NFT
Değiştirilemez bir token (NFT), bir tür dağıtılmış defter olan blok zincirinde depolanan dijital verilerden oluşan bir finansal menkul kıymettir. Bir NFT'nin mülkiyeti blok zincirine kaydedilir ve sahibi tarafından devredilebilir, bu da NFT'lerin satılmasına ve ticaretinin yapılmasına olanak tanır. NFT'ler herkes tarafından oluşturulabilir ve oluşturmak için çok az kodlama becerisi gerektirir veya hiç gerektirmez. NFT'ler tipik olarak fotoğraf, video ve ses gibi dijital dosyalara referanslar içerir. NFT'ler benzersiz şekilde tanımlanabilir varlıklar olduklarından, değiştirilebilir olan kripto paralardan farklıdırlar. ⓘ
NFT'lerin savunucuları, NFT'lerin kamuya açık bir orijinallik sertifikası veya sahiplik kanıtı sağladığını iddia etmektedir, ancak bir NFT tarafından aktarılan yasal haklar belirsiz olabilir. Blok zinciri tarafından tanımlandığı şekliyle bir NFT'nin sahipliğinin kendine özgü bir yasal anlamı yoktur ve ilişkili dijital dosyası üzerinde telif hakkı, fikri mülkiyet hakları veya diğer yasal hakları zorunlu olarak vermez. Bir NFT, ilişkili dijital dosyasının paylaşılmasını veya kopyalanmasını kısıtlamaz ve aynı dosyalara atıfta bulunan NFT'lerin oluşturulmasını engellemez. ⓘ
NFT pazarı 2020-2021 yılları arasında önemli ölçüde büyüdü: 2021'de NFT ticareti, 2020'nin toplam 82 milyon dolarına göre %21.000 artışla 17 milyar doların üzerine çıktı. NFT'ler spekülatif yatırımlar olarak kullanıldı ve blok zinciri işlemlerini doğrulamakla ilişkili enerji maliyeti ve karbon ayak izinin yanı sıra sanat dolandırıcılıklarında sıkça kullanılmaları nedeniyle artan eleştirilere maruz kaldılar. NFT piyasası aynı zamanda bir ekonomik balon veya saadet zinciri ile de karşılaştırılmıştır. Mayıs 2022 itibarıyla, NFT piyasasının çökmeye başladığı görülmüştür. ⓘ
2021 yılında, NFT kullanımına olan ilgi artmıştır. Ethereum, Flow ve Tezos gibi blok zincirlerinin, NFT'leri destekleme konusunda kendi standartları vardır, ancak her biri, temsil edilen dijital öğenin özgün bir şekilde benzersiz olmasını sağlamak için çalışır. NFT'ler artık sanat, müzik, spor ve diğer popüler eğlencelerdeki dijital varlıkları metalaştırmak için kullanılıyor. Çoğu NFT, Ethereum blok zincirinin bir parçasıdır; ancak, diğer blok zincirleri kendi NFT sürümlerini uygulayabilir. ⓘ
Özellikleri
NFT, blok zinciri adı verilen bir tür dijital defterde saklanan, satılabilen ve ticareti yapılabilen bir veri birimidir. NFT resimler, sanat, müzik ve spor olayları gibi belirli bir dijital veya fiziksel varlıkla ilişkilendirilebilir ve varlığı belirli bir amaç için kullanmak üzere lisans hakları verebilir. Bir NFT (ve varsa, dayanak varlığı kullanmak, kopyalamak veya görüntülemek için ilgili lisans) dijital piyasalarda alınıp satılabilir. NFT ticaretinin yasal olmayan doğası, genellikle varlık üzerinde yasal bir dayanağı olmayan gayriresmi bir mülkiyet değişimiyle sonuçlanır ve bu nedenle genellikle bir statü sembolü olarak kullanılmaktan çok daha fazlasını vermez. ⓘ
NFT'ler kriptografik tokenlar gibi işlev görür, ancak Bitcoin veya Ethereum gibi kripto paraların aksine, NFT'ler karşılıklı olarak değiştirilemez ve dolayısıyla takas edilemez. (Tüm bitcoinler eşit olsa da, her NFT farklı bir dayanak varlığı temsil edebilir ve dolayısıyla farklı bir değere sahip olabilir). NFT'ler, blok zincirleri kriptografik karmalar (bir veri kümesini tanımlayan karakter kümeleri) içeren kayıtları önceki kayıtlarla birleştirerek tanımlanabilir veri bloklarından oluşan bir zincir oluşturduğunda yaratılır. Bu kriptografik işlem süreci, NFT sahipliğini izleyen dijital bir imza sağlayarak her dijital dosyanın kimlik doğrulamasını sağlar. NFT kayıtlarının bir parçası olan ve örneğin ilgili sanat eserinin nerede depolandığına dair ayrıntılara işaret edebilen veri bağlantıları, bağlantı çürümesinden etkilenebilir. ⓘ
Telif hakkı
Bir NFT yalnızca bir dijital varlığın sahiplik kanıtını temsil eder ve sahibinin NFT'nin temsil ettiği iddia edilen dijital varlık üzerinde fikri mülkiyet haklarına sahip olduğu anlamına gelmez. Bir kişi kendi eserini temsil eden bir NFT satabilir ancak alıcı bu eserin telif hakkını almak zorunda değildir ve satıcının aynı eserin başka NFT kopyalarını oluşturması yasak değildir. Hukukçu Rebecca Tushnet'e göre, "Bir anlamda alıcı, sanat dünyasının satın aldığını düşündüğü şeyi satın almış olur. Açıkça devredilmediği sürece, temel eserin telif hakkına kesinlikle sahip değildirler." ⓘ
Bored Apes gibi bazı NFT projeleri, münferit görüntülerin fikri mülkiyet haklarını ilgili sahiplerine açıkça devretmektedir. NFT koleksiyonu CryptoPunks, başlangıçta NFT sahiplerinin ilgili dijital sanat eserlerini ticari kullanım için kullanmasını yasaklayan, ancak daha sonra koleksiyonun ana şirketinin satın alınması üzerine bu tür kullanıma izin veren bir projeydi. ⓘ
Tarihçe
Bilinen ilk "NFT" olan Quantum, Kevin McCoy ve Anil Dash tarafından Mayıs 2014'te oluşturulmuştur. McCoy'un eşi Jennifer tarafından çekilen bir video klipten oluşmaktadır. McCoy videoyu Namecoin blok zincirine kaydettirdi ve New York'taki New Museum'da Seven on Seven konferansı için canlı bir sunum sırasında Dash'e 4 dolara sattı. McCoy ve Dash bu teknolojiyi "paraya dönüştürülmüş grafikler" olarak adlandırdı. Bu, değiştirilemeyen, takas edilebilen bir blok zinciri işaretini, zincir üzerindeki meta veriler (Namecoin tarafından etkinleştirilen) aracılığıyla bir sanat eserine açıkça bağladı. Bu, diğer blok zincirlerinin ve Counterparty'nin çok birimli, değiştirilebilir, metadata içermeyen "renkli paraları" ile tezat oluşturmaktadır. ⓘ
Ekim 2015'te, ilk NFT projesi olan Etheria, Ethereum blok zincirinin piyasaya sürülmesinden üç ay sonra, Ethereum'un ilk geliştirici konferansı olan Londra'daki DEVCON 1'de başlatıldı ve gösterildi. Etheria'nın 457 satın alınabilir ve takas edilebilir altıgen karosunun çoğu, NFT'lere olan ilginin yeniden arttığı 13 Mart 2021'e kadar beş yıldan fazla bir süre satılmadı. 24 saat içinde, her biri 1 ETH'ye (lansman sırasında 0,43 ABD doları) kodlanmış mevcut sürümün ve önceki bir sürümün tüm karoları toplam 1,4 milyon ABD dolarına satıldı. ⓘ
"NFT" terimi, ilk kez 2017 yılında Ethereum GitHub üzerinden önerilen ERC-721 standardıyla birlikte, o yıl çeşitli NFT projelerinin başlatılmasının ardından daha geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Standart, Curio Cards, CryptoPunks (Amerikan stüdyosu Larva Labs tarafından Ethereum blok zincirinde yayınlanan benzersiz çizgi film karakterlerinin ticaretini yapan bir proje) ve nadir Pepe ticaret kartları da dahil olmak üzere çeşitli NFT projelerinin başlatılmasıyla aynı zamana denk geldi. ⓘ
2017 tarihli çevrimiçi oyun CryptoKitties, takas edilebilir kedi NFT'leri satarak kârlı hale geldi ve başarısı kamuoyunun dikkatini NFT'lere çekti. ⓘ
NFT piyasası 2020 yılında hızlı bir büyüme yaşadı ve değeri üç katına çıkarak 250 milyon ABD dolarına ulaştı. 2021'in ilk üç ayında, NFT'ler için 200 milyon ABD dolarından fazla harcama yapıldı. ⓘ
2020 yılında, ABD Patent ve Ticari Marka Ofisi NFT'ler için üç ticari marka başvurusu aldı. 2021'de ticari marka başvurularının sayısı 1200'ün üzerine çıktı. Ocak 2022'de, ABD Patent ve Ticari Marka Ofisi NFT ile ilgili 450 ticari marka başvurusu aldı. NYSE, Star Trek, Panera, Walmart, Elvis Presley, Sports Illustrated, Ticketmaster ve Yahoo, NFT'ler için ticari marka haline getirilen markaların büyüyen listesinde yer alıyor. 2021'in ilk aylarında, bir dizi yüksek profilli satış ve sanat müzayedesinin ardından NFT'lere olan ilgi arttı. ⓘ
Mayıs 2022'de The Wall Street Journal, NFT piyasasının "çökmekte" olduğunu bildirdi. Günlük NFT token satışları Eylül 2021'e kıyasla %92 azalmış ve NFT piyasasındaki aktif cüzdan sayısı Kasım 2021'e kıyasla %88 düşmüştü. Journal, yükselen faiz oranlarının finans piyasalarındaki riskli bahisleri etkilediğini belirtirken, "NFT'ler en spekülatif olanlar arasında yer alıyor" dedi. ⓘ
Kullanım Alanları
Yaygın olarak ilişkili dosyalar
NFT'ler, dijital bir dosya varlığına bağlanan dijital jetonları takas etmek için kullanılmaktadır. Bir NFT'nin mülkiyeti genellikle böyle bağlantılı bir dijital varlığı kullanma lisansıyla ilişkilendirilir, ancak genellikle alıcıya telif hakkı vermez. Bazı anlaşmalar yalnızca kişisel, ticari olmayan kullanım için bir lisans verirken, diğer lisanslar temel dijital varlığın ticari kullanımına da izin verir. ⓘ
Dijital sanat
Dijital sanat, NFT'ler için yaygın bir kullanım alanıdır. Dijital sanatla bağlantılı NFT'lerin yüksek profilli müzayedeleri kamuoyunun büyük ilgisini çekmiştir. Sanatçı Pak'ın Merge adlı eseri 91,8 milyon ABD$'lık açık artırma fiyatıyla en pahalı NFT olurken, sanatçı Mike Winkelmann'ın (profesyonel olarak Beeple olarak bilinir) Everydays: the First 5000 Days adlı eseri 69,3 milyon ABD$ ile 2021'de en pahalı ikinci NFT olmuştur. ⓘ
Bored Apes, EtherRocks ve CryptoPunks gibi bazı NFT koleksiyonları, bir dizi basit resim bileşeninin farklı kombinasyonlarda bir araya getirilmesiyle birçok farklı görüntünün oluşturulduğu üretken sanat örnekleridir. ⓘ
Mart 2021'de blockchain şirketi Injective Protocol, İngiliz grafiti sanatçısı Banksy'den Morons (White) başlıklı 95.000 dolarlık orijinal bir serigrafi baskısı satın aldı ve bunu çakmakla yakan birini filme aldı. Videoyu bir NFT olarak basmış ve satmışlardır. Eseri yok eden ve kendilerine "Burnt Banksy" adını veren kişi, bu eylemi fiziksel bir sanat eserini NFT alanına aktarmanın bir yolu olarak tanımladı. ⓘ
Dijital eserler konusunda uzmanlaşan Amerikalı küratör ve sanat tarihçisi Tina Rivers Ryan, sanat müzelerinin NFT'lerin "kalıcı kültürel önemi" olduğuna ikna olmadığını söyledi. Ryan, NFT'leri dot-com balonundan önceki net sanat modasına benzetiyor. Sotheby's, Christie's gibi müzayede evleri ve dünya çapında çeşitli müze ve galeriler Refik Anadol, Dangiuz ve Sarah Zucker gibi dijital sanatçılarla işbirlikleri ve ortaklıklar kurarak dijital sanat eserleriyle ilişkili NFT'leri (NFT platformları aracılığıyla) satmaya ve bu sanat eserlerini (ilgili NFT'lerle ilişkili olarak) hem sanal galerilerde hem de gerçek hayattaki ekranlarda, monitörlerde ve TV'lerde sergilemeye başlamış olsalar da, çalıntı ve sahte dijital eserlerin NFT olarak satılmasını önleyecek merkezi bir kimlik doğrulama aracı mevcut değil. ⓘ
Mayıs 2020'de sanatçı Krista Kim tarafından yaratılan mimari bir NFT olan Mars House, 2021'de 288 Ether'e (ETH) satıldı - o tarihte ABD doları cinsinden 524.557,79 dolara denk geliyordu. ⓘ
Oyunlar
NFT'ler dijital arsalar gibi oyun içi varlıkları temsil edebilir. Bazı yorumcular, oyun geliştiricisinin izni olmadan üçüncü taraf pazar yerlerinde alınıp satılabilen bu varlıkları oyun geliştiricisi yerine "kullanıcı tarafından" kontrol ediliyor olarak tanımlamaktadır. ⓘ
- CryptoKitties, oyuncuların sanal kedileri evlat edindikleri ve takas ettikleri erken başarılı bir blok zinciri çevrimiçi oyunuydu. Oyun içinde NFT'lerden para kazanılması 12,5 milyon dolarlık bir yatırım toplamış ve bazı kediciklerin her biri 100.000 doların üzerinde satılmıştır. Başarısının ardından CryptoKitties, Ocak 2018'de oluşturulan (ve Haziran ayında son halini alan) ERC-721 standardına eklendi. Benzer bir NFT tabanlı çevrimiçi oyun olan Axie Infinity, Mart 2018'de piyasaya sürüldü.
- Ekim 2021'de Valve Corporation, değer veya oyun eserlerini takas etmek için blockchain teknolojisi veya NFT kullanan uygulamaları Steam platformundan yasakladı.
- Aralık 2021'de Ubisoft, "insanların kripto para kullanarak yapay olarak az bulunan dijital öğeleri satın almasına olanak tanıyan bir NFT girişimi" olan Ubisoft Quartz'ı duyurdu. Duyuru, o zamandan beri listeden kaldırılan YouTube duyuru videosu üzerinde %96'lık bir beğenmeme oranıyla eleştirilere yol açtı. Bazı Ubisoft geliştiricileri de duyuruyla ilgili endişelerini dile getirdi. Oyun Geliştiricileri Konferansı'nın 2022 yıllık raporunda, ankete katılan geliştiricilerin yüzde 70'inin stüdyolarının NFT'leri veya kripto para birimini oyunlarına entegre etmekle ilgilenmediğini söylediği belirtildi.
- Bazı lüks markalar çevrimiçi video oyunu kozmetikleri için NFT basmıştır. Kasım 2021'de Morgan Stanley, bu kullanımın 2030 yılına kadar milyarlarca dolarlık bir pazar haline gelebileceğini öne süren bir not yayınladı. ⓘ
Müzik
Şubat 2021'de, NFT'lerin müzik endüstrisinde yaklaşık 25 milyon ABD doları gelir sağladığı ve sanatçıların NFT token olarak sanat eseri ve müzik sattığı bildirildi. 28 Şubat 2021'de elektronik dans müzisyeni 3LAU, Ultraviolet albümünün üçüncü yıl dönümü anısına toplam 11,7 milyon ABD doları karşılığında 33 NFT'den oluşan bir koleksiyon sattı. 3 Mart 2021'de Kings of Leon albümü When You See Yourself'in tanıtımı için bir NFT yapıldı. NFT kullanan diğer müzisyenler arasında Amerikalı rapçi Lil Pump, Grimes, plak yapımcısı Mike Dean ile işbirliği yapan görsel sanatçı Shepard Fairey ve rapçi Eminem yer alıyor. ⓘ
Film
- Mayıs 2018'de 20th Century Fox, Atom Tickets ile ortaklık kurdu ve filmi tanıtmak için sınırlı sayıda Deadpool 2 dijital posteri yayınladı. Posterler OpenSea ve GFT borsasından temin edilebildi. Mart 2021'de Adam Benzine'in 2015 yapımı Claude Lanzmann: Spectres of the Shoah belgeseli, NFT olarak açık artırmaya çıkarılan ilk sinema ve belgesel filmi oldu.
- Film endüstrisinde NFT'lerin kullanıldığı diğer projeler arasında Godzilla vs. Kong için özel bir NFT sanat eseri koleksiyonunun yayınlanacağının duyurulması ve yönetmen Kevin Smith'in Nisan 2021'de yakında çıkacak korku filmi Killroy Was Here'ın NFT olarak yayınlanacağını duyurması yer alıyor. Rick Dugdale'in yönettiği ve Anthony Hopkins'in başrolünde oynadığı 2021 yapımı Zero Contact filmi de NFT olarak yayınlandı.
- Nisan 2021'de, Gregg Leonard tarafından bestelenen Triumph filminin müziğiyle ilişkili bir NFT, bir uzun metrajlı film müziği için basılan ilk NFT oldu.
- Kasım 2021'de film yönetmeni Quentin Tarantino, Pulp Fiction'ın kesilmemiş sahnelerine dayanan yedi NFT yayınladı. Miramax daha sonra film haklarının ihlal edildiğini ve Tarantino ile 1993 yılında yapılan orijinal sözleşmenin kendilerine Pulp Fiction ile ilgili olarak NFT basma hakkı verdiğini iddia ederek dava açtı. ⓘ
Diğer ilişkili dosyalar
- Bir dizi internet memi, yaratıcıları ya da özneleri tarafından basılıp satılan NFT'lerle ilişkilendirilmiştir. Örnekler arasında bir Shiba Inu köpeği resmi olan Doge'un yanı sıra Charlie Bit My Finger, Nyan Cat ve Disaster Girl yer almaktadır.
- Genellikle metaverses olarak pazarlanan bazı sanal dünyalar, sanal eşyaların ve sanal gayrimenkullerin ticareti için bir araç olarak NFT'leri kullanmaktadır.
- Bazı pornografik eserler NFT olarak satılmıştır, ancak NFT pazar yerlerinin pornografik materyallere yönelik düşmanlığı, içerik oluşturucular için önemli dezavantajlar ortaya çıkarmıştır.
- Mayıs 2021'de UC Berkeley, Nobel Ödüllü iki buluşun patent açıklamaları için NFT'leri açık artırmaya çıkaracağını duyurdu: CRISPR-Cas9 gen düzenleme ve kanser immünoterapisi. Üniversite bu buluşların patentlerine sahip olmaya devam edecek; NFT'ler yalnızca üniversite tarafından araştırmacıların buluşları açıklamaları için kullanılan bir iç form olan üniversite patent açıklama formuyla ilgilidir.
- Kredilendirilen ilk siyasi protesto NFT'si ("Çağdaş Litvanya'yı Simgeleyen Nazi Anıtının Yıkılması") Profesör Stanislovas Tomas tarafından 8 Nisan 2019 tarihinde çekilen ve 29 Mart 2021 tarihinde basılan bir videoydu. Videoda Tomas, Litvanya Bilimler Akademisi'nde bulunan ve Nazi savaş suçlusu Jonas Noreika'yı onurlandıran devlet destekli bir Litvanya plaketini yok etmek için bir balyoz kullanıyor.
- 2020 yılında CryptoKitties geliştiricisi Dapper Labs, basketbol özetleriyle bağlantılı NFT'lerin satın alınmasına olanak tanıyan NBA TopShot projesini piyasaya sürdü. Proje Flow blok zincirinin üzerine inşa edilmiştir.
- Mart 2021'de Twitter'ın kurucusu Jack Dorsey'in ilk tweet'inin NFT'si 2,9 milyon dolara satıldı. Aynı NFT 2022'de 48 milyon dolardan satışa sunuldu, ancak yalnızca 280 dolarlık bir üst teklif elde etti. ⓘ
NFT pazarlarından pornografik malzemeye yönelik düşmanlık, içerik oluşturucular için önemli dezavantajlar oluştursa da, bazı porno yıldızları, pornografik çalışmalarını da tokenize ederek müşterileri için benzersiz içeriklerin satışına izin verdi. ⓘ
Spekülasyonlar
Dijital koleksiyon ve sanat eserlerini temsil eden NFT'ler spekülatif bir varlıktır. NFT satın alma dalgası, Dot-com balonuyla da karşılaştıran uzmanlar tarafından ekonomik bir balon olarak adlandırıldı. Mart 2021'de Mike Winkelmann NFT'leri "irrasyonel coşku balonu" olarak adlandırdı. Nisan 2021 ortalarında talep azaldı ve fiyatların önemli ölçüde düşmesine neden oldu. Finans teorisyeni William J. Bernstein, NFT piyasasını 17. yüzyıl lale çılgınlığı ile karşılaştırarak, herhangi bir spekülatif balonun insanların "heyecanlanması" için teknolojik bir ilerleme gerektirdiğini ve bu coşkunun bir kısmının ürün hakkında yapılan aşırı tahminlerden kaynaklandığını söyledi. ⓘ
Kara para aklama
NFT'ler, diğer blok zinciri menkul kıymetlerinde ve geleneksel sanat satışlarında olduğu gibi, potansiyel olarak kara para aklama için kullanılabilir. NFT satışlarına yönelik müzayede platformları, kara para aklamayla mücadele mevzuatına uyma konusunda düzenleyici baskılarla karşı karşıya kalabilir. Çin Halk Bankası Kara Para Aklamayı Önleme İzleme ve Analiz Merkezi Direktörü Gou Wenjun, NFT'lerin "kolayca kara para aklama aracı haline gelebileceğini" ifade etti. Gou, çeşitli yeni kriptografik teknolojilerin yasadışı kullanımının arttığını ve yasadışı aktörlerin genellikle kendilerini finansal teknoloji sektörünün yenilikçileri olarak tanımladıklarını belirtti. ⓘ
Amerika Birleşik Devletleri Hazinesi tarafından Şubat 2022'de yapılan bir çalışma, "değiştirilemez tokenlerin (NFT'ler) kullanımı gibi gelişmekte olan dijital sanat piyasası" da dahil olmak üzere "yüksek değerli sanat piyasasında kara para aklama riskine dair bazı kanıtlar" olduğunu değerlendirdi. Çalışma, NFT işlemlerinin, fiziksel sanat ticaretindeki nakliye veya sigorta zorluklarından kaçınarak sanat yoluyla kara para aklamak için nasıl daha basit bir seçenek olabileceğini değerlendirdi. Birkaç NFT borsası, Mali Suçları Uygulama Ağı düzenlemelerine tabi olabilecek sanal varlık hizmet sağlayıcıları olarak etiketlendi. Mart 2022'de iki kişi, telgraf dolandırıcılığı yoluyla 1.000.000 dolarlık bir NFT planını yürütmekle suçlandı. ⓘ
Diğer kullanımlar
- 2019 yılında Nike, fiziksel spor ayakkabıların gerçekliğini doğrulamak için NFT'leri kullanacak ve müşteriye ayakkabının sanal bir versiyonunu verecek olan CryptoKicks adlı bir sistemin patentini aldı.
- Etkinlik biletlerinin NFT olarak satılması önerilmiştir. Bu, etkinlik organizatörlerinin veya sanatçıların yeniden satışlardan telif ücreti almasını sağlayacaktır.
- Belirli NFT sürümlerinin onaylanmış sahipliği etrafında bazı özel çevrimiçi topluluklar oluşturulmuştur. ⓘ
Blok zincirlerinde standartlar
Belirli token standartları çeşitli blok zinciri kullanım durumlarını desteklemektedir. Ethereum, ERC-721 standardı ile NFT'leri destekleyen ilk blok zinciridir ve şu anda en yaygın kullanılanı budur. Diğer birçok blok zinciri NFT'ler için destek eklemiş ya da eklemeyi planlamaktadır. ⓘ
ERC-721, Ethereum blok zincirinde değiştirilemeyen dijital varlıkları temsil eden ilk standarttır. ERC-721, devralınabilir bir Solidity akıllı sözleşme standardıdır; "devralınabilir", geliştiricilerin bir referans uygulamadan kopyalayarak yeni ERC-721 uyumlu sözleşmeler oluşturabileceği anlamına gelir. ERC-721, benzersiz bir tanımlayıcının sahibinin izlenmesine olanak tanıyan temel yöntemlerin yanı sıra sahibinin varlığı başkalarına aktarması için izinli bir yol sağlar. ⓘ
ERC-1155 standardı, ERC-721 işlevselliğine bir analog sağlamanın yanı sıra "yarı değiştirilebilirlik" sunar (yani bir ERC-721 varlığı ERC-1155 kullanılarak oluşturulabilir). Benzersiz bir kimliğin tek bir varlığı temsil ettiği ERC-721'den farklı olarak, bir ERC-1155 tokeninin benzersiz kimliği bir varlık sınıfını temsil eder ve belirli bir cüzdanın sahip olduğu sınıfın miktarını temsil eden ek bir miktar alanı vardır. Aynı sınıftaki varlıklar birbirinin yerine kullanılabilir ve bir kullanıcı istediği miktarda varlığı başkalarına aktarabilir. ⓘ
Sorunlar ve eleştiriler
Telif hakkının uygulanamazlığı
NFT'lerin içeriği herkesin erişimine açık olduğundan, bir NFT tarafından referans verilen bir dosyayı herkes kolayca kopyalayabilir. Ayrıca, bir NFT'nin blok zincirindeki sahipliği, dosya üzerinde yasal olarak uygulanabilir fikri mülkiyet haklarını da beraberinde getirmez. ⓘ
Bir NFT görüntüsünün, referans verilen görüntüyü indirmek için sağ tıklama menüsü kullanılarak bir web tarayıcısından kopyalanabileceği veya kaydedilebileceği iyi bilinmektedir. NFT destekçileri NFT eserlerinin bu şekilde çoğaltılmasını "sağ tıklama zihniyeti" olarak küçümsemektedir. Vice tarafından alıntılanan bir koleksiyoncu, satın alınan bir NFT'nin değerini (temel varlığın satın alınmamış bir kopyasının aksine) "bu kadar ödemeyi karşılayabileceklerini göstermek için" bir statü sembolüne benzetmiştir. ⓘ
"Sağ tıklayıcı zihniyeti" ifadesi, özellikle NFT piyasasını eleştiren ve NFT tarafından desteklenen dijital sanatı kolaylıkla yakalama becerileriyle hava atmak için bu terimi benimseyenler arasında kullanılmaya başlandıktan sonra viral bir şekilde yayıldı. Bu eleştiri, The Pirate Bay'i model alarak "The NFT Bay "i yaratan Avustralyalı programcı Geoffrey Huntley tarafından teşvik edildi. NFT Bay, 19 terabayt dijital sanat NFT görüntüsü içerdiği iddia edilen bir torrent dosyasının reklamını yaptı. Huntley çalışmasını Pauline Pantsdown'un bir sanat projesiyle karşılaştırdı ve sitenin kullanıcıları NFT'lerin ne olduğu ve ne olmadığı konusunda eğitmeye yardımcı olacağını umdu. ⓘ
Zincir dışı depolama
Dijital sanatı temsil eden NFT'ler, böyle bir dosyanın büyük boyutu nedeniyle genellikle ilgili sanat eseri dosyasını blok zincirinde saklamaz. Böyle bir token, söz konusu sanat eserine işaret eden bir web adresi ile bir sahiplik sertifikası gibi işlev görür; ancak bu, sanatın kendisini bağlantı çürümesine karşı savunmasız hale getirir. ⓘ
Çevresel kaygılar
NFT alım ve satımları, blok zinciri işlemleriyle ilişkili yüksek enerji kullanımı ve bunun sonucunda ortaya çıkan sera gazı emisyonları sayesinde mümkün olmaktadır. Ethereum işlemlerinin her türünün çevre üzerinde bir etkisi olsa da, işlemin doğrudan etkisi Ethereum işleminin boyutuna da bağlıdır. Ethereum gibi ağlarda blok zinciri işlemlerini düzenlemek ve doğrulamak için gereken iş ispatı protokolü büyük miktarda elektrik tüketir. Belirli bir NFT işleminin karbon ayak izini tahmin etmek için, bu işlemin blok zincirinde nasıl kurulduğu, blok zinciri madencilerinin ekonomik davranışları (ve madencilik ekipmanlarının enerji talepleri) ve bu ağlarda kullanılan yenilenebilir enerji miktarı hakkında çeşitli varsayımlar veya tahminler gerekir. Ayrıca, bir NFT satın alımı için karbon ayak izi tahmininin, altta yatan ağın devam eden enerji talebinin bir kısmını mı yoksa yalnızca söz konusu satın alımın marjinal etkisini mi içermesi gerektiği gibi kavramsal sorular da vardır. Belirli bir havayolu uçuşundaki ilave bir yolcu ile ilişkili karbon ayak izi bir benzetme olabilir. ⓘ
Bazı NFT teknolojileri, doğrulama döngüsü başına çok daha az enerji kullanan proof of stake gibi doğrulama protokolleri kullanır. Elektriği azaltmaya yönelik diğer yaklaşımlar arasında, bir NFT'nin basılmasının bir parçası olarak zincir dışı işlemlerin kullanılması yer alır. Bir dizi NFT sanat sitesi bu endişeleri gidermeyi umuyor ve bazıları daha düşük ilişkili ayak izlerine sahip teknolojilere ve protokollere geçiyor. Diğerleri artık NFT satın alırken karbon dengeleme satın alma seçeneğine izin vermektedir, ancak bunun çevresel faydaları sorgulanmaktadır. Bazı durumlarda, NFT sanatçıları karbon emisyonu katkılarını sınırlamak için kendi eserlerinden bazılarını satmamaya karar vermiştir. Artık "çevre dostu" NFT'ler olsa da, Ethereum hala NFT piyasasına hakimdir ve bu da çevre üzerinde bir etkiye neden olmaktadır. ⓘ
Sanatçı ve alıcı ücretleri
Satış platformları sanatçılardan ve alıcılardan basım, listeleme, talep etme ve ikincil satışlar için ücret almaktadır. Beeple'ın "Everydays: the First 5000 Days" adlı eserinin 69,3 milyon ABD dolarına satılmasının hemen ardından, Mart 2021'de NFT piyasalarının analizi, NFT sanat eserlerinin çoğunun 200 ABD dolarının altında, üçte birinin ise 100 ABD dolarının altında satıldığını ortaya koydu. NFT'leri 100 doların altında satanlar, bu tutarın %72,5 ila %157,5'i arasında platform ücreti ödüyordu. Ortalama olarak ücretler fiyatın % 100,5'ini oluşturmaktadır, yani bu tür sanatçılar ortalama olarak satışlardan kazandıklarından daha fazla ücret ödemektedir. ⓘ
İntihal ve dolandırıcılık
Sanatçıların ve yaratıcıların eserlerinin başkaları tarafından izinsiz olarak NFT olarak satıldığı vakalar olmuştur. Sanatçı Qing Han 2020'de öldükten sonra, kimliği bir dolandırıcı tarafından üstlenildi ve bazı eserleri NFT olarak satın alınabilir hale geldi. Benzer şekilde, Banksy kimliğine bürünen bir satıcı, 2021 yılında sanatçı tarafından yapıldığı iddia edilen bir NFT'yi 336.000 dolara satmayı başardı; satıcı, olayın medyanın ilgisini çekmesinin ardından parayı iade etti. 2022 yılında, seslendirme sanatçısı Troy Baker'ın ortaklığını duyurduğu bir NFT şirketinin, NFT pazarlama kampanyasının bir parçası olarak, MIT tarafından geliştirilen ücretsiz bir yapay zeka metinden konuşmaya projesi olan 15.ai'den üretilen ses satırlarını intihal ettiği ortaya çıktı. ⓘ
İntihal NFT eserleri yaratmanın kolaylığı ve NFT basmanın anonimliği, NFT intihalcilerine karşı yasal işlem yapılmasını zorlaştırıyor. ⓘ
Bazı NFT pazaryerleri intihal vakalarına sanatçı şikayetlerine yanıt vermek için "yayından kaldırma ekipleri" oluşturarak yanıt verdi. NFT pazaryeri OpenSea intihal ve deepfakes'e (rıza dışı mahrem görüntüler) karşı kurallara sahiptir. Bazı sanatçılar OpenSea'nın çabalarını eleştirerek, yayından kaldırma taleplerine yanıt vermekte yavaş davrandıklarını ve sanatçıların platformdan temsilci olduğunu iddia eden kullanıcıların destek dolandırıcılığına maruz kaldıklarını söyledi. Diğerleri ise NFT pazar yerlerinin intihali engellemek için herhangi bir piyasa teşviki olmadığını savunuyor. ⓘ
- "Sleepminting" olarak bilinen bir süreç, bir dolandırıcının bir sanatçının cüzdanında bir NFT basmasına ve sanatçı farkına varmadan kendi hesabına geri aktarmasına olanak tanıyor. Bu sayede bir beyaz şapkalı hacker, görünüşte sanatçı Beeple'ın cüzdanından gelen sahte bir NFT basabildi.
- İntihal endişeleri, sanat web sitesi DeviantArt'ın kullanıcı sanatını popüler NFT pazarlarındaki sanatla araştıran ve karşılaştıran bir bot oluşturmasına yol açtı. Eğer bot benzer bir sanat eseri bulursa, kullanıcıyı uyarıyor ve intihal yapılan eserin kaldırılmasını talep etmek için NFT pazarlarıyla nasıl iletişime geçebileceği konusunda kullanıcıyı bilgilendiriyor.
- BBC, NFT pazaryeri OpenSea'nın bir çalışanının belirli NFT'leri piyasaya sürülmeden önce, bu NFT'lerin şirketin ana sayfasında tanıtılacağını önceden bilerek satın aldığı bir içeriden bilgi ticareti vakası bildirdi. NFT ticareti, bu tür suistimaller için yasal bir başvuru yolunun bulunmadığı, düzenlenmemiş bir piyasadır.
- Adobe, grafik editörü Photoshop'a NFT desteği eklediğini duyurduğunda, şirket dijital eserlerin orijinalliğini tespit etmenin alternatif bir yolu olarak bir InterPlanetary File System veritabanı oluşturmayı önerdi.
- Belirli NFT'ler için ödenen fiyat ve belirli bir NFT yazarının satış hacmi, NFT'ler üzerinde hükümet düzenlemesinin olmaması nedeniyle yaygın olan yıkama ticareti ile yapay olarak şişirilebilir. ⓘ
Güvenlik
Ocak 2022'de, bazı NFT'lerin satıcılar tarafından farkında olmadan kullanıcı IP adreslerini toplamak için istismar edildiği bildirildi. "İstismar", NFT'nin zincir dışı doğası aracılığıyla, kullanıcının bilgisayarının içeriği görüntülemek için otomatik olarak NFT'deki bir web adresini takip etmesiyle çalışır. Adresteki sunucu daha sonra IP adresini kaydedebilir ve bazı örneklerde sonucu göstermek için döndürülen içeriği dinamik olarak değiştirebilir. Özellikle OpenSea, HTML dosyalarının bağlanmasına izin verdiği için bu boşluğun daha güçlü bir biçimine sahiptir. ⓘ
Piramit/Ponzi şeması iddiaları
Eleştirmenler, NFT pazarının yapısını, erken benimseyenlerin daha sonra satın alanların pahasına kâr ettiği bir piramit veya saadet zinciri ile karşılaştırmaktadır. Haziran 2022'de Bill Gates, NFT'lerin "%100 büyük aptallık teorisine dayandığına" inandığını belirtti. ⓘ
"Halı çekme" çıkış dolandırıcılığı
"Halı çekme", bir NFT veya başka bir blok zinciri projesinin geliştiricilerinin fiyatı yükseltmek için bir projenin değerini abarttığı ve daha sonra büyük karları kilitlemek için aniden tüm tokenlarını sattığı veya likiditeyi kaldırırken projeyi terk ettiği ve projenin değerini kalıcı olarak yok ettiği, çıkış dolandırıcılığına veya pompalama ve boşaltma planına benzer bir dolandırıcılıktır. NFT satın alırken halı çekme giderek daha yaygın bir tehlike haline geldi ve bazı halı çekme işlemlerinden elde edilen gelirler yüz binlerce hatta milyonlarca dolar olarak değerlendirildi. Bir analize göre, 2021 yılında kripto ile ilgili tüm dolandırıcılık gelirlerinin yüzde 37'sini rug pull'lar oluşturuyordu. ⓘ
Popüler kültürde
Saturday Night Live'ın 27 Mart 2021 tarihli bölümünde yer alan bir komedi skecinde, Kate McKinnon tarafından canlandırılan ABD Hazine Bakanı Janet Yellen'a rap yoluyla NFT'leri açıklayan karakterler yer aldı. ⓘ
2021 Paramount+ televizyon filmi South Park: Post Covid: The Return of Covid, Profesör Chaos kişiliğindeki Butters Stotch'un yetişkin bir versiyonunun 2061'de insanları NFT satın almaları için kandırmasını içeriyordu. Filmde NFT'ler kötü bir yatırım olarak gösteriliyor ve Chaos bunları satmakta o kadar ustalaşıyor ki bir akıl hastanesine kapatılıyor. ⓘ
Kullanım
Koleksiyonluklar
NFT'ler, koleksiyonları kart koleksiyonlarına benzer bir şekilde dijital formatta temsil edebilir. Şubat 2021'de, NBA Top Shot platformundaki bir LeBron James smaç NFT kartı 208.000 dolara satıldı. ⓘ
Spor
Sporcular NFT patlamasından çeşitli şekillerde yararlanabildiler. Eylül 2019'da NBA oyuncusu Spencer Dinwiddie, sözleşmesini başkalarının yatırım yapabilmesi için tokenize etti. Buna ek olarak, blok zinciri tabanlı bir şirket olan Dapper Labs, dijital vurgu klipleri için bir pazar yeri olan "N.B.A Top Shot"-u oluşturmak için NBA ile işbirliği yaptı. ⓘ
Mart 2021'de profesyonel tenisçi Oleksandra Oliynykova, potansiyel alıcılara sağ kolunun bir kısmının ömür boyu haklarını bir NFT ile sundu. ⓘ
Moda
2019'da Nike, blok zinciri teknolojisinin kriptografik olarak güvenli dijital varlıkları NTF'ler şeklinde "Cryptokicks" adı altında bir çift spor ayakkabı gibi fiziksel ürünlere eklenmesine izin veren bir patent aldı. ⓘ