Cunda

Cunda Adası ⓘ
Ada, Bölge
Cunda'dan (Alibey Adası) bir görünüm
Cunda Adası Türkiye'deki Konum
Koordinatlar: 39°21′38″N 26°38′34″E
Ülke	Türkiye
İl	Balıkesir İli
Nüfus
- Toplam	3,321
Saat dilimi	UTC+3 (TRT)

Cunda Adası'nın denizden görünümü. ⓘ

Cunda Adası, Ayvalık, Balıkesir, Türkiye. ⓘ

Cunda Adası'nda beyaz yıkanmış yel değirmenleri ⓘ

Büyük eski Rum Ortodoks katedralinin içi ⓘ

Alibey Adası olarak da adlandırılan Cunda Adası, (Türkçe: Cunda Adası, Alibey Adası), Yunanca Moschonisi (Yunanca: Μοσχονήσι veya Μοσχόνησος), Türkiye'deki Ayvalık Adaları takımadalarının en büyüğüdür ve tarihsel olarak Yunanca Εκατόνησα (Hekatonisa) veya Μοσχονήσια (Moschonisia) takımadaları olarak adlandırılmıştır. Türkiye'nin kuzeybatı kıyısındaki Edremit Körfezi'nde, Balıkesir ili Ayvalık ilçesi açıklarında yer alır ve yüzölçümü 23 kilometrekaredir (9 sq mi). Yunanistan'ın Midilli adasının 16 kilometre (10 mil) doğusunda yer almaktadır. ⓘ

Tarihçe

Antik Çağ

Yazılı kaynaklara göre, antik çağlardan beri yerleşim bulunmaktadır; kaynaklar Nasos (Yunanca: Νάσος), Pordoselini veya Pordoselene (Yunanca: Πορδοσελήνη) ve Chalkis (Yunanca: Χαλκίς) yerleşimlerinden bahsetmektedir. ⓘ

20. Yüzyıl

1881/82-1893 Osmanlı Genel Nüfus Sayımı'na göre Cunda (Yunda) kazasının toplam nüfusu 4.417 Rum, 89 Müslüman ve 165 yabancı uyruklu olmak üzere 4.671'dir. ⓘ

Lozan Antlaşması'na (1923) kadar ada nüfusunun tamamı Rum'du. 1913 yılında Mehmed Reşid adayı ziyaret etmiş ve Rum nüfusunu kontrol etmek için adaya zengin Müslüman muhacirlerin yerleştirilmesini önermiştir. 1914'te halka karşı zulüm başladı ve bunun sonucunda birçok kişi adayı terk etti. Piskopos Photios, çeşitli rahipler ve önde gelen kişiler yakalandı, dövüldü ve ancak birkaç gün geçtikten sonra serbest bırakılmak üzere bir değirmene hapsedildi. Erkekler ve kadınlar dövüldü ve işkence gördü. Daha sonra halk, yanlarına hiçbir şey almalarına izin verilmeden anakaradaki Aivali'ye (Ayvalık'ın Yunanca adı) sürüldü. Aivali'de, hepsi sürgün edilip İzmir ve Bursa vilayetlerindeki Türk köylerine dağıtılana kadar Hıristiyan sakinleriyle aynı baskı kaderini paylaştılar. Orada her gün her türlü zulme maruz kaldılar ve çok sayıda öldüler. Adadaki kiliseler yağmalanarak depo ve ahırlara dönüştürüldü, içlerindeki kandiller ve kutsal resimler kırıldı, sanat eserleri tahrip edildi ve evler oturulamaz hale getirildi. 1915 yılında ada sakinleri, Türk ordusunun üniformaları için 2.500 Türk lirası ve kışla inşası için 2.000 Türk lirası ödemek; donanmanın bakımı için buğday vergisi ödemek ve ucuz fiyatla posta kartı satın almak zorunda bırakıldı. Ayrıca bazı bölge sakinleri öldürüldü ve işkence gördü. ⓘ

Kısa bir süre için (1921-1922) adada bir Rum Ortodoks metropolit piskoposu görev yapmış, Türk ordusu tarafından idam edilen son metropolit Ambrosios'un neoklasik konağı adanın şehir merkezinin deniz kıyısında hala ayakta durmaktadır. 19 Eylül 1922'de Cunda'da yüzlerce Rum öldürüldü; sadece bazı çocuklar kurtuldu ve yetimhanelere gönderildi. Ertesi yıl, Lozan Antlaşması ve Yunanistan ile Türkiye arasındaki nüfus mübadelesinin ardından, adada kalan az sayıda kişi Yunanistan'a gitmek zorunda kaldı ve yerlerine Giritli Türkler ve Midilli'den gelen Türkler yerleştirildi. ⓘ

Günümüz

Cunda Adası tipik bir Ege tatil beldesi karakterine sahiptir. Ayvalık ilçe merkezinden Cunda Adası'na sık sık otobüs ve feribot seferleri düzenlenmektedir. Cunda Adası, 1960'ların sonunda inşa edilen bir köprü ve geçit ile Lale Adası'na ve oradan da anakaraya bağlanmaktadır. Bu, Türkiye'de bir boğazın ayırdığı toprakları birbirine bağlayan ilk ve halen ayakta olan en eski köprüdür. ⓘ

Cunda Adası'nın ana simgesi Taksiyarhis Kilisesi'dir (Türkçe: Taksiyarhis Kilisesi). Büyük, eski Rum Ortodoks katedrali terk edilmiş ve harap haldeydi, ancak şimdi restore edildi ve Rahmi M. Koç Müzelerinden birine ev sahipliği yapıyor. Adanın kuzeyindeki Poroselene (Yunanca: Ποροσελήνη) koyu Cunda'nın başlıca turistik yerleri arasındadır. Pausanias tarafından anlatılan bir hikayeye göre, antik dönemde burası boğulmakta olan bir çocuğu kurtaran bir yunusun eviydi. ⓘ

2007 yılında Türkiye Bilimler Akademisi ve Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi tarafından "Türkiye Kültür Envanteri Projesi" kapsamında Cunda Adası'ndaki 551 yapının tamamı iki yıllık bir çalışmanın ardından incelenmiş ve tescil edilmiştir. ⓘ

ABD merkezli Harvard Üniversitesi ve Türkiye'den Koç Üniversitesi, Cunda Adası'nda ortak bir proje oluşturarak her yaz "Harvard-Koç Üniversitesi Yoğun Osmanlıca & Türkçe Yaz Okulu" düzenliyor. ⓘ

Ayvalık Boğaz Köprüsü, Cunda Adası ile Lale Adası'nı birbirine bağlamaktadır. ⓘ

1766 yılında Cunda halkının bağışlarıyla inşa edilen ve Ai Dimitri Manastırı olarak da bilinen Aziz Demetrius Rum Manastırı 2020 yılında defineciler tarafından tamamen tahrip edilmiştir. ⓘ

Galeri

• 

  Cunda Adası'deki Evler

• 

  Paterica Koyu

• 

  Cunda'deki Kamp alanı

• 

  Taksiyarhis Kilisesi

• 

  Taksiyarhis Kilisesi

• 

  Cunda Adası'ndan bir sokak

• 

  Cunda Adası'nın asfalt yürüyüş yolları

• 

  Cunda Adası Yel Değirmeni

• 

  Cunda Adası'nın Kedileri ⓘ

Ekonomi

Ada'nın restorasyon bekleyen kilisesinin merdivenleri ⓘ

Cunda kafelerinden sahile bakış ⓘ

Alibey Adası son yıllarda yerli turizm merkezleri arasına girmiştir. Özellikle sahil şeridindeki balık lokantaları ile bilinir. Günlük tekne gezileri sayesinde civar adalara ve adanın karadan ulaşılması zor bölgelerine gitmek mümkündür. Midilli Adası'na günü birlik seferler ise özellikle yaz aylarında yabancı turistlerin adaya ve Ayvalık'a gelmelerini sağlamıştır. ⓘ

Ada halkının turizm yanında iki büyük geçim kaynağı vardır: zeytincilik ve balıkçılık. Ada zeytinleri özellikle zeytinyağı üretimi için uygundur. ⓘ

Diğer

ⓘ

Harvard ve Koç Üniversitelerinin ortak Osmanlı Türkçesi Yaz Okulu, 1997 yılından beri Alibey Adası'nda gerçekleşmektedir. ⓘ

Konuyla ilgili yayınlar

• Gencer, Ceylan İrem (2006). Cunda Adası'nda Tarihi Çevre Koruma ve Sıhhileştirme Çalışması (yüksek lisans). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2021. ⓘ