Servi

Servi ⓘ
Cupressus sempervirens
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Plantae Bölüm: Tracheophyta Sınıf: Pinopsida Takım: Pinales Familya: Cupressaceae Cins: Cupressus L., Sp. Pl.: 1002 (1753).
Türler
metne bakınız. Vikitür'de Cupressus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.

Servi ya da Selvi (Cupressus), uzun boyu (30–35 m) ve koyu yeşil yaprak dokusu ile uzaklardan dikkati çeker. Küçük bir futbol topuna benzeyen kozalakları, birbirini örtecek şekilde üst üste yerleşmiş pul yaprakları ile diğer iğne yapraklılardan farklıdır. Her dem yeşil ağaç ve ağaçcık halinde , yaprakları pul şeklinde odunsu bitkilerdir. Sürgünleri dört köşeli ya da yuvarlakça , ender olarak yassı görülür. Pul yapraklar sürgünlere karşılıklı dört sıra üzerine dizilmiş olup, pul yaprakların stoma bandı ya da lekeleri yoktur. Ancak arka yüzlerinde yağ bezeleri bulunur. Primer yapraklar iğne yaprak şeklindedir.Tek evciklidir. Kozalakları kalkan şeklinde pullardan oluşur ve pulları olgunlaşınca dağılmaz. ⓘ

Cupressus, Cupressaceae familyası içinde yer alan ve ortak adı servi olan yaprak dökmeyen kozalaklı ağaçların birkaç cinsinden biridir; diğerleri için bkz. Polifiletik bir grup olarak kabul edilir. Genetik ve morfolojik analizlere dayanarak, Cupressus cinsi Cupressoideae alt familyasında bulunur. Yaygın "servi" adı Eski Fransızca cipres aracılığıyla Yunanca κυπάρισσος'un (kypárissos) Latinceleştirilmesi olan Latince cyparissus'tan gelir. ⓘ

Taksonomi

Cupressus'un Yeni Dünya üyeleri hakkında uzun zamandır önemli bir belirsizlik vardır ve birkaç çalışma bu üyelerin Eski Dünya üyelerinden ayrı bir klad oluşturduğunu ortaya koymuştur. 2021 yılında yapılan bir moleküler çalışmada Cupressus'un Juniperus ile kardeş cins olduğu, batı üyelerinin ise (Callitropsis ve Hesperocyparis olarak sınıflandırılan) Xanthocyparis ile kardeş olduğu bulunmuştur. ⓘ

Açıklama

Herdem yeşil ağaçlar ya da büyük çalılardır, 5-40 m'ye kadar boylanırlar. Yapraklar pul benzeri, 2-6 mm uzunluğunda, karşılıklı dekussat çiftler halinde dizilmiştir ve üç ila beş yıl boyunca kalıcıdır. İki yaşına kadar olan genç bitkilerde yapraklar iğneye benzer ve 5-15 mm uzunluğundadır. Kozalaklar 8-40 mm uzunluğunda, küremsi ya da ovaldir ve karşılıklı dekussat çiftler halinde dizilmiş dört ila 14 pul içerir; tozlaşmadan itibaren 18-24 ay içinde olgunlaşırlar. Tohumlar küçüktür, 4-7 mm uzunluğundadır, tohumun her iki yanında birer tane olmak üzere iki dar kanadı vardır. ⓘ

Türlerin çoğu orman yangınlarına adapte olmuştur, ana ağaçlar bir yangınla yok olana kadar tohumlarını kapalı kozalaklarda yıllarca tutarlar; tohumlar daha sonra çıplak, yanmış zeminde kolonileşmek için serbest bırakılır. Diğer türlerde kozalaklar olgunluk döneminde açılarak tohumları serbest bırakır. ⓘ

Dağılım

Şu anda işlendiği şekliyle bu selviler, Kuzey Yarımküre'de batı Kuzey Amerika, Orta Amerika, kuzeybatı Afrika, Orta Doğu, Himalayalar, güney Çin ve kuzey Vietnam dahil olmak üzere çoğunlukla sıcak ılıman bölgelerdeki dağınık bölgelere özgüdür. Diğer kozalaklı ağaçlarda olduğu gibi, geniş çaplı yetiştiricilik, dünya çapında park ve bahçelerde yetiştirilen çok çeşitli biçim, boyut ve renklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. ⓘ

Yetiştirme

Birçok selvi türü parklarda ve Asya'da tapınakların çevresinde dekoratif ağaçlar olarak yetiştirilmektedir; bazı bölgelerde yoğun ekim nedeniyle doğal dağılımı ayırt etmek zordur. Birkaç tür ise çok dayanıklı olabilen kerestesi için yetiştirilmektedir. Bahçelerde çok kullanılan hızlı büyüyen melez Leyland servisi (Cupressus × leylandii), ebeveynlerinden birini bu cinsten (Cupressus macrocarpa, Monterey servisi) alır; diğer ebeveyn Callitropsis nootkatensis (Nootka servisi) de bazen bu cinste veya ayrı bir cins olan Xanthocyparis'te, ancak geçmişte daha çok Chamaecyparis'te sınıflandırılır. ⓘ

Kültürel referanslar

Helen kültüründe selvi ağacının tanrılar için kutsal olduğuna inanılırdı ve şimdi kederin bir amblemi olarak kullanılmaktadır. Cinsin adı, bir av gezisi sırasında yanlışlıkla öldürdüğü bir geyiğe çok bağlı olan ve Apollon tarafından sevilen genç bir adam olan Cyparissus'tan gelmektedir. Apollon acısını dindirmek için genci bir bitkiye dönüştürmüştür. Yas ile ilişkilendirilmesi Roma döneminden günümüze kadar devam etmiştir, bunun pratik bir nedeni de vardır: servinin kökleri doğrudan toprağa gömülür ve hafifçe yanlara doğru genişleyerek gömülere zarar vermez. ⓘ

Türler

Bu cins içinde tanınan tür sayısı, takip edilen otoriteye göre 16 ila 25 veya daha fazla olmak üzere keskin bir şekilde değişir, çünkü çoğu popülasyon küçük ve izole edilmiştir ve bunlara spesifik, alt spesifik veya varyete rütbesi verilip verilmeyeceğini belirlemek zordur. Mevcut eğilimler tanınan türlerin sayısını azaltmak yönündedir; dar bir tür kavramı benimsendiğinde, aşağıdaki listede girintili olan varyeteler de ayrı türler olarak kabul edilebilir. Gelecekte cinste olası bir bölünme için Yeni Dünya türlerine (aşağıda) de bakınız. ⓘ

C. abramsiana – C. arizonica – C. atlantica – C. austrotibetica – C. bakeri – C. benthamii – C. butanoensis – C. cashmeriana – C. chengiana – C. duclouxiana – C. dupreziana – C. fallax – C. forbesii – C. funebris – C. gansuensis – C. gigantea – C. glabra – C. goveniana – C. guadalupensis – C. lusitanica – C. macnabiana – C. macrocarpa – C. montana – C. nevadensis – C. nootkatensis – C. pygmaea – C. revealiana – C. sargentii – C. sempervirens – C. stephensonii – C. tonkinensis – C. tortulosa – C. torulosa – C. vietnamensis
ⓘ

Eski Dünya türleri

Eski Dünya selvileri daha fazla pullu kozalaklara (8-14 pul, nadiren C. funebris'te 6 pul) sahip olma eğilimindedir, her pulda kısa geniş bir sırt bulunur, sivri uç bulunmaz. C. sempervirens cinsin tip türüdür ve Cupressus ismini tanımlar. Yeni Dünya türleriyle daha yakın akraba olan Vietnam altın selvisi hariç, Juniperus ile Yeni Dünya türlerinden daha yakın akrabadırlar. ⓘ

Resim	Koni	İsim	Ortak İsim	Dağılım ⓘ
		Cupressus atlantica	Fas selvisi	Batı Fas.
		Cupressus cashmeriana	Bhutan selvi	Butan'daki Doğu Himalaya ve Hindistan'ın kuzeydoğusundaki Arunaçal Pradeş'in komşu bölgeleri
		Cupressus chengiana	Cheng'in selvisi	Gansu ve Sichuan Eyaletleri, Çin
		Cupressus duclouxiana (syn: Cupressus austrotibetica)	Yunnan selvisi, Güney Tibet selvisi	Yunnan ve Sichuan, Çin
		Cupressus dupreziana	Sahra selvisi	Cezayir'in güneydoğusu
		Cupressus funebris	Çin ağlayan selvi	güneybatı ve orta Çin
		Cupressus gigantea	Tibet selvisi	Güneydoğu Tibet - Çin
		Cupressus sempervirens	Akdeniz selvisi, tip türler	Kuzeydoğu Libya, Güney Arnavutluk, Kıyı Bulgaristan, Güney Kıyı Hırvatistan, Güney Karadağ, Güney Bosna Hersek, Güney Yunanistan, Güney Türkiye, Kıbrıs, Kuzey Mısır, Batı Suriye, Lübnan, Malta, İtalya, İsrail, Batı Ürdün ve İran
		Cupressus torulosa (syn: Cupressus tonkinensis)	Tonkin selvisi, Himalaya selvisi	Çin'in Sichuan bölgesinde ve Vietnam'da
		Cupressus vietnamensis (syn: Xanthocyparis vietnamensis)	Vietnam selvisi, Vietnam altın selvisi	Vietnam

Yeni Dünya türleri

Yeni Dünya selvileri daha az pullu (4-8 pul, C. macrocarpa'da nadiren daha fazla) kozalaklara sahip olma eğilimindedir ve her pulda genellikle belirgin dar bir başak bulunur. Son genetik kanıtlar, Eski Dünya selvileri ile daha önce düşünüldüğünden daha az yakın akraba olduklarını, Cupressus'un geri kalanından çok Xanthocyparis ile daha yakın akraba olduklarını göstermektedir. Bu türler yakın zamanda Hesperocyparis ve Callitropsis'e aktarılmıştır. Yeni Dünya türleri kserik topraklara sahip marjinal habitatlarda bulunur ve bu nedenle parçalı allopatrik bir dağılım modeli sergiler. Bu tür bir dağılım, çoğu türün küçük komşu popülasyonlarla sınırlı kalmasıyla orantısız yerel bollukla sonuçlanır. ⓘ

Resim	Koni	İsim	Ortak İsim	Dağılım ⓘ
		Cupressus abramsiana (Cupressus goveniana var. abramsiana; Callitropsis abramsiana;)	Santa Cruz selvi	Kaliforniya'nın batısındaki Santa Cruz ve San Mateo ilçelerinde bulunan Santa Cruz Dağları
		Cupressus arizonica (Callitropsis arizonica)	Arizona selvi	Güneybatı Amerika Birleşik Devletleri (Arizona, Utah, güneybatı New Mexico ve güney Kaliforniya, güney Nevada ve batı Teksas'ın Chisos Dağları'nda birkaç popülasyonla birlikte) ve Meksika'da (Coahuila, Nuevo León, Chihuahua, Sonora, Durango, Tamaulipas, Zacatecas ve kuzey Baja California).
		Cupressus bakeri (Callitropsis bakeri)	Modoc selvi	Kuzey Kaliforniya ve aşırı güneybatı Oregon
		Cupressus forbesii (Callitropsis forbesii)	Tecate selvi	Orange County'deki Santa Ana Dağları ve Güney Kaliforniya'daki San Diego County'de ve Meksika'nın kuzey Baja California eyaletinde.
		Cupressus glabra (Callitropsis glabra)	pürüzsüz Arizona selvisi	Sedona, Arizona
		Cupressus goveniana (Callitropsis goveniana)	Gowen selvisi, Kaliforniya selvisi	Monterey County, Kaliforniya
		Cupressus guadalupensis (Callitropsis guadalupensis )	Guadalupe selvi	Meksika, sadece Guadalupe Adası'nda bulunur
		Cupressus lusitanica (Callitropsis lusitanica )	Meksika selvi ağacı	Meksika ve Orta Amerika (Guatemala, El Salvador ve Honduras)
		Cupressus macnabiana (Callitropsis macnabiana )	Macnab selvi	Kuzey Kaliforniya
		Cupressus macrocarpa (Callitropsis macrocarpa )	Monterey selvi	Pebble Beach'teki Cypress Point ve Carmel, Kaliforniya yakınlarındaki Point Lobos'ta
		Cupressus montana (Callitropsis montana )	San Pedro Martir selvi	Meksika: Baja Kaliforniya
		Cupressus nevadensis (Callitropsis nevadensis )	Piute selvi	Güney Sierra Nevada, Kern County, California ve Tulare County içinde.
		Cupressus nootkatensis (syn: Xanthocyparis nootkatensis)	Nootka selvi	Vancouver Adası, Britanya Kolumbiyası, Kanada
		Cupressus pigmaea (Cupressus goveniana var. pigmaea; Callitropsis pigmaea )	Mendocino selvi	Kuzeybatı Kaliforniya'daki Mendocino ve Sonoma İlçeleri
		Cupressus revealiana	El Rincon selvi	Meksika'nın kuzeybatısındaki Baja California
		Cupressus sargentii (Callitropsis sargentii)	Sargent selvi	Mendocino County'den güneye doğru Santa Barbara County Kaliforniya'ya
		Cupressus stephensonii (Callitropsis stephensonii )	Cuyamaca selvi	San Diego County Kaliforniya

Alerjenik potansiyel

Yeni Dünya Cupressus (şimdi Callitropsis) dahil olmak üzere Cupressus cinsindeki tüm bitkiler son derece alerjiktir ve OPALS alerji ölçeği derecesi 10'dur. Sıcak Akdeniz iklimlerinde, bu bitkiler her yıl yaklaşık yedi ay boyunca büyük miktarlarda polen salgılar. ⓘ