Hubara

Houbara bustard ⓘ
Koruma statüsü
Hassas (IUCN 3.1)
CITES Ek I (CITES)
Bilimsel sınıflandırma
Krallık:	Hayvanlar Alemi
Filum:	Kordalılar
Sınıf:	Kuşlar
Takım:	Otidiformes
Aile:	Otididae
Cins:	Chlamydotis
Türler:	C. undulata
Binom adı
Chlamydotis undulata (Jacquin, 1784)
Ch. undulata'nın yayılım alanı Yerleşik

Afrika houbarası olarak da bilinen houbara bustard (Chlamydotis undulata), kurak habitatlarda yaşadığı Kuzey Afrika'ya özgü nispeten küçük bir bustarddır. Küresel popülasyon 2014 yılından bu yana IUCN Kırmızı Listesinde Hassas olarak listelenmektedir. Avrupa popülasyonu Kanarya Adaları ile sınırlıdır ve 2015 yılında Tehdide Yakın olarak değerlendirilmiştir. ⓘ

Kanatlarında siyah işaretler, grimsi bir boyun ve boynun yan tarafında siyah bir kabarıklık bulunan donuk kahverengidir. Erkekler dişilerden daha büyük ve daha ağırdır. ⓘ

Hubara, (Chlamydotis undulata), Toygiller (Otidae) familyasına ait bir kuş türüdür. Önceden Asyalı bir alt tür olarak kabul edilen bu kuş şimdi, ayrı bir tür olarak ayrılmıştır. Chlamydotis Macqueenii. Bunlar, Chlamydotis cinsinin tek üyeleridir. İki türün ayıran ada ise Sina Yarımadasıdır. ⓘ

Tanımlama

Houbara bustard küçük ila orta büyüklükte bir bustarddır. Boyu 55-65 cm (22-26 inç) ve kanatları 135-170 cm (53-67 inç) arasındadır. Üstü kahverengi, altı beyazdır ve boynunun yanlarında siyah bir şerit bulunur. Uçarken, uzun kanatlarının uçuş tüylerinde geniş siyah ve kahverengi alanlar görülür. Cinsiyetler benzerdir, ancak 66 cm (26 inç) boyundaki dişi, 73 cm (29 inç) boyundaki erkeğe göre daha küçük ve daha gridir. Vücut ağırlığı erkeklerde 1,15-2,4 kg (2,5-5,3 lb), dişilerde ise 1-1,7 kg'dır (2,2-3,7 lb). ⓘ

Taksonomi

Psophia undulata, 1784 yılında Trablus'tan Viyana Tiergarten Schönbrunn'a getirilen bir houbara'yı tanımlayan Joseph Franz von Jacquin tarafından önerilen bilimsel isimdi. Otis macqueenii ise 1832 yılında John Edward Gray tarafından Thomas Hardwicke tarafından Hindistan'dan getirilen bir toy kuşu için önerilmiştir. Afrika houbarası 1839 yılında René Lesson tarafından Chlamydotis cinsine dahil edilmiştir. Houbara fuertaventurae, 1894 yılında Walter Rothschild ve Ernst Hartert tarafından Fuerteventura adasından bir houbara için önerilmiştir. ⓘ

MacQueen'in bustard'ı uzun süre Afrika houbara'sının bir alt türü olarak kabul edildi. Tüyleri, sesleri ve kur yapma davranışlarındaki farklılıklar nedeniyle 2003 yılında ayrı bir tür olarak önerilmiştir. İngiliz Ornitologlar Birliği'nin Taksonomik Kayıtlar Komitesi'nin bu ayrımı kabul etme kararı, erkeklerin kur gösterilerindeki farklılıkların işlevsel olarak önemsiz olabileceği ve melezleşmeyi engellemeyeceği, oysa popülasyon öncesi gösterilerdeki bir farklılığın ikisinin ayrı türler olduğunu göstereceği gerekçesiyle sorgulanmıştır. Komite bu şüpheciliğe, hem kur hem de popülasyon öncesi gösterilerde farklılıklar olduğunu açıklayarak yanıt vermiştir. ⓘ

Filogeni

Kanarya houbara in Lanzarote, Kanarya Adaları ⓘ

Chlamydotis türüne ait 73 örneğin mitokondriyal DNA dizilerinin analiz sonuçları, houbara bustard ve MacQueen bustard'ın genetik olarak yaklaşık 430.000 yıl önce ortak bir atadan ayrıldığını göstermektedir. Afrika ve Kanarya houbarası arasındaki farklılaşmanın yaklaşık 20.000 ila 25.000 yıl önce olduğu tahmin edilmektedir. ⓘ

Dağılımı ve yaşam alanı

Houbara bozkuşu Nil'in batısındaki Kuzey Afrika'da, özellikle Moritanya, Fas, Cezayir, Tunus, Libya ve Mısır'daki Sahra çöl bölgesinin batı kısmında bulunur. Sudan'dan da bazı eski kayıtlar mevcuttur. Kanarya Adaları'nda küçük bir popülasyon bulunur. Daha önce bu türe dahil edilen Asya houbarası ya da MacQueen toygarı Sina Yarımadası'nın doğusunda görülür. Kuzey Afrika türü, MacQueen'in bustardlarının göçmen kuzey popülasyonlarının aksine yerleşiktir. ⓘ

Kanarya Adaları'ndaki fuertaventurae alt türü oldukça sınırlıdır ve nesli tehlike altındadır. 1997 yılında yapılan bir araştırmada yaklaşık 500 kuşluk bir popülasyon tespit edilmiştir. ⓘ

Davranış ve ekoloji

Üreme

Wiesbaden Müzesi koleksiyonunda bulunan Houbara bustard yumurtası ⓘ

Diğer bustardlar gibi bu tür de baş ve boyundaki beyaz tüyleri kaldırarak ve başı geri çekerek gösterişli bir gösteri yapar. İki ila dört yumurta yere bırakılır. Sesini neredeyse hiç kullanmaz. ⓘ

Davranış

Nerede ise hiç ses çıkarmazlar. Tek seferde 2-3 tane yumurta yumurtlarlar. Hubaralar hepçildir. Tohumlar, böcekler ve diğer küçük canlılar ile beslenirler. ⓘ

Tehditler

Kuzey Afrika'da houbara bustard şahinciler ve silahlı avcılar tarafından avlanmaktadır. Nüfusları 2004'ten önceki yirmi yılda azalmış, ancak o zamandan beri artmaktadır. ⓘ

Koruma

Uluslararası Houbara Koruma Fonu, Houbara bülbülünün korunmasında küresel lider konumundadır. Etkili ve uygun koruma programları ve yönetim planları aracılığıyla türün vahşi doğada sürdürülebilir bir geleceğe sahip olmasını sağlamak amacıyla son kırk yıl içinde küresel bir koruma stratejisi geliştirilmiş ve uygulanmıştır. ⓘ

1995 yılından bu yana benimsenen koruma stratejisi, sağlam ekoloji, vahşi doğada koruma önlemleri, koruma amaçlı yetiştirme ve etkili güçlendirme programlarını birleştiren entegre bir yaklaşımdan oluşmaktadır. ⓘ

IHFC, uluslararası varlıkları yöneterek ve houbara menzili boyunca türün korunmasını sağlamak için sürdürülebilir uygulamaları teşvik eden ortaklıklar kurarak orijinal programı ilerletmek için 2006 yılında kurulmuştur. ⓘ

Houbara koruma programı Abu Dabi hükümeti tarafından desteklenmektedir. Çok yönlü bir Houbara koruma stratejisi kapsamında BAE (Ulusal Kuş Araştırma Merkezi ve Şeyh Khalifa Houbara Yetiştirme Merkezi), Fas (Emirlikler Yaban Hayatı Çoğaltma Merkezi) ve Kazakistan'da (Şeyh Khalifa Houbara Yetiştirme Merkezi) Houbara'yı tutsak olarak yetiştirmek ve türün doğal yaşam alanlarındaki yabani popülasyonlarını artırmak için yetiştirme merkezleri kurulmuştur. Uluslararası Houbara Koruma Fonu 2019 yılında 484.351 Houbara yetiştirmiş ve 343.428'den fazla Houbara'yı doğaya salmıştır. ⓘ

Uluslararası Yaban Hayatı Koruma ve Geliştirme Vakfı (IFCDW), Prens Sultan Bin Abdul-Aziz Al Saud'un fonlarıyla kurulan ve merkezi Fas'ın Agadir kenti yakınlarında bulunan büyük bir koruma ve yetiştirme projesidir. Merkez, yabani popülasyonları desteklemek için tutsak olarak yetiştirilen popülasyonları serbest bırakmaktadır. ⓘ

Yayılış

Kanarya Adaları, Kuzey Afrika ve Pakistan'da yaşarlar. Ayrıca genelde çöl ya da diğer verimsiz ve kumlu alanlarda da görülürler. Hubaraların eti çok değerlidir. Arabistan ve Pakistan'da yaygın olarak avlanması nedeniyle, tehlike listesine koyulmuştur. Anadolu'da nesli tükendiği düşünülmüş, son görülen bireyi ise vurularak öldürülmüştür. Bu olay başka bireyleri olabileceğini düşündürmüştür. ⓘ

Koruma faaliyetleri

Hubara kuşunun Arap yarımadasında ve dünyada nesli tükenmesini önlemek için fabrikada yetiştirme yoluyla çoğaltma gibi faaliyeler gerçekleştirilmektedir. Birleşmiş Arap Emirlikleri şeyhleri için Kazakistan milli parklarında hubara avları organize edilmektedir. Kazakistan Hükümeti Kararı 11.10.2016 y. ile hubara avlama özel haklarına sahiptir. Arap şeyhler doğada her avlanan hubara için 551 460 kazak tengesi devlet vergisi ödenmektedir. Ayrıca, BAE şeyhleri sermaye desteği ile Güney kazakistan bölgesinde hubara fabrikası kurulmuştur. Bu fabrikada 2020 yılında 4160 adet hubara doğaya serbest bırakılmıştır. ⓘ