Gayb
Gayb, Gâ'ib, Gaip veya Gayp; Arapça: غيب. İslam inanışına göre görünmez anlaşılmaz yani akıl ve 5 duyu ile algılanamaz âlem. Gayb, görülenin zıddıdır ve Gayb görülenden üstündür. Alem 2 kısma ayrılır. Birincisi görünen varlıklar (Beş duyu organımızla algılayabildiğimiz), ikincisi görülmeyen varlıklar (Beş duyu organımız ile algılayamadığımız). Görülmeyen, bilinmeyen ve gizli anlamına gelir. Gayb, Mutlak ve Nisbi olarak ikiye ayrılır. Gayba inanmak imanın devamının şartlarındadır. Gayba inanmayan Allah'a, meleklere ve cinlerin var olduğuna inanmamış sayılır ve ayrıca imanı olmaz. Nisb gaybları Allah, Melek Cennet, Cehennem, Cin, Şeytan, Kıyamet, Kabir hayatı, Ahiret, bir kimsenin kalbinde olan şey, Sırat Köprüsü ve benzeridir. Mutlak gayblar: İnsanın, cinlerin, hayvanların ölüm tarihi ve saati (ecel), Kıyamet'in kopacağı yıl, çocuğun büyüyünce nasıl hayat geçireceği, çocuğun büyüyünce kimle evlenip kaç çocuğu olması, doğacak çocuğun cinsiyeti gibi. Kur'an'da gayb; Bakara, Al-i İmran, Maide, En'Am, Araf, Tevbe, Hud, Yusuf, Ra'd, Nahl, Kehf, Meryem, Mü'minun, Neml, Secde, Sebe', Fatır, Zümer, Hucurat, Tur, Necm, Hadid, Haşr, Cum'a, Teğabun, Kalem, Cin ve Tekvir Surelerinde toplam 43 defa telaffuz edilmiştir. Cinin hareketleri halleri insana gaybdır. Yine İnsanın hareketleri halleri, cine gaybdır. Melekler, Peygamberler, Cinler, Hayvanlar da gaybı bilmezler. Örneğin bir köpeğin yanından bir cin geçse Köpek, cini, cin de köpeği görmez. Gaybı bilen yalnız Allah'dır. Allah isterse Salih'lere ve dilediği peygamberlere gaybdan bilgi verebilir. Kıyametten sonra bütün gayblar görülecektir. ⓘ
El-Gayb, bir şeyin gizli (gayb) olduğunu ifade etmek için kullanılan Arapça bir ifadedir. İslam'da önemli bir kavramdır ve sadece melekler, cennet ve cehennem de dahil olmak üzere ilahi alemi değil, aynı zamanda sadece Allah'ın bildiği gelecekteki olayları da kapsar. Kur'an'da 6 şekli ve 3 anlamı vardır. Ancak bazılarınca bilinen ancak diğerlerinden gizlenen bir şeyi ifade etmek için genel anlamda da kullanılabilir. ⓘ
Anlamı
Arapça'da al-Ghaib, bir şekilde gizlenmiş olan herhangi bir şeyi ifade eder. Terim iki kelimeden (tanımlayıcı bir madde ve bir sıfat) oluşur: "al" ve "Ghaib", sırasıyla "the" ve "unseen" anlamına gelir. "Kuyunun derinliği" şeklindeki mecazi çeviriden kaynaklanan çok sayıda karmaşık anlama sahiptir. Kuyunun dibinin derinliği nedeniyle görsel olarak gizlendiği göz önüne alındığında, içeriği genellikle belirlenemez. Dolayısıyla el-Gayb, olmayan, gizli veya örtülü olan anlamına gelir. Arap dilindeki sıfatların çoğu gibi, el-Gayb da üçlü ya da üç tonlu bir köke sahiptir. Üç kök harften oluşur غ ي ب (gaain, yaa, baa), kabaca İngiliz dilinde sırasıyla g-y-b'ye eşdeğerdir. ⓘ
İslam'da
İslami bağlamda el-Gayb, aşkın veya ilahi sırları ifade eder. Kur'an'da altmış farklı yerde, altı farklı biçimde geçmektedir. Üç temel anlamı vardır:
- Gaip - "Bu, Azîz'in, yokluğunda ona ihanet etmediğimi ve Allah'ın hainlerin planını hidayete erdirmediğini bilmesi içindir." (12:52)
- Bilinmeyen ya da Gizli Olan - "[Allah] görülmeyeni ve görüleni bilendir, yücedir, münezzehtir." (13:9)
- Gelecek - "De ki: "Allah'ın dilediğinden başka, ben kendime ne bir yarar ne de bir zarar verme gücüne sahibim. Eğer ben gaybı bilseydim, elbette çok mal elde ederdim ve bana hiçbir zarar dokunmazdı. Ben ancak inanan bir kavim için bir uyarıcı ve müjdeleyiciyim." " (7:188) ⓘ
Türleri
İki tür Ghaib vardır: 1. El-Gayb el-Mutlak (الغيب المطلق) - Mutlak Gayb, gayb veya gizli olan ve yalnızca Allah tarafından bilinen tüm bilgileri ifade eder. Kur'an'da belirtildiği gibi: "Gaybın (gizli olan her şeyin) anahtarları O'nun yanındadır, onları O'ndan başka kimse bilmez..." (6:59) ⓘ
Bu tür Gayb'ın örnekleri Muhammed'in rivayetlerinde gösterilmiştir: Abdullah bin Ömer'in Allah Resulü'nün şöyle buyurduğunu söylediği rivayet edilir: "Gaybın anahtarları beştir, onları Allah'tan başka kimse bilmez. Yarın ne olacağını Allah'tan başka kimse bilmez, rahimde ne olduğunu Allah'tan başka kimse bilmez, yağmurun ne zaman yağacağını Allah'tan başka kimse bilmez, hangi yerde öleceğini Allah'tan başka kimse bilmez ve kıyametin ne zaman kopacağını Allah'tan başka kimse bilmez). ⓘ
2. El-Gayb el-Nisbi (الغيب النسبي) - Nispi Gayb, bir kişi ve onun durumu ile orantılıdır; bu nedenle bazılarına açıkken diğerlerinden gizlidir. Bu kavramı açıklamak için bir örnek, öğrencilerin öğretim görevlisini görebildiği, dersin içeriğini ve sınıfta gerçekleşen konuşmaları duyabildiği, ancak dışarıdakilerin sınıftaki olaylardan habersiz olduğu bir sınıftır. ⓘ
El-Gayb İnancı
Bir Müslüman'ın inanç sisteminde gayba inanmak temel bir unsurdur. Kur'an'da birçok kez gösterildiği gibi: "... O [Kur'an] müttakiler için bir hidayettir... gayba inananlar için" (2:3-4). Bu ayetler Kur'an'ın başında bir müminin temel özellikleri olarak zikredilir ve sonuç olarak altı iman maddesi de bu "gayb" kavramına dayanır. İslam'da imanın altı maddesi şunlardır:
- Allah'a İman
- Meleklere İnanç
- İlahi Kitaplara İnanç
- Peygamberlere İman
- Kıyamet Gününe İnanç
- Tanrı'nın takdirine inanç
Muhammed'e atfedilen bir rivayette belirtildiği gibi
"İman, Allah'a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, iyi ve kötü kadere inanmanızdır." ⓘ
İslami metinlerdeki örnekler
İslami bağlamda (al-)Ghaib (غيب), Allah'a (allah) ve dünyayı şekillendiren güçlere atıfta bulunarak görünmeyen ve bilinmeyen (şey)dir. Kur'an, insanın (insanlığın) Allah'ı ve sıfatlarını görmekten aciz olduğunu belirtir. Gayb inancı, dua ve imana olanak sağladığı için önemli bir Müslüman özelliği olarak kabul edilir. ⓘ
"Ben size göklerin ve yerin gaybını bilirim demedim mi? Ve ben sizin açığa vurduklarınızı da, gizlediklerinizi de bilirim." (2:33) ⓘ
De ki: "Ben size Allah'ın emanetleri yanımdadır, gaybı bilirim demiyorum, melek olduğumu da söylemiyorum. Ben sadece bana vahyedilene uyarım. (6:50) ⓘ
Gaybın anahtarları O'nun yanındadır; onları O'ndan başka kimse bilmez. O, karada ve denizde olanları bilir. Hiçbir yaprak düşmez ki, O onu bilmesin. Yerin karanlıkları içinde hiçbir tane, yaş ve kuru hiçbir şey yoktur ki, apaçık bir kitapta yazılmış olmasın. (6:59) ⓘ