Türkopol
Haçlı Seferleri döneminde, turcopoles (ayrıca "turcoples" veya "turcopoli"; Yunanca: τουρκόπουλοι, kelimenin tam anlamıyla "Türklerin oğulları") Bizans İmparatorluğu ve Haçlı devletleri tarafından istihdam edilen yerel atlı okçular ve hafif süvarilerdi. Bu yardımcı birliklerin lideri, daha sonra Tapınak Şövalyeleri ve Kudüs Aziz John Hastanesi Tarikatı'nda Rodos ve Malta'nın kıyı savunmasından sorumlu üst düzey bir subaya verilen bir unvan olan Turcopolier olarak belirlenmiştir. ⓘ
Türkopol (Yunanca: Τουρκόπουλοι, Türkoğulları), Haçlı Seferleri döneminde Haçlılar tarafından paralı asker olarak tutulan, özellikle süvari okçuluğunda yetkin Türk kökenli paralı askerlerdir. ⓘ
Tarihçe
Haçlılar ilk olarak Birinci Haçlı Seferi sırasında Bizans ordusunda Türkopollerle karşılaştılar. Bu yardımcı birlikler Peçenekler, Oğuz Türkleri, Uzlar, Kumanlar, Bulgarlar, Araplar ve Suriyeliler gibi farklı etnik kökenlerden geliyordu. General Tatikios komutasındaki bazı Bizans turcopole birlikleri Birinci Haçlı Seferi'ne eşlik etmiş ve daha sonra Haçlı devletlerinde yerli hafif atlı yardımcıların istihdamı için bir model oluşturmuş olabilir. ⓘ
Turcopole'lerin hafif süvarileri ve atlı okçuları içerdiği kesin olmakla birlikte, bu terimin Kudüs Krallığı'nda feodal leventler olarak hizmet veren yerli Suriyeli piyadeler için de geçerli olan genel bir terim olduğu ileri sürülmüştür. Türkmen olarak tanımlansın ya da tanımlanmasın, Suriyeli piyadelerin Outremer'deki Frank piyadelerinin büyük kısmını oluşturduğuna dair kanıt mevcut değildir ancak Raymond de Saint-Gilles tarafından Trablus Kuşatması'na katıldıklarına dair özel atıflar vardır. ⓘ
Haçlı devletleri tarafından istihdam edilen Türkopollerin Türk ya da melez paralı askerler olması gerekmiyordu, ancak birçoğu muhtemelen Hıristiyanlaştırılmış Selçuklulardan ya da Haçlı yönetimi altındaki Suriyeli Doğu Ortodoks Hıristiyanlardan devşirilmişti. On ikinci yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde kaydedilen bireysel Türk isimleri, bazılarının Poulains (Suriye doğumlu Franklar) ve Avrupalı Franklar olduğunu göstermektedir. ⓘ
Kutsal Topraklar'da Türkopoller, şövalye ve çavuşlardan (atlı silahşorlar) daha hafif teçhizatlıydı ve daha hareketli Müslüman kuvvetleriyle mücadeleye yardımcı olmak için mızrak ve yaylarla silahlandırılmışlardı. Turcopoller hafif süvari olarak avcı erleri, gözcüler ve atlı okçular olarak görev yapar ve bazen Frank şövalyeleri ve çavuşlarını desteklemek için hücumda ikinci bir hat olarak at sürerlerdi. Türkopollerin batıdaki atlı birliklerden daha hafif ve hızlı atları vardı ve çok daha hafif zırhlar giyerlerdi. Genellikle sadece kapitone bir aketon ya da jerkin ve konik bir çelik miğferden oluşurdu. Hospitaller'in yönetmelikleri, askeri tarikatın şövalyelerinin ağır savaş eyerleri ile onlarla birlikte hizmet eden Suriyeli Türkmenlere verilen "Türk eyerleri" arasında net bir ayrım yapmıştır. ⓘ
Türkopoller hem Outremer'in laik ordularında hem de askeri tarikatların saflarında görev yapmıştır. İkincisinde, türkopoller Frenk çavuşlardan daha düşük statüye sahipti ve çeşitli kısıtlamalara tabiydiler. Bunlar arasında Tapınakçıların ya da Hospitalerlerin diğer atlı askerlerinden ayrı bir masada yemek yeme zorunluluğu da vardı. Savaşçı tarikatların maaşsız kardeş-şövalyeleri ve kardeş-çavuşlarının aksine, turcopoles ücretli savaşçılardı. ⓘ
Outremer'in Hıristiyan devletleri için süregelen bir sorun, Frank insan gücünün, atlarının ve silahlarının sınırlı miktarda olmasıydı. Bu zayıflık, yerli atlara binen ve rakipleriyle aynı teçhizatı kullanan yerel halktan devşirilmiş Türkmenlerin istihdam edilmesiyle bir dereceye kadar giderildi. Türkopoller arasındaki paralı asker unsuruna ödeme yapmanın maliyeti, Avrupa'dan Haçlı devletlerine tekrar tekrar nakit bağış gönderilmesinin özel nedenlerinden biriydi. ⓘ
Historia Regni Hierosolymitani, 1187'deki belirleyici Hattin Savaşı'nda 4.000 Türkopolün mağlup Hıristiyan ordusunun bir parçası olduğunu kaydeder. Ancak tarihçi Steven Runciman bu sayının abartılı olduğunu düşünmekte ve mevcut Müslüman hafif süvarilerin muhtemelen turcopollerden daha iyi silahlanmış olduğunu belirtmektedir. Hattin'de ele geçirilen Türkopoller, İslam'a ihanet ettikleri gerekçesiyle Selahaddin'in emriyle idam edilmişlerdir. ⓘ
Memlükler de Türkmenleri hain ve mürted olarak görüyor, ele geçirdikleri herkesi öldürüyorlardı. Akka'nın Düşüşü'nden sağ kurtulan Türkopoller Kutsal Topraklar dışındaki askeri emirleri takip ederek Tapınak Şövalyeleri ile Kıbrıs'ta, Hospitaller Şövalyeleri ile Rodos ve Malta'da kurulmuştur. Töton Tarikatı da kendi yerli hafif süvarilerine "Turkopolen" adını vermiştir. ⓘ
Hıttin Muharebesi
1187 yılındaki Hıttin Muharebesi’nde yenilen Haçlı Ordusu içinde 4 bin Türkopol askerin yer aldığı iddia edilse de bu sayının abartılı olduğu düşünülmektedir. ⓘ
Sonrası
Akka’nın düşmesinden sonra Kutsal Topraklar’dan ayrılan Türkopollerden Tapınak Şövalyeleri ile birlikte olanlar Kıbrıs’a, Hospitalier Şövalyeleri bünyesinde olanlar Rodos ve Malta’ya gitmiştir. ⓘ
Turcopoliers ve hizmetkarları
Turcopole'lerin Turcopoliers adı verilen ve en azından savaşta sıradan çavuşlardan üstün olan kendi liderleri vardı. Tapınak Şövalyeleri'nin üst düzey memurları arasında, hem Tarikat'ın doğuda topladığı paralı süvarilere hem de çavuş-kardeşlere komuta eden bir Turcopolier vardı. Tapınağın Büyük Üstadı'nın kişisel görevlileri arasında -muhtemelen tercüman ya da emir eri olarak- bir turcopole bulunurdu. Hospitaller'in rütbe yapısında, başlangıçta muhtemelen bir çavuş-kardeş olan ancak 1303'te conventual bailli (Merkez Manastır'da görevli) olarak üst düzey bir statü verilen bir Turcopolier vardı. Francesco Balbi (1568), Aziz John Şövalyeleri'nin İngiliz 'Langue' liderinin tarikatın Turcopolier'i olduğunu ve aynı zamanda Rodos ve Malta'nın kıyı savunmasından sorumlu olduğunu bildirmektedir. ⓘ
Değerlendirmeler
Bu dönemde Haçlılarla yoğun bir şekilde savaşan Müslüman Memlûkler Türkopolleri hain olarak değerlendirir ve esir edilenleri derhal öldürürdü. Töton Şövalyeleri bünyesinde hafif süvarilere Türkopol denmiştir. ⓘ
Günümüzdeki durum
Günümüzde artık Malta Şövalyeleri olarak anılan Hospitalier Şövalyeleri içinde halen bir Türkopol sorumlusu bulunmaktadır. ⓘ
Ayrıca bakınız
- Haçlı devletleri ⓘ
Konuyla ilgili yazılan eserler
- Les Almogavres, L’expédition des Catalans en Orient, Ramon Muntaner 12 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca) 30 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir ⓘ