Vitriol

Vitriol, başlangıçta demir veya bakır olmak üzere belirli metallerin sülfatlarını içeren bir kimyasal bileşik sınıfını kapsayan genel kimyasal addır. Bu mineral maddeler, hidratlı demir(II) sülfat için yeşil vitriol ve hidratlı bakır(II) sülfat için mavi vitriol gibi renkleriyle ayırt edilirdi. ⓘ

Bu maddeler başlangıçta sülfür minerallerinden süzülen ve eski madenlerin zeminindeki havuzlarda toplanan yeraltı suyunun buharlaşmasıyla oluşan kristaller olarak bulunmuştur. Vitriol kelimesi, bu kristaller renkli cam parçalarına benzediği için Latince "küçük cam" anlamına gelen vitriolus kelimesinden gelmektedir. ⓘ

Vitriol yağı, tarihsel olarak vitriollerin kuru damıtılması (piroliz) yoluyla elde edilen konsantre sülfürik asidin eski bir adıydı. Vitriol olarak kısaltılan bu isim, minerallerin "sülfatlar" olarak adlandırılmasından çok sonra da bu viskoz sıvı için kullanılmaya devam etmiştir. "Sert bir şekilde kınayıcı" anlamındaki vitriolik terimi, bu maddenin aşındırıcı doğasından türemiştir. ⓘ

Vitriol	Kimyasal	Yorum	Formül	Resim ⓘ
Siyah vitriol		bir karışım	[Cu,Mg,Fe,Mn,Co,Ni]SO4-7H2O
Mavi vitriol/Kıbrıs vitriolü/Roman vitriolü	bakır (II) sülfat	pentahidrat	CuSO4-5H2O
Yeşil vitriol/Copperas	demir (II) sülfat	heptahidrat	FeSO4-7H2O
Vitriol yağı/Spirit of vitriol	sülfürik asit	asit	H2SO4
Kırmızı vitriol	kobalt(II) sülfat	heptahidrat	CoSO4-7H2O
Tatlı vitriol yağı	dietil eter	bir sülfat değildir, ancak sülfürik asit ve etanolden sentezlenebilir	CH3-CH2-O-CH2-CH3
Argile Vitriolü/Kil Vitriolü	alüminyum sülfat	ŞAP	Al2(SO4)3
Mars'ın Vitriol'ü	demir (III) sülfat	Ferrik sülfat	Fe2(SO4)3
Beyaz vitriol	çinko sülfat	heptahidrat	ZnSO4-7H2O

Birçok web sitesi "siyah vitriol demir sülfat ve demir sülfit karışımıdır" demekte, ancak hiçbiri herhangi bir referans vermemektedir. Bloxam'ın Chemistry, Inorganic & Organic, with Experiments kitabı siyah vitriolün bileşimi için yayınlanmış, güvenilir bir referanstır ve sayfa 513'te şöyle yazar: "Siyah vitriolün formülü [CuMgFeMnCoNi]SO4-7H2O olarak yazılabilir, altı izomorf metal tuzun genel karakterini değiştirmeden birbirinin yerine kullanılabilir." ⓘ

B "Bu elementlerin herhangi bir kombinasyonu siyah vitriolde bulunabilir."

Vitriol bir simya terimidir. Latince’de 7 sözcükten oluşan “Visita Interiora (Interiorem) Terræ (Tellus) Rectificando Invenies Occultum (Operae) Lapidem” cümlesindeki sözcüklerin baş harflerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuş sembolik bir ifadedir. Bu cümle Türkçeye “Dünyanın derinliklerini (içini) ziyaret et, damıtırken (arıtırken) gizli taşı (felsefe taşı'nı) bulacaksın.” biçiminde çevrilir. ⓘ

Simyanın felsefesine göre felsefe taşı, aydınlanmanın sembolüdür. Simyacıların asıl amacı felsefe taşını bulmaktır. Bunu bulmak için ateşle taşları sürekli arıtıp, damıtırlar. Taş ile taşları birleştirip üzerlerinde çalışırlar. Ve bilirler ki aslında taşları ateşle arıtırken, arındırdıkları taşlar değil kendi ruhlarıdır. En nihayetinde söylenceye göre taş en mükemmel haline ulaşır yani felsefe taşına. Felsefe taşı, ölümsüzlüğü verirken, her maddeyi altına çevirme gücüne de sahiptir. Yine bu da aslında sembolik bir anlatımdır. Simyacılar, öze dibe inerek, arınmanın sembolü olan ateş ile ruhlarını arındırmış ve nihai bilgeliğe, aydınlığa ulaşmayı hedef almışlardır. Altın, bilgeliğin, aydınlanmanın sembolüdür. Bu yüzden felsefe taşı aydınlanmış, bilge olmuş, O’na ulaşmış insanı anlatmaktadır. Vitriol söylencesinin temel felsefesine göre kişi ateşte arınmadan, cehenneme inmeden ve nihayetinde öze dönüşmeden aydınlanamaz. ⓘ

Bu cümledeki yeraltına inme sembolizmiyle belirtilmek istenen, pek çok inisiyatik tradisyonda cehenneme iniş olarak ifade edilen deneyimdir. Bu cümlede simgelenen anlam “arınıp saflaşmak istiyorsan cehenneme iniş deneyimini yaşamalısın” olarak ifade edilir. ⓘ

Basilius Valentinus 15.yy simyası olarak bu deyişi bize aktaran kişilerdendir. ⓘ

Tarihçe

Vitriol çalışmaları antik çağlarda başlamıştır. Sümerler, maddelerin rengine göre sınıflandırdıkları vitriol türlerinin bir listesine sahipti. Vitriolün kökeni ve özellikleri hakkındaki en eski tartışmalardan bazıları Yunan hekim Dioscorides (MS birinci yüzyıl) ve Romalı doğa bilimci Yaşlı Pliny'nin (MS 23-79) eserlerinde yer almaktadır. Galen de tıbbi kullanımını tartışmıştır. Vitriolik maddelerin metalürjik kullanımları Panopolisli Zosimos'un Helenistik simya eserlerinde, Phisica et Mystica adlı risalede ve Leyden papirüsü X'te kaydedilmiştir. ⓘ

Câbir ibn Hayyân (ölümü MS 806-816, Latince Geber olarak bilinir), Ebû Bekir er-Râzî (MS 865-925, Latince Rhazes olarak bilinir), İbn Sina (MS 980-1037, Latince Avicenna olarak bilinir) ve Muhammed ibn İbrâhim el-Vatvat (MS 1234-1318) gibi Ortaçağ İslam kimyagerleri mineral sınıflandırma listelerinde vitriole yer vermişlerdir. ⓘ

Sülfürik asit, "yeşil vitriol "ün (demir (II) sülfat) demir bir imbikte kavrulmasıyla hazırlandığı için Ortaçağ Avrupalı simyacılar tarafından "vitriol yağı" olarak adlandırılmıştır. İlk belirsiz imalar Beauvais'li Vincent'ın eserlerinde, Aziz Albertus Magnus'a atfedilen Compositum de Compositis'te ve pseudo-Geber'in Summa perfectionis'inde (hepsi MS on üçüncü yüzyıl) görülür. Beyazevitriol -ZnSO4 ⓘ