Sargan
| Sargan ⓘ | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
Bilimsel sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
|
Belone belone Linnaeus, 1758 | |||||||||||||||
Sargan ya da Zargana (Belone belone), Belonidae familyasına ait uzun ve ince vücutlu bir deniz balığı türü. ⓘ
60–70 cm, hatta bazen 1 m uzunluğa varır ve ortalama 18 yıl yaşar. Çaça, hamsi, kıraça ve çamuka gibi küçük balıklarla beslenir. Ilıman denizlerimizin yerli balıklarındandır. Kılıç balığı başlıca düşmanıdır. Vücut yapısıyla gayet çevik ve hızlı yüzen bir balıktır. Kendini korumak için su yüzeyine Sıçrayarak da ilerleyebilir. Lezzetli eti ticari açıdan değerlidir. İlkbahardan Sonbahara kadar üreme süresince 30-50000 yumurta döker. Ilık ve sıcak kıyılardan hoşlanır ve her yaz iskele kıyılarında dolaşırlar. Sürü halinde yüzeyde gezen bir balık olduğundan şamandıralı özel bir olta ile avcılığı yapılır. Olta olabildiğince uzağa atılır ve hafif hafif çekilmeye başlanır. Oltanın atıldığı bölgede Sargan varsa birkaç tanesi birden yeme atlar. Yakalanan balık oltadan kurtulmak için kendisinden beklenmeyecek bir çeviklikle zik zaklar çizer dışarılara zıplar. ⓘ
Uzun ince yapılı, yelkenbalığına benzer bir okyanus-kıyı balığıdır. Okyanuslarda az rastlanır ama iskele kıyısında bol bulunur ve özellikle şamandıralı olta ile kıyıdan balıkçılığı yapılır. Kemikli kıvrak ve ince yapılı ege ve akdenizde çoklukla bulunan kıvrak hızlı ve gece-gündüz aktif yelkenbalıklarıdır. ⓘ
İğneli balıklar (Belonidae familyası) veya uzun tomlar, öncelikle çok sığ deniz habitatları veya açık deniz yüzeyi ile ilişkili balıkçıl balıklardır. Bazı cinsler deniz, acı su ve tatlı su ortamlarında (örneğin Strongylura) bulunan türleri içerirken, Belonion, Potamorrhaphis ve Xenentodon dahil olmak üzere birkaç cins tatlı su nehirleri ve akarsularla sınırlıdır. İğneli balıklar, uzun olmaları ve keskin dişlerle dolu uzun, dar çenelere sahip olmaları bakımından Kuzey Amerika tatlı su domuzlarına (Lepisosteidae familyası) çok benzemektedir ve bazı iğneli balık türleri, gerçek domuzlarla yalnızca uzaktan akraba olmalarına rağmen domuz veya zar balığı olarak adlandırılmaktadır. Aslında "garfish" ismi ilk olarak Avrupa'da Belone belone iğne balığı için kullanılmış ve ancak daha sonra 18. yüzyılda Avrupalı yerleşimciler tarafından Kuzey Amerika balıklarına uygulanmıştır. ⓘ
Tanımlama
İğne balıkları incedir, uzunlukları 3,0 ila 95 cm (1,2 ila 37,4 inç) arasında değişir. Tek bir sırt yüzgeci vardır ve vücudun en gerisinde, anal yüzgecin neredeyse karşısında yer alır. En ayırt edici özellikleri, çok sayıda keskin diş taşıyan uzun, dar gagalarıdır. Çoğu türde, üst çene yalnızca yetişkinlerde tam uzunluğa ulaşır, bu nedenle yavrular, uzun bir alt çene, ancak çok daha küçük bir üst çene ile yarım gaga görünümüne sahiptir. Yaşam döngülerinin bu aşamasında planktonla beslenirler, gaga tamamen geliştikten sonra balıklara geçerler. İğne balıkları çiftleşerek ve yumurta bırakarak ürerler. Erkek genellikle çiftleşirken dişiyi dalgaların üzerinde gezdirir. ⓘ
İğne balıkları en çok subtropik bölgelerde yaygındır, ancak bazıları özellikle kış aylarında ılıman sularda da yaşar. Yaygın bir Kuzey Atlantik türü olan Belone belone, genellikle orkinoslarla birlikte sürüler halinde yüzer. Son zamanlarda Akdeniz'de bazı küçük örnekleri görülmüştür. ⓘ
Ekoloji
Tüm iğne balıkları öncelikle küçük balıklarla beslenir. Buna ek olarak, bazı türler kril, yüzen kabuklular ve küçük kafadanbacaklıları da alır. Tuzlu su türleri de yırtıcıdır ve Hint türleri en azından sadece büyük kabuklularla beslenir. ⓘ
İğne balıklarının avlarına saldırırken Snell's Window'dan yararlandıkları belgelenmiştir; küçük balık sürülerini pusuya düşürmek için sığ bir açıyla sıçrarlar. Işığın suda kırılması nedeniyle, pencerenin kenarlarındaki nesneler çarpık görünür, sıçrayan iğne balığının görüntüsünü bozar ve avına çok kısa mesafelerde yaklaşmasına izin verir. ⓘ
İnsanlar için tehlike
Tüm ışın yüzgeçli beloniformlar gibi iğne balıkları da sudan 60 km/saat (37 mph) hıza kadar kısa sıçramalar yapabilmektedir. İğne balıkları yüzeye yakın yüzdükleri için genellikle sığ teknelerin güvertelerinin etrafından dolaşmak yerine üzerinden atlarlar. Bu sıçrama aktivitesi geceleri yapay ışık tarafından büyük ölçüde uyarılır; Pasifik Okyanusu'ndaki bölgelerdeki gece balıkçıları ve dalgıçlar, su boyunca ışık kaynağına doğru yüksek hızda dalan aniden uyarılmış iğne balığı sürüleri tarafından "saldırıya" uğramıştır. Keskin gagaları derin delici yaralar açabilir ve bu süreçte genellikle kurbanın içinde kırılırlar. Öncelikle alçak teknelerden resiflerde balık avlayan birçok geleneksel Pasifik Adalı topluluk için iğne balıkları köpekbalıklarından bile daha büyük bir yaralanma riskini temsil etmektedir. ⓘ
Ara sıra meydana gelen ölümler ve ciddi yaralanmalar iğne balıklarına bağlanmıştır. 1977 yılında, Kaua'i'deki Hanamaulu Körfezi'nde babasıyla gece balıkçılığı yapan 10 yaşındaki Hawaiili bir çocuk, 1,0 ila 1,2 metre uzunluğunda (3,3 ila 3,9 ft) bir iğne balığının sudan fırlayıp gözünü ve beynini delmesi sonucu hayatını kaybetmiştir. 2007 yılında 16 yaşındaki Vietnamlı bir çocuk Halong Körfezi yakınlarında gece deniz hıyarı avlamak için dalış yaparken bir iğne balığının 15 cm'lik (5,9 inç) gagası tarafından kalbinden bıçaklanmıştır. ⓘ
2010 yılında Florida'da bir kanocu, bir timsah iğne balığının (houndfish, Tylosurus crocodilus) sudan sıçrayıp göğsüne saplanmasıyla neredeyse ölüyordu. 2012 yılında Alman uçurtma sörfçüsü Wolfram Reiners, Seyşeller yakınlarında bir iğne balığı tarafından ayağından ciddi şekilde yaralanmıştır. Mayıs 2013'te Mısır'ın Kızıldeniz'inde bir uçurtma sörfçüsü sudan fırlayan bir iğne balığı tarafından tam dizinin altından mızraklandı. Ekim 2013'te bir Suudi Arabistan haber sitesi de Dammam'da genç bir Suudi erkeğin boynunun sol tarafına bir iğne balığı tarafından vurulduktan sonra kanamadan öldüğünü bildirdi. 2014 yılında bir Rus turist Vietnam'da Nha Trang açıklarında bir iğne balığı tarafından neredeyse öldürülüyordu. Balık turistin boynunu ısırmış ve dişlerinin parçalarını omuriliğinin içinde bırakarak felç olmasına neden olmuştur. Ocak 2016'nın başlarında, Palu, Orta Sulawesi'den 39 yaşındaki Endonezyalı bir kadın, yarım metre uzunluğundaki bir iğne balığının sıçrayıp sağ gözünün hemen üstünden delmesi sonucu ciddi şekilde yaralanmıştır. Kadın, Orta Sulawesi'deki Donggala Regency'de popüler bir dinlenme noktası olan Tanjung Karang'da 80 cm derinliğindeki suda yüzüyordu. Yerel bir hastanedeki kurtarma çabalarına rağmen birkaç saat sonra hayatını kaybetti. Kısa bir süre sonra, yarasının fotoğrafları anlık mesajlaşma uygulamaları aracılığıyla yayılırken, birkaç yerel haber sitesi de olayı haberleştirdi ve bazıları saldırıyı yanlışlıkla bir kılıçbalığına atfetti. Aralık 2018'de bir iğne balığı Tayland Donanması'na bağlı bir özel kuvvetler öğrencisinin ölümünden sorumlu tutulmuştu. ⓘ
Akvaryumda
Bazı iğne balığı türleri acı ve tatlı su ortamlarında yaşar ve tatlı su türlerinden biri olan Güneydoğu Asya'dan Xenentodon cancila zaman zaman akvaryum balığı olarak tutulur. Tamamen büyüdüğünde 40 cm'den uzun olmayan nispeten küçük bir türdür, ancak ileri düzey akvaryumcular için en uygun olan oldukça hassas bir balık olarak kabul edilir. ⓘ
Taksonomi
İğneli balık familyası Beloniformes takımı içinde sınıflandırılır ve Scomberesocidae familyasının saurileri ile birlikte Scomberesocoidea üst familyasını oluştururlar ve Adrianichthydae familyasının pirinç balıkları hariç tüm Beloniformes'i içeren Exocoetoidei alt takımındaki iki üst familyadan biridir. Çalışmacılar Belone cinsinin saurilerin kardeş grubu olduğu ve eğer bu doğruysa Belonidae'nin ancak sauriler de dahil edildiğinde monofiletik olduğu sonucuna varmışlardır. ⓘ