Şırnak
Şırnak ⓘ | |
|---|---|
Belediye | |
 | |
  Şırnak  Şırnak .svg) Şırnak | |
| Koordinatlar: 37°30′59″N 42°27′40″E / 37.51639°N 42.46111°EKoordinatlar: 37°30′59″N 42°27′40″E / 37.51639°N 42.46111°E | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Şırnak |
| Hükümet | |
| - Belediye Başkanı | Mehmet Yarka (AKP) |
| - Vali | Mehmet Aktaş |
| Alan | |
| - Bölge | 1.863,61 km2 (719,54 sq mi) |
| Yükseklik | 1.650 m (5.410 ft) |
| Nüfus (2012) | |
| - Kentsel | 63,298 |
| - Bölge | 87,719 |
| - Bölge yoğunluğu | 47/km2 (120/q mi) |
| Web sitesi | www.sirnak.bel.tr www.sirnak.gov.tr |
Şırnak (Kürtçe: Şirnex), Türkiye'nin güneydoğusunda bir il ve ilçedir. Şırnak ilinin başkentidir. Türkiye'nin Kürdistan Bölgesi ve Irak ile ana bağlantılarından biri olan Irak ile Habur sınır kapısı da Şırnak'tadır. ⓘ
| Şırnak ⓘ | |
|---|---|
|
İlçe | |
|
| |
|
Takma ad: Şehr-i Nuh | |
|
Slogan: İnsanlığın Dünya'ya Yayılan Merkezi | |
 Türkiye'deki yeri ve merkezin konumu | |
| Ülke |
 Türkiye |
| Bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İl | Şırnak |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | Mehmet Yarka (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1,717 km² (662 mil²) |
| Rakım | 1.650 m (5.410 ft) |
| Nüfus (2011)rapor.tuik.gov.tr | |
| • Toplam | 290,307 |
| • Yoğunluk | 160/km² (430/mil²) |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAS) |
| Alan kodu | (+90) 486 |
|
Resmî site www.sirnak.gov.tr/ | |
Şırnak, Doğu Anadolu Bölgesi'nde Şırnak ilinin ve merkez ilçesinin yönetim merkezi olan şehirdir. ⓘ
Şırnak İlçesinin Yapısı
| Yerleşim | Etnik köken (kabile) ⓘ |
|---|---|
| Şırnak (Şirnex) | Kürtçe (Şirnexî) |
| Akçay (Dêra) | Kürtçe (Dêrşewî) |
| Araköy (Kirun) | Kürtçe (Berwarî) |
| Atbaşı (Fêrisan) | Kürtçe (Botikan) |
| Bağpınar (Çînete) | Kürtçe (Botikan) |
| Balveren (Melê) | Kürtçe (Berwarî) |
| Başağaç (Medikeyan) | Kürtçe (Botikan) |
| Dağkonak (Nerex) | Kürtçe (Berwarî) |
| Geçitboyu (Bîryan) | Kürtçe (Berwarî) |
| Güneyce (Banê) | Kürtçe (Botikan) |
| Güneyçam (Navyan) | Kürtçe (Botikan) |
| İkizce (Milga Şantiyê) | |
| Kasrik | Kürtçe (Botikan) |
| Kavuncu (Nanîp) | Kürtçe (Botikan) |
| Kayaboyun (Şerefî) | Kürtçe (Dêrşewî) |
| Kırkkuyu (Deştalela) | Kürtçe (Dêrşewî) |
| Kızılsu (Zûrîn) | Kürtçe (Botikan) |
| Koçbeyi (Banê Mihinda) | Kürtçe (Botikan) |
| Körüklükaya (Nehke) | |
| Kumçatı (Dergul) | Kürtçe (Botikan) |
| Toptepe (Avka meziyan) | Kürtçe (Botikan) |
| Yeniaslanbaşar (Mila Kere) | Kürtçe (Botikan) |
| Yoğurtçular (Heştan) | Kürtçe (Şirnexî) |
Tarih
1992 Türk askeri operasyonu
18 Ağustos 1992'de Türk güvenlik güçleri ile PKK'lı Kürt ayrılıkçılar arasında çatışma çıktı. Üç gün süren çatışmalar sırasında 25.000 sakinden 20.000'i şehri terk etti. ⓘ
Şehir bombardıman altındayken, güvenlik güçleri tarafından tamamen yakılan şehir merkezine gazetecilerin girmesi engellendiği için bölgede neler olup bittiğine dair bilgi almak mümkün olmadı. Şırnak üç gün boyunca ateş altında kaldı ve sivillerin yaşadığı binalar tank ve toplarla vuruldu. ⓘ
2016 Türk askeri operasyonu
13 Mart 2016 tarihinde Türk güvenlik güçleri tarafından PKK'ya karşı askeri operasyonlar başlatıldı. Kürt kentinde uygulanan sokağa çıkma yasağı 246 gün sonra kaldırıldı. Gazipaşa, Yeşilyurt, İsmetpaşa, Dicle, Cumhuriyet ve Bahçelievler gibi mahalleler savaşta tamamen yıkıldı. ⓘ
Siyaset
15 Ekim 2011 tarihinde İçişleri Bakanlığı tarafından görevinden uzaklaştırıldığı açıklanmıştır. ⓘ
29 Mart 2019 seçimlerinde Şırnak Belediye Başkanı AKP'li Mehmet Yarka oldu (19.718 veya %61,72). ⓘ
Coğrafya
İl batıda Mardin, kuzeyde Siirt, kuzeydoğuda Van ve Hakkari illeri, güneyde Irak ve Suriye Devletleriyle çevrilidir. Şırnak ilinin bir kısmı Güneydoğu Anadolu Bölgesi içinde kalır. ⓘ
Yüzölçümü 7.172 km2, ortalama 1.400 metre rakımı vardır ⓘ
İl toprakları bitki örtüsü yönünden iklimin karasal olması doğal bitki örtüsü üzerinde etkili olmuştur. Mevsim içindeki yağışların az olması, doğal bitki örtüsünün bozkır olmasına neden olmuştur. Genelde step görünümündedir. Dağlık kesimlerde bozuk meşeliklere, yükseklerdeyse yer yer ardıçlara rastlanır. ⓘ
Şırnak ilinin nüfusu 430.424'tür (2009 sayımı) ve 7.172 kilometrekarelik bir alanda yaşamaktadır. Şırnak ilinin nüfusu 63.664'tür. Toplam doğurganlık hızı kadın başına 3,21 çocuk ile Türkiye'deki en yüksek oranlardan biridir. ⓘ
İklim
Şırnak, kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise çok sıcak ve kurak geçen sıcak-yaz Akdeniz iklimine (Köppen: Csa, Trewartha: Cs) sahiptir. İç kesimlerdeki konumu nedeniyle yıl boyunca nem oranı her zaman düşüktür. Şubat ve Mart ayları en yağışlı, Temmuz ve Ağustos ayları ise neredeyse hiç yağış almayan en kurak aylardır. ⓘ
| Şırnak için iklim verileri (1991-2020, ekstremler 1970-2020) ⓘ | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ay | Jan | Şubat | Mar | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | Ağustos | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık | Yıl |
| Rekor yüksek °C (°F) | 18.1 (64.6) |
17.3 (63.1) |
24.8 (76.6) |
29.0 (84.2) |
31.8 (89.2) |
37.5 (99.5) |
40.4 (104.7) |
40.3 (104.5) |
37.1 (98.8) |
31.3 (88.3) |
22.6 (72.7) |
22.5 (72.5) |
40.4 (104.7) |
| Ortalama yüksek °C (°F) | 5.9 (42.6) |
7.4 (45.3) |
12.0 (53.6) |
16.7 (62.1) |
23.0 (73.4) |
30.1 (86.2) |
34.2 (93.6) |
34.0 (93.2) |
29.4 (84.9) |
22.0 (71.6) |
13.5 (56.3) |
8.4 (47.1) |
19.7 (67.5) |
| Günlük ortalama °C (°F) | 2.6 (36.7) |
3.8 (38.8) |
8.1 (46.6) |
12.5 (54.5) |
18.7 (65.7) |
25.3 (77.5) |
29.5 (85.1) |
29.3 (84.7) |
24.7 (76.5) |
17.8 (64.0) |
9.9 (49.8) |
5.1 (41.2) |
15.6 (60.1) |
| Ortalama düşük °C (°F) | −0.4 (31.3) |
0.5 (32.9) |
4.2 (39.6) |
8.2 (46.8) |
13.9 (57.0) |
20.1 (68.2) |
24.3 (75.7) |
24.1 (75.4) |
19.7 (67.5) |
13.3 (55.9) |
6.0 (42.8) |
1.7 (35.1) |
11.3 (52.3) |
| Rekor düşük °C (°F) | −14.5 (5.9) |
−13.2 (8.2) |
−11.2 (11.8) |
−4.7 (23.5) |
0.8 (33.4) |
9.2 (48.6) |
13.1 (55.6) |
15.0 (59.0) |
3.2 (37.8) |
−0.5 (31.1) |
−5.0 (23.0) |
−10.8 (12.6) |
−14.5 (5.9) |
| Ortalama yağış mm (inç) | 107.3 (4.22) |
103.8 (4.09) |
125.8 (4.95) |
115.1 (4.53) |
52.6 (2.07) |
5.3 (0.21) |
6.1 (0.24) |
0.7 (0.03) |
13.2 (0.52) |
54.6 (2.15) |
82.5 (3.25) |
101.2 (3.98) |
768.2 (30.24) |
| Ortalama yağış günleri | 9.04 | 9.11 | 10.52 | 10.44 | 6.74 | 1.70 | 0.78 | 0.48 | 1.07 | 5.81 | 7.63 | 10.22 | 73.5 |
| Ortalama aylık güneş ışığı saatleri | 96.1 | 121.5 | 170.5 | 219.0 | 263.5 | 318.0 | 347.2 | 350.3 | 306.0 | 223.2 | 153.0 | 99.2 | 2,667.5 |
| Ortalama günlük güneş ışığı saatleri | 3.1 | 4.3 | 5.5 | 7.3 | 8.5 | 10.6 | 11.2 | 11.3 | 10.2 | 7.2 | 5.1 | 3.2 | 7.3 |
| Kaynak: Türkiye Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü | |||||||||||||
Tarihçe
Şırnak, tarihsel olarak çok eski bir geçmişe sahiptir. Şehrin geçmişi Kâtip Çelebi’nin 17. yüzyılda yazdığı 'Seyahatnâme' ve tarihî rivayetlere göre Nuh Tufanı öncesine dayanır. Bu rivayetlere göre Cizre, tufandan sonra ikinci kez Nuh ve oğulları tarafından inşa edilirken Cizre’nin kızgın sıcağından korunmak için Şırnak, yazlık ve yaylak olarak inşa edilmiştir. ⓘ
Şırnak, Nuh'un gemisi kalıntılarının olduğu öne sürülen Cûdi Dağı’nın kuzeyinde 'Şehr-i Nûh' adıyla kurulmuş, önceleri "Şerneh", daha sonraki yıllarda ise "Kürdara Şırnak" adını almıştır. Asur kralı I. Tiglath-Pileser’in yazıtında (MÖ 1100) Şarişa/Şerişa, Strabon’da (MS 17) Sareisa adıyla anılan yerin Şırnak olduğuna dair fikirler vardır. Şırnak, tarihte birçok önemli devletin başkentini kendi topraklarında barındırmıştır. Aynı zamanda Guti (Qurtie) imparatorluğunun başkenti olan "Bajarkard", Silopi ilçesi topraklarındadır.. Eski adı Şehr-i Nuh'tur. ⓘ
2015-16 çatışmaları
İl merkezinde 2015 yılında çatışmalar başlamıştır. Çatışmalarda birçok kişi yaralanmış ve yaşamını yitirmiştir. ⓘ
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır ⓘ |
|---|---|---|---|
| Şırnak ilçesi (Siirt) | |||
| 1965 | 19.495 | 4.936 | 14.559 |
| 1970 | 25.107 | 7.025 | 18.082 |
| 1975 | 31.241 | 10.587 | 20.654 |
| 1980 | 34.677 | 10.997 | 23.680 |
| 1985 | 37.367 | 12.141 | 25.226 |
| Şırnak merkez ilçesi | |||
| 1990 | 47.154 | 25.059 | 22.095 |
| 2000 | 69.853 | 52.743 | 17.110 |
| 2007 | 78.231 | 54.302 | 23.929 |
| 2008 | 82.863 | 59.435 | 23.428 |
| 2009 | 87.000 | 63.664 | 23.336 |
| 2010 | 77.865 | 54.263 | 23.602 |
| 2011 | 85.369 | 61.335 | 24.034 |
| 2012 | 87.719 | 63.298 | 24.421 |
| 2013 | 87.187 | 60.255 | 26.932 |
| 2014 | 91.573 | 63.047 | 28.526 |
| 2015 | 92.206 | 63.367 | 28.839 |
| 2016 | 82.468 | 54.032 | 28.436 |
| 2017 | 85.557 | 54.955 | 30.602 |
| 2018 | 93.431 | 62.761 | 30.670 |
| 2019 | 93.989 | 61.738 | 32.251 |
| 2020 | 96.285 | 64.185 | 32.100 |
| 2021 | 100.206 | 67.662 | 32.544 |
Ekonomi
Ekonomisi madencilik, tarım ve ticarete dayalıdır. Kırsal kesimde başlıca gelir kaynağı hayvancılıktır. Yaylacılık ile çok sayıda küçükbaş hayvan beslenir. Tereyağı, peynir, yün, kıl ve tiftik başlıca hayvani ürünleridir. ⓘ
Spor
Şırnakspor, Şırnak'ın futbol takımı olup, 1995 yılında kurulmuştur. Sarı-kırmızı renklere sahip olan kulüp, 7 sezon 3. Lig'de mücadele etmiştir. 2007-2008 sezonu sonuna kadar 3. Lig'de kalmıştır. 4 Mayıs 2008'de oynanan Nusaybin Demirspor-Şırnakspor maçında, tarafların müsabaka sonucu üzerinde anlaştıklarının tespit edilmesi üzerine 3. Lig 5. Grup'ta yer alan Şırnakspor'un, Türkiye Futbol Federasyonu tarafından amatör lige düşürülmesine ve lige eksi 6 puanla başlamasına karar verildi. En son 2009-2010 sezonunda Şırnak Amatör Ligi'nde mücadele eden kulüp, 2010'dan beri Şırnak Amatör Ligi'ne katılmamaktadır. ⓘ
Altyapı
Ulaşım
Mardin, Hakkâri ve Siirt'e karayolu ulaşımı vardır. İstanbul'dan Şırnak'a ortalama otobüsle seyahat süresi 24 saattir. Nusaybin'den başlayan tren yolu hattı da bulunur. Şırnak Şerafettin Elçi Havalimanı açılmıştır. ⓘ