Fotoğraf
Fotoğraf (Eski Yunanca Yunanca: φῶς (fos), Yunanca: φωτός (fotos)), “ışık (gök cisimlerinin)“, “aydınlık“ ve Yunanca: γράφειν (grafein), “çizmek“, “kazımak“, “resim yapmak“, "yazmak" kelimeleri birleştirilerek türetilmiş bir isimdir. Kelime anlamı, ışık yardımı ile iz bırakmaktır. Osmanlı döneminde fotoğraftan bahsedilirken ilk olarak "ateş yazması" şeklinde bir tanımla adlandırıldığı belirtilmektedir. Halk dilinde fotoğraf anlamında kılık sözcüğü tespit edilmiştir. Fotoğraf anlamında yaygın bir kullanımı bulunmamakla birlikte yaçın sözcüğü de mevcuttur. Fotoğraf, cisimlerden yansıyan elektromanyetik radyasyonun toplanıp odaklanmasıyla oluşturulur. En yaygın rastlanan fotoğraflar insan gözünün görebileceği kalıcı görüntüler meydana getiren dalga boylarıyla olan fotoğraflardır. ⓘ
Fotoğrafta en önemli unsur ışıktır. Işık üzerine vurduğu nesneleri görülebilir kıldığı gibi, fotoğraf oluşumunu da sağlar. Bu yüzden fotoğrafı çekecek makinedeki objektif de önem arz etmektedir. Objektifin diyafram değeri ne kadar küçükse içeriye giren ışık miktarı da o kadar çok olacağından fotoğraf çekiminde daha yüksek enstantaneler kullanılabilecektir. Diyafram'ın 1, olması objektife gelen ışığın tamamının sensöre düşmesidir. Kaliteli ve pahalı lenslerin diyafram değerleri genel olarak 2,8 ve daha düşüktür. ⓘ
Fotoğrafın çekilebilmesi için ışık şarttır. Işık herhangi bir kaynaktan cisme gelir. Cisimden yansıyan ışık bir algılayıcıya yani göze ya da filme ya da sensöre geldiği zaman görünür olur ve renkleri konusunda bilgi verir. Cisimlerin renkleri üzerine gelen ışığın ışık ısısı ve ne kadarını absorbe edip ne kadarını hangi dalga boyunda yansıttığına göre algılanır. Örneğin beyaz duvar sarı ışık ile aydınlatıldığında sarı, mavi ışık ile aydınlatıldığında ise mavi renk olarak görünür. Ancak kırmızı renkli cisim yeşil ışık ile aydınlatıldığında siyah gözükebilir. ⓘ
Objektifler ilk kamera sayılan camera obscuradan bu yana gelişme göstererek optik kusurları neredeyse tamamen giderilmiş hale gelmişlerdir. Geniş açı , normal odaklı ve tele objektif olarak kabaca 3 gruba toplanabilir. Aynı zamanda sabit odaklı ve değiştirilebilir odaklı(zoom) objektifler olarak iki ayrı grupta da toplanabilir. ⓘ
Çoğu fotoğraf, ışığı fotoğraf filmine, CCD’ye ya da CMOS görüntü algılayıcısına odaklayan fotoğraf makinesiyle çekilir. Nesneler ışığa duyarlı kağıdın yerleştirilip, ışığa maruz bırakılarak (fotogram) ya da bir tarayıcının üzerine konularak da fotoğraf elde edilebilir. İyi fotoğrafın ne olduğu her zaman tartışma konusu olmuştur. ⓘ
Dijital fotoğraf bilgisayar ortamında çeşitli dosya formatlarından oluşur. Bu formatlardan en popüler olanı sıkıştırılmış JPEG'dir. Diğer formatlar ise TIFF ve RAW formatlarıdır. ⓘ
Etimoloji
Fotoğraf kelimesi 1839 yılında Sir John Herschel tarafından icat edilmiştir ve Yunanca "ışık" anlamına gelen φῶς (phos) ve "çizim, yazı" anlamına gelen γραφή (graphê) kelimelerine dayanmaktadır ve birlikte "ışıkla çizim" anlamına gelmektedir. ⓘ
Tarihçe
Bir gravürün temasla pozlanmış kopyası olan ilk kalıcı fotoğraf, 1822 yılında Nicéphore Niépce tarafından geliştirilen bitüm bazlı "heliografi" işlemi kullanılarak çekildi. Birkaç yıl sonra 1826'da Fransa'nın Le Gras kentinde bir camera obscura kullanılarak gerçek dünya sahnesinin ilk fotoğrafları çekildi, ancak Niépce'in süreci bu uygulama için pratik olacak kadar hassas değildi: saatlerce veya günlerce süren bir kamera pozlaması gerekiyordu. Niépce 1829'da Louis Daguerre ile bir ortaklık kurdu ve ikisi benzer ama daha hassas ve başka türlü geliştirilmiş bir süreç üzerinde çalışmak için işbirliği yaptı. ⓘ
Niépce'in 1833'teki ölümünden sonra Daguerre gümüş halojenür bazlı alternatifler üzerinde yoğunlaştı. Gümüş kaplı bir bakır levhayı iyot buharına maruz bırakarak ışığa duyarlı bir gümüş iyodür tabakası oluşturdu; birkaç dakika boyunca fotoğraf makinesinde pozladı; ortaya çıkan görünmez gizli görüntüyü cıva dumanıyla görünür hale getirdi; ardından kalan gümüş iyodürü gidermek için levhayı sıcak bir tuz çözeltisinde yıkadı ve sonuçları ışık hızında elde etti. Fotoğraf makinesiyle fotoğraf çekmeye yönelik bu ilk pratik sürece kendi adını vererek daguerreotype adını verdi. Varlığı 7 Ocak 1839'da dünyaya duyuruldu ancak çalışma detayları 19 Ağustos'a kadar kamuoyuna açıklanmadı. Diğer mucitler kısa süre içinde gerekli pozlama süresini birkaç dakikadan birkaç saniyeye indiren iyileştirmeler yaparak portre fotoğrafçılığını gerçekten pratik ve yaygın bir şekilde popüler hale getirdiler. ⓘ
Daguerreotype'ın, özellikle ayna benzeri görüntü yüzeyinin kırılganlığı ve görüntüyü düzgün görmek için gereken özel görüntüleme koşulları gibi eksiklikleri vardı. Her biri, yalnızca bir fotoğraf makinesiyle kopyalanarak çoğaltılabilen benzersiz bir opak pozitifti. Mucitler daha pratik olacak gelişmiş süreçler üzerinde çalışmaya başladılar. 1850'lerin sonuna gelindiğinde dagerreyotipin yerini daha ucuz ve daha kolay görüntülenen ambrotip ve tinotip almıştı; bunlar yeni çıkan kolodyon sürecini kullanıyordu. Albümen kağıdına baskı yapmak için kullanılan cam plaka kolodyon negatifleri kısa sürede tercih edilen fotoğraf yöntemi haline geldi ve 1871'de daha kullanışlı jelatin işleminin kullanılmaya başlanmasından sonra bile uzun yıllar bu konumunu korudu. Jelatin işleminin iyileştirmeleri, esas olarak emülsiyonun duyarlılığı ve başlangıçta cam, daha sonra çeşitli esnek plastik filmler ve son baskılar için çeşitli kağıt türleri olan kullanılan destek malzemesi açısından farklılık göstererek, bugüne kadar birincil siyah-beyaz fotoğrafik işlem olarak kalmıştır. ⓘ
John Herschel'in 1842'deki Anthotype baskıları, Louis Ducos du Hauron'un 1860'lardaki öncü çalışmaları ve 1891'de açıklanan Lippmann süreci gibi ilk deneylerle renkli fotoğrafçılık neredeyse siyah-beyaz kadar eskidir, ancak uzun yıllar boyunca renkli fotoğrafçılık bir laboratuvar merakından biraz daha fazlası olarak kalmıştır. İlk olarak 1907'de Autochrome plakalarının piyasaya sürülmesiyle yaygın bir ticari gerçeklik haline geldi, ancak plakalar çok pahalıydı ve elde tutulan fotoğraf makineleriyle sıradan enstantane çekimleri için uygun değildi. 1930'ların ortalarında modern çok katmanlı kromojenik tipte kullanımı kolay ilk renkli filmler olan Kodachrome ve Agfacolor Neu piyasaya sürüldü. Bu ilk süreçler slayt projektörlerinde ve görüntüleme cihazlarında kullanılmak üzere asetatlar üretti, ancak 1940'larda kromojenik renkli baskı kağıdının piyasaya sürülmesinden sonra renkli baskılar giderek daha popüler hale geldi. Sinema endüstrisinin ihtiyaçları, belki de en bilineni artık kullanılmayan üç şeritli Technicolor işlemi olan bir dizi özel işlem ve sistem yarattı. ⓘ
Görüntüyü görünür kılma kimyasal bazı işlemler gerektirir. "Gümüş ışıkla etkileştiğinde kararır" bilgisinden doğan sonuçları karanlık kutu (Camera Obscura) ile aynı anda, ilk kez deneyen Thomas Wedgwood'un kuramsal çıkarımları doğrudur. Ancak denemelerindeki ışıklama süresinin çok uzun olması, oluşan görüntüdeki kararmayı durduramaması, üstelik oldukça genç sayılacak yaştaki ölümü 1840'ta, Sir John Herscel'in Yunanca'da türeterek "ışıkla yazmak" anlamında adlandırdığı "fotoğraf"ın mucidi olmasını engeller. Fransa'dan Joseph Nicéphore Niépce, Louis Jacques Mande Daguerre, Hippolyte Bayard ve İngiltere'den William Henry Fox Talbot bu başarıya ulaşırlar. 1826 veya 1827'de Joseph Nicéphore Niépce ışığa duyarlı bir levha üzerinde, kalıcı görüntüler elde etmeyi başarır. Niépce'in görüntüsü sekiz saat boyunca ışıklanır. 1829'da benzer çalışmalar yapan Louis-Jacques-Mande Daguerre'la ortaklık kurar. Niépce, çalışmaları bir yönteme dönüşemeden vefat eder. 1835 yılına gelindiğinde, bir gün Daguerre ışıklanmış bir levhayı içinde kimyasalların bulunduğu bir kaba yanlışlıkla koyar. Birkaç gün sonra levhayı fark ettiğinde, elde ettiği sonuçtan kendi adını vereceği yöntemi bulur. "Daguerrotype" adını verdiği bu buluş, 1839'de Fransız Bilimler Akademisi'nce resmileştirilir. ⓘ
Fotoğraf türleri
Dijital olmayan fotoğraflar iki aşamalı bir kimyasal işlemle üretilir. İki aşamalı işlemde ışığa duyarlı film negatif bir görüntü yakalar (renkler ve ışıklar/karanlıklar ters çevrilir). Pozitif bir görüntü üretmek için negatif çoğunlukla fotoğraf kağıdına aktarılır ('basılır'). Negatifin şeffaf film stoğuna basılması sinema filmlerinin üretiminde kullanılır. ⓘ
Alternatif olarak, film negatif görüntüyü ters çevirecek şekilde işlenir ve pozitif asetatlar elde edilir. Bu tür pozitif görüntüler genellikle slayt adı verilen çerçevelere monte edilir. Dijital fotoğrafçılıktaki son gelişmelerden önce, asetatlar keskinlikleri ve renk yorumlama doğrulukları nedeniyle profesyoneller tarafından yaygın olarak kullanılıyordu. Dergilerde yayınlanan fotoğrafların çoğu renkli asetat filmlerle çekilmiştir. ⓘ
Başlangıçta tüm fotoğraflar tek renkliydi veya elle renkli olarak boyanmıştı. Renkli fotoğraf geliştirme yöntemleri 1861 gibi erken bir tarihte mevcut olmasına rağmen, 1940'lara veya 1950'lere kadar yaygın olarak kullanılamadı ve buna rağmen 1960'lara kadar çoğu fotoğraf siyah beyaz çekildi. O zamandan beri, renkli fotoğrafçılık popüler fotoğrafçılığa hakim olmuştur, ancak siyah beyaz hala kullanılmaktadır ve renkli fotoğraflara göre daha kolay geliştirilebilmektedir. ⓘ
Panoramik formatlı görüntüler Hasselblad Xpan gibi kameralarla standart filmle çekilebilir. 1990'lardan beri panoramik fotoğraflar Advanced Photo System (APS) filmle çekilebilmektedir. APS, büyük film üreticilerinin birçoğu tarafından farklı formatlarda ve bilgisayarlı seçeneklere sahip bir film sağlamak için geliştirilmiştir, ancak APS panoramaları, panorama özellikli kameralarda bir maske kullanılarak oluşturulmuştur, bu da etkisini daha geniş bir film formatıyla elde eden gerçek bir panoramik kameradan çok daha az arzu edilir. APS daha az popüler hale geldi ve kullanımdan kaldırıldı. ⓘ
Mikrobilgisayarın ve dijital fotoğrafçılığın ortaya çıkışı dijital baskıların yükselişine yol açmıştır. Bu baskılar JPEG, TIFF ve RAW gibi saklanan grafik formatlarından oluşturulmaktadır. Kullanılan yazıcı türleri arasında mürekkep püskürtmeli yazıcılar, boya süblimasyonlu yazıcılar, lazer yazıcılar ve termal yazıcılar bulunmaktadır. Mürekkep püskürtmeli baskılara bazen "Giclée" adı da verilmektedir. ⓘ
Web, ilk fotoğrafın 1992 yılında Tim Berners-Lee tarafından web üzerinde yayınlanmasından bu yana (CERN ev grubu Les Horribles Cernettes'in bir görüntüsü) fotoğrafların saklanması ve paylaşılması için popüler bir ortam olmuştur. Bugün Flickr, PhotoBucket ve 500px gibi popüler siteler milyonlarca insan tarafından fotoğraflarını paylaşmak için kullanılmaktadır. ⓘ
Koruma
Kağıt klasörler
İdeal fotoğraf saklama, her bir fotoğrafın tamponlu veya asitsiz kağıttan yapılmış ayrı bir klasöre yerleştirilmesini içerir. Tamponlu kağıt klasörler özellikle bir fotoğrafın daha önce düşük kaliteli bir malzemeye veya daha fazla asit oluşumuna yol açacak bir yapıştırıcı kullanılarak monte edildiği durumlarda tavsiye edilir. 8x10 inç veya daha küçük boyutlardaki fotoğrafları tamponlu kağıt klasörde, daha büyük bir arşiv kutusu içinde fotoğrafın uzun kenarı boyunca dikey olarak saklayın ve her klasörü tanımlamak için ilgili bilgilerle etiketleyin. Klasörün sert yapısı, kutu çok sıkı paketlenmediği veya az doldurulmadığı sürece fotoğrafı çökmeye veya kırışmaya karşı korur. Büyük fotoğrafları veya kırılgan fotoğrafları, benzer boyuttaki diğer malzemelerle birlikte arşiv kutularında düz bir şekilde istifleyerek klasörleyin. ⓘ
Polyester muhafazalar
Fotoğraf muhafazasında kullanılan plastiklerin en kararlısı olan polyester, herhangi bir zararlı kimyasal element üretmediği gibi fotoğrafın kendisi tarafından üretilen asitleri emme özelliğine de sahip değildir. Polyester kılıflar ve kapsülleme, fotoğrafı nemden ve çevre kirliliğinden koruyarak ürün ile atmosfer arasındaki reaksiyonu yavaşlattığı için övülmektedir. Bu doğrudur, ancak polyester bu unsurları sıklıkla koruması amaçlanan malzemenin yanına hapseder. Bu durum özellikle nem veya sıcaklıkta ciddi dalgalanmaların yaşandığı bir depolama ortamında risklidir ve fotoğrafın plastiğe yapışmasına veya ferrotikleşmesine yol açar. Polyester kılıflı veya kapsüllü fotoğraflar kutularda dikey olarak saklanamaz, çünkü kutu içinde yan yana kayarak bükülür ve katlanırlar, ayrıca arşivci fotoğrafı tanımlamak için doğrudan polyesterin üzerine yazamaz. Bu nedenle, polyester korumalı fotoğrafları ya bir kutu içinde yatay olarak istiflemek ya da üç halkalı bir ciltte ciltlemek gerekir. Fotoğrafların düz bir kutu içinde yatay olarak istiflenmesi erişim kolaylığını büyük ölçüde azaltacaktır ve ciltler fotoğrafın üç tarafını ışığın etkilerine maruz bırakır ve fotoğrafı her iki tarafta da eşit şekilde desteklemez, bu da cilt içinde çökmeye ve bükülmeye yol açar. Kılıflar için kullanılan plastik, kılıflara yerleştirme sırasında fotoğrafların çizilmesini önlemek için mümkün olduğunca sürtünmesiz olacak şekilde üretilmiştir. Ne yazık ki muhafazanın kaygan yapısı, toz ve tiftik parçacıklarını çeken bir statik elektrik birikimine neden olur. Statik elektrik tozu kılıfın içine de çekebilir ve burada fotoğrafı çizebilir. Aynı şekilde, fotoğrafın yerleştirilmesine yardımcı olan ve kayganlaştırıcı olarak adlandırılan bu bileşenler parçalanarak plastikten fotoğrafa geçebilir ve burada yağlı bir film olarak birikerek daha fazla tiftik ve toz çekebilir. Şu anda bu bileşenlerin fotoğraflar üzerindeki uzun vadeli etkilerini değerlendiren bir test bulunmamaktadır. Buna ek olarak, plastik kılıfların yüzeyinde bükülmeler veya kırışıklıklar oluşabilir ve bu da kullanım sırasında emülsiyonu çizebilir. ⓘ
Kullanım ve bakım
Fotoğrafları görüntülerken masanın üzerinde düz bir şekilde bırakmak en iyisidir. Bir köşesinden, hatta iki yanından tutup göz hizasında tutmayın. Fotoğraf her büküldüğünde, biraz bile olsa, bu emülsiyonu bozabilir. Bir fotoğrafı plastikle kaplamanın doğası, kullanıcıları onu ellerine almaya teşvik eder; kullanıcılar plastikle kaplanmış fotoğraflara, plastikle kaplanmamış fotoğraflara göre daha az nazik davranma eğilimindedir, çünkü plastik kaplamanın fotoğrafı tüm yanlış kullanımlardan etkilenmez hale getirdiğini düşünürler. Bir fotoğraf klasöründe olduğu sürece ona dokunmaya gerek yoktur; sadece klasörü kutusundan çıkarın, masanın üzerine düz bir şekilde koyun ve klasörü açın. Araştırmacı ya da arşivcinin herhangi bir nedenle fotoğrafın aslına dokunması gerekirse, belki de fotoğrafın arka yüzündeki yazıları incelemek için, ellerdeki yağ ya da kirden kaynaklanabilecek bir risk varsa eldiven kullanabilir. ⓘ
Mitler ve inançlar
Daguerreotipler aynalı bir yüzey üzerinde oluşturulduğu için, birçok spiritüalist de bu yeni sanat formunun uygulayıcısı oldu. Spiritüalistler aynalı yüzeydeki insan görüntüsünün kişinin ruhuna bakmaya benzediğini iddia ederlerdi. Spiritüalistler ayrıca bunun ruhlarını açacağına ve şeytanları içeri alacağına inanırlardı. Müslümanlar arasında, fotoğraflarla süslenmiş bir yerde namaz kılmak (ibadet etmek) mekruhtur (hoş karşılanmaz). Fotoğrafçılık ve karanlık oda anormallikleri ve eserleri bazen izleyicilerin ruhların veya şeytanların fotoğraflarda yakalandığına inanmasına neden olur. ⓘ
Yasallık
Hükümet binaları, çok gizli bölgeler, özel mülkler, telif hakkı olan eserler, çocuk cinsel organları, çocuk pornografisi ve daha az yaygın olarak genel pornografi gibi belirli fotoğraf türlerinin üretimi veya dağıtımı modern yasalar kapsamında yasaklanmıştır. Bu yasalar yargı bölgeleri arasında büyük farklılıklar göstermektedir. ⓘ