Akçaabat

Akçaabat ⓘ
Şehir
Akçaabat Akçaabat'ın Türkiye'deki konumu.
Koordinatlar: 41°01′N 39°33′E
Ülke	Türkiye
Bölge	Karadeniz
İl	Trabzon
Hükümet
- Belediye Başkanı	Şefik Türkmen (AKP)
Alan
- Bölge	353,66 km2 (136,55 sq mi)
Yükseklik	10 m (30 ft)
Nüfus  (2012)
- Kentsel	40,589
- Bölge	113,117
- Bölge yoğunluğu	320/km2 (830/q mi)
Saat dilimi	UTC+2 (EET)
- Yaz (DST)	UTC+3 (EEST)
Posta kodu	61300
Alan kodu(ları)	(+90)462
Plaka	61
İklim	Cfa
Web sitesi	www.akcaabat.bel.tr

Akçaabat, Türkiye'nin Karadeniz bölgesinde Trabzon iline bağlı bir ilçe ve kasabadır. Trabzon şehrinin batısında yer almaktadır. Yüzölçümü 385 km² (149 sq mi) ve rakımı 10 metredir (33 ft). Kasabanın tahmini nüfusu 48,315'tir (2007). Akçaabat, yerel futbol takımı Akçaabat Sebatspor, köfte yemeği Akçaabat köftesi ve Akçaabat Horonu ile tanınan bir sahil kasabasıdır. Akçaabat 1990 yılından bu yana uluslararası bir folklor festivaline ev sahipliği yapmaktadır ve 2007 yılında düzenlenen Birinci Karadeniz Oyunları'nda Okçuluk ve Atletizm yarışmalarına ev sahipliği yapmıştır. ⓘ

Etimoloji

Kentin bilinen en eski adı "Platana" olup Yunanca "çınar ağacı" anlamına gelmektedir. 19. yüzyılda bu adın deforme edilmesiyle Pulatane, Pulathane adları oluşturulmuştur. Bıjışkyan (1817) seyahatnamesinde kentin adı hakkında şu açıklamayı yapmıştır: "Platana, altı mil uzakta Yoros koyunun içinde bir kasabadır. Platana çınar ağacı demektir, çünkü eskiden bura halkı aynı ağaca tapardı. Bununla beraber, bazıları Polathane yani "demir fabrikası" olarak zikrederler”. Kentin adının ticaretin gelişmesi ve paranın bolluğundan dolayı, beyaz evlerinden dolayı veya eski Türkçede "batıdaki şehir" anlamına geldiği de iddia edilmiştir. Herhangi bir kaynağa dayanmayan bu varsayımın, Platana adı için değil Akçaabat için ileri sürülmüş olduğu anlaşılmaktadır. Oysa Akçaabat eskiden ilçe merkezinin adı değildi. 1904 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesinde de ilçe merkezinin "Platana" olduğu ve Yunanca "çınar" anlamına geldiği belirtilmiştir. ⓘ

Kasabanın ilk yerleşimcileri Ege kıyılarından gelmiş ve çınar ağaçlarının bolluğundan dolayı kasabaya "Platana" adını vermişlerdir (Yunanca Plátanos, Πλάτανος, Latince Platanus). Türkçe'de bu isim Pulathane 'demir ülkesi' olarak yeniden yorumlanmış ve çevre ilçe Akçeabad 'para bolluğu' olmuştur. ⓘ

İklim

Bu bölgedeki iklim, nispeten yüksek sıcaklıklar ve yıl boyunca eşit olarak dağılmış yağışlarla karakterize edilir. Köppen İklim Sistemi bu iklimi nemli subtropikal olarak sınıflandırır, Cfa olarak kısaltılır. ⓘ

Akçaabat için iklim verileri ⓘ
Ay	Jan	Şubat	Mar	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık	Yıl
Ortalama yüksek °C (°F)	10 (50)	10 (50)	11 (51)	15 (59)	18 (64)	23 (73)	26 (78)	26 (78)	24 (75)	20 (68)	16 (60)	13 (55)	17 (62)
Ortalama düşük °C (°F)	3 (37)	3 (37)	4 (39)	8 (46)	12 (53)	16 (60)	19 (66)	19 (66)	16 (60)	12 (53)	8 (46)	5 (41)	10 (50)
Ortalama yağış mm (inç)	79 (3.1)	56 (2.2)	46 (1.8)	48 (1.9)	43 (1.7)	46 (1.8)	28 (1.1)	43 (1.7)	58 (2.3)	99 (3.9)	91 (3.6)	94 (3.7)	730 (28.7)
Kaynak Weatherbase

Tarih

Akçaabat'ta tarihi konaklar (eski adıyla Platana köyü) ⓘ

MÖ 7. yüzyıl civarında Milet'in bir ticaret kolonisi olarak kurulan kasaba, MÖ 6. yüzyıl civarında Pers egemenliğine girmiştir. Büyük İskender'in kısa süreli yönetiminden sonra Akçaabat, MÖ 3. yüzyılda Pontuslu I. Mithridates tarafından kurulan Pontus Krallığı'na dahil edilmiştir. Pontus Krallığı'nın MÖ 60 civarında dağılmasından sonra Romalılar Trabzon'u çevreleyen bölgenin kontrolünü ele geçirmiştir. Trabzon için doğal bir liman görevi gören Akçaabat, Doğu Karadeniz'in ve dolayısıyla Roma İmparatorluğu'nun Pontus bölgesinin önemli kentlerinden biriydi. ⓘ

Farklı uluslar ve kabileler tarafından birkaç kez saldırıya uğramasına rağmen Akçaabat, Bizans hanedanının bir kolu olan Komnenos ailesi, 1204 yılında Konstantinopolis'in Latinler tarafından ele geçirilmesinden sonra Gürcü kraliçesi Tamara'nın yardımıyla kendi krallığını kurana kadar Bizans kontrolü altında kaldı. Trabzon İmparatorluğu olarak adlandırılan bu yeni devlet, Osmanlı İmparatorluğu'nun "fatihi" Sultan 2. Mehmet'in Ekim 1461'de Trabzon'u topraklarına katmasına kadar Selçuklu İmparatorluğu'na bağlı bir vasal krallık olarak varlığını sürdürmüştür. Osmanlı Donanması ile Komnenos Donanması arasındaki ilk savaş Akçaabat limanının batısında, Akçakale civarında meydana gelmiş ve Trapezuntinler sekiz gemi kaybetmişlerdir. Akçaabat Trabzon'un batısında yer aldığından, Mehmet II Trabzon'un nihai fethi için Akçaabat'ı üs olarak kullanmıştır. Akçakale kalesi "Beyaz Kale", Osmanlıların kuşatmayı nihayet başardığı 1468 yılına kadar savunmasını sürdürmüştür. ⓘ

Yüzyıllar süren Osmanlı egemenliği boyunca Akçaabat, Trebizond şehrinin kendisinden sonra Trebizond'un ana ve en önemli şehir merkezi olarak kaldı. Akçaabat, 1880 yılında Akçaabat Belediyesi'nin kurulmasının ardından, Osmanlı İmparatorluğu'nun taşradaki idari yapısını yeniden düzenleyen 1884 tarihli belediye ve idari reformuna göre resmen "kasaba" statüsü kazanmıştır. ⓘ

1810 yılında Rus Donanması Salacık civarında Akçaabat kıyılarına asker çıkarmış, kasaba halkının savunması birkaç gün sonra Rus çıkarmasını geri püskürtmüştür. ⓘ

Birinci Dünya Savaşı sırasında Çarlık Rus orduları 20 Nisan 1916'da Akçaabat'ı işgal etmiştir. Rus Devrimi'nden sonra Rus kuvvetleri geri çekilirken, Osmanlı kuvvetleri 17 Şubat 1918'de Akçaabat'ı yeniden ele geçirdi. Akçaabat, 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra yeni idari yapılanmaya göre Trabzon iline bağlı ilçelerden biri olarak belirlenmiştir. Akçaabat günümüze kadar Trabzon'un en büyük ilçesi olarak kalmıştır. 1980'li yıllara kadar Trabzon şehir merkezine en yakın ilçe olmasına rağmen doğal ve sosyal yapısında büyük değişiklikler olmayan Akçaabat, Almanya Türklerinin memleketlerine dönmesi ve kırsal [köy] nüfusun ilçe merkezine akmasıyla birlikte ilçe merkezinin yapısı değişmiştir. İlçenin nüfusu 1980'lerde 15000 iken 2008'de 50000'e fırladı. Eşsiz eski tarz evlerin [Akçaabat evleri] yerini devasa apartman blokları aldı, şehirlerarası yolların ve rekreasyon alanlarının genişletilmesi için artan talebi karşılamak üzere arazi kazanmak amacıyla deniz sürekli dolduruldu. 1990'da SSCB'nin dağılması, çoğunlukla küçük esnaflık ve seks turizmiyle uğraşan eski Sovyet vatandaşlarının akınına uğramış ve bu da sosyal yapıda büyük değişikliklere yol açmıştır. Buna ek olarak, Haziran 1990'da meydana gelen ve onlarca insanın ölümüne ve büyük hasara yol açan sel felaketi, kasabanın yeniden inşa edilmesini gerektirmiştir. Bugün Akçaabat, Karadeniz kıyısındaki en yoğun nüfuslu kasabalardan biridir. ⓘ

Kronoloji

• MÖ 700: Akçaabat, Miletos Ticaret Kolonilerinin uzantılarından biri haline gelir.
• MÖ 312: Akçaabat, Mithridates'in Pontus Krallığı'na bağlandı.
• MÖ 63: Akçaabat Roma İmparatorluğu tarafından fethedildi.
• MS 330: Akçaabat Bizans İmparatorluğu'nun bir parçası oldu.
• M.S. 1024: Akçaabat Trabzon İmparatorluğu'nun bir parçası oldu.
• 1461: Akçaabat ve Trabzon, Fatih Sultan Mehmed tarafından Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katıldı.
• 1810: Kasabaya yapılan Rus deniz saldırısı püskürtüldü.
• 1880: Akçaabat Belediyesi kuruldu.
• 1884: Akçaabat, idari teşkilatlanmadaki yeni düzenlemelere göre Nahiye ile ödüllendirildi.
• 20 Nisan 1916: Rus kuvvetleri Akçaabat'ı ele geçirdi ve işgal etti.
• 17 Şubat 1918: Osmanlı kuvvetleri Akçaabat'ı geri aldı.
• 1923: Akçaabat Sebatspor, Trabzon'un ilk üç futbol takımından biri olarak İdman Sebatyurdu adıyla kuruldu.
• 19-20 Haziran 1990: Akçaabat, şiddetli yağmur ve derelerin taşması nedeniyle büyük bir sel felaketi yaşadı.
• 2002: Akçaabat Sebatspor, bir ilçe merkezinden (İstanbul, Ankara ve İzmir ilçeleri hariç) Süper Lig'e yükselen ilk Türk futbol takımı oldu. ⓘ

Horon, Akçaabat'ın geleneksel oyunlarındandır. ⓘ

Akçaabat köftesi ⓘ

Trabzon yöresine özgü tüm ögeleri bünyesinde barındıran Akçaabat kendine has gelenekleri şunlardır. Kemençe, Davul-Zurna ve Bağlama geleneksel çalgılardandır.

• Kalandar
• Hıdrellez
• Mart Dokuzu
• Alaturbi
• Mayıs Yedisi
• Abrul Beşi
• Orak Yedisi ⓘ

Osmanlı ülkesine sığınan Gürcü prensesi Sopio Gurieli'nin mezarı burada bulunmaktadır. ⓘ

Aziz Michael Kilisesi

Kilise 1332 yılında Bizans İmparatoru Manuel Komnenos'un Selçuklulara karşı kazandığı zaferin anısına inşa edilmiştir. 1846 yılında şehir halkı tarafından onarılmıştır. Daha sonra, 1922 yılında Rum vatandaşların ayrılmasından sonra bir konuta dönüştürülmüştür. Orada yaşayan aile üyelerinin ölümünden sonra bina bakımsız kaldı ve hasar gördü. 2019 yılında restorasyona başlanmış ve 2021 yılında restorasyon bittikten sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından sosyal ve kültürel faaliyetler için kullanılmaktadır. ⓘ

Mahalleler

1. Çolaklı
2. Dürbinar
3. Kayalar
4. Nefsipulathane
5. Ortamahalle
6. Osmanbaba
7. Sarıtaş
8. Yenimahalle
9. Yaylacık ⓘ

İlçeler

1. Adacık
2. Akçakale
3. Akçaköy
4. Akpınar
5. Darıca
6. Derecik
7. Doğanköy
8. Dörtyol
9. Işıklar
10. Kavaklı
11. Söğütlü
12. Yıldızlı ⓘ

Akçaabat'tan önemli kişiler

• Metin Aktaş, futbolcu
• Mehmet Bölükbaşı, futbolcu
• Erol Günaydın, oyuncu
• Sabahattin Eyüboğlu, yazar
• Ekrem İmamoğlu, siyasetçi
• Kadir Mısıroğlu, yazar
• Hasan Saka, siyasetçi ⓘ

Ekonomi

Balıkçılık, fındık, zeytincilik, tütüncülük, turizm ve hayvancılık ilçenin başlıca gelir kaynağıdır. ⓘ

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır ⓘ
1965	83.361	7.600	75.761
1970	93.474	9.499	83.975
1975	98.987	10.756	88.231
1980	102.876	13.384	89.492
1985	109.947	16.172	93.775
1990	99.826	25.285	74.541
2000	120.693	39.102	81.591
2007	106.475	36.289	70.186
2008	108.151	35.868	72.283
2009	110.623	37.500	73.123
2010	110.957	38.681	72.276
2011	112.727	40.277	72.450
2012	113.117	40.589	72.528
2013	113.917	113.917	veri yok
2014	115.939	115.939	veri yok
2015	116.744	116.744	veri yok
2016	119.463	119.463	Veri yok
2017	121.535	121.535	veri yok
2018	123.552	123.552	veri yok
2019	125.848	125.848	veri yok
2020	127.331	127.331	veri yok

Not 1: 1990 yılında Düzköy ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır. ⓘ

Not 2:' Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır. ⓘ