anlamına gelen "reflectere" sözcüğünden türetilmiştir. Belirli bir uyarı etkisiyle düşünme sürecinden önce oluşan refleks, sinir sisteminin bir olayıdır. Merkezi sinir sisteminin işleyiş yasalarına göre refleksin ana özelliği aynı türden uyarılara hep aynı tepkinin verilmesidir ancak uyarının şiddetine göre refleksin oluşma süresinde ve sürmesinde farklılıklar olur. Refleks, sinir sisteminin işleyişinde büyük öneme sahip bir etkinliktir. Refleksleri olmayan canlı organizmaların, dış etkilere karşı yeterince hızlı tepki verememeleri nedeniyle, yaşamlarını sürdürme olanakları azalır. Refleks mekanizması omurilik tarafından yönetilir. ⓘ
Omurilik refleksleri kalıtsaldır ve ikiye ayrılır:
- Doğuştan gelen refleks
- Sonradan kazanılan refleks ⓘ
Doğuştan (Kalıtsal) Refleks
- Doğuştan gelir, sonradan kazanılmaz.
- Aynı türün bireylerinde görülür.
- Bu refleksler omuriliğin kontrolündedir. ⓘ
Öksürme, hapşırma, göz kapağının kırpılması, çocuktaki emme davranışı, hapşırınca gözün kapanması. ⓘ
Sonradan (Şartlı) Refleks
- Sonradan öğrenmeyle oluşur.
- Bireyden bireye farklılık gösterebilir.
- Örneğin bisikleti sürmeyi öğrenirken, öğrenme işlevi beynin kontrolündedir. Ancak her gün bisiklet sürerek bu davranışı alışkanlık haline getiririz. O zaman davranış omuriliğin kontrolüne geçer. ⓘ
Araba sürme, örgü örme, limon görüldüğünde ağzın sulanması, yutkunmak, bisiklet sürme, Pavlov'un köpeğinin zil çalınca ağzının sulanması, yüzmek, kar topu oynamak. ⓘ
Pavlov'un köpekler üzerinde yaptığı klasik koşullanma deneyleri ünlüdür; Köpeğe ilk olarak birkaç kez zil çalınır. Köpek buna tepki vermez. Sonradan zil çalınır ve et verilir. Daha sonra et verilmediği halde zil çalındığında köpeğin salya salgıladığı görülür. Şartlı ya da şartlandırılmış refleks denen olay da budur. ⓘ
Yürümek, yüzmek, bisiklete binmek, enstruman çalmak vb. refleks davranışlar olmayıp motor davranış veya beceridir. ⓘ
İnsan reflekslerinin türleri
Miyotatik refleksler
Miyotatik veya kas germe refleksleri (bazen derin tendon refleksleri olarak da bilinir) merkezi sinir sistemi ve periferik sinir sisteminin bütünlüğü hakkında bilgi sağlar. Genel olarak, azalmış refleksler periferik bir soruna, canlı veya abartılı refleksler ise merkezi bir soruna işaret eder. Germe refleksi, bir kasın uzunlamasına gerilmesine yanıt olarak kasılmasıdır. ⓘ
- Biceps refleksi (C5, C6)
- Brakiyoradialis refleksi (C5, C6, C7)
- Ekstansör digitorum refleksi (C6, C7)
- Triseps refleksi (C6, C7, C8)
- Patellar refleks veya diz-sarsıntı refleksi (L2, L3, L4)
- Ayak bileği sarsıntı refleksi (Aşil refleksi) (S1, S2) ⓘ
Yukarıdaki refleksler mekanik olarak uyarılırken, H-refleksi terimi elektrikle uyarılan benzer refleksi ve titreşimle uyarılanlar için tonik titreşim refleksini ifade eder. ⓘ
Tendon refleksi
Tendon refleksi, bir kasın tendonuna vurulmasına yanıt olarak kasılmasıdır. Golgi tendon refleksi, gerilme refleksinin tersidir. ⓘ
Kraniyal sinirleri içeren refleksler
| İsim | Duyusal | Motor ⓘ |
| Pupiller ışık refleksi | II | III |
| Konaklama refleksi | II | III |
| Çene sarsıntısı refleksi | V | V |
| Göz kırpma refleksi olarak da bilinen kornea refleksi | V | VII |
| Glabellar refleks | V | VII |
| Vestibülo-oküler refleks | VIII | III, IV, VI + |
| Gag refleksi | IX | X |
Genellikle sadece insan bebeklerinde görülen refleksler
Yeni doğan bebekler, yetişkinlerde görülmeyen ve ilkel refleksler olarak adlandırılan bir dizi başka reflekse de sahiptir. Uyaranlara verilen bu otomatik tepkiler, bebeklerin herhangi bir öğrenme gerçekleşmeden önce çevreye yanıt vermesini sağlar. Bunlar şunları içerir:
- Asimetrik tonik boyun refleksi (ATNR)
- Palmomental refleks
- Moro refleksi, irkilme refleksi olarak da bilinir
- Palmar kavrama refleksi
- Köklenme refleksi
- Emme refleksi
- Simetrik tonik boyun refleksi (STNR)
- Tonik labirent refleksi (TLR) ⓘ
Diğer refleks türleri
Merkezi sinir sisteminde bulunan diğer refleksler şunlardır:
- Karın refleksleri (T6-L1)
- Gastrokolik refleks
- Anokütanöz refleks (S2-S4)
- Barorefleks
- Öksürük refleksi
- Kremasterik refleks (L1-L2)
- Dalış refleksi
- Lazarus işareti
- Kas savunması
- Fotik hapşırma refleksi
- Tırmalama refleksi
- Hapşırık
- İrkilme refleksi
- Geri çekilme refleksi
- Çapraz ekstansör refleks
Bu reflekslerin birçoğu, MSS'deki bir dizi farklı çekirdekte bir dizi sinaps gerektiren oldukça karmaşık reflekslerdir (örneğin kaçma refleksi). Diğerleri ise sadece birkaç sinapsın işlev görmesini gerektirir (örneğin geri çekilme refleksi). Terimin bazı tanımlarına göre nefes alma, sindirim ve kalp atışının sürdürülmesi gibi süreçler de refleks eylemler olarak kabul edilebilir. ⓘ
Derecelendirme
Tıpta refleksler genellikle sinir sisteminin sağlığını değerlendirmek için kullanılır. Doktorlar genellikle bir refleksin aktivitesini 0 ila 4 arasında bir ölçekte derecelendirir. 2+ normal kabul edilirken, bazı sağlıklı bireyler hipo refleksiftir ve tüm refleksleri 1+ olarak kaydederken, diğerleri hiper refleksiftir ve tüm refleksleri 3+ olarak kaydeder. ⓘ
| Derece | Açıklama ⓘ |
| 0 | Yok ("sessiz") |
| 1+ veya + | Hipoaktif |
| 2+ veya ++ | "Normal" |
| 3+ veya +++ | Klonus olmadan hiperaktif, komşu kas gruplarına yayılmış |
| 4+ veya ++++ | Klonus ile birlikte hiperaktif |
Refleks modülasyonu
Safça, reflekslerin değişmez olduğunu düşünebiliriz. Ancak gerçekte, çoğu refleks esnektir ve hem omurgalılarda hem de omurgasızlarda davranışın gerekliliklerine uyacak şekilde büyük ölçüde değiştirilebilir. ⓘ
Refleks modülasyonuna iyi bir örnek esneme refleksidir. Bir kas istirahat halindeyken gerildiğinde, gerilme refleksi kasın kasılmasına yol açar, böylece gerilmeye karşı koyar (direnç refleksi). Bu, duruşun stabilize edilmesine yardımcı olur. Ancak istemli hareketler sırasında refleksin yoğunluğu (kazancı) azalır veya işareti tersine döner. Bu, direnç reflekslerinin hareketleri engellemesini önler. ⓘ
Refleks modülasyonunun altında yatan bölgeler ve mekanizmalar tam olarak anlaşılamamıştır. Duyusal nöronların çıkışının davranış sırasında doğrudan modüle edildiğine dair kanıtlar vardır - örneğin presinaptik inhibisyon yoluyla. Duyusal girdinin motor nöronlar üzerindeki etkisi ayrıca omurilik veya ventral sinir kordonundaki internöronlar ve beyinden inen sinyaller tarafından da etkilenir. ⓘ
Kaba motor becerileri
Kaba motor becerileri, yürümek, dengede durmak, emeklemek gibi bir iş yapmak için büyük kas gruplarını kullanmak gerekir. ⓘ
İnce motor becerileri
İnce motor becerileri, piyano çalmak, video oyunları oynamak gibi bir iş yapmak için küçük kas gruplarını kullanmak gerekir. ⓘ