Ethereum
 The Ethereum Projesi'nin 2014 kullanılan ilk logosu | |
| İlk yayınlanma | 30 Temmuz 2015 |
|---|---|
| Geliştirme durumu | Aktif |
| Programlama dili | Go, C++, Rust |
| İşletim sistemi | Mevcut Client tipleri; Linux, Windows, macOS, POSIX, Raspbian |
| Platform | x86, AMD64, ARM |
| Tür | Decentralized computing, Blockchain, Kripto para |
Ethereum, ERC-20 kod sistemi sayesinde birçok kripto para biriminin altyapısını oluşturan merkeziyetsiz ve açık kaynak kodlu bir blok zinciridir. Ethereum blok zincirinin kurumsal kripto para birimi ise Ether'dir. Ether, Bitcoin'den sonra en büyük piyasa değerine sahip sanal paradır. ⓘ
Ethereum, 2013 yılının sonlarında kripto para araştırmacısı ve programcısı Vitalik Buterin tarafından yeni nesil bir blok zinciri olarak önerilmiştir. Ethereum'un geliştirilmesi için gereken maddi kaynak 2014 Temmuz ve Ağustos aylarında kitle fonlaması yöntemiyle internet üzerinden toplanmıştır. Ethereum, 30 Temmuz 2015’te, 11.9 milyon sanal birime karşılık gelecek şekilde “ön madencilik” yöntemiyle hayata geçirilmiştir. ⓘ
Ether ya da kısa adıyla ETH, Ethereum platformu tarafından üretilen kripto para birimidir. Ether, kripto cüzdanlar arasında takas edilebilir ve madencilik hesaplamalarını karşılamak için kullanılabilir. Ethereum, merkezi olmayan Turing sanal makinesinin [Ethereum Virtual Machine (EVM)] kullanımına olanak verir. Bu sanal makine komutları uluslararası internet ağını kullanarak çalıştırabilir. “Gas”, kendi içinde fiyat hesaplama mekanizmasıdır, spam riskini azaltmak ve kaynakları İnternete yüklemek için kullanılır. ⓘ
2016 yılında, DAO projesinin çöküşünün sonucu olarak, Ethereum 2 farklı blok zincire ayrılmıştır. Yeni oluşan versiyon Ethereum (ETH) olarak bilinmektedir. Platformun özgün sürümü ise Ethereum Classic (ETC) adıyla yoluna devam etmiştir. Ethereum’un piyasa değeri 2017 yılında %13,000 büyümüştür. ⓘ
Ocak 2016 itibarıyla, Ethereum protokolü saniyede 25 işlem yapabilir hale gelmiştir. 19 Aralık 2016'da ise Ethereum ilk defa bir gün içinde bir milyon işlemi aşmıştır. ⓘ
En büyük ikinci kripto para birimi olan Ethereum ağının yerel kripto para birimi olan Ether (ETH), 21 Ekim 2021 tarihinde 4 bin 366 dolara ulaşarak tüm zamanların en yüksek seviyesini görmüştür. ⓘ
Ethereum 2013 yılında programcı Vitalik Buterin tarafından tasarlandı. Ethereum'un diğer kurucuları arasında Gavin Wood, Charles Hoskinson, Anthony Di Iorio ve Joseph Lubin yer aldı. 2014 yılında geliştirme çalışmaları başladı ve kitle fonlamasıyla desteklendi ve ağ 30 Temmuz 2015 tarihinde yayına girdi. Ethereum, kullanıcıların etkileşime girebileceği kalıcı ve değişmez merkezi olmayan uygulamaları herkesin dağıtmasına olanak tanır. Merkezi olmayan finans (DeFi) uygulamaları, aracı kurumlar, borsalar veya bankalar gibi tipik finansal aracılara ihtiyaç duymadan, kripto para birimi kullanıcılarının varlıklarına karşı borç almalarına veya faiz karşılığında borç vermelerine izin vermek gibi geniş bir finansal hizmetler yelpazesi sunar. Ethereum ayrıca kullanıcıların, herhangi bir sayıda kurum tarafından tanınan, ilişkili bir varlığın veya ayrıcalığın sahipliğini temsil eden benzersiz tokenlar olan NFT'ler oluşturmasına ve takas etmesine olanak tanır. Ek olarak, diğer birçok kripto para birimi Ethereum blok zincirinin üzerinde ERC-20 token standardını kullanmakta ve platformu ilk coin teklifleri için kullanmaktadır. ⓘ
Ethereum 2.0 adı verilen bir dizi yükseltme, proof of stake'e geçişi içermekte ve sharding kullanarak işlem hacmini artırmayı amaçlamaktadır. ⓘ
Tarihçe
Kurucu (2013-2014)
.jpg)
Ethereum ilk olarak 2013 yılının sonlarında Bitcoin Magazine'in kurucularından ve programcı Vitalik Buterin tarafından merkezi olmayan uygulamalar geliştirmenin bir yolunu anlatan bir beyaz kitapta tanımlanmıştır. Buterin, Bitcoin çekirdek geliştiricilerine Bitcoin ve blok zinciri teknolojisinin paranın yanı sıra başka uygulamalardan da faydalanabileceğini ve uygulama geliştirme için hisse senetleri ve mülk gibi gerçek dünya varlıklarının blok zincirine eklenmesine yol açabilecek daha sağlam bir dile ihtiyaç olduğunu savundu. 2013 yılında Buterin, eToro CEO'su Yoni Assia ile Colored Coins projesi üzerinde kısa bir süre çalıştı ve blockchain teknolojisi için ek kullanım durumlarını özetleyen beyaz kağıdını hazırladı. Ancak, projenin nasıl ilerlemesi gerektiği konusunda anlaşma sağlayamayınca, daha sağlam bir komut dosyası diline (Turing-tam programlama dili) sahip yeni bir platform geliştirilmesini önerdi ve bu platform sonunda Ethereum'a dönüşecekti. ⓘ
Ethereum, Ocak 2014'te Miami'de düzenlenen Kuzey Amerika Bitcoin Konferansı'nda duyuruldu. Konferans sırasında Gavin Wood, Charles Hoskinson ve Anthony Di Iorio (projeyi finanse eden) Buterin'le birlikte Miami'de bir ev kiraladılar ve Ethereum'un ne olabileceğine dair daha kapsamlı bir fikir geliştirdiler. Di Iorio, muhabir Morgen Peck'i davet eden arkadaşı Joseph Lubin'i tanıklık etmesi için davet etti. Peck daha sonra Wired'da bu deneyim hakkında yazdı. Altı ay sonra kurucular İsviçre'nin Zug kentinde tekrar bir araya geldi ve Buterin kuruculara projenin kar amacı gütmeyen bir kuruluş olarak devam edeceğini söyledi. Hoskinson o sırada projeden ayrıldı ve kısa bir süre sonra Cardano'dan sorumlu bir blok zinciri şirketi olan IOHK'yı kurdu. ⓘ
Ethereum'un alışılmadık derecede uzun bir kurucu listesi var. Anthony Di Iorio şunları yazdı: "Ethereum Aralık 2013'te Vitalik Buterin, Ben, Charles Hoskinson, Mihai Alisie ve Amir Chetrit (ilk 5) tarafından kuruldu. Joseph Lubin, Gavin Wood ve Jeffrey Wilcke 2014'ün başlarında kurucu olarak eklendi." Buterin Ethereum ismini Wikipedia'da bilim kurgu öğelerinden oluşan bir listeye göz attıktan sonra seçti. "Gördüğüm diğer tüm alternatiflerden daha çok hoşuma gittiğini hemen fark ettim; sanırım kulağa hoş gelmesi ve evrene nüfuz eden ve ışığın seyahat etmesini sağlayan varsayımsal görünmez ortama atıfta bulunan 'eter' kelimesine sahip olmasıydı." Buterin platformunun, üzerinde çalışan uygulamalar için altta yatan ve algılanamayan bir ortam olmasını istedi. ⓘ
Vitalik Buterin, Ethereum adını bilimkurgu romanlarından esinlenerek seçmiştir. O bu hususta şunları söylemektedir:
Bu ismi gördüğümde fark ettim ki, diğer alternatif isimlere göre bu ad bana çok daha güzel gelmişti. Bu durumun Ethereum kelimesinin kulağa güzel gelmesi ve "ether" kelimesini içermesinden dolayı olduğunu düşünüyorum. Ether, evrene nüfuz eden ve ışığın hareket etmesini sağlayan teorik bir olgudur. ⓘ
Geliştirme (2014)
Ethereum'un temelini oluşturan yazılımın resmi olarak geliştirilmesine 2014 yılının başlarında bir İsviçre şirketi olan Ethereum Switzerland GmbH (EthSuisse) aracılığıyla başlanmıştır. Yazılımın uygulanabilmesi için önce blok zincirine yürütülebilir akıllı sözleşmeler koyma fikrinin belirlenmesi gerekiyordu. Bu çalışma, Ethereum Sanal Makinesini belirleyen Ethereum Yellow Paper'da o zaman baş teknoloji sorumlusu olan Gavin Wood tarafından yapıldı. Daha sonra, kar amacı gütmeyen bir İsviçre vakfı olan Ethereum Vakfı (Stiftung Ethereum) kuruldu. Geliştirme, katılımcıların başka bir dijital para birimi olan Bitcoin ile Ethereum değer belirtecini (Ether) satın aldığı Temmuz-Ağustos 2014 tarihleri arasında çevrimiçi bir halka açık kitle satışı ile finanse edildi. Ethereum'un teknik yenilikleri için erken övgüler olsa da, güvenliği ve ölçeklenebilirliği hakkında sorular da gündeme geldi. ⓘ
Lansman ve DAO etkinliği (2014-2016)
| Kod adı | Çıkış tarihi | Serbest bırakma bloğu |
|---|---|---|
| Sınır | 30 Temmuz 2015 | 0 |
| Buz Devri | 8 Eylül 2015 | 200,000 |
| Homestead | 15 Mart 2016 | 1,150,000 |
| DAO Çatalı | 20 Temmuz 2016 | 1,920,000 |
| Mandalina Düdüğü | 18 Ekim 2016 | 2,463,000 |
| Sahte Ejderha | 23 Kasım 2016 | 2,675,000 |
| Bizans | 16 Ekim 2017 | 4,370,000 |
| Konstantinopolis | 28 Şubat 2019 | 7,280,000 |
| Petersburg | 28 Şubat 2019 | 7,280,000 |
| İstanbul | 8 Aralık 2019 | 9,069,000 |
| Muir Buzulu | 2 Ocak 2020 | 9,200,000 |
| Berlin | 15 Nisan 2021 | 12,244,000 |
| Londra | 5 Ağustos 2021 | 12,965,000 |
Ethereum Vakfı tarafından kavram kanıtlama serisinin bir parçası olarak 2014 ve 2015 yıllarında 18 ay boyunca Ethereum'un çeşitli kod adlı prototipleri geliştirilmiştir. "Olympic" son prototip ve halka açık beta ön sürümüydü. Olympic ağı, Ethereum blok zincirini stres testine tabi tuttukları için kullanıcılara 25.000 Ether'lik bir hata ödülü verdi. Temmuz 2015'te "Frontier" Ethereum platformunun resmi lansmanı oldu ve Ethereum "genesis bloğunu" yarattı. ⓘ
İlk lansmandan bu yana Ethereum, platformun temel işlevselliğini ve/veya teşvik yapılarını etkileyen önemli değişiklikler olan birkaç planlı protokol yükseltmesinden geçmiştir. Protokol yükseltmeleri bir hard fork aracılığıyla gerçekleştirilir. ⓘ
2016 yılında, platform üzerinde geliştirilen bir dizi akıllı sözleşme olan DAO adlı merkezi olmayan özerk bir kuruluş, projeyi finanse etmek için bir kitle satışında 150 milyon ABD doları tutarında rekor bir para toplamıştır. DAO, Haziran 2016'da bilinmeyen bir bilgisayar korsanı tarafından 50 milyon ABD doları tutarında DAO tokeninin çalınmasıyla istismar edildi. Olay, kripto topluluğunda Ethereum'un etkilenen fonları yeniden ele geçirmek için tartışmalı bir "hard fork" gerçekleştirip gerçekleştirmemesi gerektiği konusunda bir tartışmaya yol açtı. Bu da ağın iki blok zincirine bölünmesiyle sonuçlandı: Hırsızlığın tersine çevrildiği Ethereum ve orijinal zincir üzerinde devam eden Ethereum Classic. Hard fork iki ağ arasında bir rekabet yarattı. Sert çatallanmanın ardından Ethereum, 2016'nın dördüncü çeyreğinde diğer saldırılarla başa çıkmak için iki kez çatallandı. ⓘ
Devam eden geliştirme ve kilometre taşları (2017-günümüz)
Mart 2017'de çeşitli blok zinciri girişimleri, araştırma grupları ve Fortune 500 şirketleri 30 kurucu üye ile Enterprise Ethereum Alliance'ın (EEA) kurulduğunu duyurdu. Mayıs 2017 itibariyle, kar amacı gütmeyen kuruluşun ConsenSys, CME Group, Cornell Üniversitesi araştırma grubu, Toyota Araştırma Enstitüsü, Samsung SDS, Microsoft, Intel, JP Morgan, Cooley LLP, Merck KGaA, DTCC, Deloitte, Accenture, Banco Santander, BNY Mellon, ING ve National Bank of Canada dahil 116 kurumsal üyesi vardı. Temmuz 2017 itibariyle, ittifakta MasterCard, Cisco Systems, Sberbank ve Scotiabank da dahil olmak üzere 150'den fazla üye vardı. ⓘ
Ocak 2018'de Ethereum, piyasa değeri açısından Bitcoin'in ardından ikinci en büyük kripto para birimiydi. 2021 itibariyle de bu göreceli konumunu korudu. ⓘ
İstanbul'un 28 Şubat 2019'daki yükseltmesinden sonra, yılın sonlarında bir ay içinde iki ağ yükseltmesi yapıldı: 8 Aralık 2019'da İstanbul ve 2 Ocak 2020'de Muir Glacier. ⓘ
2019 yılında Ethereum Vakfı çalışanı Virgil Griffith, Kuzey Kore'deki bir blockchain konferansında sunum yaptığı için ABD hükümeti tarafından tutuklandı. Daha sonra 2021'de suçlamaları kabul etti. ⓘ
Mart 2021'de Visa Inc., Ethereum kullanarak stablecoin işlemlerini gerçekleştirmeye başladığını duyurdu. Nisan 2021'de JP Morgan Chase, UBS ve MasterCard, Ethereum ile ilgili altyapı oluşturan bir yazılım geliştirme firması olan ConsenSys'e 65 milyon ABD doları yatırım yaptıklarını duyurdu. ⓘ
2021'de iki ağ yükseltmesi yapıldı. Bunlardan ilki 14 Nisan 2021'de hayata geçirilen "Berlin" oldu. İkincisi ise 5 Ağustos'ta yürürlüğe giren "Londra" idi. Londra yükseltmesi, işlem ücreti oynaklığını azaltmaya yönelik bir mekanizma olan Ethereum Improvement Proposal ("EIP") 1559'u içeriyordu. Bu mekanizma, her blok için işlem ücreti olarak ödenen Ether'in bir kısmının madenciye verilmek yerine imha edilmesine neden olarak Ether'in enflasyon oranını düşürüyor ve potansiyel olarak deflasyon dönemlerine yol açıyor. ⓘ
27 Ağustos 2021'de, blok zinciri, farklı uyumsuz yazılım sürümlerini çalıştıran istemcilerin sonucu olan kısa bir çatallanma yaşadı. ⓘ
Ethereum 2.0
| Kod adı | Çıkış tarihi | Serbest bırakma bloğu |
|---|---|---|
| ETH 2.0 Faz 0 (İşaret Zinciri) | 1 Aralık 2020 | 0 |
| ETH 2.0 Aşama 1 (planlanan) | ~Q3 2022 | TBD |
| ETH 2.0 Aşama 2 (planlanan) | ~2023 | TBD |
Şu anda Ethereum 2.0 veya Eth2 olarak bilinen Ethereum'un büyük bir yükseltmesi için açık kaynak geliştirme çalışmaları devam ediyor. ⓘ
Yükseltmenin temel amacı, ağın işlem verimini şu anki saniyede yaklaşık 15 işlem hızından teorik olarak saniyede on binlerce işleme kadar çıkarmaktır. Bu, iş yükünü paralel olarak çalışan birçok blok zincirine bölerek ("parçalama" olarak adlandırılır) ve daha sonra hepsinin ortak bir fikir birliği kanıtı blok zincirini paylaşmasını sağlayarak gerçekleştirilecektir, böylece herhangi bir tekil zinciri kötü niyetle kurcalamak için ortak fikir birliğini kurcalamak gerekir, bu da saldırgana bir saldırıdan kazanabileceklerinden çok daha fazlasına mal olur. ⓘ
Ethereum 2.0 (Serenity olarak da bilinir) üç aşamada başlatılmak üzere tasarlanmıştır:
- "Faz 0" (veya "Beacon Chain") 1 Aralık 2020'de başlatıldı ve Ethereum 2.0'ın merkezi koordinasyon ve mutabakat merkezi olarak hareket edecek bir proof-of-stake (PoS) blok zinciri olan Beacon Chain'i yarattı.
- "Aşama 1" (veya "Birleştirme"), Beacon Chain'i mevcut Ethereum ağıyla birleştirecek ve mutabakat mekanizmasını iş kanıtından hisse kanıtına geçirecektir. 26 Ocak 2022 itibariyle, 2022'nin üçüncü çeyreğinde piyasaya sürülmesi beklenmektedir.
- "Faz 2" (veya "Shard zincirleri"), Ethereum 2.0'ın parçalarından biri olması beklenen mevcut Ethereum 1.0 zinciri ile shard zincirlerinde durum yürütmeyi uygulayacaktır. Parçalı zincirler ağın yükünü 64 yeni zincire yayacaktır. 22 Ocak 2022 itibariyle, 2023 yılında piyasaya sürülmesi beklenmektedir. ⓘ
Tasarım
Ethereum, blok zinciri olarak bilinen ve sürekli büyüyen bir dizi "blok" veya işlem grubu üzerinde fikir birliğine varan, izinsiz, hiyerarşik olmayan bir bilgisayar ağıdır (düğümler). Her blok, bloğun geçerli sayılması için kendisinden önce gelmesi gereken zincirin bir tanımlayıcısını içerir. Bir düğüm zincirine bir blok eklediğinde, bloktaki işlemleri listelendikleri sırayla gerçekleştirir ve böylece Ethereum hesaplarının ETH bakiyelerini ve diğer depolama değerlerini değiştirir. Toplu olarak "durum" olarak bilinen bu bakiyeler ve değerler, düğüm üzerinde blok zincirinden ayrı olarak bir Merkle ağacında tutulur. ⓘ
Her düğüm, ağın nispeten küçük bir alt kümesi olan "eşleri" ile iletişim kurar. Bir düğüm blok zincirine yeni bir işlem eklemek istediğinde, işlemin bir kopyasını eşlerinin her birine gönderir, onlar da kendi eşlerinin her birine bir kopya gönderir ve bu böyle devam eder. Bu şekilde işlem ağ boyunca yayılır. Madenci adı verilen belirli düğümler, tüm bu yeni işlemlerin bir listesini tutar ve bunları yeni bloklar oluşturmak için kullanır ve daha sonra bunları ağın geri kalanına gönderir. Bir düğüm bir blok aldığında, bloğun ve içindeki tüm işlemlerin geçerliliğini kontrol eder ve bloğu geçerli bulursa, kendi blok zincirine ekler ve tüm bu işlemleri yürütür. Blok oluşturma ve yayınlama izne tabi olmadığından, bir node belirli bir bloğun ardılı olmak için yarışan birden fazla blok alabilir. Düğüm, bunun sonucunda ortaya çıkan tüm geçerli zincirleri takip eder ve düzenli olarak en kısa olanı bırakır: Ethereum protokolüne göre, herhangi bir zamanda en uzun zincir kanonik zincir olarak kabul edilir. ⓘ
Eter
Ether, kullanıcıların yaptıkları işlemleri tutması amacıyla Ethereum’un çıkardığı temel kripto para birimidir. Gaz ödemeleri, işlemlerin hesaplama ücreti ve diğer durumlar için kullanılır. Ether ETH kodu altında listelenir ve kripto para değişimlerinde işlem görür. Yunan alfabesinde büyük Xi karakteri olan (Ξ) sembolü ile simgelenir. Aynı zamanda Ethereum dünyasında işlem ücretleri ve hesaplamaları ödemek için de kullanılır. ⓘ
| Ether ⓘ | |
|---|---|
| Birimleri | |
| Sembolü | Ξ , ETH |
| Alt birimleri | 10−9 Gwei
10−18 Wei |
| Paralar | Wei, UTXO olmayan bir programda borçlandırılan
ya da kredilendirilen hesaplardan alınan bakiyeler |
| Defteri | |
| Zaman damgası şeması | Prrof-of-Work (İş kanıtı)
Etshash |
| Hash fonksiyonu | Keccak |
| Yayınlanma | Blok ve Amca/Ommer ödülü |
| Blok Ödülü | 2 ETH (belirleyici değil) |
| Blok zamanı | Ortalama 14 - 15 saniye |
| Blok keşfi | etherscan.io |
| Dolaşan arz miktarı | 114,739,313 Ξ (20 Şubat 2021 itibarıyla) |
| Değeri | |
| Döviz kuru | 2780 $ (01 Mayıs 2022 itibarıyla) |
| Piyasa değeri | 224.876 milyar $ (20 Şubat 2021 itibarıyla) |
Ether genellikle yanlışlıkla "Ethereum" olarak adlandırılır. ⓘ
Ethereum 2.0'a geçiş Ether'in ihraç oranını düşürebilir. Şu anda toplam Ether arzı üzerinde uygulanmış bir sabit sınır bulunmamaktadır. ⓘ
Hesaplar
Ethereum'da iki tür hesap vardır: kullanıcı hesapları (harici olarak sahip olunan hesaplar olarak da bilinir) ve sözleşmeler. Her iki tür de ETH bakiyesine sahiptir, herhangi bir hesaba ETH gönderebilir, bir sözleşmenin herhangi bir genel işlevini çağırabilir veya yeni bir sözleşme oluşturabilir ve blok zincirinde ve durumda bir hesap adresi ile tanımlanır. ⓘ
Kullanıcı hesapları, işlem oluşturabilen tek hesap türüdür. Bir işlemin geçerli olabilmesi için, gönderen hesabın özel anahtarı, yani hesabın adresinin türetildiği 64 karakterlik onaltılık dize kullanılarak imzalanması gerekir. İmzayı üretmek için kullanılan algoritma ECDSA'dır. Daha da önemlisi, bu algoritma özel anahtarı bilmeden imzalayanın adresinin imzadan türetilmesine olanak tanır. ⓘ
Sözleşmeler, ilişkili kodu (bir dizi işlev ve değişken bildirimi) ve sözleşme depolaması (herhangi bir zamanda değişkenlerin değerleri) olan tek hesap türüdür. Bir sözleşme fonksiyonu argüman alabilir ve dönüş değerlerine sahip olabilir. Kontrol akışı ifadelerine ek olarak, bir işlevin gövdesi ETH gönderme, sözleşmenin depolama alanından okuma ve bu alana yazma, işlevin sonunda kaybolan geçici depolama alanı (bellek) oluşturma, aritmetik ve hash işlemleri gerçekleştirme, sözleşmenin kendi işlevlerini çağırma, diğer sözleşmelerin genel işlevlerini çağırma, yeni sözleşmeler oluşturma ve mevcut işlem ya da blok zinciri hakkında bilgi sorgulama talimatlarını içerebilir. ⓘ
Adresler
Ethereum adresleri, ECDSA açık anahtarının (kullanılan eğri secp256k1 olarak adlandırılır) Keccak-256 özetinin en sağdaki 20 baytıyla birleştirilen "0x" önekinden (onaltılık için ortak bir tanımlayıcı) oluşur. Onaltılık olarak, iki basamak bir baytı temsil eder ve bu nedenle adresler 40 onaltılık basamak içerir, örneğin 0xb794f5ea0ba39494ce839613fffba74279579268. Sözleşme adresleri de aynı biçimdedir, ancak gönderen ve oluşturma işlemi nonce'u tarafından belirlenir. ⓘ
Sanal makine
Ethereum Sanal Makinesi (EVM), Ethereum'da işlem yürütme için çalışma zamanı ortamıdır. Bir yığın, bellek, gaz bakiyesi (aşağıya bakınız), program sayacı ve tüm hesaplar için kalıcı depolama alanı (sözleşme kodu dahil) içerir. Bir işlem bir sözleşmenin işlevini çağırdığında, çağrıdaki argümanlar yığına eklenir ve EVM sözleşmenin bayt kodunu yığın işlemlerine çevirir. Yığın öğeleri bellekte veya depoda saklanabilir ve bellekten/depodan gelen veriler yığına eklenebilir. EVM, belirli bir işlem öncesi durum ve işlem için her düğümün aynı işlem sonrası durumu üretmesini sağlamak ve böylece ağ mutabakatını mümkün kılmak için düğümün bilgisayarındaki diğer dosya ve işlemlerden izole edilmiştir. EVM'nin resmi tanımı Ethereum Yellow Paper'da belirtilmiştir. EVM'ler C++, C#, Go, Haskell, Java, JavaScript, Python, Ruby, Rust, Elixir, Erlang ve yakında WebAssembly'de uygulanmıştır. ⓘ
Gaz
Gas, EVM'de işlem ücretinin hesaplanmasında kullanılan bir hesap birimidir ve bir işlemin göndericisinin işlemi blok zincirine dahil eden madenciye ödemesi gereken ETH miktarıdır. ⓘ
EVM tarafından gerçekleştirilebilecek her işlem türü, bir düğümün bu işlemi gerçekleştirmek için harcaması gereken kaynak miktarıyla (hesaplama ve depolama) kabaca orantılı olması amaçlanan belirli bir gaz maliyetiyle kodlanmıştır. Bir gönderici bir işlem oluşturduğunda, göndericinin bir gaz limiti ve gaz fiyatı belirtmesi gerekir. Gaz limiti, göndericinin işlemde kullanmak istediği maksimum gaz miktarıdır ve gaz fiyatı, göndericinin kullanılan gaz birimi başına madenciye ödemek istediği ETH miktarıdır. Gaz fiyatı ne kadar yüksek olursa, madencinin işlemi bloğuna dahil etmek için o kadar fazla teşviki olur ve böylece işlem blok zincirine daha hızlı dahil edilir. Gönderici, işlemin yürütülmesinin başlangıcında tam gaz miktarını (yani ETH bakiyesi şu miktarda borçlandırılır: gaz limiti × gaz fiyatı) önceden satın alır ve sonunda kullanılmayan gaz için geri ödeme yapılır. Herhangi bir noktada işlemin bir sonraki işlemi gerçekleştirmek için yeterli gaza sahip olmaması durumunda, işlem geri alınır ancak gönderene yalnızca kullanılmayan gaz için para iadesi yapılır. Gaz fiyatları genellikle ETH'nin 10-9 ETH'ye eşit bir alt birimi olan Gwei cinsinden belirlenir. ⓘ
Bu ücret mekanizması, işlem spam'lerini azaltmak, sözleşme yürütme sırasında sonsuz döngüleri önlemek ve ağ kaynaklarının piyasa temelli tahsisini sağlamak için tasarlanmıştır. ⓘ
Yönetişim
Yönetişimimiz doğası gereği sosyaldir, topluluk içinde daha bağlantılı olan insanlar daha fazla güce, bir tür yumuşak güce sahiptir.
Vlad Zamfir, Ethereum çekirdek geliştiricisi, The New Yorker
Ekim 2015'te, Ethereum İyileştirme Önerisi (EIP) olarak EIP-1 üzerinde standartlaştırılmış bir geliştirme yönetişimi önerildi. Çekirdek geliştirme grubu ve topluluk, süreç tarafından düzenlenen bir EIP ile fikir birliği kazanacaktı. ⓘ
Zorluk bombası
Zorluk bombası, belirli bir bloğa ulaşıldıktan sonra bir bloğun madenciliğinin zorluğunun zaman içinde katlanarak artmasına neden olan bir Ethereum protokolü özelliğidir ve amacı protokoldeki yükseltmeleri teşvik etmek ve madencilerin yükseltmeler üzerinde çok fazla kontrole sahip olmasını önlemektir. Protokol yükseltildikçe, zorluk bombası tipik olarak zaman içinde daha da ileri itilir. Protokol en başından beri bir zorluk bombası içeriyordu ve bomba birkaç kez geri itildi. Başlangıçta, öncelikle madencileri ağın tasarımından tamamen çıkaran bir yükseltme olan proof of work'ten proof of stake'e başarılı bir yükseltme sağlamak için yerleştirilmiştir. Madencilik zorluğunun arttığı dönem "Buzul Çağı" olarak bilinir. ⓘ
Bitcoin ile Karşılaştırma
Bitcoin'in birincil kullanım alanı bir değer deposu ve dijital para birimidir. Ether de dijital bir para birimi ve değer deposu olarak kullanılabilir, ancak Ethereum ağı aynı zamanda merkezi olmayan uygulamalar ve akıllı sözleşmeler oluşturmayı ve çalıştırmayı da mümkün kılar. Bloklar, Bitcoin'de yaklaşık her 10 dakikada bir doğrulanırken Ethereum'da yaklaşık her 12 saniyede bir doğrulanır. Ek olarak, Bitcoin 21.000.000 jetonluk sabit bir arza sahipken, Ether'in arz sınırı yoktur. Ether ve Bitcoin'in her ikisi de iş kanıtı ile çıkarılır ve kripto para borsalarından satın alınabilir. ⓘ
Uygulamalar
EVM'nin komut seti Turing-tamdır. Ethereum'un popüler kullanımları arasında çeşitli özelliklere sahip değiştirilebilir (ERC20) ve değiştirilemez (ERC721) tokenlerin oluşturulması, kitle fonlaması (örn. ilk madeni para teklifleri), merkezi olmayan finans, merkezi olmayan borsalar, merkezi olmayan özerk kuruluşlar (DAO'lar), oyunlar, tahmin pazarları ve kumar yer almaktadır. ⓘ
Sözleşme kaynak kodu
Ethereum'un akıllı sözleşmeleri üst düzey programlama dillerinde yazılır ve daha sonra EVM bayt koduna derlenir ve Ethereum blok zincirine dağıtılır. Solidity (C ve JavaScript'e benzerlik gösteren bir dil kütüphanesi), Serpent (Python'a benzer, ancak kullanımdan kaldırılmıştır), Yul (çeşitli farklı arka uçlara derlenebilen bir ara dil - EVM 1.0, EVM 1.5 ve eWASM planlanmaktadır), LLL (düşük seviyeli Lisp benzeri bir dil) ve Mutan (Go tabanlı, ancak kullanımdan kaldırılmıştır) dillerinde yazılabilirler. Ayrıca Vyper (güçlü tipli Python türevi karar verilebilir bir dil) adlı araştırma odaklı bir dil de geliştirilmektedir. Kaynak kodu ve derleyici bilgileri genellikle sözleşmenin piyasaya sürülmesiyle birlikte yayınlanır, böylece kullanıcılar kodu görebilir ve zincir üzerindeki bayt koduna derlendiğini doğrulayabilir. ⓘ
Akıllı sözleşmelerin halka açık bir blok zincirinde kullanılmasıyla ilgili bir sorun, güvenlik açıkları da dahil olmak üzere hataların herkes tarafından görülebilmesi ancak hızlı bir şekilde düzeltilememesidir. Bunun bir örneği 2016 yılında DAO'ya yapılan ve hızlı bir şekilde durdurulamayan ya da tersine çevrilemeyen saldırıdır. ⓘ
Önemsiz olmayan özellikleri ifade etmek ve kanıtlamak için resmi doğrulamanın nasıl kullanılacağına dair araştırmalar devam etmektedir. Bir Microsoft Araştırma raporu, sağlam akıllı sözleşmeler yazmanın pratikte son derece zor olabileceğini belirtmiş ve bu sorunu göstermek için DAO saldırısını kullanmıştır. Raporda, Microsoft'un sözleşmeleri doğrulamak için geliştirdiği araçlar ele alınmış ve yayınlanan sözleşmelerin büyük ölçekli bir analizinin yaygın güvenlik açıklarını ortaya çıkarmasının muhtemel olduğu belirtilmiştir. Raporda ayrıca, bir Solidity programının ve EVM kodunun eşdeğerliğini doğrulamanın mümkün olduğu belirtilmiştir. ⓘ
ERC-20 tokenleri
ERC-20 (Ethereum Request-for-Comments #20) Token Standardı, Ethereum blok zincirinde değiştirilebilir tokenlara izin verir. Fabian Vogelsteller tarafından Kasım 2015'te önerilen standart, akıllı sözleşmelerdeki tokenler için bir API uygulamaktadır. Standart, tokenların bir hesaptan diğerine aktarılmasını, bir hesabın mevcut token bakiyesinin alınmasını ve ağda mevcut olan toplam token arzının alınmasını içeren işlevler sağlar. ERC-20 süreçlerini doğru şekilde uygulayan akıllı sözleşmeler ERC-20 Token Sözleşmeleri olarak adlandırılır ve Ethereum'da oluşturulan tokenları takip ederler. Çok sayıda kripto para ERC-20 tokenları olarak piyasaya sürülmüş ve ilk coin arzları yoluyla dağıtılmıştır. ERC-20 tokenlarını göndermek için ücretler Ether ile ödenmelidir. ⓘ
Değiştirilebilir olmayan tokenler (NFT'ler)
Ethereum ayrıca, değiştirilemez tokenler (NFT'ler) olarak adlandırılan benzersiz ve bölünemez tokenlerin oluşturulmasına da izin verir. Bu tür tokenlar benzersiz olduklarından, koleksiyon ürünleri, dijital sanat, spor hatıraları, sanal gayrimenkul ve oyunlardaki öğeler gibi şeyleri temsil etmek için kullanılmışlardır. İlk NFT projesi, takas edilebilir ve özelleştirilebilir altıgen karolardan oluşan bir 3D harita olan Etheria, Ekim 2015'te ağa dağıtıldı ve aynı yılın Kasım ayında DEVCON1'de canlı olarak gösterildi. 2021 yılında Christie's, Beeple'ın NFT'li bir dijital görüntüsünü 69,3 milyon ABD dolarına satarak, o dönemde açık artırma fiyatları açısından yaşayan en değerli üçüncü sanatçı haline getirdi, ancak gözlemciler hem alıcının hem de satıcının sanatçının eserine olan talebi artırmakta çıkarları olduğunu belirttiler. Blok zinciri tabanlı sanal dünyalardaki araziler, binalar ve avatarlar da NFT olarak alınıp satılabilmekte ve bazen yüz binlerce dolara alıcı bulabilmektedir. ⓘ
Merkezi olmayan finans
Merkezi olmayan finans (DeFi) Ethereum'un bir kullanım alanıdır. Merkezi olmayan bir mimaride, şirketlerin ve hükümetlerin kontrolü dışında, kullanıcıların faiz kazanmasını sağlayan para piyasası fonları gibi geleneksel finansal araçlar sunar. Merkezi olmayan finans uygulamalarına genellikle, kullanıcıların bir web sitesi aracılığıyla Ethereum blok zinciriyle doğrudan etkileşime girmesine olanak tanıyan MetaMask gibi Web3 özellikli bir tarayıcı uzantısı veya uygulaması aracılığıyla erişilir. Bu DApp'lerin çoğu, karmaşık finansal hizmetler oluşturmak için birbirine bağlanabilir ve birlikte çalışabilir. ⓘ
DeFi platformlarına örnek olarak MakerDAO ve Compound verilebilir. Ethereum üzerinde tokenlar için merkezi olmayan bir borsa olan Uniswap, 2020 yılında 20 milyon ABD doları likiditeden 2,9 milyar ABD dolarına yükselmiştir. Ekim 2020 itibarıyla, çeşitli DeFi protokollerine 11 milyar ABD dolarının üzerinde yatırım yapılmıştır. Ek olarak, belirli DeFi protokolleri "sarmalama" adı verilen bir süreç aracılığıyla çeşitli varlıkların (Bitcoin, altın ve petrol gibi) sentetik versiyonlarının Ethereum'da alınıp satılabilmesine ve ayrıca Ethereum'un tüm büyük cüzdanları ve uygulamalarıyla uyumlu olmasına olanak tanır. ⓘ
Kurumsal yazılım
Halka açık Ethereum zincirinden bağımsız Ethereum tabanlı yazılım ve ağlar, kurumsal yazılım şirketleri tarafından test edilmektedir. İlgili taraflar arasında Microsoft, IBM, JPMorgan Chase, Deloitte, R3 ve Innovate UK (sınır ötesi ödemeler prototipi) bulunmaktadır. Barclays, UBS, Credit Suisse, Amazon, Visa ve diğer şirketler de Ethereum ile denemeler yapmaktadır. ⓘ
İzinli defterler
Ethereum tabanlı izinli blok zinciri varyantları çeşitli projeler için kullanılmakta ve araştırılmaktadır:
- 2017 yılında JPMorgan Chase, "Quorum" olarak adlandırılan Ethereum blok zincirinin izinli bir varyantı üzerinde JPM Coin geliştirmeyi önerdi. Bu "türevlerin ve ödemelerin karıştırılması alanında özel ve kamu arasındaki çizgiyi belirlemek için tasarlanmıştır. Buradaki fikir, kimliklerini ya da işlemlerinin ayrıntılarını kamuoyuna açıklamak istemeyen tarafların mahremiyetini korurken, finansal gelişmelere kesintisiz erişime ihtiyaç duyan düzenleyicileri tatmin etmektir."
- Royal Bank of Scotland, Ethereum dağıtık defter ve akıllı sözleşme platformunu temel alan bir Takas ve Hesaplaşma Mekanizması (CSM) kurduğunu duyurdu. ⓘ
Performans
Ethereum'da, tüm akıllı sözleşmeler blok zincirinin her düğümünde halka açık olarak saklanır ve bunun bir maliyeti vardır. Bir blok zinciri olması, tasarım gereği güvenli olduğu anlamına gelir; yüksek Bizans hata toleransına sahip dağıtılmış bir bilgi işlem sistemi örneğidir. Her yeni işlem, bir zincirdeki önceki ve gelecekteki bloklara bağlı olan yeni bir bloğa kaydedilir. Bir işlemi/bloku kurcalamak isteyen dolandırıcıların önceki ve sonraki tüm blokları kurcalaması gerekir ki bu mümkündür ancak son derece zordur. ⓘ
Dezavantajı ise her düğümün tüm akıllı sözleşmeleri gerçek zamanlı olarak hesaplaması nedeniyle performans sorunlarının ortaya çıkmasıdır. Ocak 2016 itibariyle Ethereum protokolü saniyede yaklaşık 25 işlem gerçekleştirebilmektedir. Buna karşılık Visa ödeme platformu saniyede 45.000 ödeme gerçekleştirmektedir. Bu durum bazılarının Ethereum'un ölçeklenebilirliğini sorgulamasına yol açmıştır. 19 Aralık 2016'da Ethereum ilk kez bir günde bir milyon işlemi aştı. Visa da NFT ve Ethereum işlemlerini gerçekleştirmeye ilgi duyduğunun sinyallerini verdi. ⓘ
Ethereum mühendisleri hesaplamaların parçalanması üzerinde çalışmaktadır ve bir sonraki adım (Ethereum 2) Kasım 2017'de Ethereum'un Devcon 3'ünde sunulmuştur. ⓘ
Ethereum'un blok zinciri Merkle ağaçlarını güvenlik nedenleriyle, ölçeklenebilirliği artırmak ve işlem hashini optimize etmek için kullanır. Herhangi bir Merkle ağacı uygulamasında olduğu gibi, bu da depolama tasarrufu, küme üyeliği kanıtları ("Merkle kanıtları" olarak adlandırılır) ve hafif istemci senkronizasyonu sağlar. Ağ, 2017'de Cryptokitties ile ilgili olduğu gibi tıkanıklık sorunlarıyla karşı karşıya kalmıştır. ⓘ
Çevresel etki
Diğer kripto para birimleri gibi Ethereum da çevresel etkileri nedeniyle yoğun bir şekilde eleştirilmektedir. Ethereum yıllık olarak 112 Terawatt saat (TWh) elektrik enerjisi kullanmakta ve 53 megaton CO2 karbon ayak izine sahiptir. Tek bir Ethereum işlemi 262 kWh kullanır, bu da bir ABD evinin bir çalışma haftasında kullandığıyla karşılaştırılabilir. Ethereum, Ethereum 2.0 ile enerji israfına neden olan madenciliği ortadan kaldıracak olan iş kanıtından hisse kanıtına geçerek çevresel etkisini %99 oranında azaltma sözü vermiştir. ⓘ
Tarih
Kilometre taşları
| Sürüm | Kod adı | Yayın tarihi ⓘ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Eski sürüm | Olimpiyat | Mayıs 2015 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Eski sürüm | Sınır | 30 Temmuz 2015 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Eski sürüm | Homestead | 14 Mart 2016 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gelecek dağıtım | (VByzantium) Metropolis | 16 Ekim 2017 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gelecek dağıtım | (VConstantinople)Metropolis | Belirlenecek | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gelecek dağıtım | Huzur | Belirlenecek | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Eski sürüm Son sürüm Gelecek dağıtım | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ethereum platformunun çeşitli prototipleri bu kuruluş tarafından kavram kanıtlamanın bir parçası olarak Frontier ağı öncesinde geliştirilmiştir. “Olympic” adlı prototip, halka açık beta ön sürümü ile çıkan son prototipti. Olympic ağı, kullanıcılarına Ethereum blok zincirinde buldukları hatalar karşılığında 25000 ether sağladı."Frontier" Temmuz 2015'te Ethereum platformunun geçici deneysel sürümü olarak çıktı. ⓘ
"Homestead" ilk yazılım döngüsü ürünü olarak düşünülebilir. Satın alma ve satma süreçlerinin güvenlik iyileştirmelerini içeren bir üründür. ⓘ
Özellikleri
Diğer kripto paralar gibi her bir ether’in doğrulanması, kriptografi kullanılarak korunan blok zinciri ile yapılmaktadır. Tasarım olarak blok zinciri, veri değişikliklerinin engellenmesini karşı dirençli yapılmıştır. Karşılıklı olarak yapılan işlemlerin kayıtları açık olarak tutulmakta ve doğrulanmaktadır. Bitcoin’den farklı olarak Ethereum kullanıcıların hesap ve bakiyelerini durum geçişleri olarak adlandırılan bir yöntem ile yönetmektedir. ⓘ
Arz durumu
2018 Ocak itibari ile toplam Ethereum temini 98 milyon Ξ olmuştur. 2017 yılında Ethereum madenciliği, toplam arzda %10’luk artışa denk gelen 9.2 milyon yeni Ethereum üretti. Casper FFG ve CBC ’nin enflasyon oranını %0.5 ila %2 arasında azaltması bekleniyor. Ethereum’un toplam tedarikinde şu anda uygulanmış sert bir tepe yoktur, ancak belirli bir noktada sona ermesi ve deflasyonist olması beklenmektedir. ⓘ
|
| 27 Ocak 2018 itibarıyla, milyarlarca ABD doları cinsinden kripto paranın piyasa kapitalizasyonu |
|---|
Uygulamalar
Ethereum blok zinciri uygulamaları genellikle merkezi olmayan Ethereum Sanal Makinesi'ne ve akıllı sözleşmelere dayandığından, DApps (merkezi olmayan uygulama) olarak adlandırılır. ⓘ
Ocak 2018 itibarıyla, yüzlerce geliştirme aşamasında olan, 250’den fazla DApps vardır. ⓘ
Ethereum forkları
Ethereum blok zinciri üzerine farklı fikir ayrılıkları yüzünden hard fork, soft fork ve yan zincir şeklinde çalışarak yen bir zincir oluşturan projeler:
- Ethereum Klasik (ETC)
- Expanse
- Ethereum Fog
- EtherZero ⓘ