Chinchilla

Şinşillalar ⓘ
Polonya'daki Wrocław Hayvanat Bahçesi'ndeki Chinchilla lanigera
Bilimsel sınıflandırma
Krallık:	Hayvanlar Alemi
Filum:	Kordalılar
Sınıf:	Memeliler
Sipariş:	Rodentia
Aile:	Chinchillidae
Alt familya:	Chinchillinae
Cins:	Chinchilla Bennett, 1829
Tip türler
Chinchilla lanigera
Türler
Chinchilla lanigera Çinçilla Çinçilla
C. lanigera ve C. chinchilla'nın yayılım alanı. C. chinchilla C. lanigera

Şinşillalar, Caviomorpha takımının krepesküler kemirgenlerinin iki türünden (Chinchilla chinchilla ve Chinchilla lanigera) biridir. Yer sincaplarından biraz daha büyük ve sağlamdırlar ve Güney Amerika'daki And dağlarına özgüdürler. "Sürü" adı verilen koloniler halinde 4.270 m (14.000 ft) yüksekliğe kadar yaşarlar. Tarihsel olarak çinçillalar Bolivya, Peru, Arjantin ve Şili'nin bazı bölgelerini kapsayan bir alanda yaşamışlardır, ancak günümüzde vahşi doğadaki kolonileri sadece Şili'de bilinmektedir. Akrabaları olan viscachalar ile birlikte Chinchillidae familyasını oluştururlar. Ayrıca çinçilla sıçanı ile de akrabadırlar. ⓘ

Çinçilla, karada yaşayan tüm memeliler arasında en yoğun kürke sahiptir. Suda yaşayan su samuru ise daha yoğun bir kürke sahiptir. Çinçilla, adını bir zamanlar yoğun, kadife benzeri kürkünü giyen And Dağları'ndaki Çinçika halkından almıştır. 19. yüzyılın sonlarına doğru, çinçillalar ultra yumuşak kürkleri için avlandıktan sonra oldukça nadir hale gelmiştir. Şu anda kürk endüstrisi tarafından giysi ve diğer aksesuarlar için kullanılan çinçillaların çoğu çiftlikte yetiştirilmektedir. C. lanigera soyundan gelen evcil çinçillalar bazen evcil hayvan olarak tutulmaktadır ve bir tür cep hayvanı olarak kabul edilebilir. ⓘ

Türler

Çinçilla türlerinin karşılaştırılması ⓘ

Chinchilla'nın yaşayan iki türü Chinchilla chinchilla (eskiden Chinchilla brevicaudata olarak bilinirdi) ve Chinchilla lanigera'dır. C. chinchilla, C. lanigera'ya göre daha kısa bir kuyruğa, daha kalın bir boyun ve omuzlara ve daha kısa kulaklara sahiptir. İlk türün nesli şu anda tükenme tehlikesiyle karşı karşıyadır; ikincisi ise nadir de olsa doğada bulunabilmektedir. Evcilleştirilmiş çinçillaların C. lanigera türünden olduğu düşünülmektedir. ⓘ

Chinchilla cinsine bağlı türler:

• Chinchilla chinchilla - (Lichtenstein, 1829)
• Chinchilla lanigera - Bennett, 1829 ⓘ

Dağılım ve yaşam alanı

Şili'nin And Dağları'nda çinçilla habitatı ⓘ

Eskiden çinçillalar Şili, Peru, Arjantin ve Bolivya'nın kıyı bölgelerinde, tepelerinde ve dağlarında yaşardı. Aşırı sömürü bu popülasyonların azalmasına neden oldu ve 1914 gibi erken bir tarihte bir bilim adamı türün yok olmaya doğru gittiğini iddia etti. Arjantin'in Jujuy Eyaleti'nde beş yıl süren saha çalışmasında (2007 yılında yayınlanmıştır) tek bir örnek bile bulunamamıştır. Şili'deki popülasyonların 1953'te tükendiği düşünülüyordu, ancak hayvanın 1900'lerin sonu ve 2000'lerin başında Antofagasta Bölgesi'nde bir alanda yaşadığı tespit edildi. Bolivya ve Peru'da da nesli tükenmiş olabilir, ancak bulunan bir örnek (Cerro de Pasco'daki bir restoranda) yerli bir popülasyona ait olabilir. ⓘ

Doğal yaşam alanlarında çinçillalar kayalıklardaki oyuklarda ya da yarıklarda yaşarlar. Çevik atlayıcılardır ve 1,8 m'ye (6 ft) kadar zıplayabilirler. Vahşi doğadaki avcıları arasında yırtıcı kuşlar, kokarcalar, kedigiller, yılanlar ve köpekgiller bulunur. Şinşillalar, idrar püskürtmek ve ısırıldıklarında tüylerini salmak gibi çeşitli savunma taktiklerine sahiptir. Vahşi doğada çinçillaların bitki yaprakları, meyveler, tohumlar ve küçük böcekler yediği görülmüştür. ⓘ

Doğada, çinçillalar kolonilere benzeyen sosyal gruplar halinde yaşarlar, ancak gerçekte sürü olarak adlandırılırlar. Sürü büyüklükleri 14 üyeden 100 üyeye kadar değişebilir, bu hem sosyal etkileşim hem de yırtıcılardan korunma içindir. Yılın herhangi bir zamanında üreyebilirler. Gebelik süreleri 111 gündür ve çoğu kemirgenden daha uzundur. Bu uzun hamilelik nedeniyle, çinçillalar tamamen kürklü ve gözleri açık olarak doğarlar. Yavru sayısı genellikle azdır, çoğunlukla iki tanedir. ⓘ

Koruma

IUCN tarafından "Tehlike Altında" olarak sınıflandırılan bir kısa kuyruklu çinçilla, 2007 yılında Şili'de ⓘ

Her iki çinçilla türü de, son 15 yılda küresel çapta yaklaşık %90 oranında yaşanan ciddi nüfus kaybı nedeniyle IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi'nde Tehlike Altında olarak listelenmiştir. Bu ciddi nüfus kaybına insanlar tarafından çinçilla avcılığı neden olmuştur. Uzun kuyruklu tür, 1965 yılında IUCN Kırmızı Listesinde "Çok nadir ve sayılarının azaldığına inanılıyor" olarak listelenmiştir. 1982'den 1996'ya kadar her iki tür de Belirsiz olarak listelenmiştir. 2006 yılında uzun kuyruklu tür "Hassas", kısa kuyruklu tür ise "Kritik Tehlike Altında" olarak listelenmiştir. 2008'de her iki tür de "Kritik Tehlike Altında" olarak listelenmiş ve 2016'da bazı bölgelerdeki sınırlı iyileşme nedeniyle "Tehlike Altında" olarak yeniden sınıflandırılmıştır. ⓘ

İnsanlarla olan rolleri

Chinchilla kürk manto ve aksesuarları ⓘ

Kürk endüstrisi

Uluslararası düzeyde çinçilla kürkü ticareti 16. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Kürkleri, her bir kıl folikülünden ortalama 60 kılın filizlenmesinden kaynaklanan son derece yumuşak hissi nedeniyle popülerdir. Renk genellikle çok eşittir, bu da onu küçük giysiler veya daha büyük giysilerin astarı için ideal kılar, ancak bazı büyük parçalar tamamen kürkten yapılabilir. Şinşilla kürkünden yapılan tek bir tam boy palto için 150 kadar post gerekebilir, çünkü şinşillalar nispeten küçüktür. Kürk için kullanılmaları bir türün soyunun tükenmesine yol açmış ve diğer iki tür üzerinde ciddi bir baskı oluşturmuştur. Yabani çinçillaları avlamak yasadışı olmasına rağmen, kaçak avcılığın devam etmesi nedeniyle şu anda soyları tükenmek üzeredir. Evcilleştirilmiş çinçillalar hala kürkleri için yetiştirilmektedir. ⓘ

Evcil hayvan olarak

Evcil çinçilla, uzun kuyruklu çinçilla olan Chinchilla lanigera'nın soyundan gelir ve diğer tür olan Chinchilla chinchilla veya kısa kuyruklu çinçilla neredeyse yok olana kadar avlandıktan sonra vahşi doğada daha yaygın olanıdır. Bu nedenle, evcil çinçillalar daha ince gövdelere, daha uzun kuyruklara ve daha büyük kulaklara sahiptir. ⓘ

Gümüş mozaik çinçilla ⓘ

Şinşillalar popüler evcil hayvanlardır, ancak yaşamları boyunca sürekli büyüyen dişleri nedeniyle yoğun egzersiz ve diş bakımı gerektirirler ve terleme yetenekleri olmadığı için sıcaklık kontrollü bir ortama ihtiyaç duyarlar. ⓘ

Hayvanlar içgüdüsel olarak haftada birkaç kez ince pomzadan yapılmış özel tozun içinde yuvarlandıkları toz banyosu yaparak kürklerini temizlerler; suda yıkanmazlar. Kalın kürkleri pire gibi parazitlere karşı direnç gösterir ve tüy dökülmesini azaltır. ⓘ

Bilimsel araştırmalarda

Şinşillalar 1950'lerden beri araştırmalarda kullanılmaktadır. 1970'lerden bu yana, araştırmacıların çinçillalara en çok ilgi gösterdiği alan işitme sistemleridir. Şinşillaların hayvan modeli olarak kullanıldığı diğer araştırma alanları arasında Chagas hastalığı, gastrointestinal hastalıklar, pnömoni ve listeriyozun yanı sıra Yersinia ve Pseudomonas enfeksiyonlarının incelenmesi yer almaktadır. ⓘ

Veterinerlik tıbbı

Kırıklar

Şinşillalar aktif bir yaşam sürerler ve küçük fiziksel yaralanmalardan sonra iyi bir şekilde iyileşebilirler. Kırıklar sorunlu olabilir, çünkü şinşillalar arka ayakları üzerinde oturmak ve ön patileriyle yemek yemek isteyeceklerdir, bu nedenle birçok yaralanma türü doğal yeme davranışlarını bozacaktır. ⓘ

Konvülsiyonlar

Çinçilla yetiştiricileri bazen hayvanlarının kasılmalar geçirdiğini bildirmektedir. Tipik olarak bu sadece düzensiz bir şekilde ve sadece birkaç saniye için olur ve en fazla birkaç dakikayı geçmez. Konvülsiyonlar, kanama gibi bir beyin sorunu, diyette vitamin veya besin öğesi eksikliği veya bir tür sinir sistemi yaralanması dahil olmak üzere birçok nedeni olabilen bir semptomdur. Şinşillalar çiftleştikten sonra konvülsiyonlar gözlenirse, bu muhtemelen bir dolaşım problemiyle ilgilidir. Gruplar halinde tutulan bazı şinşillalar, diğer şinşillaların önce yiyecek aldığını görürlerse beslenme sırasında stres konvülsiyonları geçirirler. Konvülsiyonları önlemek için B vitamini, kalp ilacı veya kalsiyum enjeksiyonu kullanılabilir. ⓘ

Bulaşıcı hastalıklar

Standart bir evcil çinçilla ⓘ

Listeriosis tipik bir çinçilla hastalığı değildir, ancak grup barınağı koşullarında bir toplulukta sindirim sistemi hastalığı olarak yayılabilir. Pasteurella gıdalardan bulaşabilir ve daha sonra bir grup çinçilla arasında bulaşabilir. Belirtiler arasında ilgisizlik, sindirim bozukluğu ve ateş yer alır. Pseudomonas aeruginosa enfeksiyonları doğada yaygın olarak bulunur ve diğer birçok hayvan gibi çinçillaları da etkileyebilir. Şinşilla popülasyonlarında geniş çaplı ölümlere ve hamile şinşillalarda spontan düşüklere neden olabilirler. ⓘ

Solunum yolu enfeksiyonlarına birçok patojen neden olabilir, ancak nedeni ne olursa olsun, genellikle zor nefes alma ve burun akıntısı ile sonuçlanır. Genç şinşillaların etkilenme olasılığı daha yüksektir ve bu enfeksiyonların bulaşıcı olsa bile bir salgınla sonuçlanması olası değildir. ⓘ

Gastrointestinal bozukluklar ya kabızlık ya da ishal olarak görülür. Bunlar neredeyse her zaman diyetle ilgili bir sorunun sonucudur, ancak diyet optimalse, bulaşıcı bir hastalığın belirtisi olabilirler. Şinşillalarda kabızlığı gruplar halinde gözlemlemek zordur çünkü bir hayvanın popülasyonun atıklarına katkıda bulunmadığı belli olmayabilir. Eğer tespit edilirse, dışkıyı yumuşatmak için parafinle beslemek gibi hafif tedaviler uygulanabilir. ⓘ

Akıl sağlığı

Şinşillalar kolayca strese girebilir ve mutsuz olduklarında fiziksel belirtiler gösterebilirler. Evcil çinçillalarda stresin yaygın bir göstergesi kürk çiğneme (veya kürk berberliği), düzensiz kürk lekelerine neden olan aşırı bir tımar davranışıdır; çinçillalar kendi kürklerini veya kafes arkadaşlarının kürklerini çiğneyebilirler. Kürk çiğneme bazen yaşam ortamındaki değişikliklerle hafifletilebilir, ancak bazı uzmanlar tarafından genetik olarak ebeveynlerden yavrulara geçtiği düşünülmektedir. Genellikle, kürk çiğnemenin kendisi fizyolojik sıkıntıya neden olmayan iyi huylu bir semptomdur. ⓘ

Hasta çinçillalar strese girdiklerinde yemek yemeyi bırakabilir, bu da onları daha da zayıflatabilir. Topluluk halinde yaşayan çinçillalar özellikle Şubat-Mart ve Ağustos-Eylül ayları arasındaki üreme dönemlerinde hassastırlar. Şinşillalar sosyal hayvanlardır ve üreme mevsiminde üreme eşlerinin değiştirilmesine üzülmeleri muhtemeldir. Bu dönemlerde diyet değişikliğinden rahatsız oldukları bilinmektedir. ⓘ

Farmasötik tedavi

Şinşillalar sindirim sorunları için kloramfenikol, neomisin veya spektinomisin ile tedavi edilebilir. İçme suyunda çözülmüş sülfonamidler kullanılabilir. Kolistin etkili bir antibiyotik olabilir. ⓘ

İleri okuma

• Burton, J. 1987. The Collins Guide to the Rare Mammals of the World. The Stephen Greene Press, Lexington, MA.
• Grzimek, B. 1975. Grzimek’s Animal Life Encyclopedia. Van Nostrand Reinhold Company, New York.
• Jimenez, J. 1995. The Extirpation and Current Status of Wild Chinchillas, Chinchilla lanigera and C. brevicaudata. Biological Conservation 77:1-6.
• Nowak, R. 1991. Walker’s Mammals of the World, 5th Ed., Vol II. The Johns Hopkins University Press, Baltimore.
• Kraft, Helmut (1987). Diseases of Chinchillas. Translated by U. Erich Friese. Neptune City, NJ: T.F.H. ISBN 978-0866224925.
• Saunders, Richard. "Veterinary Care Of Chinchillas." In Practice (0263841X) 31.6 (2009): 282–291. Academic Search Complete. Web. 19 Apr. 2016. ⓘ