Köri
Köri, başlıca Pakistan ve Hindistan olmak üzere Güneydoğu Asya mutfağında yer alan baharat karışımı. İçinde, başlıca zerdeçal ve sumak olmak üzere birçok baharat yer almaktadır. Özellikle beyaz etlerin yanında kullanılmaktadır. 1960'lı yılların sonunda ve 1970'li yılların başında bütün dünyaya yayılmıştır. ⓘ
Türkçeye Portekizceden geçen köri sözcüğü, Batılı dillere 16. yüzyılda Tamilce kari sözcüğünden geçmiştir. ⓘ
| |
| Tip | Köri |
|---|---|
| Bölge veya eyalet | Hint alt kıtası |
| Ana bileşenler | Baharatlar (kişniş, zerdeçal, kimyon, pul biber) |
| |
Tarihçe
Köri tozunun zencefil, sarımsak ve zerdeçal gibi temel bileşenleri 4000 yılı aşkın bir süredir, en azından İndus Vadisi uygarlığından beri kullanılmaktadır. Batı pazarlarında ticari olarak mevcut olan köri tozu, "garam masala" olarak bilinen geleneksel Hint baharat karışımıyla karşılaştırılabilir. ⓘ
Bir Hint sosunun lezzetini taklit etmeyi amaçlayan hazır bir bileşen olarak tasarlanan bu ürün ilk olarak Hintli tüccarlar tarafından İngiliz tüccarlara satılmıştır. ⓘ
Köri tozu 18. yüzyıl İngiliz yemek tarifi kitaplarında bir bileşen olarak kullanılmış ve 18. yüzyılın sonlarından itibaren Crosse & Blackwell ve Sharwood's gibi markalarla günümüze kadar ticari olarak temin edilebilmiştir. "Köri tozu" bileşeni, nasıl üretileceğine dair talimatlarla birlikte 19. Yüzyıl ABD ve Avustralya yemek kitaplarında ve reklamlarında da görülmektedir. ⓘ
İngiliz tüccarlar bu tozu 19. yüzyılın ortalarında Meiji Japonya'sına getirmiş ve burada Japon körisi olarak tanınmaya başlamıştır. ⓘ
Etimoloji
Batı'da "köri" kelimesi Hint alt kıtasında farklı baharat kombinasyonlarıyla hazırlanan çeşitli Hint körilerine yapılan geniş bir atıftır. "Köri" ile karakterize edilen sos benzeri bileşen, Tamil dilinde "sos" veya "pirinç için çeşni" anlamına gelen kaṟi kelimesinden türetilmiştir ve Hint alt kıtasında binlerce yıl boyunca gelişen "jhol", "shorba" ve "kalia" gibi yerel yemeklere yapılan diğer bölgesel referanslarla eşanlamlıdır. ⓘ
İçindekiler
Köri tozuna ilişkin bir dizi standart tanımlanmıştır. Çoğu nem, kül içeriği ve yağ içeriği gibi analitik gerekliliklerin yanı sıra izin verilen katkı maddelerini ana hatlarıyla belirtir. Bazıları da bir dizi beklenen bileşen tanımlamaktadır. ⓘ
Amerika Birleşik Devletleri'nde köri tozunun en azından şu bileşenleri içermesi beklenir: zerdeçal, kişniş, çemen otu, tarçın, kimyon, karabiber, zencefil ve kakule. ⓘ
1999 Doğu Asya standardı (EAS 98:1999) bir içerik temel çizgisi tanımlamamaktadır. Uganda'nın 2017 tarihli daha yeni bir taslağı zerdeçal, kişniş, kimyon, çemen otu ve hardal gerektirmektedir. ⓘ
Hindistan (FSSAI), Pakistan (PS:1741-1997) ve uluslararası (ISO 2253:1999) standartları temel bileşenlere ilişkin bir temel tanımlamamaktadır. ⓘ
Beslenme bilgileri
USDA'ya göre bir çorba kaşığı (6,3 g) tipik köri tozu aşağıdaki besin maddelerini içerir:
- Besin enerjisi: 84 kJ (20 kcal)
- Yağ: 0,883 g
- Karbonhidratlar: 3.52 g
- Lifler: 3.35 g
- Protein: 0,9 g ⓘ