Cthulhu
| Cthulhu ⓘ | |
|---|---|
| Cthulhu Mitosu karakteri | |
 2006'dan Cthulhu illüstrasyonu | |
| İlk görünüm | "Cthulhu'nun Çağrısı" (1928) |
| Tarafından oluşturuldu | H. P. Lovecraft |
| Evren içi bilgiler | |
| Türler | Büyük Yaşlı |
| Başlık |
|
| Aile |
|
Cthulhu, yazar H. P. Lovecraft tarafından yaratılan kurgusal bir kozmik varlıktır. İlk olarak 1928 yılında Amerikan pulp dergisi Weird Tales tarafından yayınlanan "The Call of Cthulhu" adlı kısa öyküsünde tanıtılmıştır. Lovecraftçı kozmik varlıklar panteonunda Büyük Eski Varlık olarak kabul edilen bu yaratık, o zamandan beri çok sayıda popüler kültür referansında yer almıştır. Lovecraft onu yeşil bir ahtapot, ejderha ve insan formunun bir karikatürü şeklinde kültistler tarafından tapılan devasa bir varlık olarak tasvir eder. Lovecraft'tan esinlenen evren, diğer varlıklarla birlikte var olduğu Cthulhu Mitosu, adını ondan almıştır. ⓘ
Cthulhu, Howard Phillips Lovecraft'in yarattığı Cthulhu Mitosu'ndaki Yüce Eskiler'den (İngilizce: Great Old Ones) biridir. Cthulhu'nun devasa boyutları ve ima ettiği dehşet ilk akla gelen özellikleridir. ⓘ
Cthulhu ilk olarak Lovecraft'ın "Cthulhu'nun Çağrısı" (İngilizce: The Call of Cthulhu) (1928) isimli kısa hikâyesinde görünmüştür. ⓘ
Etimoloji, yazım ve telaffuz
Lovecraft tarafından 1928 yılında icat edilen Cthulhu ismi, muhtemelen Lovecraft'ın 1923 tarihli "The Rats in the Walls" adlı öyküsünün sonunda önerdiği gibi, chthonic (Antik Yunanca "yeryüzüne ait") kelimesini yankılamak için seçilmiştir. Chthonic ya da yeryüzünde yaşayan ruhun, Cermen cüceleri ve Yunan Chalybes, Telchines ya da Dactyls başta olmak üzere, genellikle madenleri ve değerli yeraltı hazinelerini koruyan çok sayıda antik ve ortaçağ mitolojisinde emsalleri vardır. ⓘ
Lovecraft, Cthulhu'nun telaffuzunu Khlûl′-hloo olarak aktarmış ve "ilk hece gırtlaktan ve çok kalın telaffuz edilir. 'u' yaklaşık olarak 'full'daki gibidir ve ilk hece ses olarak 'klul'dan farklı değildir, dolayısıyla 'h' gırtlak kalınlığını temsil eder" diyerek /χ(ə)ʟʊʟˈluː/'ya benzer bir şey ortaya koymuştur. Ancak S. T. Joshi, Lovecraft'ın farklı durumlarda farklı telaffuzlar verdiğine dikkat çeker. Lovecraft'a göre bu, insan ses aygıtının yabancı bir dilin hecelerini yeniden üretmeye en çok yaklaşabildiği durumdur. Cthulhu ayrıca Tulu, Katulu ve Kutulu gibi başka şekillerde de yazılmıştır. İsmin önünde genellikle Büyük, Ölü ya da Dehşet sıfatları yer alır. ⓘ
Lovecraft'ın ölümünden uzun bir süre sonra Chaosium, Call of Cthulhu rol yapma oyununda şöyle demiştir: "biz kuh-THOOL-hu diyoruz", Lovecraft'ın farklı söylediğini belirtse de. Diğerleri Katulu veya Kutulu veya /kəˈtuːluː/ telaffuzunu kullanır. ⓘ
Cthulhu'nun Çağrısı
Cthulhu'nun detaylı betimlemeleri heykelleri baz alınarak yapılmıştır. Hikâyede ilk görünen heykel "aynı anda bir ahtapotun, bir ejderin ve bir insan karikatürünün resimleri […] etli, duyargalı bir kafa gelişmemiş kanatlı, grotesk ve pullu bir bedenin üstünde duruyordu; ancak onu şok edici kadar korkutucu yapan bütün genel hatlarıydı." şeklinde tanımlanmıştır. Bir polis baskını sonrasında el geçirilen heykel "Belirsiz antropoit hatlarına sahip bir canavar […] ancak ahtapot benzeri ve suratı duyargalarla dolu bir kafaya, pullu lastiksi görünüşlü bir bedene, ön ve arka bacaklarında çok büyük pençelere ve sırtında uzun, dar kanatlara sahipti." şeklinde anlatılmıştır. ⓘ
Cthulhu'nun kendisi sonunda göründüğünde, "yaratık bütün tanımlamaların ötesindeydi […] yürüyen ya da tökezleyen bir dağdı O" diye betimlenmiştir ve "gevşek pençeler"e sahip olduğu söylenmiştir. ⓘ
Cthulhu'nun Arabistan merkezli dünya çapında bir mezhebi vardır. Mezhep liderlerinin Çin dağlarında oldukları ve ölümsüz oldukları söylenmiştir. ⓘ
Yüce Eskiler'in şekilli oldukları ama et ve kandan değil, madde diye tanımlanamayacak bir şeyden var oldukları, yaşamadıklarını ama ölü de olmadıkları, Cthulhu'nun büyülerinin hepsini koruduğunu ve "yıldızlar uygun konuma geldiklerinde" yeniden dünyaya çıkacakları, Mezheb'in görevinin yıldızlar doğru konuma geldiklerinde Yüce Eskiler'i serbest bırakmak olduğu, ve Yüce Eskiler'in telepatik olup insanların rüyalarıyla oynayarak Cthulhu mezhebini kurdukları bilgilerini verir polisin sorguladığı Yaşlı Castro isimli bir mezhep üyesi. ⓘ
Mezhebin baz aldığı bir de kitap vardır Necronomicon adında. Necronomicon Deli Arap Abdül Alhazred tarafından yazılmıştır ve "pek çok tartışmalara yol açmış" olan "Sonsuza kadar yatabilen ölü değildir, ve tuhaf uzak zamanlarda (İng. İngilizce: Aeons) ölüm bile ölebilir." dizelerinden bahsedilir. Mezhep ayrıca bilinmeyen bir dilde söylenen şu formülü tekrar eder: "Ph'nglui mglw'nafh Cthulhu R'lyeh wgah'nagl fhtagn", çevirisi ise aşağı yukarı "R'lyeh'deki evinde ölü Cthulhu düş görerek bekliyor"dur. ⓘ
Cthulhu'nun yeşil bir ahtapot, ejderha ve yüzlerce metre boyunda, perdeli, insan görünümlü kolları ve bacakları ve sırtında bir çift ilkel kanadı olan bir insan karikatürüne benzediği söylenir. Kafası devasa bir ahtapotun bütününe benzer şekilde tasvir edilmiştir ve sözde ağzını çevreleyen bilinmeyen sayıda dokunaç vardır. ⓘ
Yayın geçmişi
Cthulhu'dan ilk bahseden kısa öykü olan "The Call of Cthulhu" 1928 yılında Weird Tales dergisinde yayınlanmış ve karakteri Güney Pasifik'teki bir sualtı şehri olan R'lyeh'de kış uykusuna yatan kötücül bir varlık olarak tanımlamıştır. Hapsedilmiş Cthulhu görünüşe göre tüm insanlık için sürekli bilinçaltı kaygısının kaynağıdır ve aynı zamanda hem birçok insan kültünün (Yeni Zelanda, Grönland, Louisiana ve Çin dağlarındaki bazıları dahil) hem de diğer Lovecraftian canavarların (Derin Olanlar ve Mi-Go olarak adlandırılır) tapınma nesnesidir. Kısa öykü, şu anda kapana kısılmış olsa da Cthulhu'nun eninde sonunda geri döneceği önermesini ileri sürmektedir. Ona tapanlar "Ph'nglui mglw'nafh Cthulhu R'lyeh wgah'nagl fhtagn" ("R'lyeh'deki evinde, ölü Cthulhu rüya görmeyi bekliyor.") ilahisini söylemektedir. ⓘ
Lovecraft, Cthulhu için ayrıntılı bir soyağacı tasarlamış (Selected Letters'da "Letter 617" olarak yayınlanmıştır) ve karakteri eserlerinde merkezi bir referans haline getirmiştir. "The Dunwich Horror" (1928) adlı kısa öykü Cthulhu'ya atıfta bulunurken, "The Whisperer in Darkness" (1930) karakterlerinden birinin yaratığın kökenini bildiğini ima eder ("Cthulhu'nun ilk nereden geldiğini ve tarihin büyük geçici yıldızlarının yarısının neden parladığını öğrendim.") 1931 tarihli At the Mountains of Madness (Deliliğin Dağlarında) adlı roman, insanlığın doğuşundan önce Yaşlı Şeyler adlı başka bir ırkla savaşan "Cthulhu'nun yıldızdan doğan çocukları "ndan söz eder. ⓘ
Lovecraft'ın muhabiri olan August Derleth, yaratığın adını Lovecraft ve edebi halefleri tarafından kullanılan Cthulhu Mitosunu tanımlamak için kullandı. Derleth 1937'de "Hastur'un Dönüşü" adlı kısa öyküyü yazdı ve birbirine karşıt iki kozmik varlık grubu önerdi:
Eski ya da Kadim Olanlar, kozmik iyiliğin Yaşlı Tanrıları ve kozmik kötülüğün, birçok isim taşıyan ve kendileri de farklı gruplardan olan, sanki elementlerle ilişkili ama onları aşan varlıkları: derinliklerde saklı Su Varlıkları; zamanın ötesindeki ilkel gizlenenler olan Hava Varlıkları; uzak çağların korkunç canlıları olan Dünya Varlıkları. ⓘ
Derleth'in planına göre, "Büyük Cthulhu Su Elementallerinden biridir" ve Cthulhu'nun "üvey kardeşi" olarak tanımlanan hava elementali Hastur the Unspeakable ile asırlık bir ezeli rekabete girişmiştir. Bu çerçeveye dayanarak Derleth, Weird Tales (1944-'52) dergisinde yayınlanan ve The Trail of Cthulhu adıyla toplanan, Dr. Laban Shrewsbury ve arkadaşlarının Cthulhu ve yardakçılarına karşı mücadelesini anlatan bir dizi kısa öykü yazdı. Ayrıca Derleth'in 1945 yılında Arkham House tarafından yayınlanan The Lurker at the Threshold adlı romanında da Cthulhu'ya atıfta bulunulmuştur. Roman, Derleth'in 1974 yılında Arkham House tarafından yayınlanan Lovecraftian Mythos yorumlarından oluşan bir öykü derlemesi olan The Watchers Out of Time and Others'da da bulunabilir. ⓘ
Derleth'in yorumları diğerlerinin yanı sıra Lovecraft meraklısı Michel Houellebecq tarafından da eleştirilmiştir. Houellebecq'in H. P. Lovecraft: Against the World, Against Life (2005) adlı kitabında Derleth'i Lovecraft'ın tamamen ahlak dışı sürekliliğini nesnel iyilik ve kötülük güçleri arasındaki basmakalıp bir çatışmaya dönüştürmeye çalıştığı için kınamaktadır. ⓘ
John Glasby'nin "Aeons'tan Bir Gölge" adlı eserinde Cthulhu, anlatıcı tarafından Dominic Waldron'un kalesinin yakınındaki nehir kıyısında kükreyerek dolaşırken görülür. Tanrı, diğer yazarlar tarafından tasvir edildiğinden tamamen farklı görünür. ⓘ
Karakterin etkisi oyun literatürüne de yayılmıştır; oyun şirketi TSR, Dungeons & Dragons kaynak kitabı Deities & Demigods'un (1980) ilk baskısına Cthulhu mitosuyla ilgili (karakter istatistikleri dahil) bir bölüm eklemiştir. Ancak TSR, Lovecraft literatürünün neredeyse tamamı üzerinde telif hakkı iddia eden Arkham House'un Cthulhu mülkünü oyun şirketi Chaosium'a çoktan lisansladığından habersizdi. Chaosium, gelecekteki her baskıda Chaosium'a atıfta bulunulması halinde TSR'nin materyali kullanmaya devam edebileceğini belirtmesine rağmen, TSR bunu reddetti ve materyal sonraki tüm baskılardan çıkarıldı. ⓘ
"Cthulhu Mitosu" ismi Lovecraft'in ölümünden sonra yazılarının basılmasını ve tanıtılmasını sağlayan arkadaşı August Derleth tarafından (HPL'nin ölümünden sonra) bulunmuştur. Derleth'in kurduğu evrende ise Yüce Eskiler (kötü) ve Yaşlı Tanrılar (iyi) savaşmaktadır, Derleth'in bu enterpretasyonu çoğu Lovecraft hayranı tarafından "iyi kötüye karşı" senaryosu kurduğu için eleştirilir. ⓘ
Ayrıca Cthulhu Mitosu bir sürü yazar tarafından kullanılmış olan ve üzerine hikâye kurmak için çok kapsamlı bir evrendir. ⓘ
Cthulhu'nun (ve Mitos'un) ayrıca popüler kültürde müziklerden filmlere kadar çok büyük bir etkisi olmuştur. ⓘ
Müziklerde Metallica'nın yazdığı "The Call of Ktulu" (enstrümantal, Ride The Lightning albümünden), "The Thing That Should Not Be" (Master of Puppets albümünden), "Dream No More" (Hardwired...To Self Destruct albümünden) ve gotik-korku müzik grubu Nox Arcana'nın hazırladığı 21 parçalık "Necronomicon" albümü sayılabilir. ⓘ
Filmlerde ise Lovecraft'in bazı hikâyeleri direkt uyarlanmıştır (örn: Herbert West-Reanimator ve sessiz film İngilizce: Call of Cthulhu), bazen de Lovecraft temaları etki etmiştir (en ünlü örnek "İngilizce: Evil Dead" - Kötü Ruh/Şeytan'ın Ölüsü film serisidir, orada Necronomicon olayların başlama noktasıdır; uzak bir örnek ise hikâye işlenişi olarak Deliliğin Dağlarında ile benzerlik gösteren "Alien" - Yaratık'dır) ve ayrıca İngilizce: South Park'ın 14'üncü sezonunun 11, 12 ve 13'üncü bölümlerinde görülmüştür. ⓘ
Cthulhu Mitosu oyunlara da uyarlanmıştır, özellikle rol yapma oyunu Call of Cthulhu olarak. Yine filmlerdeki gibi Lovecraft temalarından etkilenmiş bilgisayar oyunları vardır (İngilizce: Alone In The Dark Terraria'dan İngilizce: World of Warcraft'e kadar), 2005 yılının korku oyunu "İngilizce: Call of Cthulhu: Dark Corners of the Earth ve de son yıllarda çıkış yapan Türkçe: Bloodborne oyununda bu Mitostan etkilenmiş bir sürü örnek içinden sayılabilir. ⓘ
Cthulhu'nun ve öbür Mitos elementlerinin resimleri de yapılmıştır. ⓘ
Etki
Politika
Cthulhu, 2010 Polonya başkanlık seçimleri ile 2012 ve 2016 ABD başkanlık seçimleri de dahil olmak üzere birçok seçimde parodi aday olarak ortaya çıkmıştır. Sahte kampanyalar genellikle "daha az kötü" olana oy vereceğini iddia eden seçmenleri hicvetmektedir. 2016 yılında, "Karanlık Lord Cthulhu" olarak bilinen trol hesabı Massachusetts Başkanlık Oy pusulasında yer almak için resmi bir başvuruda bulunmuştur. Hesap ayrıca bir gofundme.com sayfası aracılığıyla kampanyayı finanse etmek için hayranlarından 4000 doların üzerinde para topladı. Gofundme kampanya sayfasını kaldırdı ve katkıları iade etti. Bir başka sözde siyasi örgüt olan Cthulhu Partisi (Birleşik Krallık), Brexit Partisi'nin 'Siyaseti İyilik İçin Değiştirme' parodisini yaparak 'Siyaseti Kötülük İçin Değiştirme' iddiasında bulunmaktadır; Cthulhu Partisi'nin bir üyesi Blists Hill Belediye Başkanı olarak görev yapmaktadır. Bir başka organizasyon olan Amerika için Cthulhu, 2016 Amerikan başkanlık seçimleri sırasında aday olmuş ve Vermin Supreme gibi diğer hicivli başkan adaylarıyla karşılaştırmalara neden olmuştur. Örgütün insan kurban etmenin yasallaştırılması, tüm Amerikalıların delirtilmesi ve barışın sona erdirilmesini içeren bir platformu vardı. ⓘ
Bilim
Gustavo Hormiga tarafından 1994 yılında tanımlanan Kaliforniya örümcek türü Pimoa cthulhu ve Alberto Zilli ve Jeremy D. Holloway tarafından 2005 yılında tanımlanan Yeni Gine güvesi türü Speiredonia cthulhui, isimlerini Cthulhu'dan almıştır. ⓘ
Termitler tarafından odunun sindirilmesine yardımcı olan iki mikroorganizmaya Cthulhu ve Cthulhu'nun "kızı" Cthylla'nın adı verilmiştir: Cthulhu macrofasciculumque ve Cthylla microfasciculumque. ⓘ
2014 yılında bilim ve teknoloji uzmanı Donna Haraway "Antroposen, Kapitalosen, Chthulucene" başlıklı bir konuşma yaptı: Sorunla Kalmak" başlıklı bir konuşma yaptı ve bu konuşmada, bireysel olduğu varsayılan tüm varlıkların birbirine dolaşık bir şekilde bağlı olması nedeniyle Antroposen dönemi kavramına alternatif olarak "Chthulucene" terimini önerdi. Haraway, Lovecraft'ın Cthulhu'suna olan bağlılığını reddetmiş ve kendi "chthulu "sunun Yunanca khthonios, "yeryüzünün" kelimesinden türetildiğini iddia etmiştir. Bununla birlikte, Lovecraft karakteri onun icat ettiği terime Yunanca kökünden çok daha yakındır ve onun anlam açıklaması Lovecraft'ın Cthulhu'nun uygarlığı sonsuz bir karanlık dehşetin içine çökertmek için kıyametçi, çok yüzlü tehdidi fikriyle örtüşmektedir: "Chthulucene kendi üzerine kapanmaz; yuvarlanmaz; temas bölgeleri her yerdedir ve sürekli olarak döngüsel dallar çıkarır." ⓘ
2015 yılında, Plüton'un ekvatoru boyunca uzanan ve başlangıçta "Balina" olarak adlandırılan karanlık bir bölgenin, New Horizons görevinden sorumlu NASA ekibi tarafından "Cthulhu Regio" olarak adlandırılması önerildi. Artık "Cthulhu Macula" olarak bilinmektedir. ⓘ
Nisan 2019'da Imran A. Rahman ve bir ekip, Proceedings of the Royal Society B'de ophiocistioids grubunun soyu tükenmiş bir üyesi olan Sollasina cthulhu'nun keşfini duyurdu. ⓘ
Lovecraft'ın diğer yazılarında
Cthulhu'nun ayrıca "Deliliğin Dağlarında", "Dunwich Korkusu", "Karanlıkta Fısıldayan" ve "Innsmouth Üzerindeki Gölge"'de bahsi geçer. Inssmouth Üzerindeki Gölge'de ise Cthulhu'nun ayrıca "Deep One" isimli insan-kertenkele-balık kırması yaratıklar tarafından da tapıldığı öğrenilir. ⓘ