Ülke

Ülke, bir devletin egemenliği altında bulunan, başkenti ve bayrağı olan, genellikle bağımsız toprakların tümü, memleket, yurt. ⓘ

Ülke kavramı uluslararası siyasette oldukça tartışmalı kavramlardan birisidir. Ülkelerin genellikle kendi parlamentosu ve/veya hükûmeti vardır. Ancak dünya üzerindeki bazı ülkeler başkentleri, kendi parlamentoları, hükûmetleri, başbakanları veya devlet başkanları olduğu halde sınırlı sayıda ülke tarafından tanınırlar. Çin Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Güney Osetya Cumhuriyeti, Kosova bu duruma örnek olarak verilebilir. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti gibi bazı ülkeler de hiçbir ülke tarafından tanınmazlar. Bazı ülkeler geniş olarak kabul görmekle birlikte sınırlı sayıda ülke tarafından tanınmazlar. Çin bu duruma örnek verilebilir. ⓘ

Ülkeler konusunda tartışmalı bir diğer husus da bağımsızlık kavramıdır. Ülkeler genellikle bağımsızdır. Ancak İskoçya gibi bazı ülkeler parlamentoları ve başkentleri olduğu halde tam bağımsız değildirler. İskoçya, Birleşik Krallık'a bağlı bir ülkedir. ⓘ

Ülke, ayrı bir toprak parçası, bir devlet, ulus veya başka bir siyasi varlıktır. Egemen bir devlet veya daha büyük bir devletin parçası olabilir ve egemen olmayan veya eskiden egemen olan bir siyasi bölüm, bir hükümeti olan fiziksel bir bölge veya farklı siyasi özelliklere sahip önceden bağımsız veya farklı şekilde ilişkili halk kümeleriyle ilişkili bir coğrafi bölge olabilir. ⓘ

Yüzölçümüne göre en büyük ülke Rusya, en küçüğü ise mikro devlet olan Vatikan'dır. Pitcairn Adaları en az nüfusa sahipken, en kalabalık ülke Çin'dir. ⓘ

Etimoloji ve kullanım

Country kelimesi Eski Fransızca contrée kelimesinden gelmektedir ve bu kelime Vulgar Latince (terra) contrata ("(toprak) karşısında yatan"; "(toprak) önüne yayılmış"), contra ("karşı, zıt") kelimesinden türetilmiştir. Büyük olasılıkla 11. yüzyıldaki Franko-Norman istilasından sonra İngiliz diline girmiştir. ⓘ

İngilizcede kelime giderek siyasi bölünmelerle ilişkilendirilir hale gelmiştir, öyle ki belirsiz artikel ile ilişkilendirilen bir anlamı - "bir ülke" - yanlış kullanım ve ardından gelen birleştirme yoluyla artık egemen bölge veya "bölge, yerel toprak" anlamında devlet veya eski bir egemen devlet ile eşanlamlıdır. Kuzey Amerika'da bunun bir örneği Navajo Ülkesidir. ⓘ

Siyasi bir devletten çok daha küçük alanlar, İngiltere'deki West Country, "büyük ülke" (Amerikan Batısının çeşitli bağlamlarında kullanılır), "kömür ülkesi" (ABD'nin bazı bölgeleri ve başka yerlerde kullanılır) ve diğer birçok terim gibi isimlerle adlandırılabilir. ⓘ

Çeşitli Roman dillerindeki (örneğin Fransızca pays) eşdeğer terimler, egemen siyasi devletlerle özdeşleşme sürecini İngiliz ülkesi kadar ileri götürmemiştir. Bu terimler, Orta Çağ'da İngiliz kontluklarının büyüklüğüne benzer küçük coğrafi alanlar için kullanılmaya devam eden Roma terimi pagus'tan türetilmiştir. Birçok Avrupa ülkesinde bu kelimeler, Alman Bundesländer'inde olduğu gibi ulusal toprakların alt bölümleri için kullanıldığı gibi, egemen bir devlet için daha az resmi bir terim olarak da kullanılmaktadır. Fransa'da resmi olarak bir düzeyde tanınan ve Pays de Bray gibi doğal bölgeler olan ya da Pays de la Loire gibi eski siyasi veya ekonomik oluşumları yansıtan çok sayıda "pays" vardır. ⓘ

"Ülke" kelimesinin bir versiyonu modern Fransızcada contrée olarak bulunabilir, Eski Fransızca cuntrée kelimesinden türetilmiştir, devlet dışı bölgeleri tanımlamak için pays kelimesine benzer şekilde kullanılır, ancak bazı özel durumlarda siyasi bir devleti tanımlamak için de kullanılabilir. Modern İtalyanca contrada, anlamı yerel olarak değişen, ancak genellikle bir şehrin koğuşu veya benzeri küçük bir bölümü ya da kırsaldaki bir köy veya mezra anlamına gelen bir kelimedir. ⓘ

Ülke isimleri

Ülkeler iki isimle tanınabilir: protokol, resmi, tam veya resmi isim; ve coğrafi, yaygın veya kısa isim. ⓘ

Ülke sembolleri

Bir ülkenin sembolleri, o ülkenin oluşturduğu herhangi bir ulusun veya ırkın kültürel, dini veya siyasi sembolünü gösterir. Bayraklarda, armalarda veya mühürlerde görülebilen birçok sembol kategorisi vardır.

Bayraklar
Armalar veya ulusal amblemler
Mühürler veya damgalar
Ulusal sloganlar
Ulusal renkler
Ulusal marşlar ⓘ

Egemenlik statüsü

"Ülke" terimi egemen bir devleti ifade edebilir. Bazı devletlerin egemenlik statüsü tartışmalı olduğu için dünyadaki "ülke" sayısı konusunda evrensel bir mutabakat yoktur. Bildirimsel devlet teorisi ve kurucu devlet teorisinin bir uygulamasına göre, 206 egemen devlet vardır; bunlardan 193'ü BM üyesidir, ikisi Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda (BMGK) gözlemci statüsüne sahiptir (Vatikan ve Filistin) ve diğer 11'i BMGK'da ne üye ne de gözlemcidir. ⓘ

Egemen olmayan ülkelerin özerklik dereceleri büyük farklılıklar göstermektedir. Bazıları egemen devletlerin mülkleridir ve vatandaşları bazen aynı, bazen de kendi vatandaşlarından farklıdır. Ülke listelerinde egemen devletlerle birlikte yer alırlar ve birçoğu uluslararası ticarette İngiliz Virgin Adaları ve Hong Kong gibi ayrı bir "menşe ülke" olarak muamele görür. ⓘ

Danimarka Krallığı, Hollanda Krallığı, Fransa, Yeni Zelanda Krallığı ve Birleşik Krallık gibi birkaç devlet, ülke olarak kabul edilen daha küçük yönetimlerin birliğinden oluşur. ⓘ

Ülke sınıflandırması

Çeşitli kuruluşlar ülke sınıflandırmaları üretmek için eğilimleri belirlemeye çalışmaktadır. Ülkeler genellikle gelişmekte olan ülkeler veya gelişmiş ülkeler olarak ayrılır. ⓘ

Birleşmiş Milletler

Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İşler Dairesi her yıl hazırladığı Dünya Ekonomik Durumu ve Beklentiler Raporu'nda ülkeleri gelişmiş ülkeler, geçiş ekonomileri veya gelişmekte olan ülkeler olarak sınıflandırmaktadır. Rapor, ülke kalkınmasını kişi başına düşen gayri safi milli gelire (GSMG) göre sınıflandırmaktadır. BM, coğrafi konum veya özel kriterlere dayalı olarak geniş kategoriler içinde alt gruplar tanımlamaktadır. BM, gelişmekte olan ekonomiler için Afrika, Doğu Asya, Güney Asya, Batı Asya, Latin Amerika ve Karayipler gibi coğrafi bölgelerin ana hatlarını çizmektedir. 2019 raporu sadece Kuzey Amerika, Avrupa, Asya ve Pasifik'teki gelişmiş ülkeleri kabul etmektedir. Geçiş ekonomilerinin ve gelişmekte olan ülkelerin çoğunluğu Afrika, Asya, Latin Amerika ve Karayipler'de bulunmaktadır. ⓘ

BM ayrıca Dünya Ekonomik Durumu ve Beklentileri'nde ülkelerin kalkınma durumunu etkileyen çok sayıda eğilimi de kabul etmektedir. Raporda yakıt ihraç eden ve ithal eden ülkeler, gelişmekte olan küçük ada devletleri ve denize kıyısı olmayan gelişmekte olan ülkeler vurgulanmaktadır. Rapor ayrıca ağır borçlu gelişmekte olan ülkeleri de tanımlıyor. ⓘ

Birleşmiş Milletler'in (BM) en yeni üyesi Güney Sudan'dır. ⓘ

Dünya Bankası

Dünya Bankası ayrıca ülkeleri kişi başına düşen GSMH'ye göre de sınıflandırmaktadır. Dünya Bankası Atlas yöntemi, ülkeleri düşük gelirli ekonomiler, alt-orta gelirli ekonomiler, üst-orta gelirli ekonomiler veya yüksek gelirli ekonomiler olarak sınıflandırmaktadır. Dünya Bankası 2020 mali yılı için düşük gelirli ekonomileri 2018'de kişi başına düşen GSMH 1.025 dolar veya daha az olan ülkeler; alt-orta gelirli ekonomileri kişi başına düşen GSMH 1.026 ila 3.995 dolar arasında olan ülkeler; üst-orta gelirli ekonomileri kişi başına düşen GSMH 3.996 ila 12.375 dolar arasında olan ülkeler; yüksek gelirli ekonomileri ise kişi başına düşen GSMH 12.376 dolar veya daha fazla olan ülkeler olarak tanımlamaktadır. ⓘ

Ayrıca bölgesel eğilimleri de tanımlamaktadır. Dünya Bankası bölgelerini Doğu Asya ve Pasifik, Avrupa ve Orta Asya, Latin Amerika ve Karayipler, Orta Doğu ve Kuzey Afrika, Kuzey Amerika, Güney Asya ve Sahra Altı Afrika olarak tanımlamaktadır. Son olarak Dünya Bankası, ülkeleri Dünya Bankası'nın operasyonel politikalarına göre ayırmaktadır. Bu üç kategori Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA) ülkeleri, Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD) ülkeleri ve Karışım ülkelerini içermektedir. ⓘ