Domuzgiller

Suidae; Zamansal aralık: Oligosen-Holosen PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N ⓘ
	Farklı cinslerden suid türleri; sol üstten, saat yönünde: Yaban domuzu (Sus scrofa), pigme domuz (Porcula salvania), dev orman domuzu (Hylochoerus meinertzhageni), kırmızı nehir domuzu (Potamochoerus porcus), adi yaban domuzu (Phacochoerus africanus), Kuzey Sulawesi babirusa (Babyrousa celebensis)
Bilimsel sınıflandırma
Krallık:	Hayvanlar Alemi
Filum:	Kordalılar
Sınıf:	Memeliler
Sipariş:	Artiodactyla
Alt takım:	Suina
Aile:	Suidae; Gray, 1821
Tür cinsi
	Sus; Linnaeus, 1758
Genera
	30'dan fazla soyu tükenmiş cins, 6'sı mevcut, ; metne bakınız.

Suidae, genellikle domuz, hog veya swine olarak adlandırılan artiodaktil memelilerden oluşan bir familyadır. Çok sayıda fosil türe ek olarak, günümüzde 18 (evcil domuzları ve yaban domuzlarını ayrı ayrı sayarsak 19) türün varlığı bilinmektedir ve bunlar dört ila sekiz cins arasında sınıflandırılmıştır. Bu familya içinde Sus cinsi evcil domuz, Sus scrofa domesticus veya Sus domesticus ve Avrupa'dan Pasifik'e kadar birçok yaban domuzu türünü içerir. Diğer cinsler arasında babirusalar ve yaban domuzları bulunur. Tüm suidler veya domuzlar, Asya'dan Avrupa ve Afrika'ya kadar uzanan Eski Dünya'ya özgüdür. ⓘ

En eski fosil suidler Asya'daki Oligosen döneminden kalmadır ve torunları Miyosen döneminde Avrupa'ya ulaşmıştır. Birkaç fosil türü bilinmektedir ve katı otçuldan olası leş yiyiciye (Tetraconodontinae'de) kadar çok çeşitli farklı diyetlere adaptasyon göstermektedir. ⓘ

Püskül kulaklı domuz en renkli domuz türlerinden biridir ⓘ

Düğmeli Afrika domuzu (Phacochoerus aethiopicus) Afrika'nın 5 domuz türünden birisi ⓘ

Ayılar tarafından parçalanmış, karlar üstünde yatan bir domuz ⓘ

Pekariler domuzgillerin yakın akrabası sayılırlar. Bazen pekarigillerin Yeni Dünya domuzları ve domuzgillerin Eski Dünya domuzları olarak adlandırıldıklarına da rastlayabiliriz. ⓘ

Fiziksel özellikleri

Suidler Artiodactyla takımına aittir ve genellikle bu takımın atasal formuna en çok benzeyen yaşayan üyeleri olarak kabul edilirler. Takımın diğer üyelerinin çoğunun aksine, her ayaklarında dört parmak vardır, ancak sadece orta iki parmak üzerinde yürürler, diğerleri yerden uzak durur. Ayrıca, diğer artiodaktil ailelerinin çoğunda bulunan daha karmaşık, geviş getiren mide yerine basit bir mideleri vardır. ⓘ

Boyları 58 ila 66 cm (23 ila 26 inç) ve ağırlıkları 6 ila 9 kg (13 ila 20 lb) arasında değişen küçük ve orta boylu hayvanlardır; pigme domuzlarda 130-210 cm (4,3-6,9 ft) ve dev orman domuzlarında 100-275 kg (220-606 lb) arasında değişir. Büyük başları ve kısa boyunları, nispeten küçük gözleri ve belirgin kulakları vardır. Başlarının disk şeklinde bir burunla sonlanan kendine özgü bir burnu vardır. Suidler tipik olarak kıllı bir kürke ve püskülle biten kısa bir kuyruğa sahiptir. Erkeklerin tirbuşon şeklinde bir penisi vardır ve bu penis dişinin rahim ağzındaki benzer şekilli bir oluğa oturur. ⓘ

Suidler iyi gelişmiş bir işitme duyusuna sahiptir ve bir dizi homurtu, ciyaklama ve benzeri seslerle iletişim kuran vokal hayvanlardır. Ayrıca keskin bir koku alma duyuları vardır. Birçok tür omnivordur; ot, yaprak, kök, böcek, solucan ve hatta kurbağa ya da fare yerler. Diğer türler daha seçicidir ve tamamen otçuldur. ⓘ

Dişleri diyetlerini yansıtır ve suidler, diğer artiodaktillerin çoğunda kaybolan üst kesici dişleri korur. Köpek dişleri, nemli toprakta veya çalılıklarda kök salmak ve dövüşmek için kullanılan belirgin dişler oluşturacak şekilde genişlemiştir. Sadece kısa bir diastemaları vardır. Diş sayısı türler arasında değişir, ancak genel diş formülü şöyledir: 1–3.1.2–4.3030.1.020.3. ⓘ

Domuzgiller orta büyüklükte, fıçı şeklinde çevik bir vücut yapısına sahip memelilerdir. Vücutları çok seyrek, fırça gibi sert ve kısa olan kıllarla kaplıdır. Renkleri kırmızımsı kahverengi ile gri veya siyah arası değişir. Uzunlukları 50–190 cm (artı 3–45 cm kuyruk) ve ağırlıkları 6–350 kg arası değişir. ⓘ

Kafaları uzun ve gözleri küçük olur. Kuyrukları ince ve uzundur. Burunları önden bakıldığında yuvarlak ve düzdür ve bir fil hortumunun ucunu andırır. Kulakları ince ve sivri olur. Erkeklerin köpek dişleri çoğu zaman dışarı doğru çokça uzamıştır. En ilginç dişlere sahip olan domuz türü geyik domuzudur. Geyik domuzunun dişleri burnunu deşerek yukarıya doğru büyür. ⓘ

Domuzgillerin her ayaklarında daima 4 parmakları vardır. Toynaklaşmış olan 2. ve 3. parmaklar diğerlerinden daha büyük olur ve bütün ağırlığı taşırlar. Daha küçük olan 1. ve 4. parmaklar daha yüksekte durur ve yere değmezler. ⓘ

Davranış ve üreme

Yala Ulusal Parkı'nda leşle beslenen yaban domuzu, Sri Lanka ⓘ

Suidler zeki ve uyum sağlayabilen hayvanlardır. Yetişkin dişiler (dişi domuzlar) ve yavruları bir grup halinde seyahat ederken (sounder; bkz. Hayvan isimleri listesi), yetişkin erkekler (domuzlar) ya yalnızdır ya da küçük bekar gruplar halinde seyahat ederler. Erkekler genellikle bölgeci değildir ve sadece çiftleşme mevsiminde çatışmaya girerler. ⓘ

Yavru büyüklüğü türe bağlı olarak bir ile on iki arasında değişir. Anne, yavruların yaklaşık on gün sonra terk ettiği bir ot yuvası ya da benzeri bir in hazırlar. Suidler yaklaşık üç ayda sütten kesilir ve 18 ayda cinsel olarak olgunlaşır. Ancak pratikte, erkek suidlerin yaklaşık dört yaşında tam fiziksel boyutlarına ulaşana kadar vahşi doğada dişi domuzlara erişmesi pek olası değildir. Tüm türlerde, erkek dişiden önemli ölçüde daha büyüktür ve daha belirgin dişlere sahiptir. ⓘ

Özellikle insanlar tarafından rahatsız edildikleri bölgelerde gündüzleri saklanıp gece aktif olurlar. Saklanmak ve dinlenmek için sık çalılıkları, kendi kazdıkları kuyuları (bazen bitkilerle örterler), doğal mağaraları veya diğer hayvanların inşa edip terk ettikleri inleri seçerler. Çoğunlukla suyun yakınında bulunurlar, çoğu türler çamur banyosu yapıp böylece kendilerini parazitlere karşı korurlar. Domuzlar çok hızlı koşabilir ve çok iyi yüzebilirler. Tehdit edildikleri takdirde saldırgan savaşçılara dönüşür, düşmanlarına uzun dişleri ile saldırırlar. ⓘ

Sınıflandırma

Bornean sakallı domuzu (Sus barbatus) ⓘ

Chleuastochoerus fosil kafatası ⓘ

Aşağıdaki 18 suid türü şu anda tanınmaktadır:

Resim	Cins	Canlı türleri ⓘ
	Sus - domuzlar	Sus ahoenobarbus - Palawan sakallı domuzu Sus barbatus - Bornean sakallı domuzu Sus cebifrons - Visayan siğilli domuzu Sus celebensis - Sulawesi siğilli domuzu Sus oliveri - Mindoro siğilli domuzu Sus philippensis - Filipin siğilli domuzu Sus scrofa - yaban domuzu Sus scrofa domesticus - evcil domuz (bazen tam bir tür olarak ele alınır, S. domestica) Sus verrucosus - Javan siğilli domuzu
	Porcula	Porcula salvania - cüce domuz
	Hylochoerus	Hylochoerus meinertzhageni - dev orman domuzu
	Potamochoerus	Potamochoerus larvatus - çalı domuzu Potamochoerus porcus - Kızıl Nehir Domuzu
	Phacochoerus - yaban domuzu	Phacochoerus africanus - yaygın yaban domuzu Phacochoerus aethiopicus - çöl yaban domuzu
	Babyrousa - babirusa	Babyrousa babyrussa - Moluccan babirusa Babyrousa bolabatuensis - Bola Batu babirusa Babyrousa celebensis - Kuzey Sulawesi babirusa Babyrousa togeanensis - Togian babirusa

Geyik domuzu burnunu deşerek büyüyen dişleri ile dikkati çeker ⓘ

Evcil domuz yavrusuyla ⓘ

Taksonomi

Soyu tükenmiş taksonların hançer "†" ile işaretlendiği kısmi bir cins listesi şunlardır:

Suidae
- Alt familya †Cainochoerinae
  - Cins †Albanohyus
  - Cins †Cainochoerus
- Alt familya †Hyotheriinae
  - Cins †Aureliachoerus
  - Cins †Chicochoerus
  - Cins †Chleuastochoerus
  - Cins †Hyotherium
  - Cins †Nguruwe (eskiden Kubanochoerinae içinde yer alırdı)
  - Cins †Xenohyus
- Alt familya †Listriodontinae
  - Kabile †Kubanochoerini
    - Cins †Kubanochoerus
    - Cins †Libycochoerus
    - Cins †Megalochoerus
  - Kabile †Listriodontini
    - Cins †Bunolistriodon
    - Cins †Eurolistriodon
    - Cins †Listriodon
  - Kabile †Namachoerini
    - Cins †Lopholistriodon
    - Cins †Namachoerus
- Suinae Alt Ailesi
  - Suini Kabilesi
    - Cins †Eumaiochoerus (Miyosen)
    - Cins †Hippopotamodon (Miyosen ile Pleistosen arası)
    - Cins †Korynochoerus (Miyosen ila Pliyosen)
    - Cins †Microstonyx (Miyosen)
    - Porcula Cinsi
    - Sus Cinsi (Miyosenden Yakın Döneme)
  - Potamochoerini Kabilesi
    - Cins †Celebochoerus (Pliyosen ile Pleistosen arası)
    - Hylochoerus Cinsi (Pleistosen'den yakın zamana kadar)
    - Cins †Kolpochoerus (Pliyosen ile Pleistosen arası)
    - Potamochoerus Cinsi (Miyosenden yakın zamana kadar)
    - Cins †Propotamochoerus (Miyosen ila Pliyosen)
  - Kabile †Hippohyini
    - Cins †Hippohyus (Pliyosen)
    - Cins †Sinohyus (Pliyosen)
    - Cins †Sivahyus (Pliyosen)
  - Phacochoerini Kabilesi
    - Cins †Metridiochoerus (Pliyosen'den Pleistosen'e kadar)
    - Phacochoerus Cinsi (Pliyosenden yakın zamana kadar)
    - Genus †Potamochoeroides (Pliyosen, muhtemelen Pleistosen)
    - Cins †Stylochoerus (Pleistosen)
  - Babyrousini Kabilesi
    - Babyrousa Cinsi (Pleistosen'den yakın zamana kadar)
- Alt familya †Tetraconodontinae
  - Cins †Conohyus
  - Cins †Notochoerus
  - Cins †Nyanzachoerus
  - Cins †Parachleuastochoerus
  - Cins †Retroporcus
  - Cins †Sivachoerus
  - Cins †Tetraconodon
  - Cins †Versoporcus
- Alt familya incertae sedis
  - Cins †Hemichoerus
  - Cins †Hyosus
  - Cins †Kenyasus (eskiden Kubanochoerinae içinde yer alırdı)
  - Cins †Palaeochoerus
  - Cins †Schizochoerus
  - Cins †Sinapriculus ⓘ

Dış sistematik

Geleneksel sınıflandırma'da domuzgiller, pekarigiller ve su aygırıgiller ile birlikte domuzumsular ya da geviş getirmeyenler (Suina) alt takımını oluştururlar. ⓘ

Ancak altdaki kladogramda görebildiğimiz gibi filogenetik sınıflandırmada Balinalarda hesaba katılması gerekir:

Cetartiodactyla (Çift toynaklılar ve balinalar)
 |--Topuktabanlılar (Tylopoda)
 |--N.N.
 |--Suoidea (Domuzgiller ve Pekarigiller)
 |--N.N.
   |--Geviş getirenler (Ruminantia)
   |--Cetancodonta
    |--Su aygırıgiller (Hippopotamidae)
    |--Balinalar (Cetacea) ⓘ

Yayılım ve yaşam alanı

Domuzgillerin doğal yayılımı Avrasya'nın 40. enleminden güneyini ve tüm Afrikayı kapsar. En fazla çeşitleri Güneydoğu Asya'da, Endonezya ve Filipinler'de bulunur. Bu coğrafyada hatta henüz bilimsel olarak tarif edilmemiş daha fazla türleri de bulunduğu tahmin edilir. ⓘ

Islak ormanları, bataklıkları yer tutar, fazla kuru bölgelerden kaçınırlar. ⓘ

Evcil domuz insanlar tarafından ev hayvanı olarak dünyanın her yerine taşınılmıştır. Artık bu yüzden dünyanın her yerinde, Kuzey ve Güney Amerika'da, Avustralya'da ve birçok adada insanların elinden kaçıp tekrar yabanileşmiş domuz popülasyonlarına rastlanılabilir. ⓘ

Üreme

Çoğu domuzgillerde erkekler çiftleşme öncülüğü elde etmek için kendi aralarında dövüşürler. Bu dövüşlerde birbirlerine kafaları ve uzun dişleri ile çarparak saldırırlar. Gebelik 3-5 ay sürer ve sonunda 1-8 yavru dünyaya gelir. Geyik domuzu ile evcil domuzun haricinde tüm domuzların yavruları çizgili olarak dünyaya gelir, yavrular büyüdüklerinde çizgiler yok olur. Bu çizgiler yavruların çalıların arasında daha iyi saklanmaları için faydalıdır. ⓘ

Domuzlar ve insanlar

Domuzlar daima etleri yüzünden avlanılmış ve bu nedenden dolayı daha çok eski zamanlarda evcilleştirilmiş ve yetiştirilmeye başlanmıştır. Domuzların 8500 yıl önce evcilleştirildikleri kabul edilir. ⓘ

Fazla avlanılmaktan dolayı, visaya domuzu ve cüce yaban domuzu gibi bazı türler tehlike altına girmiştir. Bu türlerin ikisi de IUCN tarafından „yok olma tehlikesinde“ (critically endangered) olarak kategorize edilmiştir. ⓘ

En yaygın domuz türü olan yaban domuzu, kurtların ve ayıların yok oldukları bölgelerde çok fazlalaşmıştır. Geceleri tarlalara ve bahçelere girerek tarıma zarar verdikleri bölgelerde avlanılarak sayıları kontrol edilir. ⓘ

İslamiyette domuz eti ve domuzden elde edilen ürünleri yemek haramdır. ⓘ

Kitaplar

Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, ISBN 0-8018-5789-9
D. E. Wilson & D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005, ISBN 0-8018-8221-4 ⓘ