Şumnu

Şumnu Шумен
Şehir
Şumen
Bayrak Arma
Şumnu
Ülke	Bulgaristan
İl	Şumnu
İdare
• Belediye Başkanı	Krasimir Kostov (BSP)
Yüzölçümü
• Şehir	136,358 km² (52.648 mil²)
Rakım	184 m (603 ft)
Nüfus  (2018)
• Şehir	75,550
• Kent	106,439
Zaman dilimi	UTC+02.00 (DAS)
• Yaz (YSU)	UTC+03.00 (DAYS)
Posta kodu	9700
Alan kodu	054
Resmî site www.shumen.bg/en

Şumnu (Bulgarca: Шумен Şumen), Bulgaristan'ın kuzeydoğusunda, Deliorman bölgesinde bulunan il (oblast) ve bu ilin merkezi olan şehirdir. ⓘ

Şumnu adının kökeni hakkında pek çok rivayet vardır, değişik kaynaklarda değişik teoriler ileri sürülmektedir. Bunlardan birisi 7. yüzyılda bu bölgede yaşayan "Şu" adlı bir Türkmen derebeyinin buraya kendi adını verdiğidir. Bir diğeri, Bulgar Hanı Simeon'un şehre bu adı verdiği; bir diğeri de Bulgar Hanı'nın şehrin kurulduğu yerin zengin doğal yapısından meydana gelen orman ve hayvan gürültüsünden dolayı şehre Bulgarca'da "gürültülü" anlamına gelen "Şumen" adını verdiğidir. ⓘ

Osmanlı Devleti zamanında, ordu karargahlarının bulunduğu, büyük stratejik önemi olan bölgenin en önemli şehirlerinden olan Şumnu, zamanla Türklerin Türkiye'ye göçmesiyle nüfusunun çok büyük kısmını kaybetmiştir. Yeşil bir dağ yamacının eteğinde kurulan Şumnu'nun sosyalizm döneminde büyük zarar gören eski mahallelerde hala bazı tarihi binalar ve evler korunmaktadır. Çömlekçi, Kılyak (Grivica) mahallelerin yakınında olan eski şehir merkezi de sonradan biraz güneye kaydırılmıştır. Eski merkezinde hala çok sayıda Türk oturmaktadır, köylerden göç eden Türkler de genellikle bu mahallelere yakın yerleşmektedir. Ayrıca eski Ermeni mahallesi, eski Yahudi mahallesi de bu bölgededir. ⓘ

Şumnu Шумен ⓘ
Şehir
Bayrak Mühür
Şumnu Şumnu'nun Konumu Şumnu Şumnu (Balkanlar)
Koordinatlar: 43°17′N 26°56′E
Ülke	Bulgaristan
İl (Oblast)	Şumnu
Hükümet
- Belediye Başkanı	(GERB) Radie Radisheva
Alan
- Şehir	136.358 km2 (52.648 sq mi)
Yükseklik	184 m (604 ft)
Nüfus  (2021)
- Şehir	72,342
- Kentsel	85,410
Saat dilimi	UTC+2 (EET)
- Yaz (DST)	UTC+3 (EEST)
Posta Kodu	9700
Alan kodu(ları)	054
Plaka	H
Web sitesi	www.shumen.bg/en

Şumnu (Bulgarca: Шумен, Şumnu veya Şumen olarak da romanize edilir, [ˈʃumɛn] olarak telaffuz edilir) Bulgaristan'ın onuncu büyük şehri ve Şumnu ilinin idari ve ekonomik başkentidir. ⓘ

Etimoloji

Şehirden ilk olarak 1153 yılında Arap gezgin İdrisi tarafından Šimeonis olarak bahsedilmiştir. İsim muhtemelen Bulgarca shuma '(yaprak döken orman)' kelimesinden gelmektedir. Bazıları Konstantin Jireček'in Bulgar imparatoru Büyük Simeon'un adından geldiğine inanmaktadır. Sonraki dönemlerde şehir Şumena, Şumna, Şumular, Sumunum, Şumnu ve Şumen gibi varyantlarla anılmıştır. Encyclopædia Britannica'nın on birinci baskısı, Plevne'yi Plevna olarak listelemesine benzer şekilde Şumla olarak listelemektedir. ⓘ

Tarihçe

Antik Çağ ve Orta Çağ

Şumnu kalesinin restore edilmiş duvar parçaları ve kulesi, ön planda kalıntılar. ⓘ

Şumnu kalesi ile ilgili en eski raporlar erken Demir Çağı'na kadar uzanmaktadır. MÖ 12. yüzyıldan itibaren bölgenin erişilebilir kısımlarını çevreleyen ilk kaledir. 1957, 1961 ve 1987 yıllarında yapılan arkeolojik araştırmalar, kale sakinlerinin kronolojik dönemlerini, yaşam tarzlarını ve geçim kaynaklarını belirlemiştir. Kaba taşlardan inşa edilmiş yaklaşık iki metrelik bir duvar kalınlığına sahipti. MÖ 5. yüzyılda ilk duvarın önüne ikinci bir duvar inşa edilmiştir. ⓘ

2. yüzyılda Romalılar Trakya surlarının kalıntıları üzerine askeri bir kale inşa etmişlerdir. Duvarın inşası zaten harçla bağlanmıştır; kapının üzerine bir kule inşa edilmiştir; batıya kare kule ve güneye yarım daire şeklinde inşa edilmiştir. 4-5. yüzyıllarda tüm tepe dokuz kuleli yeni bir duvarla güçlendirilmiştir. 8. ve 10. yüzyıllar arasında kale yenilenmiş, bu amaçla Roma duvarı ve kuleleri kullanılmış ve kuzeydoğuya iki kuleli yeni bir duvar inşa edilmiştir. ⓘ

681 yılında Han Asparukh bölgeyi Birinci Bulgar İmparatorluğu'na dahil etmiştir. 811 yılında Şumnu, Bizans imparatoru Nicephorus tarafından yakıldı. Pliska Savaşı'nda öldürüldü. Bulgaristan Hanı Krum, Nikephoros'un kafatasını gümüşle kapladı ve şarap içmek için bir bardak olarak kullandı. 7-10. yüzyıllardaki Bulgar tahkimatı, 28 kule ve burç, üç kapı ve beş küçük revak, çok sayıda kilise ve atölye (12. yüzyıldan 14. yüzyıla kadar) sayılabilecek iç ve dış savunma bölgelerini çevreleyen bir kaleye sahip feodal bir şehre dönüşmüştür. Büyük Simeon döneminde (893-927) Bulgar kültürünün altın çağında Şumnu kültürel ve dini faaliyetlerin merkeziydi ve Simeonis adını taşımış olabilir. ⓘ

İkinci Bulgar İmparatorluğu döneminde Şumnu, eski Bulgar başkenti Preslav'ın yerini alarak ve kalenin dışında gelişerek önemli bir askeri, idari ve ekonomik merkez olmuştur. Ortaçağ kenti Şumnu'da ana din Ortodoks Hıristiyanlıktı ve bunun kanıtları duvarların dış hatlarında, yedi kilisede, haç ve melek resimli hatıra paralarında, ayrıca mezarlarda ve evlerde bulunan yüzüklerde ve diğer eserlerde bulunan çok sayıda Ortodoks haçı bulgusundaydı. Değişim ancak 15. yüzyılda Osmanlı'nın şehri fethinden sonra, İslam'ın kabul edilmesiyle gerçekleşir. ⓘ

Osmanlı İmparatorluğu

1388 yılında Sultan I. Murad şehri Osmanlı İmparatorluğu'na teslim olmaya zorlamıştır. Władysław Warneńczyk'in 1444'teki başarısız Haçlı seferinden sonra şehir Osmanlılar tarafından yıkıldı ve bugünkü yerine taşındı. 18. yüzyılda genişletilmiş ve güçlendirilmiştir. Üç kez (1774, 1810 ve 1828) Rus orduları tarafından başarısız bir saldırıya uğramıştır. Bunun sonucunda Türkler buraya Gazi ("Muzaffer") adını vermişlerdir. 1854 yılında Ömer Paşa'nın karargâhı ve Türk ordusunun toplandığı nokta olmuştur (bkz. Kırım Savaşı). Osmanlı döneminde Slav Bulgar Hristiyanları arasında İslam inancını yaymak için bölgeye birçok Türk yerleştirilmiş ve birçok Müslüman Türk erkek Bulgar kadınlarla evlenerek onları İslam'a döndürmüştür. ⓘ

Bulgar Ulusal Uyanışı

Şumnu'dan kartpostal, 1912 ⓘ

19. yüzyıl boyunca Şumnu, Bulgar Ulusal Uyanışı'nın önemli bir merkezi olmuş, 11 Mayıs 1813'te Bulgar topraklarındaki ilk Kiril ve Metodiy kutlaması ve ilk tiyatro gösterisi gerçekleştirilmiştir. 1828'de bir kız dini okulu kuruldu; bunu 1856'da kızlar için bir sınıf okulu ve bir çitalişte (halk merkezi) izledi. İlk Bulgar senfoni orkestrası 1850 yılında şehirde kurulmuştur. Aynı yıl, etkili Macar politikacı ve devrimci lider Lajos Kossuth sürgününün bir bölümünü o zamanlar Osmanlı kenti olan Şumnu'da geçirdi. Yaşadığı ev müze olarak korunmaktadır. ⓘ

Bulgaristan Krallığı

22 Haziran 1878'de Şumnu nihayet Ruslara teslim oldu ve yeni bağımsız Bulgaristan'ın bir parçası haline geldi. 1882 yılında Bulgaristan'daki ilk bira fabrikası olan Şumnu Bira Fabrikası kuruldu. ⓘ

Bulgaristan Halk Cumhuriyeti

1950-1965 döneminde şehir, komünist lider Vasil Kolarov'un ismine atfen Kolarovgrad olarak adlandırılmıştır. ⓘ

Coğrafya

Bulgaristan'ın 1300 Yılı Anıtı'ndan şehrin görünümü ⓘ

Varna'nın 80 kilometre (50 mil) batısında yer alan şehir, doğu Balkanlar'ın kuzey uçları olan ve batı ile güneyde at nalı şeklinde kıvrılan bir tepeler kümesi içinde kurulmuştur. Engebeli bir vadi, at nalı sırtında zemini uzunlamasına kesmektedir. ⓘ

Şumnu'dan kuzeye doğru Tuna'daki Rousse ve Silistra şehirlerine ve Dobruca'ya, güneye doğru Balkanların geçitlerine ve doğuya doğru Varna ve Balçık'a giden yollar bulunmaktadır. ⓘ

Nüfus

Ocak 2012'de Şumnu'da şehir sınırları içinde 80 511 kişi yaşarken, Şumnu Belediyesi'ne bağlı köylerle birlikte 93 160 kişi yaşamaktaydı. Aşağıdaki tablo 1887 yılından sonra nüfusun değişimini göstermektedir. Şehirde (belediyede değil) yaşayanların sayısı 1990-1991 döneminde 110.000'i aşarak zirveye ulaşmıştır. ⓘ

Şumnu ⓘ
Yıl	1887	1910	1934	1946	1956	1965	1975	1985	1992	2001	2005	2009	2011	2021
Nüfus	23,161	22,225	25,486	31,327	41,546	59,513	83,718	100,125	93,292	89,214	86,381	86,824	80,855	72,342
	En yüksek sayı 1991 yılında 112.091
Kaynaklar: Ulusal İstatistik Kurumu, citypopulation.de, pop-stat.mashke.org, Bulgaristan Bilimler Akademisi

Etnik, dilsel ve dini yapı

En son 2011 nüfus sayımı verilerine göre, etnik kimliklerini beyan eden bireylerin dağılımı aşağıdaki gibidir:

• Bulgarlar: 61,584
• Türkler: 10,029
• Roman: 2,165
• Diğerleri: 600
• Tanımlanamaz: 552
• Beyan edilmemiş: 5,925

Toplam: 80,855 ⓘ

Din

Şehrin nüfusu büyük ölçüde Doğu Ortodoks olup, Müslümanların önemli bir kısmı ve diğer dinlere mensup çok daha küçük azınlıklar bulunmaktadır. ⓘ

Bulgar Ortodoks Kilisesi'nde Şumnu, Varna ve Veliki Preslav Eparşisi'nin (piskoposluk) bir parçası ve Şumnu kilise bölgesinin (okolia) başkentidir. Şehirde iki büyük Ortodoks tapınağı, Kutsal Yükseliş Kilisesi (kuruluşu 1829) ve Üç Kutsal Hiyerarşi Kilisesi (kuruluşu 1857) ve birkaç şapel bulunmaktadır. ⓘ

Şumnu'da Bulgaristan'ın en büyük ve Balkanların ikinci büyük camisi olan Şerif Halil Paşa Camii, daha yaygın olarak bilinen adıyla Tombul (veya Tumbul) Camii, 1740 ve 1744 yılları arasında inşa edilmiştir. ⓘ

Eğitim ve bilim

1828'de kurulan 'Nancho Popovich' Lisesi Bulgaristan'ın en eski eğitim kurumlarından biridir ⓘ

Şumnu'da 11 ilkokul, beş ortaokul ve iki lise bulunmaktadır. Şumnu Episkop Konstantin Preslavski Üniversitesi, Vasil Levski Ulusal Askeri Üniversitesi'ne bağlı Topçu ve Hava Savunma Fakültesi ve Varna Tıp Üniversitesi'ne bağlı kuruluşlar şehirdeki yüksek öğrenim kurumlarıdır. İlki küçük bir astronomik gözlemevi işletmektedir. ⓘ

Spor

FC Shumen 1929, 2013 yılından beri yerel futbol kulübüdür ve PFC Shumen 2010'un mali başarısızlığı sonucu kurulmuştur. Kulüp, Panayot Volov Stadyumu'nu kendi sahası olarak kullanmaktadır. Basketbol, voleybol ve hentbol da temsil edilmektedir ve maçların çoğu 'Mladost' spor merkezinde ve 2018'de açılan 2.300 kişilik kapalı salon Arena Shumen'de yapılmaktadır. ⓘ

Diğer spor faaliyetleri arasında dövüş sanatları (çoğunlukla karate) ve at yarışları yer almaktadır. Şumnu'nun kendi ralli turnuvası olan 'Stari Stolitsi' vardır. ⓘ

İklim

Şumnu için iklim verileri ⓘ
Ay	Jan	Şubat	Mar	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık	Yıl
Ortalama yüksek °C (°F)	4.3 (39.7)	6.5 (43.7)	11.3 (52.3)	17.8 (64.0)	23.2 (73.8)	26.5 (79.7)	29.5 (85.1)	30.1 (86.2)	25.1 (77.2)	18.8 (65.8)	12.0 (53.6)	5.8 (42.4)	17.6 (63.7)
Günlük ortalama °C (°F)	0.7 (33.3)	2.6 (36.7)	6.9 (44.4)	12.5 (54.5)	17.2 (63.0)	20.6 (69.1)	23.3 (73.9)	23.7 (74.7)	19.1 (66.4)	13.5 (56.3)	7.9 (46.2)	2.4 (36.3)	12.5 (54.5)
Ortalama düşük °C (°F)	−2.9 (26.8)	−1.3 (29.7)	2.6 (36.7)	7.1 (44.8)	11.2 (52.2)	14.7 (58.5)	17.1 (62.8)	17.2 (63.0)	13.0 (55.4)	8.1 (46.6)	3.9 (39.0)	−1.1 (30.0)	7.2 (45.0)
Ortalama yağış mm (inç)	36 (1.4)	41 (1.6)	38 (1.5)	53 (2.1)	64 (2.5)	79 (3.1)	48 (1.9)	41 (1.6)	33 (1.3)	41 (1.6)	53 (2.1)	51 (2.0)	580 (23)
Kaynak Weatherbase

Şumnu iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	4,3	6,5	11,3	17,8	23,2	26,5	29,5	30,1	25,1	18,8	12,0	5,8	17,6
Ortalama sıcaklık (°C)	0,7	2,6	6,9	12,5	17,2	20,6	23,3	23,7	19,1	13,5	7,9	2,4	12,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−2,9	−1,3	2,6	7,1	11,2	14,7	17,1	17,2	13,0	8,1	3,9	−1,1	7,2
Ortalama yağış (mm)	35,6	40,6	38,1	53,3	63,5	78,7	48,3	40,6	35,6	35,6	53,3	50,8	584,2
Kaynak: Bulgar Meteoroloji Enstitüsü

Ana turistik yerler

Dobri Voynikov Chitalishte ⓘ

Kabiuk at müzesi ⓘ

Şumnu, kuruluşundan günümüze kadar bütün bir ülkenin tarihini tasvir eden dünyadaki tek anıt olarak kabul edilen Bulgaristan'ın 1300 Yılı Anıtı'na sahiptir. ⓘ

Osmanlılar tarafından yıkıldıktan sonra kısmen restore edilen Şumnu Kalesi, Ortaçağ Bulgar İmparatorluğu'nun önemli bir tarihi anıtıdır. Şumnu Platosu üzerinde şehirden çok uzakta değildir. ⓘ

Rafail Popov tarafından 1904 yılında Şumnu'da kurulan Arkeoloji Derneği'nin devamı olan Bölgesel Tarih Müzesi. ⓘ

Bir Dünya Mirası Alanı ve Avrupa'daki tek ortaçağ kaya sanatı örneği olan Madara Süvarisi, genellikle Bulgar kültürüne atfedilen eski (MS 710) bir anıttır. Şumnu'ya yaklaşık 20 km (12 mil) uzaklıktadır. ⓘ

Madara Süvarisi, Bulgar para birimi levanın arka yüzünde ve Şumnu mühründe yer almaktadır ⓘ

Şehirdeki dini yapılar arasında Doğu Ortodoks Kutsal Üç Azizler Katedrali ve Kutsal Yükseliş Bazilikası'nın yanı sıra Bulgaristan'ın en büyük camisi ve Balkanlar'ın en büyük camilerinden biri olan, Şumnu'ya ve bölgedeki Müslüman azınlığa hizmet veren Şerif Halil Paşa Camii (Tombul Camii olarak da bilinir) bulunmaktadır. ⓘ

Kurşun çeşme, 1774 yılında Osmanlı İmparatorluğu zamanında inşa edilmiş bir çeşmedir.

Kurşun çeşme (çeşme) ⓘ

İnsanlar

Otobüs terminalinin etrafındaki gökyüzü ⓘ

• Maxim Behar (d. 1955), halkla ilişkiler uzmanı
• Hacho Boyadzhiev (1932-2012), film yönetmeni
• Stoyan Danev (1858-1949), siyasetçi, iki kez Bulgaristan başbakanı
• Ivan Dochev (1906-2005), anti-komünist politikacı
• Vasil Drumev (Tırnovalı Clement) (1841-1901), din adamı ve siyasetçi, iki kez Bulgaristan Başbakanı
• Solomon Goldstein, (1884-1969), siyasetçi
• Nikolay Gunderov (d. 1974), ödüllü oyun yazarı, sahne yönetmeni, şair ve aktör
• Yusuf İsmail (1857-1898), güreşçi
• Vasil Kolarov (1877-1950), siyasetçi, Komünist lider
• Todor Kolev (1939-2013), aktör
• Racho Petrov (1861-1942), önde gelen Bulgar general ve siyasetçi
• Ahmet Fikri Tüzer (1878-1942), bir günlüğüne Türkiye Başbakanı (8-9 Temmuz 1942), o zamanki adıyla Şumnu'da doğdu
• Slavena Vatova (1989) 2006 Bulgaristan Güzeli
• Veneta Vicheva (1931-2013), koro şefi
• Pancho Vladigerov (1899-1978), besteci, pedagog ve piyanist
• Panayot Volov (1850-1876), 1876'da Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Bulgar Nisan Ayaklanması'nın organizatörü ve Gyurgevo Devrimci Komitesi lideri
• Dobri Voynikov (1833-1878), yazar ve aydın
• Nadezhda Panayotova, seslendirme sanatçısı ve şarkıcı
• Toni Storaro (d. 1976), şarkıcı, söz yazarı ⓘ

Uluslararası ilişkiler

İkiz şehirler - kardeş şehirler

Şumnu ile kardeştir:

Adapazarı, Türkiye Bloomington, Minnesota, Birleşik Devletler Debrecen, Macaristan Kherson, Ukrayna Mâcon, Fransa

Örebro, İsveç Podolsk, Rusya Federasyonu Tulcea, Romanya Zhengzhou, Çin ⓘ

Onur

Antarktika'daki Güney Shetland Adaları'nda bulunan Livingston Adası'ndaki Şumen Zirvesi adını Şumen'den almıştır. Bulgar para birimi levanın kuyrukları Şumnu'nun mührü ile aynıdır ve şehirden 15 km (9 mil) uzaklıktaki Madara Rider'ı göstermektedir. ⓘ

Tarihi

Şumnu, 1389 yılında Çandarlı Ali Paşa tarafından Osmanlı toprağına katılan, stratejik önemi olan ve Osmanlı İmparatorluğu'na askeri üs ve doğal kale görevi yapmış bir şehirdir. 1810 yılında Osmanlı-Rus savaşlarında Ruslar 50.000 ölü vererek savaşı kaybetmişlerdir. Şehirde tarihi Tombul bir diğer adıyla Şerif Halil Paşa camisi de bulunmaktadır. Bu cami Balkanlar yarımadasında Hristiyan bir ülkedeki en büyük ikinci camidir. Dilimize de yerleşmiş olan, babanın oğluna "Ben sana vali olamazsın demedim, adam olamazsın dedim" deyimi bu caminin önünde yaşanan bir olaydan kalmıştır. ⓘ