Fibrozis

Fibrozis ⓘ
Fibrozis ⓘ
	Fibrozis (sarı - görüntünün solunda) ve amiloid birikimini (kahverengi - görüntünün sağında) gösteren bir kalp mikrografı. Movat boyası.
Uzmanlık	Patoloji, romatoloji
Komplikasyonlar	Siroz
Risk faktörleri	Tekrarlayan yaralanmalar, kronik enflamasyon.

Fibrotik skarlaşma olarak da bilinen fibrozis, bağ dokusunun normal parankimal dokunun yerini alarak kontrolsüz bir şekilde ilerlediği, önemli ölçüde doku yeniden şekillenmesine ve kalıcı skar dokusu oluşumuna yol açan patolojik bir yara iyileşmesidir. ⓘ

Tekrarlanan yaralanmalar, kronik enflamasyon ve onarım, fibroblastlar tarafından kolajen gibi hücre dışı matris bileşenlerinin kazara aşırı birikiminin kalıcı bir fibrotik skar oluşumuna yol açtığı fibrozise yatkındır. ⓘ

Yaralanmaya yanıt olarak buna skarlaşma denir ve fibrozis tek bir hücre hattından kaynaklanıyorsa buna fibroma denir. Fizyolojik olarak fibrozis, bağ dokusunu biriktirerek altta yatan organ veya dokunun normal mimarisine ve işlevine müdahale edebilir veya tamamen engelleyebilir. Fibrozis, aşırı fibröz doku birikiminin patolojik durumunun yanı sıra iyileşmede bağ dokusu birikimi sürecini tanımlamak için de kullanılabilir. Hücre dışı matris (ECM) proteinlerinin patolojik birikimi ile tanımlanan fibroz, etkilenen dokuda yara izi ve kalınlaşma ile sonuçlanır - özünde normal organ işlevini engelleyen abartılı bir yara iyileşme tepkisidir. ⓘ

Fibrozis (fibrosis), bir dokudaki ya da organdaki yoğun bağ dokusu artışına bağlı olarak ortaya çıkan katılaşmadır. Artan bağ dokusu kollagen liflerden zengin olduğu için “fiber ya da fibre” kökünden türetilmiş, “-osis” takısıyla da patolojik bir artışı betimleyen “fibrosis” tanımı ortaya çıkmıştır. ⓘ

Fizyoloji

Fibrozis, her ikisinde de uyarılmış fibroblastların kolajen ve glikozaminoglikanlar dahil olmak üzere bağ dokusu bırakmasını içermesi bakımından skarlaşma sürecine benzer. Süreç, makrofajlar gibi immün hücrelerin fibroblastları uyaran çözünebilir faktörler salmasıyla başlar. En iyi karakterize edilen pro-fibrotik aracı, makrofajların yanı sıra interstisyum adı verilen yüzeyler arasındaki hasarlı dokular tarafından salınan TGF beta'dır. Fibrozisin diğer çözünebilir aracıları arasında CTGF, trombosit kaynaklı büyüme faktörü (PDGF) ve interlökin 10 (IL-10) bulunur. Bunlar, AKT/mTOR ve SMAD yolları gibi sinyal iletim yollarını başlatır ve sonuçta hücre dışı matrisi çevreleyen bağ dokusuna bırakan fibroblastların çoğalmasına ve aktivasyonuna yol açar. Bu doku onarımı süreci, normal doku mimarisinin korunmasını sağlayan hücre dışı matris (ECM) sentezi ve yıkımının sıkı bir şekilde düzenlenmesi ile karmaşık bir süreçtir. Bununla birlikte, gerekli olmasına rağmen tüm bu süreç, doku yaralanması şiddetli veya tekrarlıysa ya da yara iyileşme yanıtının kendisi düzensiz hale gelirse ilerleyen geri dönüşü olmayan fibrotik bir yanıta yol açabilir. ⓘ

Kalpte "kronik koroner arter hastalığı"nda azalan kalp kası (kırmızı) hücrelerinin yerini kollajen lifler (sarı) doldurmuştur. ⓘ

Fibrozis olgusunda aşırı fibroblast çoğalması ve yoğun ekstrasellüler matriks (kollajen) üretimi vardır. Fibrozis süreci 4 aşamada gerçekleşir; ⓘ

Angiogenezis (granülasyon dokusunda yeni damarların oluşması),
Fibroblastik hücrelerin göçü ve çoğalması,
Ekstrasellüler matriks (kollagen) üretimi,
Kollagen liflerden oluşan dokunun (fibröz doku): Damar ve hücre az, kollagen lif yoğundur. ⓘ

Fibröz dokunun çıplak gözle incelenmesinde beyaz renkli, katı ve dirençli bir yapı saptanır. Fibrozis olgusuna “skleroz; sklerozis”, yoğun fibrozis alanları içeren dokuya “sklerotik” nitelemesi de yapılmaktadır. Fibrozis “pratikte” iyileşemez (irreversibl) bir süreç olarak kabul edilir. Çoğu sitokinler ve büyüme faktörleri fibrozis olgusunu tetikler. Aktive olan fibroblastik hücreler göç edebilir (kemotaksis), çoğalır ve kollagen lif üreterek fibrozis sürecini başlatır. ⓘ

Anatomik konum

Fibrozis vücuttaki birçok dokuda, tipik olarak iltihaplanma veya hasarın bir sonucu olarak ortaya çıkabilir ve örnekler arasında şunlar yer alır:

Karaciğer sirozunu gösteren mikrograf. Bu örnekteki doku, fibrozisin mavi renkte olduğu bir trikrom boyası ile boyanmıştır. Kırmızı alanlar nodüler karaciğer dokusudur ⓘ

Akciğerler

Fibrotoraks
Pulmoner fibrozis
- Kistik fibrozis
- İdiyopatik pulmoner fibrozis (idiyopatik, nedeni bilinmeyen anlamına gelir)
Radyasyona bağlı akciğer hasarı (kanser tedavisini takiben) ⓘ

Karaciğer

Köprüleşme fibrozu Kronik karaciğer hastalıklarının ilerleyici formunda görülen karaciğer fibrozunun ileri bir aşamasıdır. "Köprüleşme" terimi, "portal alanı merkezi vene bağlayan "köprü" (olgun ve kalın fibröz doku bandı tarafından) oluşumu" anlamına gelir ve psödolobül oluşumuna yol açar. Hepatotoksine (örn. tiyoasetamid, karbon tetraklorür, dietilnitrozamin) uzun süreli maruziyet deneysel hayvan modellerinde köprü fibrozis ile sonuçlanır.
Hepatik stellat hücrelerin senesensi karaciğer fibrozunun ilerlemesini önleyebilir, ancak bu bir tedavi olarak uygulanmamıştır ve hepatik disfonksiyon riski taşıyacaktır. ⓘ

Altı haftalık tiyoasetamid kürünü takiben bir Wistar sıçanında köprü fibrozisi. Sirius Kırmızı boyası ⓘ

Siroz ⓘ

Böbrek

Böbrekte hücresel yaşlanmanın CYR61 indüksiyonu, fibrozu sınırlandırmak için potansiyel bir tedavidir. ⓘ

Beyin

Glial yara izi ⓘ

Kalp

Miyokardiyal fibrozisin başlıca iki şekli vardır:

Konjestif kalp yetmezliği, hipertansiyon ve normal yaşlanmada tanımlanan interstisyel fibrozis.
Daha eski bir miyokard enfarktüsünü gösteren replasman fibrozisi. ⓘ

Dilate kardiyomiyopatide interstisyel fibrozise karşı sağlıklı miyokardiyum. Alcian mavisi boyası.
Miyokard enfarktüsünde sınırsız ve yoğun olan replasman fibrozisi. ⓘ

Diğer

Arteriyel sertlik
Artrofibrozis (diz, omuz, diğer eklemler)
Kronik böbrek hastalığı
Crohn hastalığı (bağırsak)
Dupuytren kontraktürü (eller, parmaklar)
Keloid (cilt)
Mediastinal fibrozis (mediastenin yumuşak dokusu)
Miyelofibrozis (kemik iliği)
Peyronie hastalığı (penis)
Nefrojenik sistemik fibrozis (cilt)
Progresif masif fibrozis (akciğerler); kömür işçilerinin pnömokonyozunun bir komplikasyonu
Retroperitoneal fibrozis (retroperitoneumun yumuşak dokusu)
Skleroderma/sistemik skleroz (deri, akciğerler)
Yapışkan kapsülitin bazı formları (omuz) ⓘ

Fibrozis nedenleri

Akciğer fibrozisinde, hava boşlukları (alveoller) silinmiş, yerini yoğun kollagen lifler doldurmuştur. ⓘ

Fibrozis günlük yaşamda çok sık karşılaşılan bir olgudur. Görece sık görülen örnekler şunlardır:

Kronik yangıların iyileşmesi: Kronik hepatitte karaciğerde bağ dokusunun artmasına bağlı küçülme ve katılaşma (siroz)
Granülasyon dokusunun nedbeleşmesi: Özellikle geniş deri yanıklarının iyileşmesi sonrasında oluşan, deriyi büzen bağ dokusu artışı
Dolaşım yetersizliği: Kronik koroner arter hastalığında kaybolan kalp kası hücrelerinin yerini bağ dokusunun alması
Kronik akciğer hastalıkları: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH); Kronik restriktif akciğer hastalığı; İdiopatik (nedeni bilinmeyen) Akciğer fibrozisi; Virüs pnömonileri; Kistik fibrozis
Kollajen hastalıkları: Sistemik skleroz (skleroderma); Keloid
Tümörler: Meme kanserinin bir türü (skiröz karsinom); Fibroma
Radyasyon: Radyoterapi uygulanan bölgelerde fibrozis gelişir (özellikle gamma-ışınları)
İlaçlar: Kemoterapide kullanılan bleomisin deney hayvanlarında akciğer fibrozisi yapar ⓘ