Perküsyon
Vurmalı çalgı, elle vurulan, kazınan veya ovulan ya da benzer başka bir çalgıya vurulan ekli veya kapalı çırpıcılar veya çıngıraklar dahil olmak üzere bir çırpıcı tarafından vurularak veya kazınarak ses çıkaran bir müzik aletidir. Zoomusikolojik enstrümanlar ve insan sesi hariç tutulduğunda, perküsyon ailesinin en eski müzik aletlerini içerdiğine inanılmaktadır. ⓘ
Bir orkestranın perküsyon bölümü genellikle timpani, trampet, bas davul, ziller, üçgen ve tef gibi enstrümanları içerir. Ancak bu bölümde düdük, siren ya da üflemeli deniz kabuğu gibi vurmalı olmayan enstrümanlar da yer alabilir. Vurmalı teknikler, vücut perküsyonunda olduğu gibi insan vücudunun kendisine bile uygulanabilir. Öte yandan, celesta gibi klavyeli enstrümanlar normalde perküsyon bölümünün bir parçası değildir, ancak glockenspiel ve ksilofon (piyano klavyesi olmayan) gibi klavyeli perküsyon enstrümanları dahildir. ⓘ
Vurmalı çalgılar en yaygın olarak iki sınıfa ayrılır: tanımlanabilir bir perdeye sahip notalar üreten perdeli vurmalı çalgılar ve belirsiz bir perdede notalar veya sesler üreten perdesiz vurmalı çalgılar. ⓘ
Vurmalı çalgılar müzikte ritim yapısı kurulmak için kullanılır. Ritim, eski Yunancada ‘akış’ anlamına gelmektedir. Değişen uzunlukta vuruşların ortaya çıkardığı ses bütünlükleri ve serileri ritimleri oluşturur. Modern müzikte ritim yapıları, genellikle perküsyon aletleriyle icra edilir. ⓘ
Fonksiyon
Vurmalı çalgılar sadece ritim değil, aynı zamanda melodi ve armoni de çalabilir. ⓘ
Perküsyon genellikle bir müzik topluluğunun "omurgası" veya "kalp atışı" olarak adlandırılır ve mevcut olduğunda genellikle bas enstrümanları ile yakın işbirliği içinde çalışır. Caz ve diğer popüler müzik topluluklarında piyanist, basçı, davulcu ve bazen de gitarist ritim bölümü olarak adlandırılır. Haydn ve Mozart'tan bu yana tam orkestra için yazılmış klasik eserlerin çoğu yaylılara, nefeslilere ve üflemelilere ağırlık verecek şekilde orkestralanmıştır. Bununla birlikte, nadiren sürekli çalmalarına rağmen genellikle en az bir çift timpani dahil edilir. Daha ziyade, gerektiğinde ek vurgular sağlamaya hizmet ederler. 18. ve 19. yüzyıllarda, diğer vurmalı çalgılar (üçgen veya ziller gibi) yine genellikle az miktarda kullanılmıştır. Vurmalı çalgıların kullanımı 20. yüzyıl klasik müziğinde daha sık hale gelmiştir. ⓘ
Neredeyse her müzik tarzında perküsyon önemli bir rol oynar. Askeri bandolarda ve boru ve davullarda, askerleri adım adım ve düzenli bir hızda tutan bas davulun vuruşudur ve bir alayın melodisine o keskin, kararlı havayı sağlayan trampettir. Klasik cazda, swing kelimesi geçtiğinde hemen akla hi-hat'lerin ya da ride zilin kendine özgü ritmi gelir. Daha yeni popüler müzik kültüründe, melodiyi zamanda tutan bir tür vurmalı ritme sahip olmayan üç ya da dört rock, hip-hop, rap, funk ve hatta soul parçası ya da şarkısı saymak neredeyse imkansızdır. ⓘ
Vurmalı çalgıların çeşitliliği nedeniyle, tamamen perküsyondan oluşan büyük müzik toplulukları bulmak nadir değildir. Ritim, melodi ve armoni bu topluluklarda temsil edilir. Genellikle daha yetenekli bireyler için daha küçük yaşlarda çalınmaya başlanır, genellikle 10 - 12 yaşlarında başlanır ⓘ
Perküsyon notasyonu
Perdeli vurmalı çalgılar için müzik, vurmalı olmayan birçok çalgı tarafından kullanılan aynı tiz ve bas nota anahtarı ile notaya alınabilir. Belirli bir perdesi olmayan vurmalı çalgılar için müzik, özel bir ritim veya perküsyon nota anahtarı ile notaya alınabilir. Gitarın da özel bir "tab" nota anahtarı vardır. Daha sıklıkla ritim anahtarı yerine bas anahtarı kullanılır. ⓘ
Sınıflandırma
Vurmalı çalgılar, bazen yapılarına, etnik kökenlerine, müzik teorisi ve orkestrasyon içindeki işlevlerine veya yaygın bilgi birikimindeki göreceli yaygınlıklarına bağlı olarak çeşitli kriterlere göre sınıflandırılır. ⓘ
Perküsyon kelimesi Latince percussio vurmak, müzikal anlamda vurmak fiilinden ve percussus vurmak isminden türemiştir. Çağdaş İngilizcede bir isim olarak Vikisözlük onu iki cismin çarpışarak ses çıkarması olarak tanımlar. Bu terim müziğe özgü değildir, tıpta ve vurmalı başlıkta olduğu gibi silahlarda da kullanılmaktadır. Bununla birlikte, perküsyonun bilinen tüm kullanımları, orijinal Latince percussus ile başlayan benzer bir soyu paylaşıyor gibi görünmektedir. O halde müzikal bağlamda, vurmalı çalgılar ilk olarak müzisyenlerin ses üretmek için vurdukları ya da çarptıkları davullar, çıngıraklar, metal plakalar ya da blokları içeren bir müzik aletleri ailesini tanımlamak için kullanılmış olabilir. ⓘ
Hornbostel-Sachs sisteminde perküsyon için üst düzey bir bölüm bulunmamaktadır. Terimin normalde anlaşıldığı şekliyle çoğu vurmalı çalgı idiofon ve membranofon olarak sınıflandırılır. Ancak perküsyon terimi Hornbostel-Sachs hiyerarşisinin daha alt seviyelerinde, ses çıkarmayan bir nesne olan el, sopa, vurucu ile ya da ses çıkarmayan bir nesne olan insan vücuduna, yere vurulan enstrümanları tanımlamak için kullanılır. Bu, birbirlerine ve diğer anlamlara karşı vuran iki veya daha fazla tamamlayıcı ses parçasına sahip enstrümanları ifade eden sarsıntının tersidir. Örneğin 111.1 Çiftler halinde çalınan ve birbirlerine vurulan ziller ve el çırpma çubukları gibi sarsıntılı idiofonlar veya el çırpma çubukları. ⓘ
111.2 Vurmalı idiofonlar, elle veya vurmalı bir tokmakla çalınan askı, gong ve ksilofon gibi birçok vurmalı çalgıyı içerir, ancak davulları ve sadece bazı zilleri içermez. ⓘ
21 Vurmalı davullar, timpani, trampet ve tom-tom gibi çoğu davul türünü kapsar. ⓘ
412.12 Perküsyon sazları, daha yaygın anlamda perküsyonla ilgisi olmayan bir üflemeli çalgı sınıfı ⓘ
Perküsyon olduğu iddia edilen ancak başka şekilde sınıflandırılan birçok enstrüman vardır:
- Celesta ve piyano gibi klavyeli enstrümanlar.
- Çekiçli santur gibi vurmalı çalgılarla çalınan telli çalgılar.
- Bezelye düdüğü ve Acme sireni gibi perdesiz düdükler ve benzer enstrümanlar. ⓘ
Vurmalı çalgılar bazen perdeli ya da perdesiz olarak sınıflandırılır. Geçerli olmakla birlikte, bu sınıflandırma yaygın olarak yetersiz görülmektedir. Bunun yerine, vurmalı çalgıları aşağıdaki dört paradigmadan biri veya daha fazlasına göre tanımlamak daha bilgilendirici olabilir: ⓘ
Ses üretim yöntemlerine göre
Arizona Üniversitesi'nden Gary Cook'un Perküsyon Öğretimi de dahil olmak üzere birçok metin, enstrümanların fiziksel özelliklerini ve ses üretme yöntemlerini inceleyerek başlar. Diğer paradigmalar daha çok tarihsel ya da sosyal koşullara bağlıyken, bu belki de bilimsel olarak en hoş isimlendirmedir. Gözlem ve deneylere dayanarak, bir enstrümanın nasıl ses ürettiği belirlenebilir ve ardından enstrüman aşağıdaki dört kategoriden birine atanabilir: ⓘ
İdiofon
"İdiofonlar tüm vücutlarının titreşimi yoluyla ses üretirler." İdiyofonlara örnekler:
- Çanlar
- Bock-a-da-bock
- Cabasa
- Cajón
- Kastanyetler
- Celesta
- Çanlar
- Claves
- İnek Zili
- Crash ziller
- Crotales
- Daxophone
- Flexatone
- Güiro
- El Zilleri
- Hi-hat
- Lummi çubuğu
- Maraca
- Marimba
- Orkestra çanları
- Quadrangularis Reversum
- Ratchet
- Şarkı söyleyen kaseler
- Yarık tambur
- Steelpan
- Askıya alınmış zil
- Tapınak blokları
- Başparmak piyanosu (veya Kalimba)
- Üçgen
- Txalaparta
- Vibrafon
- Vibraslap
- Ahşap blok
- Ksilofon ⓘ
Membranofon
Yaygın olarak davul olarak bilinen nesnelerin çoğu membranofonlardır. Membranofonlar, zar veya kafaya bir el, tokmak, sopa, çırpıcı veya doğaçlama bir aletle vurulduğunda ses üretir. ⓘ
Membranofon örnekleri:
- Bas davul
- Bongolar
- Conga
- Darbuka
- Djembe
- Mridangam
- Octoban
- Parai
- Rototom
- Trampet
- Tabla
- Thavil
- Timpani
- Tom-tom
- Aslan kükremesi
- Urumi (davul)
- Rüzgar makinesi ⓘ
Chordophone
Akordeon olarak bilinen enstrümanların çoğu yaylı enstrüman olarak tanımlanır ve sesleri bir telin titreşiminden elde edilir, ancak bu örnekler gibi bazıları vurmalı enstrümanlar kapsamına da girer.
Aerophone
Aerofon olarak bilinen enstrümanların çoğu, saksafon gibi nefesli enstrümanlar olarak tanımlanır ve ses, nesnenin içinden üflenen bir hava akımıyla üretilir. Çoğu aerofon, o enstrüman için eğitilmiş uzman oyuncular tarafından çalınsa da, geleneksel bir topluluk ortamında aerofonlar, genellikle enstrümanın alışılmadık doğası nedeniyle bir perküsyonist tarafından çalınır. Perküsyoncular tarafından çalınan aerofon örnekleri
- Apito veya samba düdüğü
- Siren
- Düdük kaydırın
- Udu
- Düdük veya polis düdüğü ⓘ
Üflemeli çalgılar aerofonların genelini oluştururlar. Fakat bu çalgıların bazıları aynı zamanda perküsyon aletidir.
- Siren
- Borazan
- Tabanca
- Düdük ⓘ
Müzikal işlev veya orkestrasyona göre
Enstrümanları işlevlerine göre sınıflandırırken, bir vurmalı çalgının belirli bir perde mi yoksa belirsiz bir perde mi ürettiğini not etmek faydalı olacaktır. ⓘ
Örneğin, marimba ve timpani gibi bazı vurmalı çalgılar belirgin bir temel perde üretir ve bu nedenle melodi çalabilir ve müzikte armonik işlevlere hizmet edebilir. Çarpma zilleri ve trampet gibi diğer enstrümanlar ise o kadar karmaşık üst tonlara ve geniş bir yelpazede öne çıkan frekanslara sahip sesler üretir ki hiçbir perde ayırt edilemez. ⓘ
Müziğin kesin perdesi
Bu gruptaki vurmalı çalgılar bazen perdeli veya akortlu olarak adlandırılır. ⓘ
Belirli perdeye sahip vurmalı çalgılara örnekler:
- Çanlar/Tübüler ziller
- Crotales
- Cam mızıka
- Cam arp
- Glockenspiel
- El Zilleri
- Marimba
- Mridangam
- Rototom
- Steelpan
- Tabla
- Timpani
- Ayarlanmış Üçgen
- Vibrafon
- Rüzgar çanları
- Ksilofon
- Xylo-marimba ⓘ
Belirsiz perde
Bu gruptaki enstrümanlar bazen perdesiz, perdesiz veya akortsuz olarak da adlandırılır. Geleneksel olarak bu enstrümanların, fark edilebilir bir perde duyulamayacak kadar karmaşık frekanslar içeren bir ses çıkardığı düşünülür. ⓘ
Aslında üçgenler ve hatta ziller gibi geleneksel olarak perdesiz olan birçok enstrüman da akortlu setler olarak üretilmiştir. ⓘ
Belirsiz perdeye sahip vurmalı çalgılara örnekler:
- Bas davul
- Kastanyetler
- Ziller
- Yağmur Çubuğu
- Tokat ya da kırbaç
- Trampet
- Tamtam
- Tom-tom ⓘ
Yaygın bilgiye göre
Neyin yaygın bilgi olduğunu tanımlamak zordur, ancak perküsyoncuların ve bestecilerin çağdaş müzikte kullandığı ve çoğu insanın müzik aleti olarak görmeyeceği enstrümanlar vardır. Enstrümanlar arasında genel dinleyici kitlesi tarafından kabul edilme veya dikkate alınma durumlarına göre ayrım yapmaya çalışmak faydalı olacaktır. ⓘ
Örneğin, çoğu insan bir örsü, bir fren kampanasını (kampana frenli bir araçta fren pabuçlarının bastığı dairesel göbek) veya elli beş galonluk bir yağ varilini müzik aleti olarak görmez ancak besteciler ve perküsyoncular bu nesneleri kullanır. ⓘ
Vurmalı çalgılar genellikle aşağıdaki kategorilere ayrılır: ⓘ
Geleneksel veya popüler
- Davul seti
- Gong (tamtam)
- Tambourine
- Üçgen ⓘ
Alışılmadık
- Otomobil fren kampanası
- Bira fıçıları
- Süpürgeler
- Kil kaplar
- Ateşli silahlar veya patlayıcı maddeler
- Beş galonluk kovalar
- Çöp kutuları
- Cam şişeler
- Çekiç
- Metal borular
- Metal kaplar
- Plastik şişeler
- Plastik torba
- Kovadaki taşlar
- Alışveriş arabaları
- Bisiklet tekerleğindeki jant telleri
- Sofra Takımları ⓘ
Buluntu perküsyonun 20. yüzyıl öncesi örneklerinden biri, Çaykovski'nin 1812 Uvertürü'nde genellikle boş mermilerle yüklü topların kullanılmasıdır. John Cage, Harry Partch, Edgard Varèse ve Peter Schickele gibi tanınmış besteciler, alışılmadık enstrümanlar kullanarak bütün müzik parçalarını yaratmışlardır. Belki de 20. yüzyılın başlarında Edgard Varèse'in diğer şeylerin yanı sıra hava saldırısı sirenlerini kullandığı Ionisation ile başlayarak, besteciler perküsyoncuların istenen sesleri ve dokuları üretmek için nesneler icat etmelerini veya bulmalarını istemeye başladılar. Penderecki'nin De Natura Sonoris No. 2'sinde çekiç ve testere kullanılması da bir başka örnektir. 20. yüzyılın sonlarına doğru bu tür enstrümanlar modern perküsyon topluluklarının müziğinde ve Broadway dışı gösteri Stomp gibi popüler yapımlarda yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Rock grubu Aerosmith Sweet Emotion adlı şarkısında av tüfeği, süpürge ve şeker torbası da dahil olmak üzere bir dizi alışılmadık enstrüman kullanmıştır. Metal grubu Slipknot, grupta iki perküsyoncu bulundurarak alışılmadık perküsyon öğeleri çalmasıyla tanınır. Derin sesli davulların yanı sıra, sesleri farklı bir ses yaratmak için bira fıçılarına beyzbol sopaları ve diğer nesneleri vurmayı içerir. ⓘ
Kültürel önem veya geleneğe göre
Vurmalı çalgıları kültürel kökenleriyle bağlantılı olarak tartışmak alışılmadık bir durum değildir. Bu, yaygın veya modern olarak kabul edilen enstrümanlar ile bir coğrafi bölge veya kültür içinde önemli bir geçmişi veya amacı olan halk enstrümanları arasında bir ayrıma yol açmıştır. ⓘ
Halk vurmalı çalgıları
- Berimbau
- Bodhrán
- Bombo legüero
- Bongo davulu
- Cajon
- Conga
- Dhaa
- Dhime
- Dhol
- Dholak
- Djembe
- Dunun
- Gamelan
- Ghatam
- Kalimba (Başparmak Piyano)
- Kpanlogo
- Lagerphone
- Latin perküsyonu
- Madal
- Marimba
- Marimbula
- Naykheen
- Pogo çello
- Skrabalai
- Kaşıklar
- Steelpan
- Tabla
- Taiko
- Tambourine
- Thavil
- Timbales
- Tonbak
- Urumee
- Udukai ⓘ
"Ortak" davullar
Bu kategori, dünya çapında yaygın olarak bulunan ve popüler olan enstrümanları içerir:
Melodik üretim kabiliyetine göre
- Melodik olmayan perküsyon: bongo, trampet, vb.
- Melodik perküsyon: cam marimba, gendér, vb. ⓘ
Vurmalı çırpıcı ile
Perküsyoncu, ses üretmek amacıyla vurmalı bir enstrümana vurmak için çeşitli nesneler kullanır.
- Eller: el davulları, vücut perküsyonu
- Çubuklar: davul seti
- Tokmaklar: tokmaklı perküsyon, timpani
- Yardımcı: üçgen, ziller
- Ayaklar: Step dansı, Tap dansı ⓘ
Perküsyoncular için isimler
Vurmalı çalgılar çalan bir müzisyen için kullanılan genel terim "perküsyonist "tir, ancak aşağıda listelenen terimler genellikle uzmanlık alanlarını tanımlar:
- Balafonist: balafon çalan kişi
- Bombisto: bir bombo legüero oyuncusu
- Bongocero: bongo ve genellikle cencerro (inek çanı) çalan kişi
- Congalero, conguero: congas çalan biri
- Zilci: zil çalan kişi
- Djembefola: djembe çalan kişi.
- Davulcu: davul seti, el davulu veya trampet gibi tek bir davul çalan kişi.
- Dununfola: dunun çalan kişi.
- Glockenspielist: glockenspiel çalan kişi.
- Güirero: Merengue müziğinde kullanılan bir Dominik sıyırıcısı olan güira çalan kişi
- Marimbist: bir marimba sanatçısı
- Panman, pannist: steelpan çalan kişi
- Timbalero, timbero: timbal çalan kişi
- Timpanist: timpani çalan kişi
- Vibrafonist: vibrafon çalan kişi
- Ksilofonist: ksilofon çalan kişi ⓘ
Rock müzikte "perküsyonist" terimi genellikle vurmalı enstrümanlar çalan ancak esas olarak davulcu olmayan kişiler için kullanılır. Bu terim özellikle bir kişinin davul çaldığı ve diğerinin diğer vurmalı enstrümanları çaldığı gruplarda bulunur. ⓘ
Vurmalı çalgı türlerinin sınıflandırılması
Sesin üretilme şekline göre vurmalı çalgılar
Perküsyon aletleri ile ilgili birçok metinde, sesin nasıl üretildiği, perküsyon aletlerinin sınıflandırılmasında belirleyici olarak kullanılmıştır. Diğer sınıflandırmaların daha çok toplumsal ve tarihi koşulları göz önünde bulundurulduğu düşünülürse, bu sınıflandırma daha bilimseldir. Hazırlayanlara atıfla Hornbostel-Sachs sınıflanması adı verilen bu sistem 1914'te ortaya atılmıştır. Deneyerek ve gözlemleyerek herhangi bir kişi aşağıdaki 5 farklı kategoriye göre bir müzik aletinin nasıl ses ürettiğini anlayabilir; ⓘ
III. Kordofon
Telli çalgılar genellikle kordofon olarak biliniriler. Fakat bunarın bazıları aynı zamanda perküsyon aletidir.
V. Elektrofon
Elektrik sayesinde ses üreten her çalgı bir hoparlöre gereksinim duyar. Hoparlörler titreşimleriyle müzik üreten idiofonlara benzetilebilir. Bu nedenden ötürü elektrofonlar perküsyon ailesinin üyesi konumuna gelirler.
- Bilgisayarlar
- MIDI cihazları
- Teremin ⓘ
Müzikal işlevine göre vurmalı çalgılar
İşlevlerine göre sınıflandırılan perküsyon aletlerinde önemli olan nokta, enstrümanların frekanslarının belirlenebilir veya belirlenemez olmasıdır. ⓘ
I. Belirlenebilir frekanslılar
II. Belirlenebilir Frekanslı Olmayanlar
- Ziller
- Bass davul
- Tenor davul
- Düdükler
- Yer davul
- Kirişli davul ⓘ
Gündelik bilgiye göre vurmalı çalgılar
Gündelik bilgi tarif edilmesi zor bir terimdir. Fakat günümüzde birçok perküsyon aleti izleyicinin verdiği isimlerle anılmaktadır. Ayrıca çekiç veya bidon gibi objeler günümüzde müzik bestecileri tarafından kullanılmaktadırlar; bu tip objeleri gündelik bilgimizin algıladığı perküsyon aletleri olarak anmak daha uygun olacaktır.
- Davul seti (Bateri)
- Tef
- Ayrıca sonradan perküsyon aleti olarak kullanılmaya başlanmış aletler (metal borular, bir bisiklet tekerindeki teller, süpürgeler, konserve kutuları, bakır kaplar, tencereler, vs.) ⓘ