Afazi

Afazi ⓘ
Hasar gördüğünde afaziye yol açabilen sol yarımküre bölgeleri
Telaffuz	/əˈfeɪʒə/, /əˈfeɪziə/ veya /eɪˈfeɪziə/
Uzmanlık	Nöroloji, Psikiyatri
Tedavi	Konuşma terapisi

Afazi, belirli beyin bölgelerinde meydana gelen hasar nedeniyle dili anlama veya formüle etme yetersizliğidir. Başlıca nedenleri inme ve kafa travmasıdır; yaygınlığı belirlemek zordur ancak inmeye bağlı afazinin Küresel Kuzey'de %0,1-0,4 olduğu tahmin edilmektedir. Afazi ayrıca beyin tümörleri, beyin enfeksiyonları veya nörodejeneratif hastalıkların (demans gibi) bir sonucu olabilir. ⓘ

Afazi teşhisi konulabilmesi için kişinin konuşma veya dilinin, edinilmiş beyin hasarını takiben iletişimin dört yönünden birinde (veya daha fazlasında) önemli ölçüde bozulmuş olması gerekir. Alternatif olarak, ilerleyici afazi durumunda, kısa bir süre içinde önemli ölçüde azalmış olmalıdır. İletişimin dört yönü işitsel anlama, sözlü ifade, okuma ve yazma ve işlevsel iletişimdir. ⓘ

Afazili kişilerin yaşadığı zorluklar, ara sıra kelime bulmakta zorlanmaktan konuşma, okuma veya yazma yeteneğini kaybetmeye kadar değişebilir; ancak zeka etkilenmez. İfade edici dil ve alıcı dil de etkilenebilir. Afazi, işaret dili gibi görsel dili de etkiler. Buna karşın, günlük iletişimde kalıplaşmış ifadelerin kullanımı genellikle korunur. Örneğin, afazili, özellikle de ifade afazili (Broca afazisi) bir kişi sevdiği birine doğum gününün ne zaman olduğunu soramayabilir, ancak yine de "İyi ki doğdun" şarkısını söyleyebilir. Afazilerdeki yaygın bir eksiklik, doğru kelimeyi bulmada zorluk olan anomidir. ⓘ

Afazide, beyindeki bir veya daha fazla iletişim modu hasar görmüştür ve bu nedenle yanlış çalışmaktadır. Afazi, anormal konuşma üreten motor veya duyusal eksikliklerle sonuçlanan beyindeki hasardan kaynaklanmaz; yani afazi, konuşma mekaniği ile değil, bireyin dil bilişiyle ilgilidir (ancak bir kişi, özellikle beynin geniş bir alanına zarar veren bir kanama geçirirse, her iki soruna da sahip olabilir). Bir bireyin "dili", sosyal olarak paylaşılan kurallar dizisinin yanı sıra sözelleştirilmiş konuşmanın ardındaki düşünce süreçleridir. Konuşma kaslarını etkileyen felç veya genel işitme bozukluğu gibi daha periferik bir motor veya duyusal zorluğun sonucu değildir. ⓘ

Afazi ⓘ

Afazi (Türkçe: söz yitimi) beynin bazı bölgelerinde meydana gelen işlev bozukluğu sonucu ortaya çıkan konuşma, konuşulanı anlama, tekrarlama, okuma-yazma gibi becerilerin gerçekleştirilememesi sorunu. ⓘ

Yaygınlık

Afazi, ABD'de yaklaşık iki milyon, Büyük Britanya'da ise 250.000 kişiyi etkilemektedir. ABD'de her yıl 170.000'i felç nedeniyle olmak üzere yaklaşık 180.000 kişi bu hastalığa yakalanmaktadır. Genellikle travmatik bir yaralanmadan kaynaklandığı için herhangi bir yaştaki herhangi bir kişi afazi geliştirebilir. Bununla birlikte, diğer etiyolojiler daha ileri yaşlarda daha olası olduğundan, orta yaş ve üzerindeki kişilerin afaziye yakalanma olasılığı daha yüksektir. Örneğin, tüm felçlerin yaklaşık %75'i 65 yaşın üzerindeki bireylerde görülür. Belgelenmiş afazi vakalarının çoğunu felçler oluşturmaktadır: felç geçirip hayatta kalan kişilerin %25 ila %40'ında beynin dil işleme bölgelerinin hasar görmesi sonucu afazi gelişmektedir. ⓘ

Afazi ve disfazi

Teknik olarak disfazi dil bozukluğu, afazi ise dil eksikliği anlamına gelmektedir. Şiddetine bakılmaksızın 'afazi' teriminin kullanılması yönünde çağrılar olmuştur. Bunun nedenleri arasında disfazinin yutma bozukluğu olan disfaji ile kolayca karıştırılabilmesi, tüketicilerin ve konuşma patologlarının afazi terimini tercih etmesi ve İngilizce dışındaki birçok dilde afaziye benzer bir kelimenin kullanılması sayılabilir. "Afazi" terimi Kuzey Amerika'da daha yaygın olarak kullanılırken, "disfazi" başka yerlerde daha sık kullanılmaktadır. ⓘ

Belirtiler ve semptomlar

Afazili kişiler, edinilmiş bir beyin hasarı nedeniyle aşağıdaki davranışlardan herhangi birini yaşayabilir, ancak bu semptomların bazıları dizartri veya apraksi gibi ilgili veya eşlik eden sorunlardan kaynaklanabilir ve esas olarak afaziden kaynaklanmayabilir. Afazi semptomları beyindeki hasarın yerine göre değişebilir. Afazili bireylerde belirti ve semptomlar mevcut olabilir veya olmayabilir ve şiddeti ve iletişimdeki bozulma düzeyi değişebilir. Afazili kişiler genellikle şey gibi kelimeler kullanarak nesneleri adlandırmadaki yetersizliklerini gizlemeye çalışırlar. Yani bir kalemi adlandırmaları istendiğinde, onun yazmak için kullanılan bir şey olduğunu söyleyebilirler. ⓘ

• Dili anlama yetersizliği
• Kas felci veya güçsüzlüğüne bağlı olmayan telaffuz yetersizliği
• Spontane konuşamama
• Kelime oluşturamama
• Nesneleri isimlendirememe (anomi)
• Zayıf telaffuz
• Kişisel neolojizmlerin aşırı yaratılması ve kullanılması
• Bir cümleyi tekrar edememe
• Bir hecenin, kelimenin veya cümlenin ısrarla tekrarlanması (stereotipiler, tekrarlayan/yinelenen ifadeler/konuşma otomatizmi)
• Parafazi (harflerin, hecelerin veya kelimelerin yerini değiştirme)
• Agramatizm (dilbilgisi açısından doğru bir şekilde konuşamama)
• Disprozodi (çekim, vurgu ve ritim değişiklikleri)
• Eksik cümleler
• Okuma yetersizliği
• Yazma yetersizliği
• Sınırlı sözel çıktı
• İsimlendirmede zorluk
• Konuşma bozukluğu
• Anlamsız konuşmak
• Basit istekleri takip edememe veya anlayamama ⓘ

İlgili davranışlar

Daha önce belirtilen belirti ve semptomlar göz önüne alındığında, afazili kişilerde ortaya çıkan konuşma ve dil eksikliklerini telafi etme girişiminin bir sonucu olarak aşağıdaki davranışlar sıklıkla görülür:

• Kendi kendini onarma: Hatalı konuşma üretimini onarmaya yönelik yanlış girişimlerin bir sonucu olarak akıcı konuşmada daha fazla bozulma.
• Konuşma bozuklukları: Patolojik/şiddetli sıklık düzeylerinde görülen fonemik, hece ve kelime düzeyindeki tekrarlar ve uzatmalar da dahil olmak üzere daha önce bahsedilen konuşma bozukluklarını içerir.
• Akıcı olmayan afazilerde mücadele: Konuşmanın ve iletişim kurmanın çok kolay bir beceri olduğu bir yaşamdan sonra konuşmak için harcanan çabada ciddi bir artış gözle görülür bir hayal kırıklığına neden olabilir.
• Korunmuş ve otomatik dil: Başlangıçtan önce çok sık kullanılan bazı dil veya dil dizilerinin başlangıçtan sonra diğer dillerden daha kolay üretildiği bir davranış.
• Zayıf görme (Oral Dismorfi): Genellikle kol ve bacaklarda karıncalanma ve bazen kalp rahatsızlıkları ile karakterizedir. ⓘ

Subkortikal

• Subkortikal afazinin özellikleri ve semptomları subkortikal lezyonun yeri ve boyutuna bağlıdır. Olası lezyon bölgeleri arasında talamus, internal kapsül ve bazal ganglionlar bulunur. ⓘ

Nedenleri

Afazi en sık inmeden kaynaklanır; akut inme geçiren hastaların yaklaşık dörtte birinde afazi gelişir. Bununla birlikte, beynin dili kontrol eden bölümlerindeki herhangi bir hastalık veya hasar afaziye neden olabilir. Bunlardan bazıları beyin tümörleri, travmatik beyin hasarı ve ilerleyici nörolojik bozuklukları içerebilir. Nadir durumlarda, afazi herpesviral ensefalitten de kaynaklanabilir. Herpes simpleks virüsü frontal ve temporal lobları, subkortikal yapıları ve hipokampal dokuyu etkileyerek afaziyi tetikleyebilir. Kafa travması veya inme gibi akut bozukluklarda afazi genellikle hızlı bir şekilde gelişir. Beyin tümörü, enfeksiyon ya da demanstan kaynaklandığında ise daha yavaş gelişir. ⓘ

Mavi ile gösterilen bölgede (yukarıdaki bilgi kutusunda yer alan şekilde) herhangi bir yerdeki dokuda meydana gelen ciddi hasar potansiyel olarak afazi ile sonuçlanabilir. Afazi bazen talamus, iç ve dış kapsüller ve bazal gangliyonların kaudat çekirdeği dahil olmak üzere sol hemisferin derinliklerindeki subkortikal yapıların hasar görmesinden de kaynaklanabilir. Beyin hasarının veya atrofisinin alanı ve kapsamı afazi türünü ve semptomlarını belirleyecektir. Çok az sayıda insan sadece sağ hemisferin hasar görmesinden sonra afazi yaşayabilir. Bu kişilerin hastalık veya yaralanma öncesinde alışılmadık bir beyin organizasyonuna sahip olabilecekleri ve dil becerileri için sağ hemisfere genel popülasyondan daha fazla güvenebilecekleri öne sürülmüştür. ⓘ

Primer progresif afazi (PPA), adı yanıltıcı olsa da, aslında afazinin çeşitli formlarıyla yakından ilişkili bazı semptomlara sahip bir demans türüdür. Hafıza ve kişilik gibi diğer bilişsel alanlar çoğunlukla korunurken dil işlevlerinde kademeli bir kayıp ile karakterizedir. PPA genellikle bir kişide ani kelime bulma güçlükleriyle başlar ve gramer açısından doğru cümleler (sözdizimi) kurma becerisinde azalma ve anlama bozukluğuna kadar ilerler. PPA'nın etiyolojisi inme, travmatik beyin hasarı (TBH) veya bulaşıcı hastalığa bağlı değildir; PPA'dan etkilenen kişilerde PPA'nın başlangıcını neyin başlattığı hala belirsizdir. ⓘ

Epilepsi, prodromal veya epizodik bir semptom olarak geçici afaziyi de içerebilir. Afazi, kronik ağrıyı kontrol etmek için kullanılan bir opioid olan fentanil bandının nadir bir yan etkisi olarak da listelenmiştir. ⓘ

Sınıflandırma

Afazi, tek bir sorundan ziyade farklı bozuklukların bir toplamı olarak düşünülmelidir. Afazili her birey, dil güçleri ve zayıflıklarının kendine özgü bir kombinasyonuyla ortaya çıkacaktır. Sonuç olarak, en iyi nasıl tedavi edilebileceklerine karar vermek bir yana, farklı kişilerde ortaya çıkabilecek çeşitli zorlukları belgelemek bile büyük bir zorluktur. Afazi sınıflandırmalarının çoğu, çeşitli semptomları geniş sınıflara ayırma eğilimindedir. Yaygın bir yaklaşım, akıcı afaziler (konuşmanın akıcı olduğu, ancak içeriğin eksik olabileceği ve kişinin başkalarını anlamakta güçlük çekebileceği) ile akıcı olmayan afaziler (konuşmanın çok duraksamalı ve çabalı olduğu ve bir seferde yalnızca bir veya iki kelimeden oluşabileceği) arasında ayrım yapmaktır. ⓘ

Ancak, bu kadar geniş tabanlı bir gruplamanın tam olarak yeterli olduğu kanıtlanmamıştır. Aynı geniş gruplama içinde bile insanlar arasında büyük farklılıklar vardır ve afaziler oldukça seçici olabilir. Örneğin, isimlendirme eksikliği olan kişiler (anomik afazi) sadece binaları, insanları ya da renkleri isimlendirmede yetersizlik gösterebilir. ⓘ

Normal yaşlanmayla birlikte gelen konuşma ve dille ilgili tipik zorlukların da olduğunu unutmamak önemlidir. Yaşlandıkça, dilin işlenmesi daha zor hale gelebilir ve bu da sözlü anlamanın yavaşlamasına, okuma becerilerine ve daha büyük olasılıkla kelime bulma zorluklarına neden olabilir. Ancak bunların her birinde, bazı afazilerin aksine, günlük yaşamdaki işlevsellik bozulmadan kalır. ⓘ

Boston sınıflandırması

Boston sınıflandırmasına göre farklı afazi türlerinin başlıca özellikleri

Afazi türü	Konuşma tekrarı	İsimlendirme	İşitsel anlama	Akıcılık ⓘ
İfade afazisi (Broca afazisi)	Orta-Şiddetli	Orta-Şiddetli	Hafif zorluk	Akıcı olmayan, gayretli, yavaş
Alıcı afazi (Wernicke afazisi)	Hafif-Şiddetli	Hafif-Şiddetli	Kusurlu	Akıcı parafazik
İletim afazisi	Zayıf	Zayıf	Nispeten iyi	Akıcı
Karışık transkortikal afazi	Orta düzeyde	Zayıf	Zayıf	Akıcı olmayan
Transkortikal motor afazi	İyi	Hafif-Şiddetli	Hafif	Akıcı olmayan
Transkortikal duyusal afazi	İyi	Orta-Şiddetli	Zayıf	Akıcı
Global afazi	Zayıf	Zayıf	Zayıf	Akıcı olmayan
Anomik afazi	Hafif	Orta-Şiddetli	Hafif	Akıcı

• Akıcı afazi olarak da adlandırılan alıcı afazili (Wernicke afazisi) bireyler, anlamı olmayan uzun cümlelerle konuşabilir, gereksiz kelimeler ekleyebilir ve hatta yeni "kelimeler" (neolojizm) yaratabilirler. Örneğin, alıcı afazisi olan biri "lezzetli taco" diyebilir, bu da "Köpeğin dışarı çıkması gerekiyor, bu yüzden onu yürüyüşe çıkaracağım" anlamına gelir. İşitsel ve okuduğunu anlama becerileri zayıftır ve akıcı ancak anlamsız sözlü ve yazılı ifadeleri vardır. Alıcı afazisi olan bireyler genellikle hem kendilerinin hem de başkalarının konuşmalarını anlamakta büyük güçlük çekerler ve bu nedenle genellikle hatalarının farkında değildirler. Alıcı dil bozuklukları genellikle sol hemisferin arka kısmında Wernicke alanında veya yakınında meydana gelen lezyonlardan kaynaklanır. Genellikle beynin temporal bölgesindeki travmanın, özellikle de Wernicke alanındaki hasarın sonucudur. Travma bir dizi sorundan kaynaklanabilir, ancak en yaygın olarak inme sonucu görülür
• Ekspresif afazisi (Broca afazisi) olan bireyler sıklıkla büyük bir çabayla üretilen kısa, anlamlı cümleler konuşurlar. Bu nedenle akıcı olmayan afazi olarak nitelendirilir. Etkilenen kişiler genellikle "is", "and" ve "the" gibi küçük kelimeleri atlarlar. Örneğin, ifade afazisi olan bir kişi "köpeği gezdir" diyebilir, bu "köpeği gezdireceğim", "köpeği gezdiriyorsun" veya hatta "köpek bahçeden çıktı" anlamına gelebilir. İfade afazisi olan bireyler başkalarının konuşmalarını farklı derecelerde anlayabilirler. Bu nedenle, genellikle yaşadıkları zorlukların farkındadırlar ve konuşma sorunları nedeniyle kolayca hayal kırıklığına uğrayabilirler. Broca afazisi yalnızca dil üretimiyle ilgili bir sorun gibi görünse de, kanıtlar bunun sözdizimsel bilgiyi işleyememekten kaynaklanabileceğini göstermektedir. İfade afazisi olan bireylerde konuşma otomatizmi (tekrarlayan veya yinelenen ifade olarak da adlandırılır) olabilir. Bu konuşma otomatizmleri tekrarlanan sözcüksel konuşma otomatizmleri olabilir; örneğin, kipleştirmeler ('Yapamam..., yapamam...'), küfürler, sayılar ('bir iki, bir iki') veya tekrarlanan, yasal ancak anlamsız, ünsüz-sesli hecelerden oluşan sözcüksel olmayan ifadeler (örneğin, /tan tan/, /bi bi/). Ağır vakalarda, birey her konuşma girişiminde yalnızca aynı konuşma otomatizmini söyleyebilir.
• Anomik afazili bireyler isimlendirmede zorluk yaşarlar. Bu afaziye sahip kişiler, dilbilgisel türlerine (örneğin, isimleri değil fiilleri adlandırmada zorluk) veya anlamsal kategorilerine (örneğin, fotoğrafçılıkla ilgili kelimeleri adlandırmada zorluk, başka hiçbir şeyi adlandıramama) veya daha genel bir adlandırma zorluğuna bağlı olarak belirli kelimeleri adlandırmada zorluk yaşayabilir. İnsanlar gramatik ancak boş konuşma üretme eğilimindedir. İşitsel anlama korunmuş olma eğilimindedir. Anomik afazi, dil bölgesindeki tümörlerin afazik sunumudur; Alzheimer hastalığının afazik sunumudur. Anomik afazi, afazinin en hafif formudur ve daha iyi iyileşme olasılığına işaret eder.
• Prensipte en genel ve potansiyel olarak en karmaşık afazi biçimlerinden biri olan transkortikal duyusal afazili bireyler, alıcı afazide olduğu gibi benzer eksikliklere sahip olabilir, ancak tekrarlama yetenekleri bozulmadan kalabilir.
• Global afazi, ifade edici ve alıcı dili, okuma ve yazmayı etkilediği için dilin birçok alanında ciddi bir bozukluk olarak kabul edilir. Bu birçok eksikliğe rağmen, bireylerin dil ve konuşma terapisinden yararlandığını gösteren kanıtlar vardır. Global afazili bireyler yetkin konuşmacılar, dinleyiciler, yazarlar veya okuyucular haline gelmeyecek olsalar da, bireyin yaşam kalitesini artırmak için hedefler oluşturulabilir. Global afazili bireyler genellikle kişisel olarak ilgili bilgileri içeren tedaviye iyi yanıt verirler, bu da terapi için dikkate alınması gereken önemli bir husustur.
• İletim afazisi olan bireylerde konuşma-anlama ve konuşma-üretim alanları arasındaki bağlantılarda eksiklikler vardır. Bu durum, Wernicke alanı ile Broca alanı arasında bilgi ileten yapı olan arkuat fasikülün hasar görmesinden kaynaklanıyor olabilir. Bununla birlikte, benzer semptomlar insula veya işitsel korteks hasarından sonra da görülebilir. İşitsel anlama normale yakındır ve sözlü ifade ara sıra parafazik hatalarla birlikte akıcıdır. Parafazik hatalar fonemik/literal veya semantik/sözel hataları içerir. Tekrarlama yeteneği zayıftır. İletim ve transkortikal afaziler beyaz madde yollarındaki hasardan kaynaklanır. Bu afaziler dil merkezlerinin korteksini korur ancak bunun yerine aralarında bir bağlantı kopukluğu yaratır. İletim afazisi arkuat fasikulusun hasar görmesinden kaynaklanır. Arkuat fasikulus, Broca ve Wernicke alanlarını birbirine bağlayan bir beyaz madde yoludur. İletim afazisi olan kişiler tipik olarak iyi bir dil anlayışına sahiptir, ancak konuşma tekrarı zayıftır ve kelime alma ve konuşma üretiminde hafif zorluk çekerler. İletim afazisi olan kişiler tipik olarak hatalarının farkındadır. İki tür iletim afazisi tanımlanmıştır: reprodüksiyon iletim afazisi (nispeten tanıdık olmayan çok heceli tek bir kelimenin tekrarı) ve tekrar iletim afazisi (bağlantısız kısa tanıdık kelimelerin tekrarı).
• Transkortikal afaziler transkortikal motor afazi, transkortikal duyusal afazi ve karışık transkortikal afaziyi içerir. Transkortikal motor afazisi olan kişiler tipik olarak sağlam bir anlama ve hatalarının farkındalığına sahiptir, ancak kelime bulma ve konuşma üretimi zayıftır. Transkortikal duyusal ve karışık transkortikal afazisi olan kişilerde anlama zayıftır ve hatalarının farkında değildirler. Bazı transkortikal afazilerdeki zayıf anlama ve daha ciddi eksikliklere rağmen, küçük çalışmalar tüm transkortikal afazi türleri için tam iyileşmenin mümkün olduğunu göstermiştir. ⓘ

Klasik-lokalizasyonist yaklaşımlar

Korteks ⓘ

Lokalizasyonist yaklaşımlar, afazileri başlıca sunum özelliklerine ve beynin büyük olasılıkla bunlara yol açan bölgelerine göre sınıflandırmayı amaçlamaktadır. On dokuzuncu yüzyıl nörologları Paul Broca ve Carl Wernicke'nin erken dönem çalışmalarından esinlenen bu yaklaşımlar, afazinin iki ana alt türünü ve birkaç küçük alt türünü daha tanımlamaktadır:

• İfade afazisi ("motor afazi" veya "Broca afazisi" olarak da bilinir), durmuş, parçalanmış, çaba gerektiren konuşma ile karakterize edilir, ancak ifadeye göre iyi korunmuş anlama. Hasar tipik olarak sol hemisferin ön kısmında, özellikle de Broca'nın alanındadır. Broca afazisi olan bireylerde genellikle sağ tarafta güçsüzlük veya kol ve bacakta felç görülür, çünkü sol ön lob özellikle sağ tarafta vücut hareketi için de önemlidir.
• Alıcı afazi ("duyusal afazi" veya "Wernicke afazisi" olarak da bilinir), akıcı konuşma ile karakterize edilir, ancak kelimeleri ve cümleleri anlamada belirgin zorluklar vardır. Akıcı olmasına rağmen, konuşmada temel kelimeler (isimler, fiiller, sıfatlar) eksik olabilir ve yanlış kelimeler ve hatta anlamsız kelimeler içerebilir. Bu alt tip, sol arka temporal kortekste, özellikle de Wernicke alanında meydana gelen hasarla ilişkilendirilmiştir. Bu kişilerde genellikle vücut zayıflığı yoktur, çünkü beyin hasarları beynin hareketi kontrol eden kısımlarına yakın değildir.
• Konuşmanın akıcı kaldığı ve anlamanın korunduğu iletim afazisi, ancak kişi kelimeleri veya cümleleri tekrarlarken orantısız zorluk yaşayabilir. Hasar tipik olarak arkuat fasikulus ve sol parietal bölgeyi içerir.
• Transkortikal motor afazi ve transkortikal duyusal afazi, sırasıyla Broca ve Wernicke afazisine benzer, ancak kelime ve cümleleri tekrarlama yeteneği orantısız bir şekilde korunur. ⓘ

Boston-Neoklasik Model gibi bu yaklaşımı benimseyen son sınıflandırma şemaları da bu klasik afazi alt tiplerini iki büyük sınıfta toplamaktadır: akıcı olmayan afaziler (Broca afazisi ve transkortikal motor afaziyi kapsar) ve akıcı afaziler (Wernicke afazisi, iletim afazisi ve transkortikal duyusal afaziyi kapsar). Bu şemalar ayrıca, nesnelerin isimlerini bulmada seçici bir güçlükle karakterize edilen anomik afazi ve konuşmanın hem ifadesinin hem de anlaşılmasının ciddi şekilde tehlikeye girdiği global afazi de dahil olmak üzere birkaç afazi alt tipi daha tanımlamaktadır. ⓘ

Birçok lokalizasyonist yaklaşım, yalnızca tek bir dil becerisini etkileyebilen ek, daha "saf" dil bozukluğu biçimlerinin varlığını da kabul etmektedir. Örneğin, saf alekside kişi yazabilir ancak okuyamayabilir ve saf kelime sağırlığında kişi konuşma üretebilir ve okuyabilir ancak kendisine konuşulduğunda konuşmayı anlayamayabilir. ⓘ

Bilişsel nöropsikolojik yaklaşımlar

Lokalizasyonist yaklaşımlar, farklı dil güçlüğü modellerini geniş gruplar halinde sınıflandırmak için yararlı bir yol sağlasa da, bir sorun, oldukça fazla sayıda bireyin bir kategoriye veya diğerine tam olarak uymamasıdır. Bir diğer sorun ise kategorilerin, özellikle de Broca ve Wernicke afazisi gibi başlıca kategorilerin hala oldukça geniş olmasıdır. Sonuç olarak, bir alt tipe sınıflandırma kriterlerini karşılayanlar arasında bile, yaşadıkları zorluk türlerinde muazzam değişkenlik olabilir. ⓘ

Bilişsel nöropsikolojik yaklaşımlar, her bireyi belirli bir alt tipte kategorize etmek yerine, her bireyde düzgün çalışmayan temel dil becerilerini veya "modülleri" belirlemeyi amaçlamaktadır. Bir kişi potansiyel olarak sadece bir modülde veya bir dizi modülde zorluk yaşayabilir. Bu tür bir yaklaşım, farklı dil görevlerini yerine getirmek için hangi becerilerin/modüllerin gerekli olduğuna dair bir çerçeve veya teori gerektirir. Örneğin, Max Coltheart'ın modeli, sözcüklerin tanınmasını içeren herhangi bir görev için gerekli olan fonemleri konuşuldukları gibi tanıyan bir modül tanımlar. Benzer şekilde, kişinin konuşmada üretmeyi planladığı fonemleri depolayan bir modül vardır ve bu modül, uzun kelimelerin veya uzun konuşma dizilerinin üretilmesini içeren herhangi bir görev için kritik öneme sahiptir. Teorik bir çerçeve oluşturulduktan sonra, her bir modülün işleyişi belirli bir test veya testler seti kullanılarak değerlendirilebilir. Klinik ortamda, bu modelin kullanımı genellikle her biri bu modüllerden birini veya birkaçını test eden bir dizi değerlendirmenin yapılmasını içerir. En önemli bozukluğun hangi becerilerde/modüllerde olduğu konusunda bir tanıya ulaşıldığında, terapi bu becerileri tedavi etmeye yönelik olarak ilerleyebilir. ⓘ

İlerleyici afaziler

Primer progresif afazi (PPA), frontotemporal demans / Pick Kompleks Motor nöron hastalığı, Progresif supranükleer palsi ve Alzheimer hastalığı gibi ilerleyici hastalıklar veya demans ile ilişkilendirilebilen nörodejeneratif fokal bir demans olup, düşünme yeteneğinin aşamalı olarak kaybedilmesi sürecidir. Dil işlevinin kademeli kaybı, ileri aşamalara kadar nispeten iyi korunmuş bellek, görsel işleme ve kişilik bağlamında gerçekleşir. Belirtiler genellikle kelime bulma problemleriyle (isimlendirme) başlar ve dilbilgisi (sözdizimi) ve anlama (cümle işleme ve anlambilim) bozukluklarına doğru ilerler. Hafıza kaybından önce dilin kaybedilmesi PPA'yı tipik demanslardan ayırır. PPA'lı kişiler başkalarının ne dediğini anlamakta güçlük çekebilir. Ayrıca bir cümle kurmak için doğru kelimeleri bulmakta da zorluk çekebilirler. Primer Progresif Afazinin üç sınıflandırması vardır: Progresif akıcı olmayan afazi (PNFA), Semantik Demans (SD) ve Logopenik progresif afazi (LPA). ⓘ

Progresif Jargon Afazi, kişinin konuşmasının anlaşılmaz olduğu, ancak onlar için anlamlı göründüğü akıcı veya alıcı bir afazidir. Konuşma, bozulmamış sözdizimi ve dilbilgisi ile akıcı ve zahmetsizdir, ancak kişinin isim seçiminde sorunları vardır. Ya istenen kelimeyi orijinaline benzeyen ya da başka bir bağlantısı olan başka bir kelimeyle değiştirirler ya da seslerle değiştirirler. Bu nedenle, jargon afazisi olan kişiler sıklıkla neolojizm kullanır ve bulamadıkları kelimeleri seslerle değiştirmeye çalışırlarsa sebat edebilirler. Yerine koymalar genellikle aynı sesle başlayan başka bir (gerçek) kelime seçmeyi (örn., clocktower - colander), ilkiyle anlamsal olarak ilişkili başka bir kelime seçmeyi (örn., letter - scroll) veya fonetik olarak amaçlanana benzer bir kelime seçmeyi (örn., lane - late) içerir. ⓘ

Sağır afazi

Sağır bireyler arasında bir tür afazi olduğunu gösteren pek çok örnek bulunmaktadır. Sonuçta işaret dilleri, beynin sözel dil biçimleriyle aynı bölgelerini kullandığı gösterilen dil biçimleridir. Ayna nöronlar, bir hayvan belirli bir şekilde davrandığında veya başka bir bireyin aynı şekilde davrandığını izlediğinde aktive olur. Bu ayna nöronlar, bir bireye el hareketlerini taklit etme yeteneği kazandırmada önemlidir. Broca'nın konuşma üretim alanının bu ayna nöronlardan birkaçını içerdiği gösterilmiştir, bu da işaret dili ve vokal konuşma iletişimi arasında önemli beyin aktivitesi benzerliklerine neden olmaktadır. Yüz iletişimi, hayvanların birbirleriyle etkileşimlerinin önemli bir bölümünü oluşturur. İnsanlar, diğer insanların algıladığı duygu yüzlerini oluşturmak için yüz hareketlerini kullanır. Bu yüz hareketlerini konuşmayla birleştirirken, türlerin çok daha karmaşık ve ayrıntılı bir iletişim biçimiyle etkileşime girmesini sağlayan daha eksiksiz bir dil biçimi yaratılır. İşaret dili de bu yüz hareketlerini ve duyguları, iletişim kurmanın birincil el hareketi yöntemiyle birlikte kullanır. Bu yüz hareketleri iletişim biçimleri beynin aynı bölgelerinden gelir. Beynin belirli bölgelerinin hasar görmesi durumunda, sesli iletişim biçimleri ciddi afazi tehlikesiyle karşı karşıya kalır. Beynin bu aynı bölgeleri işaret dili için kullanıldığından, bu aynı, en azından çok benzer afazi biçimleri Sağır toplumunda da görülebilir. Bireyler işaret dili ile Wernicke afazisinin bir formunu gösterebilirler ve herhangi bir ifade biçimini üretebilme yeteneklerinde eksiklikler gösterirler. Broca afazisi de bazı kişilerde ortaya çıkmaktadır. Bu kişiler ifade etmeye çalıştıkları dilsel kavramları gerçekten işaretleyebilmekte büyük zorluk çekerler. ⓘ

Ciddiyet

Afazi türünün şiddeti inmenin boyutuna bağlı olarak değişir. Bununla birlikte, belirli afazi türlerinde bir tür şiddetin ortaya çıkma sıklığı arasında büyük farklılıklar vardır. Örneğin, herhangi bir afazi türü hafiften derine kadar değişebilir. Afazinin şiddeti ne olursa olsun, insanlar kendiliğinden iyileşme ve iyileşmenin akut aşamalarındaki tedavi sayesinde iyileşme kaydedebilirler. Buna ek olarak, çoğu çalışma, iyileşmenin akut aşamalarında tedavi sağlandığında en büyük sonuçların şiddetli afazisi olan kişilerde ortaya çıktığını öne sürse de, Robey (1998) şiddetli afazisi olan kişilerin iyileşmenin kronik aşamasında da güçlü dil kazanımları elde edebildiğini bulmuştur. Bu bulgu, afazisi olan kişilerin, afazileri ne kadar şiddetli olursa olsun işlevsel sonuçlar elde etme potansiyeline sahip olduklarını göstermektedir. Afazinin sonuçlarına ilişkin tek başına şiddete dayalı belirgin bir model bulunmamakla birlikte, global afazi tipik olarak işlevsel dil kazanımları sağlar, ancak global afazi birçok dil alanını etkilediğinden bu kazanımlar kademeli olabilir. ⓘ

Afazide bilişsel eksiklikler

Afazi geleneksel olarak dil bozuklukları açısından tanımlansa da, afazili birçok kişinin dikkat, hafıza, yürütücü işlevler ve öğrenme gibi alanlarda dilsel olmayan bilişsel bozuklukları birlikte yaşadığına dair kanıtlar giderek artmaktadır. Bazı görüşlere göre, dikkat ve çalışma belleği gibi bilişsel eksiklikler afazili kişilerde dil bozukluğunun altında yatan nedeni oluşturmaktadır. Diğerleri, bilişsel eksikliklerin sıklıkla birlikte ortaya çıktığını, ancak afazisi olmayan inme hastalarında bilişsel eksikliklerle karşılaştırılabilir olduğunu ve yaralanma sonrası genel beyin işlev bozukluğunu yansıttığını öne sürmektedir. Dikkat ve diğer bilişsel alanlardaki eksikliklerin afazideki dil eksikliklerinin altında ne derece yattığı hala belirsizdir. ⓘ

Özellikle, afazili kişiler sıklıkla kısa süreli ve çalışma belleği eksiklikleri gösterirler. Bu eksiklikler hem sözel alanda hem de görsel-uzamsal alanda ortaya çıkabilir. Ayrıca, bu eksiklikler genellikle adlandırma, sözcük işleme ve cümle anlama ve söylem üretimi gibi dile özgü görevlerdeki performansla ilişkilidir. Diğer çalışmalar, afazili kişilerin hepsinin olmasa da çoğunun dikkat görevlerinde performans eksikliği gösterdiğini ve bu görevlerdeki performanslarının dil performansı ve diğer alanlardaki bilişsel yeteneklerle ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Dil testlerinde tavana yakın puan alan hafif afazili hastalar bile genellikle daha yavaş tepki süreleri ve sözel olmayan dikkat yeteneklerinde girişim etkileri gösterir. ⓘ

Kısa süreli bellek, çalışma belleği ve dikkat alanlarındaki eksikliklere ek olarak, afazili kişiler yürütme işlevinde de eksiklikler gösterebilir. Örneğin, afazili kişiler başlatma, planlama, kendini izleme ve bilişsel esneklikte eksiklikler gösterebilir. Diğer çalışmalar, afazili kişilerin tamamlayıcı yürütme işlevi değerlendirmeleri sırasında düşük hız ve verimlilik gösterdiğini bulmuştur. ⓘ

Afazinin altta yatan doğasındaki rolleri ne olursa olsun, bilişsel eksikliklerin afazinin incelenmesi ve rehabilitasyonunda açık bir rolü vardır. Örneğin, afazili kişilerde bilişsel eksikliklerin ciddiyeti, dil eksikliklerinin ciddiyetinden bile daha düşük yaşam kalitesi ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıca, bilişsel eksiklikler afazide rehabilitasyonun öğrenme sürecini ve dil tedavisi sonuçlarını etkileyebilir. Dilsel olmayan bilişsel eksiklikler de dil becerisini geliştirmeye yönelik müdahalelerin hedefi olmuştur, ancak sonuçlar kesin değildir. Bazı çalışmalar bilişsel odaklı tedaviye ikincil olarak dil gelişimini gösterirken, diğerleri afazili kişilerde bilişsel eksikliklerin tedavisinin dil sonuçları üzerinde etkisi olduğuna dair çok az kanıt bulmuştur. ⓘ

Afazili kişilerde bilişsel eksikliklerin ölçümü ve tedavisinde önemli bir uyarı, biliş değerlendirmelerinin başarılı performans için dil becerilerine dayanma derecesidir. Çoğu çalışma, afazili kişilerde bilişsel becerileri değerlendirmek için sözel olmayan bilişsel değerlendirmeler kullanarak bu zorluğu aşmaya çalışmıştır. Bununla birlikte, bu görevlerin gerçekten 'sözel olmayan' ve dilin aracılık etmediği derecesi belirsizdir. Örneğin, Wall ve arkadaşları, dil dışı performansın 'gerçek yaşam' bilişsel görevleriyle ölçüldüğü durumlar dışında, dil ve dil dışı performansın ilişkili olduğunu bulmuştur. ⓘ

Afazinin önlenmesi

Afazi büyük ölçüde kaçınılmaz durumlardan kaynaklanır. Bununla birlikte, afazinin iki ana nedeninden biri olan inme ve travmatik beyin hasarı (TBH) riskini azaltmak için bazı önlemler alınabilir. İskemik veya hemorajik inme geçirme olasılığını azaltmak için aşağıdaki önlemler alınmalıdır:

• Düzenli egzersiz yapmak
• Sağlıklı beslenmek, özellikle kolesterolden kaçınmak
• Alkol tüketimini düşük tutmak ve tütün kullanımından kaçınmak
• Kan basıncının kontrol altına alınması
• Tek taraflı ekstremite (özellikle bacak) şişliği, sıcaklık, kızarıklık ve/veya hassasiyet yaşamaya başlarsanız derhal acil servise gidin, çünkü bunlar felce yol açabilecek derin ven trombozunun belirtileridir ⓘ

Travmatik yaralanmaya bağlı afaziyi önlemek için, aşağıdaki gibi tehlikeli faaliyetlerde bulunurken ihtiyati tedbirler alınmalıdır:

• Bisiklet, motorlu bisiklet, ATV veya potansiyel olarak bir kazaya karışabilecek diğer hareketli araçları kullanırken kask takmak
• Araç kullanırken veya arabaya binerken emniyet kemeri takmak
• Özellikle Amerikan futbolu, rugby ve hokey gibi temas sporları yaparken uygun koruyucu ekipman giymek veya bu tür faaliyetlerden kaçınmak
• Kafa travması sonrası kanama riskini artırdıkları için mümkünse antikoagülan kullanımının (aspirin dahil) en aza indirilmesi

Ayrıca, düşme veya kaza nedeniyle kafa travması geçirdikten sonra her zaman tıbbi yardım alınmalıdır. Kişi travmatik beyin hasarı için ne kadar erken tıbbi yardım alırsa, uzun vadeli veya ciddi etkiler yaşama olasılığı o kadar az olur. ⓘ

Yönetim

Bakheit ve diğerlerine (2007) göre, Wernicke afazisi ele alınırken, Wernicke afazisinin ortak bir özelliği olan dil bozukluklarının farkında olunmaması, terapi sonuçlarının oranını ve kapsamını etkileyebilir. Robey (1998), önemli dil kazanımları elde etmek için haftada en az 2 saatlik tedavinin önerildiğini belirlemiştir. Kendiliğinden iyileşme bazı dil kazanımlarına neden olabilir, ancak dil ve konuşma terapisi olmadan, sonuçlar terapi ile elde edilenlerin yarısı kadar güçlü olabilir. ⓘ

Broca afazisi ele alınırken, kişi terapiye katıldığında daha iyi sonuçlar ortaya çıkar ve tedavi, akut dönemdeki kişiler için tedavisizlikten daha etkilidir. Akut ve akut sonrası aşamalarda haftada iki veya daha fazla saatlik terapi en iyi sonuçları vermiştir. Yüksek yoğunluklu terapi en etkiliydi ve düşük yoğunluklu terapi neredeyse hiç terapi almamaya eşdeğerdi. ⓘ

Global afazisi olan kişiler bazen geri dönüşü olmayan afazi sendromuna sahip olarak adlandırılır, genellikle işitsel anlamada sınırlı kazanımlar elde eder ve terapi ile hiçbir işlevsel dil modalitesini geri kazanamazlar. Bununla birlikte, global afazili kişiler, tanıdık koşullar altında konuşma partnerleriyle iletişim kurarken başarı sağlayabilecek jestsel iletişim becerilerini koruyabilirler. Süreç odaklı tedavi seçenekleri sınırlıdır ve terapi ne kadar kapsamlı olursa olsun kişiler okuyucu, dinleyici, yazar veya konuşmacı olarak yetkin dil kullanıcıları haline gelemeyebilir. Ancak makul ve mütevazı hedeflerle kişilerin günlük rutinleri ve yaşam kaliteleri artırılabilir. İlk aydan sonra, çoğu insanın dil becerilerinde iyileşme sınırlıdır ya da hiç yoktur. İlk aydan sonra global olarak afazik olan kişilerin %83'ünün birinci yılda da global olarak afazik kalacağı yönünde kötü bir prognoz vardır. Bazı insanlar o kadar ciddi şekilde bozulmuşlardır ki, mevcut süreç odaklı tedavi yaklaşımları hiçbir ilerleme belirtisi göstermez ve bu nedenle terapi maliyetini haklı çıkaramaz. ⓘ

Belki de iletim afazisinin nispeten nadir görülmesi nedeniyle, bu tür afazisi olan kişiler için terapinin etkinliğini özel olarak inceleyen çok az çalışma yapılmıştır. Yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçlar, terapinin belirli dil sonuçlarını iyileştirmeye yardımcı olabileceğini göstermiştir. Olumlu sonuçlar veren müdahalelerden biri işitsel tekrar eğitimidir. Kohn ve arkadaşları (1990) alıştırmalı işitsel tekrar eğitiminin spontane konuşmada, Francis ve arkadaşları (2003) cümle anlamada ve Kalinyak-Fliszar ve arkadaşları (2011) işitsel-görsel kısa süreli bellekte iyileşmelerle ilişkili olduğunu bildirmiştir. ⓘ

Akut afazi vakalarının çoğu, bir dil ve konuşma terapistiyle çalışarak becerilerin bir kısmını veya çoğunu iyileştirir. İyileşme ve gelişme inmeden sonra yıllarca devam edebilir. Afazi başlangıcından sonra, yaklaşık altı aylık bir spontan iyileşme dönemi vardır; bu süre zarfında beyin hasarlı nöronları iyileştirmeye ve onarmaya çalışır. İyileşme, afazinin nedenine, türüne ve şiddetine bağlı olarak büyük ölçüde değişir. İyileşme ayrıca kişinin yaşına, sağlığına, motivasyonuna, el becerisine ve eğitim düzeyine de bağlıdır. ⓘ

Tüm afazi türleri için etkili olduğu kanıtlanmış tek bir tedavi yoktur. Afazi için evrensel bir tedavi olmamasının nedeni, yukarıdaki bölümlerde açıklandığı gibi, bozukluğun doğası ve çeşitli şekillerde ortaya çıkmasıdır. Afazi nadiren aynı şekilde ortaya çıkar ve bu da tedavinin kişiye özel olarak düzenlenmesi gerektiği anlamına gelir. Çalışmalar, literatürde tedavi metodolojisi konusunda bir tutarlılık olmamasına rağmen, tedavinin genel olarak olumlu sonuçları olduğuna dair güçlü bir gösterge olduğunu ortaya koymuştur. Afazi terapisi, kişinin ciddiyetine, ihtiyaçlarına ve aile ve arkadaş desteğine bağlı olarak işlevsel iletişimin artırılmasından konuşma doğruluğunun geliştirilmesine kadar uzanmaktadır. Grup terapisi, bireylerin afazili diğer bireylerle pragmatik ve iletişim becerileri üzerinde çalışmasına olanak tanır; bu beceriler genellikle bireysel bire bir terapi seanslarında ele alınmayabilir. Ayrıca rahat bir ortamda özgüven ve sosyal becerilerin artırılmasına da yardımcı olabilir. ⓘ

Kanıtlar, inme sonrası afaziyi iyileştirmek için transkraniyal doğru akım stimülasyonunun (tDCS) kullanımını desteklememektedir. Orta kalitede kanıtlar, tDCS kullanarak isimler için adlandırma performansında iyileşmeler olduğunu ancak fiillerde iyileşme olmadığını göstermektedir ⓘ

Spesifik tedavi teknikleri aşağıdakileri içerir:

• Kopyalama ve hatırlama terapisi (CART) - terapi sırasında hedeflenen kelimelerin tekrarlanması ve hatırlanması ortografik temsilleri güçlendirebilir ve tek kelimelik okuma, yazma ve isimlendirmeyi geliştirebilir
• Görsel iletişim terapisi (VIC) - konuşmanın çeşitli bileşenlerini temsil etmek için semboller içeren dizin kartlarının kullanılması
• Görsel eylem terapisi (VAT) - tipik olarak global afazili bireyleri belirli öğeler için el hareketlerinin kullanımını eğitmek üzere tedavi eder
• İşlevsel iletişim tedavisi (FCT) - işlevsel görevlere, sosyal etkileşime ve kendini ifade etmeye özgü faaliyetleri geliştirmeye odaklanır
• Afaziklerin iletişimsel etkinliğinin desteklenmesi (PACE) - afazili kişiler ve klinisyenler arasında normal etkileşimi teşvik etmenin bir yoludur. Bu tür bir terapide, tedavinin kendisinden ziyade pragmatik iletişime odaklanılır. Kişilerden, çizim yaparak, el hareketleri yaparak ve hatta bir nesneyi işaret ederek terapistlerine belirli bir mesajı iletmeleri istenir
• Melodik tonlama terapisi (MIT) - sağ hemisferin bozulmamış melodik/prosodik işleme becerilerini kullanarak kelimelerin ve ifade edici dilin geri getirilmesine yardımcı olmayı amaçlar
• Diğer - örneğin bir iletişim yolu olarak çizim, eğitimli konuşma partnerleri ⓘ

Semantik özellik analizi (SFA) - kelime bulma eksikliklerini hedefleyen bir afazi tedavisi türüdür. Nöral bağlantıların, hedef kelimeye benzeyen ilgili kelimeler ve ifadeler kullanılarak güçlendirilebileceği ve sonunda beyindeki hedef kelimeyi aktive edebileceği teorisine dayanmaktadır. SFA, sözlü, yazılı, resimli kartlar kullanarak vb. gibi çeşitli şekillerde uygulanabilir. DKT, kişinin verilen resmi adlandırması için afazili bireye yönlendirici sorular sorar. Çalışmalar, SFA'nın çatışmalı isimlendirmeyi iyileştirmek için etkili bir müdahale olduğunu göstermektedir. ⓘ

Melodik tonlama terapisi, akıcı olmayan afaziyi tedavi etmek için kullanılır ve bazı durumlarda etkili olduğu kanıtlanmıştır. Bununla birlikte, kronik afazide MIT'nin etkinliğini doğrulayan randomize kontrollü çalışmalardan elde edilen kanıtlar hala yoktur. MIT, afazili kişilerin konuşma şarkısı aracılığıyla kendilerini seslendirmelerine yardımcı olmak için kullanılır ve bu şarkı daha sonra sözlü bir kelime olarak aktarılır. Bu terapi için iyi adaylar arasında sol hemisfer felci geçirmiş, Broca gibi akıcı olmayan afazileri olan, iyi işitsel anlama, zayıf tekrarlama ve artikülasyon ve iyi duygusal stabilite ve hafızaya sahip kişiler yer almaktadır. Alternatif bir açıklama, MIT'nin etkinliğinin ritmikliğin ve kalıplaşmış ifadelerin işlenmesinde yer alan nöral devrelere bağlı olduğudur (MIT kılavuzundan alınan örnekler: "Ben iyiyim", "nasılsın?" veya "teşekkür ederim"); melodik tonlama ile ilişkili ritmik özellikler beynin öncelikle sol hemisfer subkortikal alanlarını meşgul edebilirken, kalıplaşmış ifadelerin kullanımının sağ hemisfer kortikal ve bilateral subkortikal sinir ağları tarafından desteklendiği bilinmektedir. ⓘ

Sistematik incelemeler, partner eğitiminin etkinliğini ve önemini desteklemektedir. Ulusal Sağırlık ve Diğer İletişim Bozuklukları Enstitüsü'ne (NIDCD) göre, afazik sevilen birinin tedavisine aileyi dahil etmek ilgili herkes için idealdir, çünkü şüphesiz iyileşmelerine yardımcı olurken, aile üyelerinin onlarla en iyi nasıl iletişim kuracaklarını öğrenmelerini de kolaylaştıracaktır. ⓘ

Bir kişinin konuşması yetersiz olduğunda, alfabe tahtaları, resimli iletişim kitapları, bilgisayarlar için özel yazılımlar veya tabletler veya akıllı telefonlar için uygulamalar gibi farklı türde artırıcı ve alternatif iletişim düşünülebilir. ⓘ

Tedavi yoğunluğu

Afazi terapisinin yoğunluğu, her seansın uzunluğuna, haftada toplam terapi saatine ve sağlanan toplam terapi haftasına göre belirlenir. "Yoğun" afazi terapisinin ne anlama geldiği veya en iyi sonuçları elde etmek için terapinin ne kadar yoğun olması gerektiği konusunda bir fikir birliği yoktur. Afazili kişiler için dil ve konuşma terapisinin 2016 Cochrane incelemesi, daha yüksek yoğunluklu, daha yüksek dozlu veya uzun süreli tedavilerin önemli ölçüde daha iyi işlevsel iletişime yol açtığını, ancak insanların yüksek yoğunluklu tedaviyi (haftada 15 saate kadar) bırakma olasılığının daha yüksek olduğunu bulmuştur. ⓘ

Tedavinin yoğunluğu aynı zamanda inmenin ne zaman gerçekleştiğine de bağlıdır. Afazili kişiler akut fazda (inme sonrası 0-3 ay), sub-akut fazda (inme sonrası 3-6 ay) veya kronik fazda (inme sonrası 6+ ay) yoğun tedaviye farklı tepki vermektedir. Yoğun tedavinin akıcı olmayan ve akıcı kronik afazisi olan kişiler için etkili olduğu, ancak akut afazisi olan kişiler için daha az etkili olduğu bulunmuştur. Subakut afazisi olan kişiler de 62 hafta boyunca 100 saatlik yoğun terapiye iyi yanıt vermektedir. Bu durum, sub-akut evredeki kişilerin dil ve işlevsel iletişim ölçümlerinde yoğun terapi ile normal terapiye kıyasla büyük ölçüde iyileşebileceğini göstermektedir. ⓘ

Bireyselleştirilmiş hizmet sunumu

Tedavinin yoğunluğu, inmenin sıklığı, tedavi hedefleri ve yaş, lezyonun boyutu, genel sağlık durumu ve motivasyon gibi diğer spesifik özelliklere göre bireyselleştirilmelidir. Her birey tedavi yoğunluğuna farklı tepki verir ve inme sonrası farklı zamanlarda tedaviyi tolere edebilir. İnme sonrası tedavinin yoğunluğu kişinin motivasyonuna, dayanıklılığına ve tedaviye toleransına bağlı olmalıdır. ⓘ

Sonuçlar

Afazi semptomları inmeden sonra iki veya üç aydan daha uzun sürerse, tam bir iyileşme olası değildir. Bununla birlikte, bazı kişilerin yıllar ve hatta on yıllar boyunca iyileşmeye devam ettiğini belirtmek önemlidir. İyileşme, genellikle hem bireyin hem de ailenin afazinin doğasını anlamasına yardımcı olmayı ve iletişim kurmak için telafi edici stratejiler öğrenmeyi içeren yavaş bir süreçtir. ⓘ

Travmatik beyin hasarı (TBH) veya serebrovasküler kazadan (CVA) sonra beyin, dil işlevinin iyileşmesiyle sonuçlanabilecek çeşitli iyileşme ve yeniden düzenleme süreçlerinden geçer. Buna kendiliğinden iyileşme denir. Kendiliğinden iyileşme, beynin tedavi olmadan yaptığı doğal iyileşmedir ve beyin iyileşmek için yeniden örgütlenmeye ve değişmeye başlar. İnme boyutu ve yeri de dahil olmak üzere, bir kişinin inme nedeniyle iyileşme şansına katkıda bulunan çeşitli faktörler vardır. Yaş, cinsiyet ve eğitimin çok belirleyici olmadığı görülmüştür. Sol hemisferdeki hasarın sağa göre daha etkili bir şekilde iyileştiğine işaret eden araştırmalar da vardır. ⓘ

Afaziye özgü olarak, kendiliğinden iyileşme etkilenen kişiler arasında farklılık gösterir ve herkeste aynı görünmeyebilir, bu da iyileşmeyi tahmin etmeyi zorlaştırır. ⓘ

Bazı Wernicke afazisi vakaları, daha hafif afazi formlarından daha fazla iyileşme göstermiş olsa da, Wernicke afazisi olan kişiler, hafif afazi formlarına sahip olanlar kadar yüksek bir konuşma becerisi seviyesine ulaşamayabilir. ⓘ

Tarihçe

Kaydedilen ilk afazi vakası, temporal lobda travmatik beyin hasarı olan bir kişideki konuşma sorunlarını detaylandıran bir Mısır papirüsü olan Edwin Smith Papirüsü'dür. ⓘ

Afazi, 19. yüzyılın ikinci yarısında, psikoloji alanının başlangıç aşamalarında çalışan bilim insanları ve filozoflar için önemli bir odak noktasıydı. Tıbbi araştırmalarda suskunluk yanlış bir prognoz olarak tanımlanıyordu ve altta yatan dil komplikasyonlarının var olduğuna dair bir varsayım yoktu. Broca ve meslektaşları afazi hakkında ilk yazanlardan bazılarıydı, ancak Wernicke, afazinin anlama güçlükleri içeren bir bozukluk olduğu hakkında kapsamlı bir şekilde yazan ilk kişiydi. Afaziyi ilk kimin rapor ettiğine dair iddialara rağmen, beyindeki yaraları inceledikten ve vasküler lezyonlardan kaynaklanan konuşma zorluklarını gözlemledikten sonra afazinin ilk tam tanımını yapan F.J. Gall olmuştur. Afazinin tüm tarihi üzerine yeni bir kitap mevcuttur (Referans: Tesak, J. & Code, C. (2008) Afazi Tarihinde Dönüm Noktaları: Teoriler ve Kahramanlar. Hove, Doğu Sussex: Psychology Press). ⓘ

Etimoloji

Afazi Yunanca a- ("olmadan", olumsuz önek) + phásis (φάσις, "konuşma") sözcüklerinden türetilmiştir. ⓘ

Afazi kelimesi Eski Yunanca'da "suskunluk" anlamına gelen ἄφατος aphatos "suskun", ἀ- a- "değil, olmayan" ve φημί phemi "konuşuyorum" kelimelerinden türetilen ἀφασία aphasia kelimesinden gelmektedir. ⓘ

Daha fazla araştırma

Şu anda fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) kullanılarak normal beyinlerde ve afazik beyinlerde dilin nasıl işlendiğindeki farka tanık olmak için araştırmalar yapılmaktadır. Bu, araştırmacıların Travmatik Beyin Hasarından (TBH) kurtulmak için beynin tam olarak nelerden geçmesi gerektiğini ve böyle bir yaralanmadan sonra beynin farklı bölgelerinin nasıl tepki verdiğini anlamalarına yardımcı olacaktır. ⓘ

Test edilen bir diğer ilgi çekici yaklaşım ise ilaç tedavisidir. Uygun dil işlevinin iyileşmesini kolaylaştırmak için dil ve konuşma terapisine ek olarak belirli ilaçların kullanılıp kullanılamayacağını ortaya çıkaracak araştırmalar devam etmektedir. Afazi için en iyi tedavinin, birine diğerinden daha fazla güvenmek yerine, ilaç tedavisini terapi ile birleştirmeyi içermesi mümkündür. ⓘ

Dil ve konuşma terapisi ile potansiyel bir terapötik kombinasyon olarak araştırılan bir diğer yöntem de beyin stimülasyonudur. Belirli bir yöntem olan Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (TMS), hangi bölgeyi uyarırsa uyarsın beyin aktivitesini değiştirir, bu da son zamanlarda bilim insanlarının TMS'nin neden olduğu beyin işlevindeki bu değişimin insanların dilleri yeniden öğrenmesine yardımcı olup olamayacağını merak etmelerine yol açtı. ⓘ

Afazi üzerine yapılan araştırmalar henüz yeni başladı. Araştırmacılar, Afazi'nin gelecekte nasıl daha etkili bir şekilde tedavi edilebileceği konusunda birçok fikre sahip görünüyor. ⓘ