Hoybun

Hoybun Xoybûn, خۆیبوون ⓘ
Genel başkan	Celadet Ali Bedirhan
Kuruluş tarihi	5 Ekim 1927, Lübnan
Kapanış tarihi	1946
İdeoloji	Kürt milliyetçiliği
Parti bayrağı

Hoybun (Kürtçe: Xoybûn خۆیبوون) 5 Ekim 1927'de Lübnan'da kurulan Kürt milliyetçi siyasi parti. ⓘ

Hoybun, 5 Ekim 1927'de Lübnan'ın Bihamdun kentinde Kürdistan Teali Cemiyeti, Kürt Millet Fırkası, Comite de Independence Kurde başta olmak üzere Kürt milliyetçi örgütler, Irak, İran ve Suriye'ye sığınmış Kürt aydınları ve Taşnak kökenli Ermeniler tarafından gizlice düzenlenen, 45 gün süren bir kongrede meydana gelmiştir. ⓘ

Hoybun üyeleri Bağımsız Kürdistan'ın yaratılması adına, bütün Kürtlerin birleştirilmesi için mücadele yürütülmesine ant içmişlerdir. Kürt silahlı birliğini kurup tek bir komutanlığın emrinde hareket edeceği kararlaştırılmıştır. ⓘ

Hoybun'un silahlı ve siyasi kanat olmak üzere iki ayrı kanadı vardı. Silahlı kanadın başında Osmanlı subayı İhsan Nuri Paşa bulunuyordu. Siyasi kanat Şam'da yerleşik ve birkaç batı ülkesinde çoğunlukla Bedirxan ailesi üyeleri tarafından temsil ediliyordu. ⓘ

Suriye, Lübnan, Avrupa ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletlerinde kolları oluşturulmuş ve Hoybun merkez komitesi "Kürdistan Millî Hükûmeti" ilan etmiştir. ⓘ

1927'de Lübnan'da Xoybun Kongresi ⓘ

Kuruluş

Xoybûn, 5 Ekim 1927'de Büyük Lübnan'ın Bhamdoun kentinde, Kürt ileri gelenlerinin katıldığı bir kongre sırasında Kürdistan Teali Cemiyeti, Azadî, Kürt Teşkilat-ı İçtimaiye Cemiyeti ve Kürt Millet Fırkası üyeleri tarafından kuruldu. Kongrenin önde gelen üyeleri arasında Kamuran Bedir Han, Celadet Bedir Han, Memduh Selim, Mehdi Said (Şeyh Said'in kardeşi) ve Haco Ağa gibi isimler vardı. Aynı ay içinde Xoybûn Ermeni Devrim Federasyonu (ARF/Daşnaktsutyun) ile bir antlaşma imzaladı. Antlaşma 29 Ekim'de Beyrut'ta EDF adına Vahan Papazyan ve Xoybun adına Celadet Bedir Han, Mehmet Şükrü Sekban, Ali Rıza (Şeyh Said'in oğlu) ve diğerleri tarafından müzakere edildi. Xoybun'un iki ayrı bölümü vardı. Biri silahlı, diğeri siyasi. Silahlı kanat bir Osmanlı askeri olan İhsan Nuri tarafından yönetiliyordu. Siyasi kanadın merkezi ise Şam'daydı ve birçok Batı ülkesinde ve çoğunlukla Bedirxan ailesinin üyeleri tarafından temsil ediliyordu. Xoybûn kendisini, Şeyh Said isyanının başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olan eski kararlardan ders almak isteyen, bağımsızlığı hedefleyen ilerici ama pragmatik bir örgüt olarak tanıttı. ⓘ

Başkanlığına seçilen Celadet Alî Bedirxan'ın yanı sıra Süleymniyeli Kerim Rüstem Bey, Memduh Selim, Mehmet Şükrü Sekban, Haco Ağa, Ramanlı Emin, Ali Rıza, Bozan Bey Şahin ve Mustafa Bey Şahin Xoybûn'un ilk merkez komitesinin üyeleri olarak seçildiler. Xoybûn, Kürtler için bağımsızlık yerine özerklikten yana olan Seyyit Abdül Kadir liderliğindeki SAK'a karşı bir denge unsuru olarak görülebilir. Türkiye, Kürtlerin bağımsızlığı için yürütülen faaliyetlere şiddetle karşı çıktı ve 1928 yılında Xoybun'un Halep'teki faaliyetleri durduruldu. ⓘ

Ağrı isyanı

Celadet Alî Bedirxan, Kamuran Alî Bedirxan, Ekrem Cemilpaşa, Memdûh Selîm ve diğerlerinin önderliğinde Xoybûn, Osmanlı ve Türk ordularında eski bir subay olan İhsan Nuri'yi generalliğe (paşa) yükseltmeye karar verdi ve 20 yoldaşıyla birlikte Erzurum'a gönderdi. Agirî adında bir gazete çıkardılar. Ağrı Cumhuriyeti 8 Ekim 1927'de bağımsızlığını ilan etti. ⓘ

Xoybûn'un merkez komitesi, Celali aşireti reislerinden İbrahim Heski'yi Agirî Vilayeti valiliğine, İhsan Nuri Paşa'yı da Kürt Silahlı Kuvvetleri genel komutanlığına atadı. Xoybûn aynı zamanda Büyük Güçler ve Milletler Cemiyeti'ne de başvuruda bulundu, ancak Türkiye'nin baskısı altında Britanya İmparatorluğu ve Fransa Xoybûn'a katılanların faaliyetlerini kısıtladı. Türkiye, Kürt ve Ermeni isyancıları birkaç kez Mustafa Kemal'e suikast düzenlemek amacıyla Türkiye'yi işgal etmekle suçlamıştır. Ağrı isyanı daha sonra 1931 yılında Türk kuvvetleri tarafından bastırıldı. ⓘ

1927'de Lübnan'daki Hoybun Kongresi ⓘ

Hoybun tarafından ilan edilen Ağrı Cumhuriyeti'nin etki alanı ⓘ