Cavanşir

Javanshir ⓘ
Kafkas Arnavutluk Kralı
Azerbaycan Ulusal Tarih Müzesi'nde bulunan Cavanşir'in bronz heykelinin bir kopyası. Eserin aslı Hermitage'da muhafaza edilmektedir.
Saltanat	637—680
Taç Giyme Töreni	637
Öncül	Varaz Grigor
Halef	Varaz Tiridates I
Doğan	28 Eylül 616
Öldü	1 Ocak 680 (63 yaşında)
Defin	Gardman Kalesi
Sorun	Varaz Tiridates I
Hanedan	Mihranidler
Baba	Varaz Grigor
Anne	Goridouxt
Din	Hristiyanlık

Cavanşir (alternatif yazılışlar: Javansher, Juansher, Ĵovenšēr, Jivanshir; Orta Farsça: Juvānšēr; kelimenin tam anlamıyla "genç aslan"), 637'den 680'e kadar Kafkas Albanyası'nın prensiydi ve Gardman bölgesinden geliyordu. Hayatı ve eylemleri Ermeni ortaçağ metinlerinde kaydedilen efsanelere konu olmuştur. Sasani İmparatorluğu'nun yedi Part klanından biri olan Mihran Hanedanı'nın bir kolu olan Part Mihranid ailesindendi. ⓘ

Cavanşir (d. 28 Eylül 616 - ö. 681), Varaz Grigor'un ikinci oğlu olan ve 638-681 yılları arasında hüküm süren Kafkas Albanyası hükümdarı. ⓘ

Dört Halife devrinde Araplarla savaşan Sasani İmparatorluğu çatısı altında gösterdiği başarılardan ötürü III. Yezdigirt tarafından ödüllendirilen Cavanşir, Sasanilerin zayıflamasından yararlanarak bağımsızlık kazandı. Albanya'ya güneyden Araplar, batıdan Bizans ve kuzeyden Hazarlar baskı uygulasa da böyle bir zamanda Cavanşir'in uyguladığı politika, ülkenin bağımsızlığının suikast sonucu ölümünden sonra bile bir süre daha devam etmesini mümkün kıldı. ⓘ

Erken dönem yaşamı

Cavanşir, Mihranid ailesine mensup bir Gardman prensi olan Varaz Grigor ile Goridouxt adında bir İber prensesinin ikinci oğluydu. Varaz Grigor 637 yılında vaftiz edilerek Hıristiyanlığı Kafkas Albanyası'nın resmi dini olarak ilan etti ve böylece oğlu Cavanşir'in de din değiştirmesini sağladı. Ancak Varaz, Hıristiyanlığa geçişini kabul etmeyen Sasani kralı tarafından tahttan indirildi. Böylece Cavanşir Kafkas Albanyası'nın kralı oldu. ⓘ

Saltanat

Cavanşir cesareti ve zekasıyla tanınırdı; Müslümanların İran'ı fethi sırasında Sasani İmparatorluğu'nun yanında Araplara karşı savaştı ve Sasani kralı Yazdegerd III tarafından iki altın mızrak, iki altın kalkan ve muhtemelen Drafsh e Kavian olan bir bayrakla ödüllendirildi. 636 yılında, Ermeni prensi Mushegh III Mamikonian ve Syunik'li Grigor ile birlikte Pers ve Arap orduları arasındaki el-Kādisiyye Savaşı'na katılan bir Alban ordusuna liderlik etti. Ancak Sasanilerin yenilmesi Cavanşir'in umudunu kaybetmesine neden oldu. Bunun üzerine efendilerine karşı bir isyan başlattı ve Kafkas Albanyası'na çekildi. Burada Constans II'ye bir mektup yazdı ve Bizans İmparatorluğu'nun müttefiki oldu. Daha sonra patrikios unvanı ile ödüllendirildi ve Doğu'nun kralı olarak tanındı. Ayrıca Syunik'in prens ailesinden bir soyluyla evlendi. ⓘ

Bizanslılarla yaptığı ittifaktan sonra, Arnavutluk'taki Sasani garnizonlarına yapılan bir saldırıda İber kralı I. Adarnase ile güçlerini birleştirdi. Daha sonra egemenliğini Derbent'ten Aras nehrine kadar genişletti. ⓘ

Güneyde Arap istilası ve kuzeyde Hazar saldırısı tehdidiyle karşı karşıya kalan Cavanşir, ülke tarihinde bir dönüm noktası olacak bir hamleyle Halife'nin hükümdarlığını tanımak zorunda kaldı. ⓘ

Cevanşir 680 yılında, güçlerini kısıtlamaya çalıştığı rakip soylular tarafından öldürüldü. Yerine I. Varaz Tiridates geçti. ⓘ

Ermeni Şiirinde ve Tarihi Metinlerde Tasvir

Cavanşir'in hayatı ve yaptıklarıyla ilgili tek tarihi kaynak Movses Kaghankatvatsi'nin Ağvank Ülkesinin Tarihi olarak bilinen Ermenice metnidir. Movses Kaghankatvatsi'nin metni, 7. yüzyıl Ermeni şairi ve Ermeni edebiyatının ilk seküler yazarı olan Davtak Kertogh'un (Şair Davtak) Cevanşir'e ithaf ettiği Büyük Prens Cevanşir'in Ölümü Üzerine Ağıt adlı şiirini içermektedir. ⓘ

Kertogh'un günümüze ulaşan tek şiiri, alfabetik akrostiş nazım şekliyle Ermenice yazılmıştır. ⓘ