Razgrad
| Razgrad Разград | |
|---|---|
|
Şehir | |
 | |
 Bayrak  Arma | |
  Razgrad | |
| Ülke |
 Bulgaristan |
| İl | Razgrad |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Dencho Boyadzhiev (BSP) |
| Yüzölçümü | |
| • Şehir | 92,845 km² (35.847 mil²) |
| Rakım | 270 m (880 ft) |
| Nüfus (2015) | |
| • Şehir | 35,049 |
| • Kent | 50,457 |
| Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+03.00 (DAYS) |
| Alan kodu | 084 |
|
Resmî site razgrad.bg | |
Hazargrad, Hezargrad veya Hazregrad (Bulgarca: Разград Razgrad), kuzeydoğu Bulgaristan'da, Deliorman olarak bilinen Türk bölgesinde bir şehirdir. Razgrad ilinin idari merkezidir. Tuna Nehri'nin 80 kilometre güneyinde yer alır. ⓘ
Resmî olarak %50 ile, Kırcaali'den sonra en yüksek Türk nüfus oranına sahip Bulgaristan şehridir. ⓘ
Şehrin en ünlü yapıları, 19. yüzyılda yapılan Varoşa mahallesi, etnografya müzesi, 1864'te yapılan Tanzimat Dönemi'nin karakteristiği saat kulesi, 1860'ta yapılan Mucizeci Aziz Nikolas Kilisesi ve İbrahim Paşa Camii'dir. Cami, 1530'da yapılmış olup, İstanbul hariç, Avrupa'nın en büyük camiidir. Cami, sosyalist dönemin başlangıcı olan 1944'ten beri yıkılmaya terk edilmiştir. ⓘ
Razgrad (Bulgarca: Разград [ˈrazɡrat]), Kuzeydoğu Bulgaristan'da Beli Lom nehri vadisinde yer alan ve Ludogorie (Deliorman) tarihi ve coğrafi bölgesine giren bir şehirdir. Razgrad ilinin idari merkezidir. ⓘ
Etimoloji
"grad" son eki Bulgarcada şehir anlamına gelirken, ilk kısım olan "raz "ın kökeni ve anlamı belirsizdir. İkinci Bulgar İmparatorluğu döneminde, bugünkü şehrin çevresinde Hrasgrad, Hrazgrad ve Hrizgrad' adlarıyla anılan bir yerleşim yeri vardı. Bu isimler Bulgar ve Slav tanrısı Hors'un adından gelmektedir. ⓘ
Tarih
Razgrad, Beli Lom nehri kıyısındaki Antik Roma kenti Abritus'un kalıntıları üzerine kurulmuştur. Abritus, MÖ 4.-5. yüzyıla ait adı bilinmeyen bir Trak yerleşiminin üzerine kurulmuştur. Trakya kralı Seuthes III'e (MÖ 330-300) ait birkaç bronz sikke ve çanak çömleğin yanı sıra diğer hükümdarlara ait eserler ve Herkül'e ait bir kurban sunağı bulunmuştur. ⓘ
Razgrad'ın simge yapıları arasında 19. yüzyıldan kalma Varosha mimari kompleksi, etnografya müzesi ve diğer birkaç müze, merkezde 1864 yılında inşa edilen kendine özgü Razgrad saat kulesi, 1860 yılından kalma Mucize İşçi Aziz Nikola Kilisesi, Momina cheshma heykeli, Kurtarıcılar Mozolesi (1879-1880) ve 1530 yılından kalma İbrahim Paşa Camii bulunmaktadır. Caminin Balkanlar'daki en büyük camilerden biri olduğu söylenmektedir. ⓘ
251 yılında kasaba, Gotların imparator Trajan Decius ve Herennius Etruscus komutasındaki bir Roma ordusunu yendiği Abrittus Savaşı'nın yapıldığı yerdi. Bu savaş, bir Roma imparatorunun barbarlarla yapılan bir savaşta öldürüldüğü ilk olay olması bakımından dikkate değerdir. ⓘ
Antarktika'daki Güney Shetland Adaları'nda bulunan Greenwich Adası'ndaki Razgrad Zirvesi adını Razgrad'dan almıştır. ⓘ
Trakların, Roma ve Bizans medeniyetlerinin, Bulgar Devletleri'nin ve Osmanlı hakimiyetinin izlerini taşıyan Razgrad, Deliorman'ın başkenti kabul edilir. Farklı tarih dönemlerine ait yaklaşık 1.200 taşınmaz kültür anıtıyla Razgrad, tarihi açıdan oldukça zengindir. ⓘ
Razgrad'ın kuruluş yılı tarihçiler tarafından kesin olarak saptanamasa da eski çağlardan beri yerleşim yeri olarak kullanıldığı kesindir. Burada M.Ö. 12.000yıllarından kalıntılar bulunmakta. Bunların arasında Mumcular (Sveştari)'daki Trak mezarlığı, Kalaycıköy (Radingrad)'deki Nekropol, eski Roma Trak köyü üzerine inşa edilen Abritus kasabası, İbrahim Paşa Camii, Roma dönemine ait ve 835 altın paradan oluşan Bulgaristan'da bulunmuş en büyük hazine yer alıyor. Osmanlı devrinde adı Hezargrad olmuştur. ⓘ
Nüfus
Ocak 2012'de Razgrad'da şehir sınırları içinde 33.416 kişi yaşarken, Razgrad Belediyesi'ne bağlı köylerle birlikte 50.457 kişi yaşamaktaydı. Şehirde (belediyede değil) yaşayanların sayısı 1988-1991 döneminde 55.000'i aşarak en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Aşağıdaki tablo 1887'den sonra nüfusun değişimini göstermektedir. ⓘ
| Razgrad ⓘ | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yıl | 1887 | 1910 | 1934 | 1946 | 1956 | 1965 | 1975 | 1985 | 1992 | 2001 | 2005 | 2009 | 2011 | 2021 | |
| Nüfus | 11,752 | 13,957 | 15,421 | 15,010 | 18,389 | 26,398 | 42,609 | 49,582 | 40,906 | 38,948 | 35,932 | 34,592 | 33,880 | 28,931 | |
| En yüksek sayı 1991 yılında 58.112 | |||||||||||||||
| Kaynaklar: Ulusal İstatistik Kurumu, citypopulation.de, pop-stat.mashke.org, Bulgaristan Bilimler Akademisi | |||||||||||||||
Etnik yapı
En son 2011 nüfus sayımı verilerine göre, etnik kimliklerini beyan eden bireyler aşağıdaki gibi dağılmıştır:
- Bulgarlar: 24,701 (%79.1)
- Türkler: 5.902 (%18,9)
- Roman: 288 (%0,9)
- Diğerleri: 140 (0.4%)
- Tanımlanamaz: 195 (0.6%)
- Beyan edilmeyenler: 2.654 (%7,8)
Toplam: 33,880 ⓘ
Razgrad ili, Kırcaali ilinden sonra Bulgaristan'daki en büyük ikinci Türk nüfusuna sahiptir, ancak Razgrad belediyesi ve şehri ilin geri kalanına göre daha düşük bir Türk oranına sahiptir. ⓘ
Spor
Razgrad daha Osmanlı İmparatorluğu döneminden beri pehlivanlarıyla tanınan bir bölgede bulunur. Bu güreşçiler arasında Koca Yusuf, Ahmet Kara, Kurtdereli Mehmet Pehlivan, Lütfi Ahmedov, Osman Durali ve Karagöz Köylü Hüseyin Pehlivan'ı sayabiliriz. Ayrıca 1976 olimpiyatlarında serbest stil hafif siklet minder güreşi dalında altın madalyayı Razgrad'lı Hasan İsaev Bulgaristan'a kazandırmıştır. Türkiye'ye birçok madalya getiren halterci Taner Sağır da Razgradlı'dır. ⓘ
Şehrin, Ludogorets Razgrad (Лудогорец, Türkçe Deliormanlı manasına gelir) adlı bir futbol kulübü vardır. 2011-2012 sezonunda A PFG(Bulgaristan Süper Ligi)Ligi'ne yükselmiştir. Tarihinde ilk defa yükseldiği A PFG liginde Şampiyon olmuş ve aynı zamanda Bulgaristan kupasını alarak 2 kupayla tarihi bir başarı elde etmiştir. 2012-2013 Şampiyonlar Ligi 2. ön eleme turunda Hırvatistan'ın Dinamo Zagreb takımına 2. maçın 90+6. dakikasında yediği golle elenmiştir. Ludogorets Razgrad hâlen A PFG liginde mücadele etmektedir. Maçlarını 8808 kişilik Ludogorets Arena Stadı'nda oynamaktadır. ⓘ
İklim
| Razgrad, Bulgaristan için iklim verileri (2000-2014) ⓘ | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ay | Jan | Şubat | Mar | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | Ağustos | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık | Yıl |
| Ortalama yüksek °C (°F) | 4.0 (39.2) |
6.2 (43.2) |
11.7 (53.1) |
16.8 (62.2) |
22.5 (72.5) |
26.0 (78.8) |
28.7 (83.7) |
28.9 (84.0) |
23.8 (74.8) |
17.7 (63.9) |
11.9 (53.4) |
5.1 (41.2) |
17.0 (62.6) |
| Günlük ortalama °C (°F) | 0.5 (32.9) |
1.6 (34.9) |
6.9 (44.4) |
11.6 (52.9) |
17.1 (62.8) |
20.7 (69.3) |
23.1 (73.6) |
23.2 (73.8) |
18.5 (65.3) |
13.1 (55.6) |
8.1 (46.6) |
1.7 (35.1) |
12.2 (54.0) |
| Ortalama düşük °C (°F) | −3.1 (26.4) |
−1.8 (28.8) |
2.1 (35.8) |
6.5 (43.7) |
11.6 (52.9) |
15.1 (59.2) |
17.5 (63.5) |
17.5 (63.5) |
13.2 (55.8) |
8.5 (47.3) |
4.2 (39.6) |
−1.6 (29.1) |
7.5 (45.5) |
| Ortalama yağış mm (inç) | 42 (1.7) |
37 (1.5) |
35 (1.4) |
50 (2.0) |
58 (2.3) |
67 (2.6) |
42 (1.7) |
31 (1.2) |
35 (1.4) |
50 (2.0) |
63 (2.5) |
49 (1.9) |
560 (22.0) |
| Kaynak Stringmeteo.com | |||||||||||||
Razgrad'da doğan önemli kişiler
- Sofu Mehmed Paşa (ö. 1626), Osmanlı yöneticisi
- Ivan Ivanov Bagryanov (1891-1945), kısa bir süre başbakanlık yapmış Bulgar siyasetçi
- Petar Gabrovski (1898-1945), kısa bir süre başbakanlık yapmış Bulgar siyasetçi
- Dimitar Nenov (1901-1953), Bulgar klasik piyanist, besteci, müzik pedagogu ve mimar
- Boncho Novakov (d. 1935), Bulgar eski bisikletçi
- Osman Duraliev (1939-2011), Bulgar serbest stil güreşçi
- Ali Dinçer (1945-2007), Türk siyasetçi, eski Ankara Belediye Başkanı ve eski devlet bakanı
- Emanuil Dyulgerov (d. 1955), Bulgar eski atlet
- Stoycho Stoev (d. 1962), Bulgar eski futbolcu ve teknik direktör
- Diyan Angelov (d. 1964), Bulgar eski futbolcu
- Mecnur Çolak (d. 1967), Türk eski futbolcu
- Nikolay Antonov (d. 1968), Bulgar eski atlet
- Şoray Uzun (d. 1968), Türk komedyen, yazar ve televizyon sunucusu
- Neriman Özsoy (d. 1988), Türk kadın voleybolcu ⓘ
Kardeş şehirler
Razgrad şu şehirlerle kardeştir::
|
Wittenberge, Almanya (2001'den beri)
Armagh, Kuzey İrlanda, Birleşik Krallık (1995'ten beri)
Avcılar, İstanbul, Türkiye (2000'den beri)
Yangzhou, Çin (2000'den beri)
Brunswick, Ohio, ABD (1998'den beri)
Edebiyat
Razgrad, edebiyat alanında büyük geleneğe sahiptir. Ahmet Şerif, Sabri Tata, Muharrem Tahsin, Şaban Mahmut, İsmail Çavuş, Ali Pir gibi isimler, Razgrad ilinin muhtelif köylerinde doğup yetişmiş edebiyatçılardır. ⓘ