Doktrin

Doktrin (Latince: doctrina, "öğretim, talimat" anlamına gelir), belirli bir bilgi dalında veya bir inanç sisteminde öğretilerin özü olarak inançların kodlanması veya bir öğretiler veya talimatlar bütünü, öğretilen ilkeler veya pozisyonlardır. Etimolojik olarak Yunanca karşılığı "ilmihal "dir. ⓘ

Genellikle doktrin kelimesi özellikle bir kilise tarafından ilan edilen dini ilkeler bütününü ifade eder. Doktrin, örf ve adet hukuku geleneklerinde, geçmiş kararların tarihçesiyle oluşturulan bir hukuk ilkesini de ifade edebilir. ⓘ

Dini bağlamda sıkça kullanılan öğreti kavramına önceki bilgilerden yararlanarak geliştirilmiş olan ortak hukuk ilkelerinde de rastlanmaktadır. Meşru müdafaa, adil kullanım ve ilk elden satış öğretisi bu ilkelere örnek gösterilebilir. Kimi kurumlarca "öğretilen şey" olarak tanımlanan doktrin, iş süreçlerine ilişkin bilgi paylaşımına vurgu yapmaktadır. ⓘ

Dini kullanım

Dini doktrinlere örnek olarak şunlar verilebilir:

Hristiyan teolojisi:
- Teslis, bakireden doğum ve kefaret gibi doktrinler
- Kurtuluş Ordusu Doktrin El Kitabı
- Roma Katolik teolojisinde transubstantiation ve Marian öğretileri. Roma Curia'sının doktrin sorunlarıyla ilgilenen bölümüne İnanç Doktrini Cemaati adı verilir.
- Kendine özgü Kalvinist "çifte" kader doktrini
- Büyük Britanya Metodist Kilisesi, "Metodist Kilisesi vaizlerinin bağlı olduğu doktrinleri" doktrin standartları olarak ifade eder
- Diğer Hristiyan Öğretileri
Hinduizm'de Yuga
Jainizm'de Postülasyon veya Syādvāda
Budizm'de Dört Yüce Gerçek ⓘ

Felsefi kullanım

Epikuros'un ilk dördü Tetrapharmakos'u oluşturan 40 Temel Öğretisi ⓘ

Dindarlık ölçütü

Sosyolog Mervin Verbit'e göre doktrin, dindarlığın temel bileşenlerinden biri olarak anlaşılabilir. Verbit doktrini dört kategoriye ayırır: içerik, sıklık (kişinin zihnini meşgul etme derecesi), yoğunluk ve merkezilik. Bunların her biri bir dinden diğerine, o dini gelenek içinde değişebilir. ⓘ

Bu anlamda doktrin, Charles Glock'un dindarlığın "inanç" boyutuna benzemektedir. ⓘ

Askeri Doktrin

Askeri doktrin, savaşta karmaşık bir operasyon için oluşturulan bir prosedür gibi varsayılabilir. Tipik örnek, bir tür saldırıya varsayılan bir yaklaşım olarak standart bir manevra, asker ve silah setinin kullanıldığı taktik doktrinidir. ⓘ

Neredeyse her askeri örgütün bazen yazılı, bazen yazılı olmayan kendi öğretisi vardır. Bazı askeri doktrinler eğitim programları aracılığıyla aktarılmaktadır. Son zamanlarda, hem sivil hem de askerî operasyonları içeren, daha kapsamlı (sadece askeri olmayan) modern barışı koruma operasyonlarında doktrinler ortaya çıkabiliyor. Örneğin; 2008 Birleşmiş Milletler barışı koruma operasyonlarında ortaya çıkan ,hem sivil hem de askerî operasyonları birlikte barındıran Capstone Doktrini. ⓘ

Askeri doktrin, zor ve hızlı kurallar yerine eylem için bir rehberdir. Doktrin, ordu genelinde ortak bir referans çerçevesi sağlar. Askeri görevleri yerine getirmenin ortak yollarını oluşturarak operasyonları standartlaştırmaya yardımcı olur. ⓘ

Askeri doktrinlere örneklerden bazıları; ⓘ

Guerre de course
Hit-and-run tactics
Mahanian of late 19th up to mid-20th century
Manhunting doctrine, or assured individual destruction
Reagan Doctrine of the Cold War
Shock and Awe
Soviet deep battle of World War II
Trench warfare of World War I
Mavi Vatan ⓘ

Askeri doktrin örnekleri şunlardır:

Rota savaşı
Vur-kaç taktikleri
19. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın ortalarına kadar Mahanian
İnsan avı doktrini veya güvence altına alınmış bireysel imha
Soğuk Savaş'ın Reagan Doktrini
Şok ve dehşet
Dünya Savaşı'nın Sovyet derin savaşı
Birinci Dünya Savaşı'nda siper savaşları ⓘ

Siyasi kullanım

Tanımı gereği politik doktrin, toplumda yönetme veya idare etme yetkisinin kazanılması ve uygulanması ile ilgili olarak savunulan, öğretilen veya yürürlüğe konulan politika, konum veya ilke anlamına gelmektedir. Siyasi doktrin terimi bazen siyasi ideoloji terimi ile karıştırılmaktadır. Ancak doktrin, ideolojinin etkin yönünden yoksundur ve bu nedenle temelde teorik bir söylemdir, "belirli bir konunun ne olması gerektiğine dair tutarlı bir iddiayı ifade eder" (Bernard Crick). Politik doktrin, kendi başına bir siyasi kimliğin oluşmasından önce gelebilecek rasyonel olarak hazırlanmış bir değerler setine dayanır. Meta-teorik düzeyde felsefi yönelimlerle ilgilenmektedir. ⓘ

Yasal kullanım

Bir hukuk doktrini, hukuki bir kavram veya ilke ile ilişkili, birbiriyle ilişkili kurallar bütünüdür (genellikle örf ve adet hukukuna ait olup uzun bir zaman dilimi içerisinde oluşturulmuştur). Örneğin, amacın engellenmesi doktrini artık birbiriyle ilişkili olarak uygulanabilen ve bir engellenme "balonu" içinde yer alabilen birçok test ve kurala sahiptir. Bir mahkeme oturumunda bir davalı gerekçe doktrinine atıfta bulunabilir. ⓘ

Bir hukuk dalının çeşitli doktrinler içerdiği ve bunların da çeşitli kurallar veya testler içerdiği görülebilir. Önemli bir olayın meydana gelmemesi testi, sözleşme hukukunun bir parçası olan hayal kırıklığı doktrininin bir parçasıdır. Doktrinler bir hukuk dalı haline gelebilir; eski hale iade artık sözleşme ve haksız fiilden ayrı bir hukuk dalı olarak kabul edilmektedir. ⓘ