Tuna
| Tuna Nehri ⓘ | |
|---|---|
.jpg) Budapeşte'de Tuna Nehri | |
 Tuna Nehri'nin kırmızı ile işaretlenmiş rotası | |
| Yerel isim | |
| Konum | |
| Ülkeler | |
| Şehirler |
|
| Fiziksel özellikler | |
| Kaynak | Breg |
| - konum | Furtwangen im Schwarzwald, Baden-Württemberg, Almanya |
| - koordinatlar | 48°05′44″N 08°09′18″E / 48.09556°N 8.15500°E |
| - YÜKSEKLİK | 1,078 m (3,537 ft) |
| 2. kaynak | Brigach |
| - konum | Georgen im Schwarzwald, Baden-Württemberg, Almanya |
| - koordinatlar | 48°06′24″N 08°16′51″E / 48.10667°N 8.28083°E |
| - YÜKSEKLİK | 940 m (3,080 ft) |
| Kaynak birleşimi | |
| - konum | Donaueschingen, Baden-Württemberg, Almanya |
| - koordinatlar | 47°57′03″N 08°31′13″E / 47.95083°N 8.52028°E |
| Ağız | Tuna Deltası |
- konum | Romanya |
- koordinatlar | 45°13′3″N 29°45′41″E / 45.21750°N 29.76139°EKoordinatlar: 45°13′3″N 29°45′41″E / 45.21750°N 29.76139°E |
| Uzunluk | 2,850 km (1,770 mil) |
| Havza boyutu | 801.463 km2 (309.447 sq mi) |
| Tahliye | |
| - konum | Tuna Deltası'ndan önce |
| - ortalama | (Dönem: 1931-2010) 6,510 m3/s (230,000 cu ft/s)
(Dönem: 1970-2015) 6,546 m3/s (231,200 cu ft/s) (Dönem: 1840-2006) 6.471 m3/s (228.500 cu ft/s) |
| - minimum | 1.790 m3/s (63.000 cu ft/s) |
| - maksimum | 15.900 m3/s (560.000 cu ft/s) |
| Tahliye | |
| - konum | Passau, Bavyera, Almanya Şehirden 30 km (19 mil) önce |
| - ortalama | 580 m3/s (20.000 cu ft/s) |
| Tahliye | |
| - konum | Viyana, Avusturya |
| - ortalama | 1.900 m3/s (67.000 cu ft/s) |
| Tahliye | |
| - konum | Budapeşte, Macaristan |
| - ortalama | 2.350 m3/s (83.000 cu ft/s) |
| Tahliye | |
| - konum | Belgrad, Sırbistan |
| - ortalama | 5.600 m3/s (200.000 cu ft/s) |
Tuna özet rota haritası ⓘ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Not: Mesafeler kilometre cinsindendir ve en yakın kilometreye yuvarlanmıştır. Su yolu mesafeleri gösterilmiştir, çekme yolu mesafeleri gösterilmemiştir. Ülke başkentleri kalın harflerle gösterilmiştir. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tuna Nehri (/ˈdæn.juːb/ DAN-yoob; diğer dillerde çeşitli isimlerle bilinir), Rusya'daki Volga'dan sonra Avrupa'nın en uzun ikinci nehridir. Orta ve Güneydoğu Avrupa'nın büyük bir bölümünden geçerek Kara Orman'dan Karadeniz'e dökülür. En uzun kolu Breg, Furtwangen im Schwarzwald'da doğarken, nehir adını Donaueschingen'deki kaynak birleşiminden itibaren taşır. ⓘ
Tuna bir zamanlar Roma İmparatorluğu'nun uzun süreli sınırlarından biriydi ve bugün dünyada en fazla ülkeden geçen nehirdir (10; Nil 9 ile ikinci sırada). Almanya'dan doğan Tuna Nehri, 2.850 km (1.770 mil) boyunca güneydoğu yönünde akarak Avusturya, Slovakya, Macaristan, Hırvatistan, Sırbistan, Romanya, Bulgaristan, Moldova ve Ukrayna'dan geçtikten sonra Karadeniz'e dökülür. Drenaj havzası dokuz ülkeye daha uzanmaktadır. Nehir üzerindeki en büyük şehirler, her biri kendi ülkelerinin başkenti olan Viyana, Budapeşte, Belgrad ve Bratislava'dır. Tuna Nehri, dünyadaki diğer nehirlerden daha fazla sayıda başkentten geçmektedir. Tuna'nın havzasında beş başkent daha yer almaktadır: Bükreş, Sofya, Zagreb, Ljubljana ve Saraybosna. Havzasındaki dördüncü en büyük şehir ise Isar Nehri üzerinde yer alan Bavyera'nın başkenti Münih'tir. ⓘ
Tuna Nehri havzası turna, zander, huchen, Wels yayın balığı, morina ve kadife balığı gibi balık türlerine ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca çok çeşitli sazan ve mersin balığının yanı sıra somon ve alabalığa da ev sahipliği yapmaktadır. Avrupa levreği, kefal ve yılan balığı gibi birkaç balık türü de Tuna Deltası'nda ve nehrin alt kısmında yaşamaktadır. ⓘ
Antik çağlardan beri Tuna Nehri Avrupa'da geleneksel bir ticaret yolu olmuştur. Bugün toplam uzunluğunun 2,415 km'si (1,501 mil) gezilebilir durumdadır. Tuna Nehri, Kelheim'daki Tuna Nehri'ni Bamberg'deki Main Nehri'ne bağlayan Ren-Main-Tuna Kanalı aracılığıyla Kuzey Denizi'ne bağlanmaktadır. Nehir aynı zamanda önemli bir hidroelektrik ve içme suyu kaynağıdır. Başta Balkanlar olmak üzere birçok Avrupa sınırı da Tuna'nın akışıyla çizilmiştir. ⓘ
| Tuna ⓘ | |
|---|---|
| |
| Kaynak | Kara Orman, Almanya |
| Ağız | Karadeniz |
| Havza ülkeleri |  Almanya Avusturya Slovakya Macaristan Hırvatistan Sırbistan Bulgaristan Romanya Moldova Ukrayna
|
| Uzunluk | 2857 km |
| Kaynak rakımı | 1078 m |
| Debi | 6.460 m³/s |
| Havza alanı | 801.463 km² |
Tuna, Almanya'nın güneyinde Kara Orman bölgesinde Donaueschingen kasabasında Brigach ve Breg nehirlerinin birleşmesiyle meydana gelen nehir. ⓘ
Eğim durumuna göre Tuna nehri havzası; üst, orta ve aşağı havzalar olmak üzere üç alt bölgeye ayrılmaktadır. Üst havzası Almanya'daki kaynağından, Slovakya'dan Bratislava'ya kadar uzanır. Orta havza üç alt bölgeden en büyüğü olup, Bratislava’ dan Sırbistan ve Romanya sınırındaki Demirkapı barajına kadar uzanmaktadır. Romanya ve Bulgaristan arasındaki ovalar, platolar ve dağlar Tuna nehrinin Alt havzasını oluşturmaktadır. Karadeniz'e ulaşmadan önce nehir 3 ana kola ayrılmakta ve 6.750 km² lik Tuna Deltası'nı şekillendirmektedir. ⓘ
Tuna deltasından nehrin yukarısına doğru 2.411 km boyunca gemilerle nehirde yol almak mümkün olup, bu da toplam nehir uzunluğunun % 87’ sine tekabül etmektedir. Tuna nehri üzerinde, Kelheim ve Karadeniz arasında gemiler için 78 adet liman bulunmaktadır. ⓘ
Tuna nehrine doğuş yeri Kara Orman’ dan Karadeniz arasında 27 büyük, 300 den fazla küçük dere mansaplanmaktadır. Bunlar arasında Tisa 966 km ile en uzun kolu oluşturmakta ve en büyük havza alanına sahiptir. Ayrıca 500 km den uzun kolları; Prut (950 km), Drava (893 km), Sava (861 km), Olt (615 km), Siret (559 km) ve Inn (515 km) nehirleri oluşturmaktadır. ⓘ
Tuna nehri havzasını oluşturan ülkelere göre alan dağılımı şöyledir: Romanya (%29), Macaristan (%11,6), Sırbistan (%10,2), Avusturya (%10), Almanya (%7), Bulgaristan (%5,9), Slovakya (%5,9), Bosna-Hersek (%4,6), Hırvatistan (%4,4), Ukrayna (%3,8), Çek Cumhuriyeti, (%2,9), Slovenya (%2), Moldova (%1,6), Karadağ (0,9), İsviçre (%0,2), ve diğer (<%0,1 Arnavutluk, Makedonya, İtalya ve Polonya) ⓘ
İsimler ve etimoloji
Diğer isimler
Nehir eski Yunanlılar tarafından Istros (Ἴστρος) olarak bilinirdi ve muhtemelen Dinyester'in (Latince Danaster) eski adında da rastlanan bir kökten, 'güçlü, hızlı' anlamına gelen bir Daco-Trakya adından ödünç alınmıştır, Yunanca Tiras) ve İrani turos 'hızlı' ve Sanskritçe iṣiras (इषिरस्) 'hızlı' ile benzerdir, PIE *isro-, *sreu 'akmak'. Orta Çağ'da Yunanca Tiras İtalyancaya Tyrlo ve Türk dillerine Tyrla olarak geçmiştir; bu sonuncusu Romenceye de bölgesel bir sözcük olarak geçmiştir (Turlă). ⓘ
Trak-Phryg adı Matoas, "şans getiren" idi. ⓘ
Tuna Nehri'nin Orta Moğolca adı 1829 yılında Jean-Pierre Abel-Rémusat tarafından Tho-na olarak çevrilmiştir. ⓘ
Tuna havzasında konuşulan modern dillerin hepsi Dānuvius ile ilgili isimler kullanır:
Almanca: Donau (IPA: [ˈdoːnaʊ] (
dinle));
Romence: Dunărea (Almanca üzerinden);
Bavyera dili: Doana;
Silezya dili: Dōnaj;
Yukarı Sorbça: Dunaj;
Çekçe: Dunaj (IPA: [ˈdunaj]);
Slovakça: Dunaj (IPA: [ˈdunaj]);
Lehçe: Dunaj: Dunaj (IPA: [ˈdunaj] (dinle));
Macarca: Duna (IPA: [ˈdunɒ] (dinle));
Slovence: Donava (IPA: [ˈdóːnaʋa]);
Sırp-Hırvatça: Dunav / Дунав (IPA: [dǔna(ː)ʋ]);
Bulgarca: Дунав, romanize edilmiştir: Dunav (IPA: [ˈdunɐf]);
Rusça: Дунай, romanlaştırılmış: Dunaj (IPA: [dʊˈnaj]);
Ukraynaca: Дунай, romanlaştırılmış: Dunaj (IPA: [dʊˈnɑj]);
Yunanca: Δούναβης (IPA: [ˈðunavis]);
İtalyanca: Danubio (IPA: [daˈnuːbjo]);
İspanyolca: Danubio; (İspanyolca telaffuz: [daˈnuβjo]);
Türkçe: Tuna;
Romanşça: Danubi;
Arnavutça: Tunë, kesin Arnavutça biçimi: Tuna. ⓘ
Etimoloji
Tuna, Keltçe 'danu' veya 'don'dan (her ikisi de Kelt tanrıları) türetilmiş bir Eski Avrupa nehir adıdır ve kendisi de Proto-Hint-Avrupa *dānu'dan türemiştir. Aynı kökten gelen diğer Avrupa nehir isimleri arasında Dunaj, Dzvina/Daugava, Don, Donets, Dinyeper, Dniestr, Dysna ve Tana/Deatnu bulunmaktadır. Rigvedik Sanskritçede dānu "sıvı, çiğ damlası" ve dānuja "dānu'dan doğan" veya "çiğ damlalarından doğan" anlamına gelir. Avestan dilinde aynı kelime "nehir" anlamına gelir. Tuna Nehri'nin Fince karşılığı Tonava'dır ve bu kelime büyük olasılıkla nehrin Almanca'daki adı olan Donau'dan türemiştir. Sámi dilindeki adı Deatnu "Büyük Nehir" anlamına gelir. Avestanca'da olduğu gibi İskitçe'de de dānu'nun "nehir" için kullanılan genel bir sözcük olması mümkündür: Danapris ve Danastius'tan gelen Dinyeper ve Dniestr'in sırasıyla İskitçe *dānu apara "uzak nehir" ve *dānu nazdya- "yakın nehir" sözcüklerinin devamı olduğu tahmin edilmektedir. ⓘ
Latince'de Tuna çeşitli şekillerde Danubius, Danuvius, Ister veya Hister olarak bilinirdi. Latince adı, Slovence hariç tüm Slav dillerindeki adları gibi erildir (Ren Nehri'nin adı da Latince'de, Slav dillerinin çoğunda ve Almanca'da erildir). Almanca Donau (Erken Modern Almanca Donaw, Tonaw, Orta Yüksek Almanca Tuonowe) dişildir, çünkü -ouwe "sulak alan" son ekini içerdiği şeklinde yeniden yorumlanmıştır. ⓘ
Rumence, nehri dişil bir terim olan Dunărea (IPA: [ˈdunəre̯a]) ile tanımlayarak diğer çevre dillerden ayrılır. Romence bir Roman dili olmasına rağmen bu biçim Latince'den miras alınmamıştır. Latince adın kaybını açıklamak için, Rumence'nin büyük nehrin yakınında geliştiğini varsayan akademisyenler, Rumence adın varsayımsal bir Trak *Donaris'ten geldiğini öne sürmektedir. Bu varsayılan ismin Proto-Hint-Avrupa kökü İrani "don-"/"dan-" kelimesiyle ilişkiliyken, varsayılan -aris son ekine Ialomița Nehri'nin antik ismi Naparis'te ve Jordanes'in Getica'sında bahsettiği tanımlanamayan Miliare nehrinde rastlanır. Gábor Vékony bu hipotezin makul olmadığını, çünkü Yunanlıların Istros formunu yerli Trakyalılardan ödünç aldıklarını söyler. Romence ismin bir Türk dilinden (Kuman veya Peçenek) alıntı olduğunu öne sürer. ⓘ
Coğrafya
Uluslararası bir su yolu olarak sınıflandırılan Tuna, Almanya'nın Kara Orman bölgesindeki Donaueschingen kasabasında, Brigach ve Breg nehirlerinin birleştiği yerde doğar. Tuna daha sonra yaklaşık 2.730 km (1.700 mil) boyunca güneydoğu yönünde akarak dört başkentten (Viyana, Bratislava, Budapeşte ve Belgrad) geçtikten sonra Romanya ve Ukrayna'daki Tuna Deltası üzerinden Karadeniz'e dökülür. ⓘ
Bir zamanlar Roma İmparatorluğu'nun uzun süreli bir sınırı olan nehir, 10 ülkenin sınırlarından geçmekte veya sınırlarına dokunmaktadır: Romanya (havza alanının %29.0'ı), Macaristan (%11.6), Sırbistan (%10.2), Avusturya (%10.0), Almanya (%7.0), Bulgaristan (%5.9), Slovakya (%5.9), Hırvatistan (%4.4), Ukrayna (%3.8) ve Moldova (%1.6). Drenaj havzası dokuz bölgeye daha uzanmaktadır (Kosova dahil edilirse on bölge). ⓘ
Drenaj havzası
Sınır ülkelerine (yukarıya bakınız) ek olarak, drenaj havzası dokuz ülkenin daha bir kısmını içermektedir: Bosna Hersek (havza alanının %4.6'sı), Çek Cumhuriyeti (%2.9), Slovenya (%2.0), Karadağ (%0.9), İsviçre (%0.2), İtalya (<%0.15), Polonya (<%0.1), Kuzey Makedonya (<%0.1) ve Arnavutluk (<%0.1). Toplam drenaj havzası 801.463 km2 (309.447 sq mi) alana sahiptir ve 83 milyon insana ev sahipliği yapmaktadır. Drenaj havzasının en yüksek noktası, 4.049 m (13.284 ft) ile İtalya-İsviçre sınırındaki Piz Bernina'nın zirvesidir. Tuna Nehri Havzası, nehrin dağlık kesimlerden geçmeye zorlandığı "geçitler" ile ayrılan üç ana bölüme ayrılmıştır:
- Yukarı Havza, kaynak sularından Devin Kapısı'na kadar.
- Orta Havza, genellikle Pannonian havzası veya Karpat Havzası olarak adlandırılır, Devín Kapısı ile Demir Kapılar arasındadır. Macaristan'ın Kisalföld ve Alföld ovalarını içerir.
- Aşağı Havza, Demir Kapılar'dan nehir ağzına kadar, Tuna Deltası da dahil. ⓘ
Tahliye
Referanslar: ⓘ
Pontus Sektöründe Tuna Nehri-Hidrolojik Rejim ⓘ
Bazias (km 1072,2) ile Tuna Deltası Girişi (km 80,5) Arasındaki Sektörde Tuna Nehri Kanalının Hidromorfolojik Dengesi ⓘ
Kollar
Tuna Nehri'nin drene ettiği topraklar birçok başka ülkeye uzanmaktadır. Tuna'nın birçok kolu kendi başlarına önemli nehirlerdir ve mavnalar ve diğer sığ su çekimli teknelerle seyredilebilirler. Kaynağından Karadeniz'e döküldüğü yere kadar ana kolları şunlardır (giriş sırasına göre):
|
18. Tisza |
Şehirler ve kasabalar
Tuna Nehri, dört ulusal başkent (aşağıda koyu renkle gösterilmiştir) de dahil olmak üzere, dünyadaki diğer nehirlerden daha fazla sayıda şehirden geçmektedir. Bunlar kaynaktan ağza doğru sıralanmıştır:
Almanya
- Baden-Württemberg Eyaletindeki Donaueschingen - Brigach ve Breg nehirleri birleşerek Tuna'yı oluşturur
- Baden-Württemberg'deki Möhringen an der Donau
- Tuttlingen in Baden-Württemberg
- Sigmaringen in Baden-Württemberg
- Baden-Württemberg'deki Riedlingen
- Baden-Württemberg bölgesindeki Munderkingen
- Ehingen in Baden-Württemberg
- Ulm in Baden-Württemberg
- Bavyera'da Neu-Ulm
- Bavyera'da Günzburg
- Bavyera'da Dillingen an der Donau
- Bavyera'da Donauwörth
- Bavyera'da Neuburg an der Donau
- Bavyera'da Ingolstadt
- Bavyera'da Kelheim
- Bavyera'da Regensburg
- Bavyera'da Straubing
- Bavyera'da Deggendorf
- Bavyera'da Passau
Avusturya
- Linz, Yukarı Avusturya'nın başkenti
- Aşağı Avusturya Krems
- Aşağı Avusturya bölgesindeki Tulln
- Viyana - Avusturya'nın başkenti ve Tuna Nehri üzerindeki en kalabalık şehir, Tuna taşkın yatağına Lobau adı verilir, ancak Innere Stadt Tuna'nın ana akışından uzakta yer alır (Donaukanal - 'Tuna kanalı' ile sınırlıdır).
Slovakya
- Bratislava - Slovakya'nın başkenti
- Komárno
- Štúrovo
Macaristan
- Mosonmagyaróvár
- Győr
- Komárom
- Esztergom
- Visegrád - Nehrin bu bölümü Tuna Büklümü olarak da adlandırılır.
- Vác
- Szentendre
- Göd
- Dunakeszi
- Budapeşte - Macaristan'ın başkenti, Tuna Nehri üzerindeki en büyük şehir ve en büyük yığılma (yaklaşık 3.300.000 kişi).
- Szigetszentmiklós
- Százhalombatta
- Ráckeve
- Adony
- Dunaújváros
- Dunaföldvár
- Paks
- Kalocsa
- Baja
- Mohács
Hırvatistan
- Vukovar
- Ilok
Sırbistan
- Apatin
- Bačka Palanka
- Čerević
- Futog
- Veternik
- Novi Sad
- Sremski Karlovci
- Zemun
- Belgrad - Sırbistan'ın başkenti
- Pančevo
- Smederevo
- Kovin
- Veliko Gradište
- Golubac
- Donji Milanovac
- Kladovo
Bulgaristan
- Vidin
- Lom
- Kozloduy
- Oryahovo
- Nikopol
- Belene
- Svishtov
- Ruse
- Tutrakan
- Silistra
Romanya
- Moldova Nouă
- Orșova
- Drobeta-Turnu Severin
- Calafat
- Bechet
- Dăbuleni
- Corabia
- Turnu Măgurele
- Zimnicea
- Giurgiu
- Oltenița
- Călărași
- Fetești
- Cernavodă
- Hârșova
- Brăila - Tuna Nehri'nin denizcilik sektörünün sınırı
- Galați - Tuna Nehri üzerindeki en büyük liman
- Isaccea
- Tulcea
- Sulina - içinden aktığı son şehir
Moldova
- Giurgiulești
Ukrayna
- Reni
- Izmail
- Kiliya
- Vylkove ⓘ
Adalar
- Ada Kaleh Adası
- Ostrovul Mare, Gogoșu
- Balta Ialomiței
- Belene Adası
- Csepel Adası
- Donauinsel
- Büyük Brăila Adası
- Büyük Savaş Adası
- Mohács Adası
- Kozloduy Adası
- Margaret Adası
- Ostrovo (Kostolac)
- Ostrovul Ciocănești
- Ostrovul Mare, Islaz
- Ribarsko Ostrvo, Novi Sad
- Šarengrad Adası
- Szigetköz
- Szentendre Adası
- Vardim Adası
- Vukovar Adası
- Žitný ostrov ⓘ
Tuna Nehrindeki bazı önemli adalar;
- Adakale, geçmişte Türk nüfusun yaşadığı ama şimdi baraj suları altında kalan ada
- Csepel Adası, Tuna'nın en büyük adası. ⓘ
Bölümleme
- Üst Bölüm: İlkbahardan Avusturya ve Slovakya sınırındaki Devín Kapısına kadar. Tuna, Passau'ya kadar karakteristik bir dağ nehri olarak kalır, ortalama taban eğimi %0,0012'dir (12 ppm), Passau'dan Devín Kapısı'na kadar eğim %0,0006'ya (6 ppm) düşer.
- Orta Bölüm: Devin Kapısı'ndan Sırbistan ve Romanya sınırındaki Demir Kapı'ya kadar. Nehir yatağı genişler ve ortalama dip eğimi sadece %0,00006 (0,6 ppm) olur.
- Alt Bölüm: Demir Kapı'dan Sulina'ya kadar, ortalama eğim %0,00003 (0,3 ppm) kadar azdır. ⓘ
Tuna Nehri, Karadeniz'den Romanya'daki Brăila'ya (deniz nehri sektörü) kadar okyanus gemileriyle ve daha sonra Kelheim, Bavyera, Almanya'ya kadar nehir gemileriyle seyredilebilir; daha küçük tekneler daha yukarıya Ulm, Württemberg, Almanya'ya gidebilir. Nehrin yaklaşık 60 kolu da seyrüsefere elverişlidir. ⓘ
Alman Ren-Main-Tuna Kanalı'nın 1992 yılında tamamlanmasından bu yana nehir, Kuzey Denizi'ndeki Rotterdam'dan Karadeniz'deki Sulina'ya kadar olan 3.500 km'lik (2.200 mil) trans-Avrupa su yolunun bir parçası olmuştur. 1994 yılında Tuna Nehri, Orta ve Doğu Avrupa'da önümüzdeki on ila on beş yıl içinde büyük yatırım gerektiren on Pan-Avrupa ulaşım koridorundan biri olarak ilan edilmiştir. Tuna Nehri üzerinde taşınan mal miktarı 1987 yılında yaklaşık 100 milyon tona yükselmiştir. 1999 yılında Kosova Savaşı sırasında Sırbistan'daki üç köprünün NATO tarafından bombalanması nehir üzerindeki taşımacılığı zorlaştırmıştır. Ortaya çıkan enkazın temizlenmesi 2002 yılında tamamlanmış ve seyrüseferi engelleyen geçici bir duba köprü 2005 yılında kaldırılmıştır. ⓘ
Demir Kapı'da Tuna Nehri, Sırbistan ve Romanya arasındaki sınırın bir parçasını oluşturan bir geçitten akmaktadır; bu geçitte Demir Kapı I Hidroelektrik Santrali barajı yer almakta, bunu yaklaşık 60 km (37 mil) mansapta (geçidin dışında) Demir Kapı II Hidroelektrik Santrali takip etmektedir. 13 Nisan 2006'da Iron Gate Barajı'ndaki rekor pik deşarj 15.400 m3/s'ye (540.000 cu ft/s) ulaşmıştır. ⓘ
Tuna Nehri üzerinde inşa edilmiş üç yapay su yolu bulunmaktadır: Banat ve Bačka bölgelerinde (Voyvodina, Sırbistan'ın kuzey eyaleti) Tuna-Tisa-Tuna Kanalı (DTD); 1984 yılında tamamlanan Cernavodă ve Constanța (Romanya) arasındaki 64 km'lik (40 mil) Tuna-Karadeniz Kanalı, Karadeniz'e olan mesafeyi 400 km (250 mil) kısaltmaktadır; 1992 yılında tamamlanan Ren-Ana-Tuna Kanalı yaklaşık 171 km (106 mil) olup Kuzey Denizi'ni Karadeniz'e bağlamaktadır. Bir Tuna-Ege kanalı önerilmiştir. ⓘ
Korsanlık
2010-12 yıllarında denizcilik şirketleri (özellikle Ukrayna'dan) gemilerinin Tuna Nehri'nin Sırbistan ve Romanya kıyılarında "düzenli korsan saldırılarına" maruz kaldığını iddia etmişlerdir. Ancak bu saldırılar, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'nde tanımlandığı şekliyle korsanlık eylemleri olarak değil, daha ziyade "nehir soygunu" olarak değerlendirilebilir. ⓘ
Öte yandan medyada yer alan haberlerde, nakliye gemilerindeki mürettebatın genellikle kendi yüklerini çalıp sattıkları ve daha sonra yağmalamadan "korsanları" sorumlu tuttukları ve iddia edilen saldırıların korsanlık değil, nehir boyunca gerçekleşen küçük çaplı kaçak mal hırsızlığı olduğu belirtiliyor. ⓘ
Tuna Deltası
Tuna Deltası (Rumence: Delta Dunării okunuşu [ˈdelta ˈdunərij]; Ukraynaca: Дельта Дунаю, romanize edilmiştir: Del'ta Dunayu) Avrupa Birliği'ndeki en büyük nehir deltasıdır. Tuna Deltası'nın büyük bölümü Romanya'da (Tulcea ilçesi), Chilia kolunun sol kıyısındaki kuzey bölümü ise Ukrayna'da (Odessa Oblastı) yer almaktadır. Yaklaşık yüzölçümü 4.152 km2 (1.603 mil kare) olup, bunun 3.446 km2'si (1.331 mil kare) Romanya'dadır. Eğer deltanın güneyinde yer alan ancak jeolojik ve ekolojik olarak deltayla ilişkili olan Razim-Sinoe lagünleri (1.015 km2 (392 sq mi), bunun 865 km2 (334 sq mi) su yüzeyi) de dahil edilirse (bunların toplam alanı Dünya Mirası Alanı'nın bir parçasıdır), Tuna Deltası'nın toplam alanı 5.165 km2'ye (1.994 sq mi) ulaşır. ⓘ
Tuna Deltası aynı zamanda Avrupa'nın en iyi korunmuş nehir deltası, UNESCO Dünya Mirası Alanı (1991'den beri) ve Ramsar Alanı'dır. Gölleri ve bataklıkları 45 tatlı su balığı türünü desteklemektedir. Sulak alanları, nesli tükenmekte olan cüce karabatak (Phalacrocorax pygmaeus) da dahil olmak üzere 300'den fazla türden oluşan göçmen kuş sürülerini desteklemektedir. Bunlar, Bystroye Kanalı gibi rakip kanalizasyon ve drenaj planları nedeniyle tehdit altındadır. ⓘ
Uluslararası işbirliği
Ekoloji ve çevre
Uluslararası Tuna Nehri Koruma Komisyonu (ICPDR) 14 üye ülke (Almanya, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Slovenya, Macaristan, Hırvatistan, Bosna Hersek, Sırbistan, Bulgaristan, Romanya, Moldova, Karadağ ve Ukrayna) ve Avrupa Birliği'nden oluşan bir organizasyondur. 1998'de kurulan komisyon, kolları ve yeraltı su kaynaklarını da içeren tüm Tuna nehri havzasıyla ilgilenmektedir. Amacı, suların korunması, iyileştirilmesi ve akılcı kullanımı ile AB Su Çerçeve Direktifi ve Tuna Stratejisi'nin uygulanması da dahil olmak üzere sürdürülebilir ve adil su yönetimini teşvik ve koordine ederek Tuna Nehri Koruma Sözleşmesi'ni uygulamaktır. ⓘ
Tuna Komisyonu, nehrin seyrüsefer koşullarının korunması ve iyileştirilmesi ile ilgilenmektedir. Komisyon 1948 yılında nehre kıyısı olan yedi ülke tarafından kurulmuştur. Üyeleri arasında Avusturya, Bulgaristan, Hırvatistan, Almanya, Macaristan, Moldova, Slovakya, Romanya, Rusya, Ukrayna ve Sırbistan'dan temsilciler bulunmaktadır; yılda iki kez düzenli olarak toplanmaktadır. Ayrıca komisyonun çalışma planlarında öngörülen konuları değerlendirmek üzere uzman grupları toplar. ⓘ
Komisyonun tarihi, Tuna Nehri üzerinde serbest seyrüseferi korumak için ilk kez uluslararası bir rejim oluşturan 1856 ve 1921 Paris Konferanslarına dayanmaktadır. Bugün Komisyon'da kıyıdaş olan ve olmayan devletler yer almaktadır. ⓘ
Jeoloji
Tuna Nehri'nin kaynak suları bugün nispeten küçük olsa da, jeolojik olarak Tuna Nehri, bugünkü güney Almanya'da su toplama alanının rekabet ettiği Ren Nehri'nden çok daha eskidir. Bunun birkaç ilginç jeolojik komplikasyonu vardır. Ren, Alp dağlarından doğup kuzeye, Kuzey Denizi'ne doğru akan tek nehir olduğu için, Piz Lunghin'den başlayan görünmez bir hat, bazen Avrupa Su Havzası olarak da adlandırılan güney Almanya'nın büyük bir bölümünü ikiye ayırır. ⓘ
Pleistosen'deki son buzul çağından önce Ren, Kara Orman'ın güneybatı ucundan başlarken, Alpler'den gelen ve bugün Ren'i besleyen sular Urdonau (orijinal Tuna) olarak adlandırılan nehir tarafından doğuya taşınmıştır. Bugünkü Tuna'dan çok daha büyük olan bu eski nehrin yatağının bazı kısımları, bugünkü Swabian Alb arazisinde (artık susuz) kanyonlarda hala görülebilir. Yukarı Ren vadisi aşındıktan sonra Alpler'den gelen suların çoğu yön değiştirerek Ren'i beslemeye başlamıştır. Bugünkü Yukarı Tuna, eski Tuna'nın sadece uysal bir yansımasıdır. ⓘ
Svabya Alb'ı büyük ölçüde gözenekli kireçtaşından oluştuğu ve Ren Nehri'nin seviyesi Tuna'nınkinden çok daha düşük olduğu için, bugün yeraltı nehirleri Tuna'dan Ren Nehri'ne çok fazla su taşımaktadır. Tuna Nehri'nin çok az su taşıdığı yaz günlerinde, Svabya Alb'ında Donauversickerung (Tuna Çukuru) olarak adlandırılan iki noktada bu yeraltı kanallarına gürültülü bir şekilde sızmaktadır. Bu suyun büyük bir kısmı sadece 12 km (7,5 mil) güneyde, Konstanz Gölü'nün kuzeyinde ortalama 8.500 l/s (300 cu ft/s) ile Almanya'nın en yüksek debiye sahip pınarı olan Aachtopf'ta yeniden yüzeye çıkar ve böylece Ren Nehri'ni besler. Avrupa Su Uçurumu sadece bu noktanın ötesine geçen sular için ve sadece Tuna'nın Donauversickerung'daki düdenlerden kurtulmaya yetecek kadar su taşıdığı günlerde geçerlidir. ⓘ
Bu kadar büyük yeraltı suyu hacimleri çevredeki kireçtaşının çoğunu aşındırdığından, Tuna'nın üst mecrasının bir gün Ren Nehri lehine tamamen ortadan kalkacağı tahmin edilmektedir. ⓘ
Tuna'nın hidrolojik parametreleri Hırvatistan'da Batina, Dalj, Vukovar ve Ilok'ta düzenli olarak izlenmektedir. ⓘ
Tarihçe
Tuna havzası en eski insan kültürlerinden bazılarına ev sahipliği yapmıştır. Tuna Neolitik kültürleri, orta Tuna havzasının Lineer Çanak Çömlek kültürlerini içerir. M.Ö. altıncı ila üçüncü binyıl Vinča kültürünün (Vinča, Sırbistan) birçok yerleşimi Tuna Nehri boyunca yer almaktadır. M.Ö. üçüncü binyıl Vučedol kültürü (Vukovar, Hırvatistan yakınlarındaki Vučedol alanından) seramikleri ile ünlüdür. ⓘ
Pers kralı Büyük Darius, M.Ö. 6. yüzyılın sonlarında Avrupa İskityası'nı işgal etmek ve İskitleri itaat altına almak için nehri geçmiştir. ⓘ
Büyük İskender M.Ö. 336 yılında Makedonya'dan Tuna'ya kadar ilerleyerek Triballian kralı Syrmus'u ve kuzeyli barbar Trak ve İliryalı kabileleri yenilgiye uğratmıştır. ⓘ
Romalılar döneminde Tuna, neredeyse kaynağından ağzına kadar kuzeydeki kabilelerle İmparatorluğun sınırını oluşturdu. Aynı zamanda, askerlerin taşınması ve nehrin aşağısındaki yerleşimlerin ikmali için bir güzergâhtı. MS 37'den İmparator I. Valentinianus'un (364-375) saltanatına kadar Tuna Limes'i, 259'da Tuna Limes'inin düşmesi gibi ara sıra yaşanan kesintilerle birlikte, İmparatorluğun kuzeydoğu sınırıydı. Tuna'nın Daçya'ya geçişi Imperium Romanum tarafından önce 102'deki iki savaşta, ardından 101'de Demir Kapı'daki garnizon kasabası Drobeta yakınlarında bir köprü inşa edilmesinin ardından 106'da başarıldı. Decebalus yönetimindeki Daçya'ya karşı kazanılan bu zafer Daçya Eyaleti'nin kurulmasını sağladı, ancak 271 yılında tekrar kaybedildi. ⓘ
Avarlar 6. yüzyılda nehri güneydoğu sınırı olarak kullanmışlardır. ⓘ
Esztergom ve Štúrovo'da Tuna Macaristan'ı Slovakya'dan ayırır
Viyana'da Tuna Nehri
Belene ve Belene Adası arasında Tuna Nehri, Bulgaristan
Alışılmadık derecede soğuk bir kış sırasında (Şubat 2006) Avusturya'nın Viyana kentindeki Donauinsel'den yukarıya bir bakış. Donmuş bir Tuna nehri genellikle hayatta sadece bir ya da iki kez görülür.
Bratislava genellikle büyük sel baskınlarına maruz kalmaz, ancak Tuna bazen sağ kıyısından taşar
Kırım Savaşı (1853-1856) sırasında 1854'te Tuna Nehri üzerinde Rus ve Türk kuvvetleri arasındaki muharebe ⓘ
Aşağı Tuna'nın antik kültürel perspektifleri
Danubius veya Istros nehirlerinin bir kısmı eski zamanlarda (Karadeniz ile birlikte) Okeanos olarak da bilinirdi ve Okeanos Potamos (Okeanos Nehri) olarak adlandırılırdı. Apollonius Rhodos'un Argonautica'sında (Argon. IV. 282) aşağı Tuna'ya Keras Okeanoio (Okeanos Körfezi ya da Boynuzu) adı da verilmiştir. ⓘ
Okeanos Potamos'un sonunda, Pelasg (ve daha sonra Yunan) Apollon için kutsal olan ve doğudan doğan güneşi selamlayan kutsal Alba (Leuke, Pytho Nisi, Yılanlar Adası) adası bulunur. Hekateus Abderitas, Okeanos'taki Hyperboreanlar bölgesinden Apollon'un adasına atıfta bulunur. Efsanesinin bir versiyonunda kahraman Aşil'in gömüldüğü yer Leuke'dir (günümüzde Tuna Nehri'nin ağızlarından birine Chilia denir). Eski Romen halk şarkıları beyaz bir adada dokuz rahipli beyaz bir manastırı anlatır. ⓘ
Tuna Nehri boyunca rekabet
14. yüzyılın sonları ile 19. yüzyılın sonları arasında Osmanlı İmparatorluğu, yüzyıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu'nun kuzey sınırı haline gelen Tuna Nehri'ni kontrol etmek için önce Sırbistan Krallığı, İkinci Bulgar İmparatorluğu, Macaristan Krallığı, Eflak Prensliği, Boğdan Prensliği ve daha sonra Avusturya Habsburgları, Lehistan-Litvanya Topluluğu ve Rusya İmparatorluğu ile rekabet etmiştir. Osmanlı-Macaristan Savaşlarının (1366-1526) ve Osmanlı-Habsburg Savaşlarının (1526-1791) çoğu nehir boyunca yapılmıştır. ⓘ
Osmanlı İmparatorluğu'nun Tuna Nehri boyunca yaptığı en önemli savaşlar arasında Niğbolu Savaşı (1396), Belgrad Kuşatması (1456), Mohaç Savaşı (1526), ilk Türk Viyana Kuşatması (1529) sayılabilir, Estergon Kuşatması (1543), Uzun Savaş (1591-1606), Viyana Savaşı (1683), Büyük Türk Savaşı (1683-1699), Kırım Savaşı (1853-1856) ve Rus-Türk Savaşı (1877-1878). ⓘ
İkinci Dünya Savaşı
Budapeşte'deki Margaret Köprüsü'nün 2011 yılındaki onarımı sırasında insan kalıntıları bulundu. Çoğunluğu Yahudi olan kalıntılar, Macaristan'ı 1944'ten itibaren kısa bir süre yöneten aşırı sağcı Ok Haç Partisi'nin kurbanlarıydı. ⓘ
Ekonomi
İçme suyu
Tuna Nehri, güzergahı boyunca yaklaşık 20 milyon insan için içme suyu kaynağıdır. Almanya'nın Baden-Württemberg eyaletinde, Stuttgart, Bad Mergentheim, Aalen ve Alb-Donau (bölge) arasındaki alanın suyunun neredeyse yüzde 30'u (2004 itibariyle) Tuna'nın arıtılmış suyundan gelmektedir. Ulm ve Passau gibi diğer şehirler de Tuna'dan bir miktar su kullanmaktadır. ⓘ
Avusturya ve Macaristan'da suyun çoğu yeraltı ve kaynak sularından çekilmekte ve sadece nadir durumlarda Tuna'dan gelen su kullanılmaktadır. Çoğu eyalet de yoğun kirlilik nedeniyle suyu temizlemeyi çok zor bulmaktadır; sadece Romanya'nın suyun daha temiz olduğu bölgeleri düzenli olarak Tuna'dan içme suyu almaktadır. ⓘ
19. yüzyılda Tuna önemli bir suyoluydu ancak The Times of London'ın ifadesiyle "her yıl büyük bir gemiyi sudan çıkaracak ya da bir havuç gibi ikiye bölecek buzlarla kaplanıyordu." ⓘ
Bugün Tuna, Avrupa Birliği'nin "Koridor VII "si olarak önemli bir ulaşım güzergahıdır. Ren-Main-Tuna Kanalı'nın açılmasından bu yana nehir, Rotterdam Limanı'nı ve Batı Avrupa'nın sanayi merkezlerini Karadeniz'e ve ayrıca Tuna-Karadeniz Kanalı aracılığıyla Köstence Limanı'na bağlamaktadır. ⓘ
Su yolu büyük ölçekli iç gemiler için tasarlanmıştır (110 × 11.45 m) ancak rotasının çoğunda çok daha büyük gemileri taşıyabilir. Tuna, Almanya (5 kilit) ve Avusturya'da (10 kilit) kısmen kanalize edilmiştir. Seyrüseferi iyileştirmek için bir dizi yeni kilit inşa etme önerileri, kısmen çevresel kaygılar nedeniyle ilerlememiştir. ⓘ
Viyana'daki Freudenau kilitlerinden sonra Tuna'nın kanalizasyonu, Bratislava yakınlarındaki Gabčíkovo barajı ve kilitleri ile Tuna'nın Sırbistan ve Romanya arasındaki sınır kesimindeki iki çift Demir Kapı kilidi ile sınırlı kalmıştır. Bu kilitler daha büyük boyutlara sahiptir. Demir Kapı'nın aşağısında nehir, 860 kilometreden (530 mil) fazla bir mesafe olan Karadeniz'e kadar serbest akışlıdır. ⓘ
Tuna Nehri, Kelheim'da Ren-Ana-Tuna Kanalı'na, Viyana'da Donaukanal'a ve Cernavodă'da Tuna-Karadeniz Kanalı'na bağlanmaktadır. ⓘ
Birkaç ikincil gezilebilir kol dışında, Tuna'ya bağlı gezilebilir tek büyük nehirler Drava, Sava ve Tisa'dır. Sırbistan'da nehre bir kanal ağı da bağlanmaktadır; Tuna-Tisa-Tuna Kanalları olarak bilinen ağ, nehrin aşağı kısımlarını birbirine bağlamaktadır. ⓘ
Tuna'nın Avusturya ve Almanya bölümlerinde, nehir boyunca kullanılmak üzere Zille adı verilen bir tür düz tabanlı tekne geliştirilmiştir. Zilleler bugün hala balıkçılık, feribot ve bu bölgedeki diğer mal ve insan taşımacılığı için kullanılmaktadır. ⓘ
Balıkçılık
Orta Çağ'da kritik öneme sahip olan Tuna Nehri'nde balıkçılığın önemi dramatik bir şekilde azalmıştır. Bazı balıkçılar nehrin belirli noktalarında hala aktiftir ve Tuna Deltası hala önemli bir endüstriye sahiptir. Bununla birlikte, nehrin bazı kaynakları geçmişte çevresel açıdan sürdürülemez bir şekilde yönetilmiş, kirlilik, kanalda yapılan değişiklikler ve büyük hidroelektrik barajları da dahil olmak üzere büyük altyapı gelişiminin zarar görmesine yol açmıştır. ⓘ
Tuna Nehri havzasındaki mersin balığı stokları, yüzyıllar boyunca dünya çapında tanınan büyük ve önemli bir ticari balıkçılığın temelini oluşturmuştur. Barajların inşası, aşırı avlanma ve nehir kirliliğinin yanı sıra, mersin balığı popülasyonunun azalmasında önemli bir role sahiptir çünkü genellikle nehrin üst kısımlarında yumurtlayan göçmen balık türleri için bir bariyer oluşturmaktadır. Göçmen balık türlerinin yumurtlama alanları, Demir Kapılar I (1974) ve Demir Kapılar II (1984)Corda (1988) hidroelektrik ve navigasyon sistemlerinin inşası ile önemli ölçüde azalmıştır. "Iron gates II design and performance of dams- geotechnical considerations" (PDF). International Conference on Case Histories in Geotechnical Engineering. : Cite journal requires |journal= (help) Bu barajların ilk tasarımında herhangi bir balık geçidi tesisi yer almamıştır. Mersin balığı da dahil olmak üzere balık türleri için göçü mümkün kılacak insan yapımı bir balık geçidi inşa etme olasılığı şu anda We Pass gibi projeler tarafından incelenmektedir. ⓘ
Sadece Yukarı Tuna ekolojik bölgesi yaklaşık 60 balık türüne, Aşağı Tuna-Dinyester ekolojik bölgesi ise bunun yaklaşık iki katına sahiptir. Bunlar arasında toplam altı tür (beluga, Rus mersin balığı, piç mersin balığı, sterlet, yıldızlı mersin balığı ve Avrupa deniz mersin balığı) olmak üzere son derece yüksek bir mersin balığı çeşitliliği vardır, ancak bunların hepsi tehdit altındadır ve nehirden büyük ölçüde - veya Avrupa deniz mersin balığı söz konusu olduğunda tamamen - kaybolmuştur. En büyük somon türlerinden biri olan huchen, Tuna havzasına endemiktir, ancak insanlar tarafından başka yerlere de sokulmuştur. ⓘ
Turizm
.JPG)
Tuna Nehri boyunca yer alan önemli turistik ve doğal yerler arasında Wachau Vadisi, Avusturya'daki Donau-Auen Ulusal Parkı, Macaristan'daki Gemenc, Almanya'daki Obere Donau Doğal Parkı, Hırvatistan'daki Kopački rit, Sırbistan ve Romanya'daki Demir Kapı, Romanya'daki Tuna Deltası ve Bulgaristan'daki Srebarna Doğa Koruma Alanı bulunmaktadır. ⓘ
Ayrıca, nehir üzerindeki eğlence ve seyahat amaçlı yolculuklar da önem taşımaktadır. Viyana ve Budapeşte arasındaki sık kullanılan rotanın yanı sıra, bazı gemiler Almanya'daki Passau'dan Tuna Deltası'na gidip geri dönmektedir. Yoğun sezonda nehirde 70'ten fazla yolcu gemisi kullanılırken, trafiğe kapalı üst kısımlar sadece kano veya teknelerle keşfedilebilir. ⓘ
Tuna bölgesi sadece kültürel ve tarihi açıdan değil, aynı zamanda büyüleyici simge yapıları ve turistik yerleri nedeniyle de bölgesel turizm endüstrisi için önemlidir. Bisiklet, yürüyüş ve seyahat olanaklarına ilişkin iyi kurulmuş altyapısı ile Tuna Nehri boyunca uzanan bölge her yıl uluslararası bir müşteri kitlesini kendine çekmektedir. Sadece Avusturya'da yılda 14 milyondan fazla geceleme ve yaklaşık 6,5 milyon varış gerçekleşmektedir. ⓘ
Budapeşte'deki Tuna Kıyıları, Unesco Dünya Mirası alanlarının bir parçasıdır ve şehirde sunulan bir dizi gezi turundan görülebilir. ⓘ
Tuna Kıvrımı da popüler bir turizm merkezidir. ⓘ
Tuna Bisiklet Yolu
Tuna Bisiklet Yolu (Tuna Bisiklet Yolu veya Donauradweg olarak da adlandırılır) nehir boyunca uzanan bir bisiklet yoludur. Özellikle Almanya ve Avusturya'dan geçen kısımları çok popülerdir, bu da onu Almanya'daki en popüler 10 bisiklet parkurundan biri yapmaktadır. ⓘ
Tuna Bisiklet Yolu, Tuna Nehri'nin kaynağından başlar ve nehrin Karadeniz'e döküldüğü yerde sona erer. Dört bölüme ayrılmıştır:
- Donaueschingen-Passau (559 km)
- Passau-Viyana (340 km)
- Viyana-Budapeşte (306 km)
- Budapeşte-Karadeniz (1670 km) ⓘ
Sultanlar Yolu
Sultanlar Yolu, Viyana ile Sırbistan'daki Smederevo arasında nehir boyunca uzanan bir yürüyüş yoludur. Sultanlar Yolu buradan Tuna Nehri'ni terk ederek İstanbul'da sona ermektedir. Nehir boyunca uzanan bölümler aşağıdaki gibidir.
Donausteig
Passau'dan Grein'e uzanan bir yürüyüş parkuru olan Donausteig 2010 yılında açılmıştır. Bu parkur 450 km (280 mil) uzunluğunda olup 23 etaba ayrılmıştır. Güzergah beş Bavyera ve 40 Avusturya belediyesinden geçmektedir. Etkileyici bir manzara ve nehir boyunca uzanan güzel manzara noktaları Donausteig'in öne çıkan özellikleridir. ⓘ
İmparatorların ve Kralların Rotası
İmparatorlar ve Krallar Rotası, Regensburg'dan Budapeşte'ye uzanan ve Passau, Linz ve Viyana'ya uğrayan uluslararası bir turizm rotasıdır. On turizm kuruluşu, nakliye şirketi ve şehirden oluşan uluslararası konsorsiyum ARGE Die Donau-Straße der Kaiser und Könige, Tuna bölgesinin korunması ve turistik gelişimi için çaba göstermektedir. ⓘ
Ortaçağdan kalma eski kenti, taş köprüsü ve katedraliyle Regensburg'da İmparatorlar ve Krallar Rotası başlıyor. Avusturya'daki tek Trappist manastırının bulunduğu Engelhartszell'e kadar devam eder. Tuna Nehri boyunca diğer önemli duraklar arasında "Schlögener Schlinge", çağdaş sanat zenginliğiyle 2009 yılında Avrupa Kültür Başkenti olan Linz şehri, Melk Manastırı, üniversite şehri Krems ve kozmopolit şehir Viyana yer almaktadır. İmparatorlar ve Krallar Rotası sona ermeden önce, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminde Viyana'nın ikiz kenti olarak görülen Bratislava ve Budapeşte'yi geçiyorsunuz. Antik Roma döneminden bu yana ünlü imparatorlar ve maiyetleri Tuna Nehri üzerinde ve boyunca seyahat etmiş ve nehri seyahat ve ulaşım için kullanmışlardır. Anakarada seyahat etmek oldukça yorucu olsa da, çoğu insan Tuna Nehri üzerinde gemiyle seyahat etmeyi tercih ediyordu. Böylece İmparatorlar ve Krallar Rotası, günümüze kadar Tuna'yı karakterize eden birçok önemli tarihi olaya sahne oldu. ⓘ
Güzergah adını Kutsal Roma İmparatoru Barbaros I. Frederick ve Haçlıların yanı sıra Tuna Nehri'nin üzerinde yer alan Dürnstein Kalesi'nde hapsedilen İngiltere Kralı I. Richard'dan almıştır. Zaman içinde en imparatorluk yolculukları Habsburg ailesine ait olanlardı. Frankfurt'ta taç giydikten sonra Viyana'dan yönetilen imparatorlar, Regensburg'da daimi Regensburg Diyetini düzenlemişlerdir. Nehir boyunca Habsburger tarafından birçok ünlü kale, saray, konut ve devlet tarafından işletilen manastır inşa edilmiştir. Günümüzde hala bize "Donaubarock "un cesur mimarisini hatırlatıyorlar. ⓘ
Bugün insanlar sadece Tuna Nehri üzerinde tekneyle değil, trenle, Tuna Bisiklet Yolu'nda bisikletle ya da "Donausteig" üzerinde yürüyerek seyahat edebilir ve UNESCO Dünya Mirası şehirleri Regensburg, Wachau ve Viyana'yı ziyaret edebilir. ⓘ
Önemli ulusal parklar
- Naturpark Obere Donau (Almanya)
- Donauauen zwischen Neuburg und Ingolstadt (Almanya) - harita
- Doğa koruma alanı Donauleiten (Almanya)
- Nationalpark Donau Auen (Avusturya) - harita
- Chránená krajinná oblasť Dunajské luhy (Slovakya) - harita
- Danube-Ipoly Ulusal Parkı (Macaristan) - harita
- Danube-Drava Ulusal Parkı (Macaristan) - harita
- Naturalpark Kopački Rit (Hırvatistan) - harita
- Gornje Podunavlje Nature Reserve (Serbia) - harita
- Fruška Gora Ulusal Parkı (Sırbistan)
- Koviljsko-petrovaradinski rit Doğa Koruma Alanı (Sırbistan)
- Büyük Savaş Adası Doğa Koruma Alanı (Sırbistan)
- Đerdap Ulusal Parkı (Sırbistan)
- Iron Gates Doğal Parkı (Romanya)
- Persina Nature Park (Bulgaria) - harita
- Kalimok-Brushlen Koruma Alanı (Bulgaristan) - harita
- Srebarna Nature Reserve (Bulgaristan) - harita
- Măcin Dağları Doğal Parkı (Romanya)
- Balta Mică a Brăilei Doğal Parkı (Romanya)
- Tuna Deltası Biyosfer Rezervi (Romanya) - harita
- Ukrayna'da Tuna Biyosfer Rezervi ⓘ
Sırbistan'daki Gornje Podunavlje Özel Doğa Koruma Alanı.
Golubac Kalesi, Đerdap Ulusal Parkı, Sırbistan. ⓘ
Popüler kültürde
- Tuna Nehri, Avusturyalı besteci Johann Strauss'un ünlü valsi Mavi Tuna Valsi'nin (On the Beautiful Blue Danube) başlığında da geçmektedir. Bu parça tüm dünyada iyi bilinir ve ninni olarak da yaygın bir şekilde kullanılır. The Waves of the Danube (Rumence: Valurile Dunării) Romen besteci Iosif Ivanovici'nin (1845-1902) bir valsidir; Yıldönümü Şarkısı olarak Al Jolson, Rosemary Clooney, Vera Lynn, Tom Jones ve sayısız diğerleri gibi birçok vokalist tarafından seslendirilmiştir. [En yaygın olarak Yıldönümü Valsi olarak bilinir, ancak bu aslında farklı bir şarkı ve melodidir]. Joe Zawinul Tuna Nehri hakkında Stories of the Danube adında bir senfoni yazmıştır. Senfoni ilk kez 1993 yılında Linz'de düzenlenen Bruckner festivalinde seslendirilmiştir.
- Tuna Nehri, ülkenin doğal güzelliğinin sembolik bir temsili olarak Bulgar Milli Marşı'nda belirgin bir şekilde yer almaktadır. Litvanya folklor şarkılarında Tuna'nın (Dunojus, Dunojėlis) görünümü, Litvanya'nın en uzun nehri Neman'ın görünümünden daha yaygındır.
- Alman manzara resmi geleneği olan Tuna ekolü, 16. yüzyılda Tuna vadisinde gelişmiştir.
- Claudio Magris'in başyapıtlarından birinin adı Tuna'dır (ISBN 1-86046-823-3). Magris, 1986'da yayımlanan bu kitapta Tuna'yı ilk kaynaklarından deltasına kadar gezerek Avrupa'nın zengin etnik ve kültürel mirasının, edebi ve ideolojik geçmişinin ve bugününün izini sürüyor.
- Jules Verne'in Tuna Pilotu (1908) (Le Pilote du Danube) adlı eseri balıkçı Serge Ladko'nun nehirde yaşadığı maceraları anlatır.
- Uzay Yolu evreninde Tuna sınıfı runabout, özellikle Deep Space Nine dizisinde olmak üzere Federasyon Yıldız Filosu tarafından kullanılan bir yıldız gemisi türüdür.
- Miklós Jancsó'nun filmi Mavi Tuna Valsi (1992)
- Algernon Blackwood'un kısa öyküsü "The Willows" çoğunlukla nehirde geçer. ⓘ
Tuna Nehri'nin isimleri
- Resim:Guerre d'orient, combat sur le Danube.jpg
Tuna üzerinde Osmanlı-Rus savaşı
- Resim:Esztergom Víziváros 19th century.JPG
Tuna kıyısındaki Estergon Şehri, 19. yüzyıl sonu
- Resim:Donau-Oder-Kanal.jpg
Nehir üzerene planlanan kanal projeleri, 1903 ⓘ
Kanallar
Nehir birçok kanal vasıtası ile su yolu taşımacılığı için daha uygun hale getirilmiştir. Başlıca kanallar;
- Ren-ana-Tuna Kanalı (Almanca: Rhein-Main-Donau-Kanal)
- Tuna-Karadeniz Kanalı (Rumence: Canalul Dunăre – Marea Neagră)
- Tuna-Tisza-Tuna Kanalı (Sırpça: Kanal Dunav-Tisa-Dunav/ Канал Дунав-Тиса-Дунав) ⓘ
Kültür
Sultanlar Yolu trekking parkuru Tuna nehri boyunca oluşturulan uzun menzilli kültür rotasıdır. Sultanlar Yolu Tuna nehri kıyılarında Viyanadan başlayarak Sırbistanda Smeredevo şehrine kadar Tuna boyunu takip eder. Smederevoda Tuna nehrinden ayrılarak İstanbulda sonuçlanır. ⓘ
