Donatello
Donatello ⓘ | |
|---|---|
| Doğan | Donato di Niccolò di Betto Bardi c. 1386 Floransa Cumhuriyeti |
| Öldü | 13 Aralık 1466 (79-80 yaşlarında) Floransa Cumhuriyeti |
| Uyruk | Florentine |
| Eğitim | Lorenzo Ghiberti |
| Şunlarla bilinir | Heykel |
Kayda değer çalışmalar | Aziz George, David, Gattamelata Binicilik Anıtı |
| Hareket | Erken Rönesans |
Donato di Niccolò di Betto Bardi (yak. 1386 - 13 Aralık 1466), daha çok bilinen adıyla Donatello (İngilizce: /ˌdɒnəˈtɛloʊ/ İtalyanca: [donaˈtɛllo]), Rönesans döneminin Floransalı heykeltıraşıydı. Floransa'da doğdu, klasik heykel eğitimi aldı ve bunu heykelde tam bir Rönesans tarzı geliştirmek için kullandı. Diğer şehirlerde de zaman geçirmiş, buralarda aldığı siparişler üzerinde çalışmış ve başkalarına ders vermiştir; Roma, Padua ve Siena'da geçirdiği dönemler, uzun ve verimli bir kariyer boyunca geliştirdiği teknikleri İtalya'nın diğer bölgelerine de tanıtmıştır. Cosimo de' Medici tarafından finanse edilen Donatello'nun Davut'u, antik çağlardan bu yana ilk bağımsız duran çıplak erkek heykeliydi. ⓘ
Taş, bronz, ahşap, kil, sıva ve balmumu ile çalışmış ve belki de tipik bir sayı olarak dört olmak üzere birkaç asistanı olmuştur. En iyi bilinen eserleri çoğunlukla yuvarlak heykeller olsa da, küçük eserler için yeni, çok sığ bir kabartma türü geliştirdi ve üretiminin büyük bir kısmı daha büyük mimari kabartmalardı. ⓘ
Donato di Niccolò di Betto Bardi, kısaca Donatello (1386 - 13 Aralık 1466), Floransalı Rönesans öncüsü heykeltıraş. Sanat tarihinin en önemli sanatçılarından birisidir.Kendisi natüralizmin doğuşuna çok büyük bir katkıda da bulunmuştur. ⓘ
Erken dönem yaşamı
Donatello, Floransalı Arte della Lana'nın bir üyesi olan Niccolò di Betto Bardi'nin oğluydu. Floransa'da, muhtemelen 1386 yılında doğdu. Donatello, Martelli ailesinin evinde eğitim gördü. Görünüşe göre ilk sanatsal eğitimini bir kuyumcu atölyesinde almış ve daha sonra kısa bir süre Lorenzo Ghiberti'nin atölyesinde çalışmıştır. ⓘ
Donatello 1401'de Pistoia'da kendisinden yaşça büyük Filippo Brunelleschi ile tanıştı. Muhtemelen 1403 civarında birlikte Roma'ya gittiler ve mimari kalıntıları incelemek için bir sonraki yıla kadar kaldılar. Brunelleschi, Donatello'ya gayrı resmi olarak kuyumculuk ve heykeltıraşlık dersleri verdi. Brunelleschi'nin binaları ve Donatello'nun heykelleri, mimari ve heykeltıraşlıkta bu dönemin ruhunun en üstün ifadeleri olarak kabul edilir ve çağın sanatçıları üzerinde güçlü bir etki yaratmışlardır. ⓘ
Floransa'daki Çalışmalar
Floransa'da Donatello, Lorenzo Ghiberti'ye Floransa Katedrali'nin Vaftizhanesi'nin kuzey kapısı için peygamber heykelleri konusunda yardımcı oldu ve bunun için Kasım 1406 ve 1408 başlarında ödeme aldı. 1409-1411 yıllarında, 1588 yılına kadar eski katedral cephesinin bir nişini işgal eden ve şimdi Museo dell' Opera del Duomo'da yer alan Aziz John the Evangelist'in devasa oturmuş figürünü yaptı. Bu eser, natüralizm arayışında ve insani duyguların işlenmesinde geç Gotik Maniyerizm'den ileriye doğru kararlı bir adıma işaret eder. Yüz, omuzlar ve büst hâlâ idealize edilmişken, eller ve bacakların üzerindeki kumaş kıvrımı daha gerçekçidir. ⓘ
Donatello 1411-1413 yıllarında Orsanmichele lonca kilisesi için bir Aziz Markos heykeli üzerinde çalıştı. 1417'de Cuirass-makers Confraternity için Aziz George'u tamamladı. Orsanmichele için 1423'te yaptığı Toulouse'lu Aziz Louis heykeli şu anda Santa Croce Bazilikası Müzesi'nde bulunmaktadır. Donatello bu eser için klasik çerçeveyi de yapmıştır ve bu çerçeve halen durmaktadır. 1460 yılında heykel taşınmış ve yerine Verrocchio'nun Aziz Thomas'ın İnanılmazlığı heykeli yapılmıştır. ⓘ
Donatello, 1415 ve 1426 yılları arasında Floransa'daki Duomo olarak da bilinen Santa Maria del Fiore'nin kampanili için beş heykel yapmıştır. Bu eserler Sakalsız Peygamber; Sakallı Peygamber (her ikisi de 1415'ten); İshak'ın Kurban Edilişi (1421); Habbakuk (1423-25); ve Yeremya (1423-26); hatipler için klasik modelleri takip eder ve güçlü portre detaylarıyla karakterize edilir. Berlin'deki Pazzi Madonna kabartması 1420'lerden kalmadır. 1425'te Santa Croce için önemli Haç'ı yapmıştır; bu eser İsa'yı ıstırap anında, gözleri ve ağzı kısmen açık, vücudu kasılmış bir şekilde tasvir etmektedir. ⓘ
Donatello, 1425'ten 1427'ye kadar Michelozzo ile birlikte Floransa'daki Battistero için Antipope John XXIII'ün mezar anıtı üzerinde çalıştı. Donatello, merhumun bir deniz kabuğunun altında yatan bronz figürünü yaptı. 1427'de Pisa'da, Napoli'deki Sant'Angelo a Nilo kilisesinde Kardinal Rainaldo Brancacci'nin mezar anıtı için mermer bir kabartma tamamladı. Aynı dönemde Siena'daki San Giovanni Vaftizhanesi için Herod Bayramı kabartmasını (1427 civarı) ve İnanç ve Umut heykellerini yapmıştır. Herod'un Ziyafeti çoğunlukla stiacciato (çok alçak bir kabartma), ön plandaki figürler kabartma olarak yapılmıştır ve heykelde tek nokta perspektifinin ilk örneklerinden biridir. ⓘ
Donatello ayrıca Palazzo Medici için antika heykelleri de restore etmiştir. ⓘ
Bargello Müzesi'nde yer alan Davud heykeli, Kutsal Kitap'ta adı geçen genç kahramanın düşmanı Calut'u yenmesinden sonraki halini canlandırır. Doğal boyutlardaki bu çıplak heykel, Antikçağ'dan beri ilk olarak yapılmış bir tam kabartmadır ve heykelcilik tarihinin önemli anıtlarından birini oluşturur. ⓘ
Donatello'nun gençlik yıllarında, katedral için mermerden yaptığı Davud ile yaratmış olduğu galip genç erkek tipi, bu tunçtan heykelde en son biçimine ulaşmıştır: heykel grubu, defneden bir taç üstüne oturtulmuş, böylece çok sayıda bakış açısı elde edilmiştir; kahramanın üstünde yalnızca dizlik ve şapka vardır; silah olarak deve isabet ettirdiği taşı ve devin kafasını uçurduğu kılıcı tutmaktadır. Contrapposto bir duruştaki beden, zarif, coşkulu ve rahatlamış bir halde ve duruşrnr her an değiştirecekmiş gibi görünmektedir; sol bacağıyla yenilgiye uğrattığı devin kafasını çiğnemektedir; devin kafasında iri bir çift kanatla süslü başlık vardır; kanatlardan biri kahramanın sağ bacağına değer durumdadır. Genç bedenden fışkıran şehveti, parlak görünüşlü teni ile incelikle, titizlikle işlenmiş dizlikleri ve defne yapraklı başlığı arasındaki karşıtlık vurgular. <<Yudit ve Holofernos>> grubu gibi Davud heykelinin de XV.yy sonunda Medici'lerin sarayında bulunduğu bilinmektedir. ⓘ
Bronz Davut
Donatello'nun şu anda Bargello müzesinde bulunan bronz Davut'u, en ünlü eseri ve antik çağlardan bu yana üretilen bilinen ilk serbest duran çıplak heykelidir. Tamamen yuvarlak olarak, herhangi bir mimari çevreden bağımsız olarak tasarlanan ve büyük ölçüde vahşet ve mantıksızlığa karşı zafer kazanan sivil erdemlerin bir alegorisini temsil eden bu heykel, tartışmasız Rönesans heykelinin ilk büyük eseridir. Cosimo de' Medici tarafından Palazzo Medici'nin avlusu için yaptırılmıştır, ancak tarihi tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Çoğunlukla 1440'lara tarihlendirilir, ancak 1460'lar gibi daha geç tarihler de bazı akademisyenler tarafından desteklenmektedir. Yaklaşık 1408-09 tarihli giysili taş Davut ile karıştırılmamalıdır. ⓘ
Bazıları Davut'u homoerotik niteliklere sahip olarak algılamış ve bunun sanatçının kendi yönelimini yansıttığını savunmuştur. Tarihçi Paul Strathern, Donatello'nun eşcinselliğini gizlemediğini ve bu davranışının arkadaşları tarafından hoş görüldüğünü iddia etmektedir. Ana kanıt, Angelo Poliziano'nun "Detti piacevoli" adlı eserinde Donatello'nun etrafını "yakışıklı asistanlarla" çevirdiğini ve atölyesinden kaçan bir asistanın peşine düştüğünü anlattığı anekdotlardan gelmektedir. Bu, 15. ve 16. yüzyıl Floransa cumhuriyetinde hüküm süren tutumlar bağlamında şaşırtıcı olmayabilir. Bununla birlikte, özel yaşamı hakkında kesin olarak çok az ayrıntı bilinmektedir ve bu dönemde eksik olmasına rağmen Floransa arşivlerinde (ihbarlar açısından) cinselliğinden bahsedilmemiştir. ⓘ
Roma, Prato ve Venedik
Cosimo Floransa'dan sürgün edildiğinde Donatello Roma'ya gitti ve 1433 yılına kadar burada kaldı. Bu şehirdeki varlığına tanıklık eden iki eser, Santa Maria in Aracoeli'deki Giovanni Crivelli'nin Mezarı ve Aziz Petrus Bazilikası'ndaki Ciborium, güçlü bir klasik etki damgası taşır. ⓘ
Donatello'nun Floransa'ya dönüşü neredeyse Cosimo ile aynı zamana denk geldi. Mayıs 1434'te, Michelozzo ile birlikte gerçekleştirdiği son proje olan Prato Katedrali'nin cephesindeki mermer minber için bir sözleşme imzaladı. Tutkulu, pagan, ritmik bir şekilde tasarlanmış yarı çıplak putti dansı olan bu eser, Donatello'nun 1433'ten 1440'a kadar aralıklı olarak üzerinde çalıştığı Floransa'daki Duomo'daki büyük Cantoria'nın veya şarkı söyleyen kürsünün öncüsüdür ve antik lahitlerden ve Bizans fildişi sandıklarından esinlenmiştir. 1435'te Santa Croce'deki Cavalcanti sunağı için 14. yüzyıl ikonografisinden esinlenerek Müjde'yi yaptı ve 1437-1443'te Floransa'daki San Lorenzo'nun Eski Kutsal Alanı'nda iki kapı ve azizleri tasvir eden lunetlerin yanı sıra sekiz alçı tondo üzerinde çalıştı. 1438'de Venedik'teki Santa Maria Gloriosa dei Frari için Vaftizci Yahya'nın ahşap heykelini yaptı. 1440 civarında, klasik dönemden bu yana büst portresinin ilk örneği olan, şu anda Bargello'da bulunan Cameo'lu Genç Adam büstünü yapmıştır. ⓘ
Padua'da
1443 yılında Donatello, o yıl ölen ünlü condottiero Erasmo da Narni'nin (daha çok Gattamelata veya "Bal-Kedi" olarak bilinir) varisleri tarafından Padua'ya çağrıldı. 1450 yılında tamamlanan ve Aziz Anthony Bazilikası'nın karşısındaki meydana yerleştirilen Gattamelata'nın Atlı Anıtı, antik çağlardan bu yana bu tür bir anıtın ilk örneğiydi. (14. yüzyıldan kalma diğer atlı heykeller bronzdan yapılmamış ve kamuya açık bir yere bağımsız olarak dikilmek yerine mezarların üzerine yerleştirilmişti). Bu eser, sonraki yüzyıllarda İtalya ve Avrupa'da yapılan diğer atlı anıtlar için bir prototip olmuştur. ⓘ
Donatello, Aziz Anthony Bazilikası için, en ünlüsü 1444-47 tarihli bronz Haç'ı ve koro için, 1895'te Camillo Boito tarafından yenilendiğinden beri artık görünmeyen Kutsal Sohbet'i oluşturan Çocuklu Madonna ve altı aziz de dahil olmak üzere ek heykeller yarattı. Çocuklu Madonna, iki sfenks tarafından kuşatılmış bir taht üzerinde, bilginin alegorik figürleri olan Çocuk'un inananlara gösterilmesini tasvir eder. Tahtın arkasında Adem ve Havva'nın bir kabartması yer alır. Bu dönemde (1446-50) Donatello ayrıca yüksek sunak için Aziz Anthony'nin hayatından sahnelerin yer aldığı son derece önemli dört kabartma yapmıştır. Floransa'ya döndüğü 1453 yılına kadar Padua'da kaldı. ⓘ
Eserleri
| Başlık | Form | Malzeme | Yıl | Orijinal konum | Mevcut konum ⓘ |
|---|---|---|---|---|---|
| Haç | Heykel | Ahşap, çok renkli | 1407–1408 | Floransa, Santa Croce | Floransa, Santa Croce, Cappella Bardi di Vernio |
| Peygamber | Heykel | Mermer | 1410, önce | Floransa, Santa Maria del Fiore, Porta della Mandorla | Floransa, Museo dell'Opera del Duomo |
| Davut (Golyat'ın başıyla) | Heykel (orijinalinde askılı) | Mermer | 1408–1409 | Floransa, Santa Maria del Fiore, butress için planlanmış, Palazzo Vecchio (1416) | Floransa, Museo nazionale del Bargello |
| John Evangelist | Heykel, oturan | Mermer | 1408–1415 | Floransa, Santa Maria del Fiore, ön cephe | Floransa, Museo dell'Opera del Duomo |
| Aziz Mark | Heykel | Mermer | 1411–1413 | Floransa, Orsanmichele | Florenz, Orsanmichele Müzesi |
| Toulouse'lu Aziz Louis | Heykel | Bronz, yaldızlı | 1411–1415 | Floransa, Orsanmichele | Floransa, Santa Croce |
| Peygamberler | Heykeller (dörtten ikisi) | Mermer | 1415 ve 1418-1420 | Floransa, Santa Maria del Fiore, Campanile | Floransa, Museo dell'Opera del Duomo |
| Aziz George (Prensesi Özgür Bırakan Aziz George ile) | Kabartma predella ile niş içinde heykel | Mermer | 1416, civarı | Floransa, Orsanmichele | Floransa, Museo Nazionale del Bargello (nişli) |
| Jeremiah | Heykel (dördün üçüncüsü) | Mermer | 1423, civarı | Floransa, Santa Maria del Fiore, Campanile | Floransa, Museo dell'Opera del Duomo |
| Zuccone (Peygamber Habakkuk) | Heykel (dört taneden sonuncusu) | Mermer | 1423–1425 | Floransa, Santa Maria del Fiore, Campanile | Floransa, Museo dell'Opera del Duomo |
| Pazzi Madonna | Rahatlama, düşük | Mermer | 1420, civarı | belirsiz | Berlin, Bode Müzesi, Skulpturensammlung |
| Herod'un Ziyafeti | Rahatlama | Bronz | 1423–1427 | Siena, San Giovanni Vaftizhanesi, Vaftiz kurnası | Siena, Vaftizhane |
| Bulutların Madonnası | Rahatlama | Bronz | 1425-1435 | Boston, Güzel Sanatlar Müzesi, Boston | |
| Kardinal Rainaldo Brancacci'nin Mezarı | Heykeller, kabartmalar, kısmen yaldızlı ve çok renkli mezar anıtı | Mermer | 1426–1428 | Napoli, Sant'Angelo a Nilo | Neapel, Sant'Angelo a Nilo |
| Davut (Golyat'ın başıyla) | Heykel | Bronz, kısmen yaldızlı | 1430'lar-1450'ler (?) | Floransa, Casa Vecchia de' Medici | Floransa, Museo Nazionale del Bargello |
| Minber, dış | Rölyefler | Mermer | 1434–1438 | Prato, katedral | Prato, Katedral Müzesi |
| Minber, Cantoria | Yüksek kabartmalı minber | Mermer, mozaik, bronz | 1433–1438 | Floransa, Santa Maria del Fiore | Floransa, Museo dell'Opera del Duomo |
| Cavalcanti Müjdesi | Kabartma, yüksek, bir Aedicula'da | Pietra serena (Macigno) ve pişmiş toprak, beyazlatılmış ve yaldızlanmış | 1435, civarı | Floransa, Santa Croce | Floransa, Santa Croce |
| Eski Kutsal Alan (kapılar, lunetler, tondi ve friz) | Rölyefler, alçak | Bronz (kapılar), çok renkli sıva | 1434–1443 | Floransa, San Lorenzo | Floransa, San Lorenzo |
| John the Baptiste | Heykel | Ahşap, kısmen yaldız boyalı | 1438 | Venedik, Santa Maria Gloriosa dei Frari | Venedik, Santa Maria Gloriosa dei Frari |
| Amor-Attys (Notname) | Heykel | Bronz | 1440, civarı | Floransa | Floransa, Museo Nazionale del Bargello |
| Tövbekar Magdalene | Heykel | Ahşap ve sıva pigmentli ve yaldızlı | 1440–1442 (?) | Floransa | Floransa, Museo dell'Opera del Duomo |
| Madonna ve Çocuk | Rahatlama, düşük | Terracotta, pigmentli | 1445 (1455) | Bilinmiyor | Paris, Louvre |
| Çocuklu Madonna'nın, altı Aziz heykelinin ve Aziz Anthony'nin hayatından dört bölümün yer aldığı yüksek sunak | Heykeller (yedi) ve 21 rölyef | Bronz (ve bir taş kabartma) | 1446, sonra | Padua, Basilica di Sant'Antonio | Padua, Basilica di Sant'Antonio (yeniden inşa) |
| Gattamelata Binicilik Anıtı | Heykel, atlı anıt | Bronz | 1445–1450 | Padua, Piazza Sant'Antonio | Padua, Piazza Sant'Antonio |
| Judith ve Holofernes | Heykel grubu | Bronz | 1453–1457 | Floransa, Medici Sarayı, Bahçe | Floransa, Palazzo Vecchio |
| John the Baptiste | Heykel | Bronz | 1455, civarı | Siena, Katedral | Siena, Dom |
| Dört Melekli Bakire ve Çocuk veya Chellini Madonna | Rahatlama, alçak, tondo | Bronz, yaldızlı | 1456, önce | Floransa | Londra, Victoria ve Albert Müzesi |
| Kürsüler, biri Tutku sahneleri, diğeri Tutku sonrası sahneler | Rölyefler | Bronz | 1460, sonra | Floransa, San Lorenzo | Floransa, San Lorenzo |
Galeri
Aziz John the Evangelist (1408-1415), 1588 yılına kadar eski Floransa Katedrali'nin cephesinde bir niş olarak yer alıyordu, şimdi Museo dell'Opera del Duomo'da
Donatello'nun Davut başı ve omuzları ön sağ
Madonna ve Çocuk, boyalı pişmiş toprak, 1440 civarı, Louvre
Gattamelata'nın Atlı Anıtı (1445-1450), Padua
Duomo di Siena'daki Aziz Vaftizci Yahya Heykeli, 1455 civarı
Tövbe eden Magdalalı, ahşap, 1440-1442 civarı, Museo dell'Opera del Duomo, Floransa
Il Cristo di Sant'Angelo di Legnaia ⓘ
2020 keşif
2020 yılında sanat tarihçisi Gianluca Amato, Napoli Federico II Üniversitesi'ndeki doktora tezi için on üçüncü yüzyılın sonları ile on altıncı yüzyılın ilk yarısı arasında yapılmış ahşap haçlar üzerine yaptığı araştırmanın bir parçası olarak, Sant'Angelo a Legnaia kilisesinin haçının Donatello tarafından yontulduğunu keşfetti. ⓘ
Bu keşif, eserin Sant'Angelo a Legnaia ana kilisesinin bitişiğindeki oratoryoda bulunan Compagnia di Sant'Agostino'ya ait olduğu göz önünde bulundurularak tarihsel olarak değerlendirilmiştir. Silvia Bensì haç üzerinde restorasyon çalışmaları gerçekleştirmiştir. ⓘ
Popüler kültürde
Donatello, 2016 yapımı televizyon dizisi Medici: Masters of Florence'da Ben Starr tarafından canlandırılmaktadır. ⓘ
Teenage Mutant Ninja Turtles'dan biri olan kurgusal suç savaşçısı Donatello'nun adı verilmiştir. ⓘ
Donatello, Gattamelata üzerinde çalışırken göründüğü ve diğer Rönesans sanatçılarından daha az ünlü olduğu için alay edildiği 2014 Epic Rap Battles of History videosu Artists versus Teenage Mutant Ninja Turtles'da Rhett McLaughlin tarafından canlandırılmıştır. ⓘ
İtalyan Uzay Ajansı tarafından inşa edilen Donatello Çok Amaçlı Lojistik Modülü (MPLM), NASA tarafından Uluslararası Uzay İstasyonu'na ve istasyondan malzeme ve ekipman transfer etmek için işletilen üç MPLM'den biriydi. Diğerleri Leonardo ve Raffaello olarak adlandırılmıştır. ⓘ
Başlıca heykelleri
ⓘ |
Wikimedia Commons'ta Donatello ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- 1411-1415 Aziz Yuhanna, mermer.
- 1415'e doğru-1417 Aziz Georgius'un Ejderhayı Öldürmesi, mermer.
- 1425-1427 Herodes'in Şöleni, yaldızlı tunç.
- 1427'ye doğru-1436 Habakuk (Zuccone), mermer.
- 1435'e doğru Meryem'e müjde, kireçtaşı.
- 1438 Aziz Yuhanna, ahşap.
- 1445'e doğru-1453 Condottiereyi at üzerinde gösteren Gattamelata, tunç.
- 1446'ya doğru-1460 Davud, tunç. <<Yudit ve Holofernos>>, tunç.
- 1454'e doğru Azize Maria-Magdalena, ahşap.
- 1457'ye doğru ' Heyber Heykeli Müslümanlık,metal. ⓘ