Wisconsin
| Wisconsin | |
|---|---|
|
Eyalet | |
 Bayrak  Mühür | |
 | |
| Ülke |
 Amerika Birleşik Devletleri |
| Başkent | Madison |
| En büyük şehir | Milwaukee |
| İdare | |
| • Vali | Tony Evers (D) |
| • Vali vekili | Mandela Barnes (D) |
| • Üst meclis | Wisconsin Senatosu |
| • Alt meclis | Wisconsin Temsilciler Meclisi |
| • Senatörler |
Ron Johnson (R) Tammy Baldwin (D) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 169,640 km² (65,498 mil²) |
| • Kara | 140,663 km² (54,31 mil²) |
| Rakım | 320 m (1.040 ft) |
| En yüksek nokta | 595 m (1.952 ft) |
| En alçak nokta | 176 m (577 ft) |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 5,893,718 |
| • Yoğunluk | 40,6/km² (105/mil²) |
| Zaman dilimi | UTC-06.00 |
| • Yaz (YSU) | UTC-05.00 |
| ISO 3166 kodu | US-WI |
|
Resmî site wisconsin.gov | |
Wisconsin, ABD'nin eyaletlerinden birisidir. Eyaletin adı Wisconsin Gölü'nden gelir. ⓘ
Wisconsin (), Orta Batı Amerika Birleşik Devletleri'nin üst kısmında yer alan bir eyalettir. Wisconsin toplam yüzölçümüne göre 25. en büyük ve 20. en kalabalık eyalettir. Batıda Minnesota, güneybatıda Iowa, güneyde Illinois, doğuda Michigan Gölü, kuzeydoğuda Michigan ve kuzeyde Superior Gölü ile komşudur. ⓘ
Wisconsin nüfusunun büyük bir kısmı Michigan Gölü kıyısında yer alan bölgelerde yaşamaktadır. En büyük şehir olan Milwaukee, en büyük metropol alanını oluşturmakta, onu sırasıyla üçüncü ve dördüncü en kalabalık Wisconsin şehirleri olan Green Bay ve Kenosha takip etmektedir. Eyalet başkenti Madison, şu anda eyaletin en kalabalık ikinci ve en hızlı büyüyen şehridir. Wisconsin 72 ilçeye ayrılmıştır ve 2020 nüfus sayımı itibariyle yaklaşık 5,9 milyon nüfusa sahiptir. ⓘ
Wisconsin'in coğrafyası, Driftless Bölgesi haricinde Buzul Çağı sırasında buzullardan büyük ölçüde etkilenmiş olması nedeniyle çeşitlilik göstermektedir. Kuzey Highland ve Batı Upland ile Central Plain'in bir kısmı eyaletin batı kesimini kaplar ve alçak araziler Michigan Gölü kıyısına kadar uzanır. Wisconsin, Büyük Göller kıyı şeridinin uzunluğu bakımından Ontario ve Michigan'dan sonra üçüncü sırada yer almaktadır. Eyaletin kuzey kısmı Chequamegon-Nicolet Ulusal Ormanı'na ev sahipliği yapmaktadır. ⓘ
Avrupalılarla temas kurulduğunda bölgede Algonquian ve Siouan ulusları yaşamaktaydı ve bugün federal olarak tanınan on bir kabileye ev sahipliği yapmaktadır. 19. yüzyıl boyunca ve 20. yüzyılın başlarında, çoğu Almanya ve İskandinavya'dan göç eden çok sayıda Avrupalı yerleşimci eyalete giriş yapmıştır. Wisconsin, özellikle bratwurst ve kringle gibi yiyeceklerle mutfağı açısından Alman Amerikan ve İskandinav Amerikan kültürünün merkezi olmaya devam etmektedir. Wisconsin, Wisconsin doğumlu mimar Frank Lloyd Wright tarafından tasarlanan en önemli iki binayı içeren bir UNESCO Dünya Mirası Alanına ev sahipliği yapmaktadır: Spring Green yakınlarındaki Taliesin'deki stüdyosu ve Madison'daki Jacobs I Evi. ⓘ
Eyalet, ülkenin önde gelen süt ürünleri üreticilerinden biridir ve "Amerika'nın Süt Diyarı" olarak bilinir; özellikle peynirleriyle ünlüdür. Eyalet aynı zamanda birasıyla da ünlüdür, özellikle ve tarihsel olarak Milwaukee'de, özellikle Miller Brewing Company'nin merkezi olarak. Wisconsin ülkedeki en müsamahakar alkol yasalarından bazılarına sahiptir ve içki içme kültürüyle tanınır. Ekonomisine imalat, sağlık hizmetleri, bilgi teknolojileri ve tarım; özellikle de süt ürünleri, kızılcık ve ginseng hakimdir. Turizm de eyalet ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır. Gayrisafi yurtiçi hasıla 2020 yılında 348 milyar dolardı. ⓘ
Etimoloji
Wisconsin kelimesi, Avrupalıların temas ettiği dönemde bölgede yaşayan Algonquian dilini konuşan Kızılderili gruplarından birinin Wisconsin Nehri'ne verdiği isimden gelmektedir. Fransız kaşif Jacques Marquette, Wisconsin Nehri'ne ulaşan ilk Avrupalıdır. 1673'te buraya varmış ve günlüğünde nehre Meskousing (muhtemelen ᒣᔅᑯᐤᓯᣙ meskowsin) adını vermiştir. Sonraki Fransız yazarlar Meskousing olan yazımı Ouisconsin olarak değiştirdiler ve zamanla bu hem Wisconsin Nehri'nin hem de çevresindeki toprakların adı haline geldi. İngilizce konuşanlar, 19. yüzyılın başlarında çok sayıda gelmeye başladıklarında yazımı Ouisconsin'den Wisconsin'e çevirmişlerdir. Wisconsin Bölgesi yasama organı 1845 yılında mevcut yazımı resmileştirmiştir. ⓘ
Wisconsin için kullanılan Algonquian kelimesi ve orijinal anlamı belirsizleşmiştir. Yorumlar çeşitlilik gösterse de, çoğu nehri ve kıyılarını kaplayan kırmızı kumtaşını ima etmektedir. Önde gelen teorilerden biri, ismin Miami dilinde "kırmızı yatıyor" anlamına gelen Meskonsing kelimesinden geldiğini ve Wisconsin Nehri'nin Wisconsin Dells'in kırmızımsı kumtaşı içinden akarken oluşturduğu ortama bir gönderme olduğunu savunmaktadır. Diğer teoriler arasında, ismin "kırmızı taş yer", "suların toplandığı yer" veya "büyük kaya" anlamına gelen çeşitli Ojibwa kelimelerinden birinden kaynaklandığı iddiaları yer almaktadır. ⓘ
Tarihçe
Erken tarihçe
Wisconsin, geçtiğimiz 14.000 yıl boyunca çok çeşitli kültürlere ev sahipliği yapmıştır. İlk insanlar Wisconsin Buzullaşması sırasında MÖ 10.000 civarında gelmiştir. Paleo-Kızılderililer olarak adlandırılan bu ilk sakinler, Wisconsin'in güneybatısında mızrak uçlarıyla birlikte ortaya çıkarılan tarih öncesi bir mastodon iskeleti olan Boaz mastodonu gibi artık soyu tükenmiş buzul çağı hayvanlarını avlamışlardır. Buzul çağı M.Ö. 8000 civarında sona erdikten sonra, Arkaik dönemdeki insanlar avcılık, balıkçılık ve yabani bitkilerden yiyecek toplayarak yaşamışlardır. Tarım toplumları MÖ 1000 ile MS 1000 yılları arasındaki Woodland döneminde kademeli olarak ortaya çıkmıştır. Bu dönemin sonlarına doğru Wisconsin, arazide binlerce hayvan biçimli höyük inşa eden "Effigy Mound kültürünün" kalbinin attığı yer olmuştur. Daha sonra, MS 1000 ile 1500 yılları arasında, Mississippian ve Oneota kültürleri, Wisconsin'in güneydoğusundaki Aztalan'daki müstahkem köy de dahil olmak üzere önemli yerleşim yerleri inşa etmiştir. Oneotalar, Avrupa ile temas sırasında Wisconsin bölgesini Menominee ile paylaşan modern Ioway ve Ho-Chunk uluslarının ataları olabilir. Avrupalılar ilk yerleştiklerinde Wisconsin'de yaşayan diğer Kızılderili grupları arasında 1500 ile 1700 yılları arasında doğudan Wisconsin'e göç eden Ojibwa, Sauk, Fox, Kickapoo ve Pottawatomie yer alıyordu. ⓘ
Avrupa yerleşimleri
Wisconsin'i ziyaret eden ilk Avrupalı muhtemelen Fransız kaşif Jean Nicolet'dir. Nicolet, 1634 yılında Georgian Körfezi'nden Büyük Göller'e doğru kanoyla batıya gitmiş ve geleneksel olarak Green Bay yakınlarında Red Banks'te karaya çıktığı varsayılmaktadır. Pierre Radisson ve Médard des Groseilliers 1654-1666 yıllarında Green Bay'i ve 1659-1660 yıllarında Chequamegon Bay'i tekrar ziyaret etmiş ve burada Amerikan yerlileriyle kürk ticareti yapmışlardır. 1673 yılında Jacques Marquette ve Louis Jolliet, Fox-Wisconsin Su Yolu üzerinde Prairie du Chien yakınlarındaki Mississippi Nehri'ne kadar bir yolculuğu kaydeden ilk kişiler oldular. Nicholas Perrot gibi Fransızlar 17. ve 18. yüzyıllar boyunca Wisconsin'de kürk ticareti yapmaya devam etti, ancak 1763'teki Fransız ve Kızılderili Savaşı'nın ardından Büyük Britanya bölgenin kontrolünü ele geçirmeden önce Fransızlar Wisconsin'de kalıcı bir yerleşim kurmadı. Buna rağmen Fransız tüccarlar savaştan sonra bölgede çalışmaya devam etmiş ve 1764'te Charles de Langlade ile başlayan bazıları İngiliz kontrolündeki Kanada'ya dönmek yerine Wisconsin'e kalıcı olarak yerleşmiştir. ⓘ
İngilizler, Fransız ve Kızılderili Savaşı sırasında Wisconsin'i yavaş yavaş ele geçirmiş, 1761'de Green Bay'in kontrolünü ele geçirmiş ve 1763'te tüm Wisconsin'in kontrolünü ele geçirmiştir. Fransızlar gibi İngilizler de kürk ticareti dışında pek bir şeyle ilgilenmiyordu. Wisconsin'deki kürk ticareti endüstrisinde kayda değer bir olay, 1791 yılında iki özgür Afrikalı Amerikalının bugünkü Marinette'de Menominee arasında bir kürk ticaret karakolu kurmasıyla meydana geldi. Çoğunluğu Fransız Kanadalılardan, bazıları Anglo-New England'lılardan ve birkaç Afro-Amerikan özgür adamdan oluşan ilk kalıcı yerleşimciler Wisconsin'e İngiliz kontrolü altındayken geldi. Charles de Langlade genellikle ilk yerleşimci olarak kabul edilmektedir. 1745 yılında Green Bay'de bir ticaret merkezi kurmuş ve 1764 yılında buraya kalıcı olarak taşınmıştır. Yerleşim Prairie du Chien'de 1781 civarında başlamıştır. Bugünkü Green Bay'de bulunan ticaret merkezinin Fransız sakinleri kasabayı "La Baye" olarak adlandırıyordu. Ancak İngiliz kürk tüccarları, ilkbaharın başlarında su ve kıyı yeşil renklere büründüğü için buraya "Yeşil Körfez" adını vermişlerdir. Eski Fransızca isim yavaş yavaş bırakıldı ve İngiliz "Green Bay" ismi sonunda yapıştı. İngilizlerin Fransız kürk tüccarlarının işbirliğine, Fransız kürk tüccarlarının da İngilizlerin iyi niyetine ihtiyacı olduğu için bölgenin İngiliz egemenliğine girmesi Fransız sakinleri üzerinde neredeyse hiçbir olumsuz etki yaratmadı. Fransızların bölgeyi işgali sırasında kürk ticareti ruhsatları nadiren ve sadece belirli tüccar gruplarına verilirken, İngilizler bölgeden mümkün olduğunca çok para kazanmak amacıyla hem İngilizlere hem de Fransız sakinlere kürk ticareti ruhsatlarını serbestçe vermiştir. Bugün Wisconsin olan bölgede kürk ticareti İngiliz yönetimi altında zirveye ulaşmış ve eyalette kendi kendine yetebilen ilk çiftlikler de kurulmuştur. Green Bay, 1763'ten 1780'e kadar kendi gıda maddelerini üreten, zarif kulübeler inşa eden, danslar ve şenlikler düzenleyen müreffeh bir topluluktu. ⓘ
ABD bölgesi
Wisconsin, Amerikan Devrim Savaşı'ndan sonra 1783'te Amerika Birleşik Devletleri'nin bölgesel bir mülkü haline geldi. 1787 yılında Kuzeybatı Bölgesi'nin bir parçası olmuştur. Daha sonra bölgesel sınırlar geliştikçe, 1800'den 1809'a kadar Indiana Bölgesi'nin, 1809'dan 1818'e kadar Illinois Bölgesi'nin ve 1818'den 1836'ya kadar Michigan Bölgesi'nin bir parçası oldu. Ancak, 1812 Savaşı'na kadar İngilizlerin kontrolünde kaldı ve bu savaşın sonucunda bölgede nihayet bir Amerikan varlığı kuruldu. Amerikan kontrolü altında bölgenin ekonomisi kürk ticaretinden kurşun madenciliğine kaydı. Kolay maden zenginliği beklentisi, ABD ve Avrupa'nın dört bir yanından gelen göçmenleri Mineral Point, Dodgeville ve yakın bölgelerde bulunan kurşun yataklarına çekti. Bazı madenciler kazdıkları çukurlarda barınak buldular ve Wisconsin'in "Porsuk Eyaleti" kimliğine yol açan "porsuk" lakabını kazandılar. Beyaz madencilerin ani akını, yerel Kızılderili nüfusu ile gerginliğe yol açtı. 1827'deki Winnebago Savaşı ve 1832'deki Kara Şahin Savaşı, Amerikan yerlilerinin eyaletin büyük bölümünden zorla çıkarılmasıyla sonuçlandı. ⓘ
Bu çatışmaların ardından, 20 Nisan 1836'da Birleşik Devletler Kongresi'nin bir yasasıyla Wisconsin Bölgesi oluşturuldu. O yılın sonbaharında, bugün Milwaukee'nin bulunduğu bölgeyi çevreleyen ilçelerin en iyi çayırlık alanları New England eyaletlerinden gelen çiftçiler tarafından işgal edildi. ⓘ
Eyalet olma
Erie Kanalı, hem Yankee yerleşimcilerin hem de Avrupalı göçmenlerin Wisconsin Bölgesi'ne seyahatini kolaylaştırdı. New England ve New York'un taşrasından gelen Yankiler, bölgenin daha önceki Kızılderili ve Fransız-Kanadalı sakinlerini ötekileştiren politikaları yürürlüğe koyarak hukuk ve siyasette baskın bir konum elde etti. Yankiler ayrıca emlak spekülasyonları yaptı, Racine, Beloit, Burlington ve Janesville gibi kasabalar kurdu ve okullar, sivil kurumlar ve Cemaatçi kiliseler kurdu. Aynı zamanda çok sayıda Alman, İrlandalı, Norveçli ve diğer göçmenler de bölgedeki kasaba ve çiftliklere yerleşerek Katolik ve Lutheran kurumlar kurdu. ⓘ
Artan nüfus, Wisconsin'in 29 Mayıs 1848'de 30. eyalet olarak devlet statüsü kazanmasını sağladı. 1840 ve 1850 yılları arasında Wisconsin'in Kızılderili olmayan nüfusu 31.000'den 305.000'e yükselmişti. Sakinlerin üçte birinden fazlası (110.500) yabancı doğumluydu; bunların arasında 38.000 Alman, İngiltere, İskoçya ve Galler'den gelen 28.000 İngiliz göçmen ve 21.000 İrlandalı bulunuyordu. Diğer üçte biri (103.000) New England ve batı New York eyaletinden gelen Yankilerdi. 1850 yılında Wisconsin'de sadece 63.000 kişi doğmuştu. ⓘ
Wisconsin'in ilk valisi Nelson Dewey bir Demokrat'tı. Dewey, bölgesel yönetimden yeni eyalet yönetimine geçişi denetledi. Eyaletin altyapısının geliştirilmesini, özellikle de yeni yolların, demiryollarının, kanalların ve limanların inşasını ve Fox ve Wisconsin Nehirlerinin iyileştirilmesini teşvik etti. Onun yönetimi sırasında Eyalet Bayındırlık İşleri Kurulu oluşturuldu. Bir kölelik karşıtı olan Dewey, köleliğin yeni eyaletlere ve bölgelere yayılmasına karşı çıkan Wisconsin valilerinin ilkiydi. ⓘ
İç Savaş
Wisconsin'in ilk dönemlerindeki siyaset, kölelik üzerine yapılan büyük ulusal tartışmalar tarafından belirlenmiştir. Kuruluşundan itibaren özgür bir eyalet olan Wisconsin, kuzeyli kölelik karşıtlarının merkezi haline geldi. Tartışma özellikle 1854 yılında Missouri'den kaçak bir köle olan Joshua Glover'ın Racine'de yakalanmasından sonra yoğunlaştı. Glover, Federal Kaçak Köle Yasası uyarınca gözaltına alındı, ancak kölelik karşıtlarından oluşan bir kalabalık Glover'ın tutulduğu hapishaneyi basarak Kanada'ya kaçmasına yardım etti. Bu olaydan kaynaklanan bir davada Wisconsin Yüksek Mahkemesi Kaçak Köle Yasası'nın anayasaya aykırı olduğuna karar verdi. Bu olayların ardından 20 Mart 1854'te Ripon, Wisconsin'de köleliğin yaygınlaştırılması karşıtları tarafından kurulan Cumhuriyetçi Parti eyalet siyasetine hakim oldu. İç Savaş sırasında Wisconsin'den yaklaşık 91.000 asker Birlik için savaştı. ⓘ
Ekonomik ilerleme
Wisconsin'in ekonomisi de eyalet oluşunun ilk yıllarında çeşitlendi. Kurşun madenciliği azalırken, tarım eyaletin güney yarısında başlıca uğraş haline geldi. Tahılların pazara taşınmasına yardımcı olmak için eyalet genelinde demiryolları inşa edildi ve Racine'deki J.I. Case & Company gibi endüstriler tarım ekipmanları üretmek için kuruldu. Wisconsin 1860'larda kısa bir süre için ülkenin önde gelen buğday üreticilerinden biri haline geldi. Bu arada, Wisconsin'in yoğun ormanlarla kaplı kuzey kesimlerinde kereste endüstrisi hakim oldu ve La Crosse, Eau Claire ve Wausau gibi şehirlerde kereste fabrikaları açıldı. Bu ekonomik faaliyetlerin korkunç çevresel sonuçları oldu. 19. yüzyılın sonlarına gelindiğinde, yoğun tarım toprak verimliliğini yok etmiş ve kerestecilik eyaletin büyük bölümünü ormansızlaştırmıştı. Bu koşullar hem buğday tarımını hem de kereste endüstrisini hızlı bir düşüşe zorladı. ⓘ
1890'lardan itibaren Wisconsin'deki çiftçiler topraklarını daha sürdürülebilir ve karlı bir şekilde kullanmak için buğday üretiminden süt ürünleri üretimine geçtiler. Birçok göçmen, eyaletin uygun coğrafyası ve Wisconsin Üniversitesi'nde Stephen Babcock tarafından yürütülen sütçülük araştırmaları ile birlikte eyaletin "Amerika'nın Sütçülük Ülkesi" olarak ün kazanmasına yardımcı olan peynir yapma geleneklerini taşıdı. Bu arada, aralarında Aldo Leopold'un da bulunduğu çevreciler 20. yüzyılın başlarında eyalet ormanlarının yeniden kurulmasına yardımcı olarak daha yenilenebilir bir kereste ve kağıt fabrikası endüstrisinin önünü açmış ve kuzeydeki ormanlık alanlarda eğlence turizmini teşvik etmiştir. Avrupa'dan gelen muazzam göçmen işgücünün etkisiyle 20. yüzyılın başlarında Wisconsin'de imalat da patlama yaşadı. Milwaukee gibi şehirlerdeki endüstriler biracılık ve gıda işlemeden ağır makine üretimi ve alet yapımına kadar uzanıyordu ve Wisconsin'in 1910 yılında toplam ürün değerinde ABD eyaletleri arasında 8. sırada yer almasına yol açtı. ⓘ
20. yüzyıl
20. yüzyılın başları, Robert M. La Follette tarafından savunulan ilerici politikaların ortaya çıkışı açısından da dikkate değerdir. Wisconsin'deki İlerici Cumhuriyetçiler 1901 ve 1914 yılları arasında ülkenin ilk kapsamlı eyalet çapında ön seçim sistemini, ilk etkili işyeri yaralanmaları tazminat yasasını ve vergilendirmeyi gerçek kazançla orantılı hale getiren ilk eyalet gelir vergisini oluşturdular. İlerici Wisconsin Fikri, bu dönemde UW-Extension sistemi aracılığıyla Wisconsin Üniversitesi'nin eyalet çapında genişlemesini de destekledi. Daha sonra, UW ekonomi profesörleri John R. Commons ve Harold Groves, Wisconsin'in 1932 yılında Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ilk işsizlik tazminatı programını oluşturmasına yardımcı oldu. ⓘ
İkinci Dünya Savaşı'nın hemen ardından Wisconsin vatandaşları Birleşmiş Milletler'in kurulması, Avrupa'nın toparlanmasına destek ve Sovyetler Birliği'nin gücünün artması gibi konularda bölünmüştü. Ancak Avrupa Komünist ve kapitalist kamplara bölündüğünde ve Çin'deki Komünist devrim 1949'da başarıya ulaştığında, kamuoyu Komünist yayılmaya karşı demokrasi ve kapitalizmin korunmasını desteklemeye başladı. ⓘ
Wisconsin, 20. yüzyılın ortalarından sonlarına kadar, 1950'lerde Senatör Joseph McCarthy'nin anti-komünist haçlı seferlerinden UW-Madison'da Ağustos 1970'te Sterling Hall'un bombalanmasıyla sonuçlanan radikal savaş karşıtı protestolara kadar çeşitli siyasi aşırılıklarda yer aldı. Eyalet 1990'larda Cumhuriyetçi Vali Tommy Thompson yönetiminde refah reformu gerçekleştirdi. Eyalet ekonomisi de 20. yüzyılın sonlarına doğru ağır sanayi ve imalatın tıp, eğitim, tarım ticareti ve turizme dayalı bir hizmet ekonomisi lehine gerilemesiyle yeni dönüşümler geçirmiştir. ⓘ
ABD Donanması'na ait BB-9 ve BB-64 adlı iki savaş gemisine eyaletin adı verilmiştir. ⓘ
21. yüzyıl
2011 yılında Wisconsin, yeni seçilen vali Scott Walker'ın, diğer değişikliklerin yanı sıra kamu sektörü çalışanlarının toplu pazarlık, tazminat, emeklilik, sağlık sigortası ve hastalık izni alanlarında büyük değişiklikler yapan 2011 Wisconsin Yasası 10'u önermesi, kabul etmesi ve yürürlüğe koymasıyla bazı tartışmaların odağı haline geldi. Bu değişikliklere tepki olarak o yıl sendika destekçileri tarafından bir dizi büyük protesto düzenlendi ve Walker ertesi yıl yapılan geri çağırma seçiminden sağ çıkarak ABD tarihinde bunu başaran ilk vali oldu. Walker, çalışma hakkı yasası, kürtaj kısıtlamaları ve bazı silah kontrollerini kaldıran yasalar gibi muhafazakar yönetimi destekleyen başka yasaları da yürürlüğe koydu. ⓘ
Coğrafya
Wisconsin, Montreal Nehri; kuzeyde Superior Gölü ve Michigan; doğuda Michigan Gölü; güneyde Illinois; ve güneybatıda Iowa ve kuzeybatıda Minnesota ile sınırlanmıştır. Michigan ile olan bir sınır anlaşmazlığı 1934 ve 1935 yıllarında Wisconsin v. Michigan olmak üzere iki dava ile çözülmüştür. Eyaletin sınırları batıda Mississippi Nehri ve St. Croix Nehri ile kuzeydoğuda Menominee Nehri'ni kapsamaktadır. ⓘ
Büyük Göller ve Mississippi Nehri arasındaki konumuyla Wisconsin, çok çeşitli coğrafi özelliklere ev sahipliği yapmaktadır. Eyalet beş farklı bölgeye ayrılmıştır. Kuzeyde, Superior Gölü Ovası, Superior Gölü boyunca uzanan bir arazi kuşağını kaplar. Hemen güneyde, Kuzey Highland, Chequamegon-Nicolet Ulusal Ormanı da dahil olmak üzere büyük karışık sert ağaç ve iğne yapraklı ormanların yanı sıra binlerce buzul gölü ve eyaletin en yüksek noktası olan Timms Tepesi'ne sahiptir. Eyaletin ortasında yer alan Central Plain, zengin tarım arazilerinin yanı sıra Wisconsin Nehri'nin Dells'i gibi bazı benzersiz kumtaşı oluşumlarına sahiptir. Güneydoğudaki Eastern Ridges and Lowlands bölgesi Wisconsin'in en büyük şehirlerinin çoğuna ev sahipliği yapmaktadır. Sırtlar arasında New York'tan uzanan Niagara Kayalığı, Black River Kayalığı ve Magnesian Kayalığı bulunmaktadır. ⓘ
Güneybatıda, Batı Yaylası, Mississippi Nehri üzerindeki birçok kayalık da dahil olmak üzere orman ve tarım arazilerinin karışımından oluşan engebeli bir arazidir. Bu bölge Iowa, Illinois ve Minnesota'nın bazı bölümlerini de içeren Driftless Area'nın bir parçasıdır. Bu alan, en son buzul çağı olan Wisconsin Buzullaşması sırasında buzullarla kaplı değildi. Genel olarak, Wisconsin'in kara alanının %46'sı ormanlarla kaplıdır. Langlade İlçesi, Antigo silt balçık adı verilen ve ilçe dışında nadiren bulunan bir toprağa sahiptir. ⓘ
Wisconsin'in Almanya'nın Hessen, Japonya'nın Chiba Eyaleti, Meksika'nın Jalisco, Çin'in Heilongjiang ve Nikaragua ile kardeş devlet ilişkileri vardır. ⓘ
İklim
Wisconsin'in çoğu ılık-yaz nemli karasal iklim (Köppen Dfb) olarak sınıflandırılırken, güney ve güneybatı kısımları sıcak-yaz nemli karasal iklim (Köppen Dfa) olarak sınıflandırılır. Eyalette şimdiye kadar kaydedilen en yüksek sıcaklık 13 Temmuz 1936'da Wisconsin Dells'te 114 °F'ye (46 °C) ulaşmıştır. Wisconsin'de kaydedilen en düşük sıcaklık ise 2 ve 4 Şubat 1996 tarihlerinde -55 °F'ye (-48 °C) ulaşan Couderay köyünde görülmüştür. Wisconsin ayrıca her yıl Superior Gölü kar kuşağında yıllık olarak güney kısımlarında ortalama büyük miktarda düzenli kar yağışı alır. ⓘ
| Şehir | Jan | Şubat | Mar | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | Ağustos | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Green Bay | 25/10 (−4/−12) |
29/13 (−2/−11) |
40/23 (5/−5) |
55/35 (13/1) |
67/45 (19/7) |
76/55 (25/13) |
81/59 (27/15) |
79/58 (26/14) |
71/49 (22/10) |
58/38 (14/4) |
43/28 (6/−2) |
30/15 (−1/−9) |
| Hurley | 19/0 (−7/−18) |
26/4 (−4/−16) |
36/16 (2/−9) |
49/29 (9/−2) |
65/41 (18/5) |
73/50 (23/10) |
76/56 (25/13) |
75/54 (24/12) |
65/46 (18/8) |
53/35 (12/2) |
36/22 (2/−6) |
24/8 (−5/−14) |
| La Crosse | 26/6 (−3/−14) |
32/13 (0/−11) |
45/24 (7/−4) |
60/37 (16/3) |
72/49 (22/9) |
81/58 (27/14) |
85/63 (29/17) |
82/61 (28/16) |
74/52 (23/11) |
61/40 (16/4) |
44/27 (7/−3) |
30/14 (−1/−10) |
| Madison | 27/11 (−3/−12) |
32/15 (0/−9) |
44/25 (7/−4) |
58/36 (14/2) |
69/46 (21/8) |
79/56 (26/13) |
82/61 (28/16) |
80/59 (27/15) |
73/50 (23/10) |
60/39 (15/3) |
45/28 (7/−2) |
31/16 (−1/−9) |
| Milwaukee | 29/16 (−2/−9) |
33/19 (0/−7) |
42/28 (6/−2) |
54/37 (12/3) |
65/47 (18/8) |
75/57 (24/14) |
80/64 (27/18) |
79/63 (26/17) |
71/55 (22/13) |
59/43 (15/6) |
46/32 (8/0) |
33/20 (0/−7) |
| Üstün | 21/2 (−6/−17) |
26/6 (−3/−14) |
35/17 (2/−8) |
46/29 (8/-2) |
56/38 (13/3) |
66/47 (19/8) |
75/56 (24/13) |
74/57 (23/14) |
65/47 (18/8) |
52/36 (11/2) |
38/23 (3/−5) |
25/9 (−4/−13) |
Demografik Bilgiler
Nüfus
Amerika Birleşik Devletleri Nüfus Sayım Bürosu, Wisconsin nüfusunun 1 Temmuz 2019 tarihinde 5.822.434 olduğunu ve 2010 Amerika Birleşik Devletleri nüfus sayımından bu yana %2,4 arttığını tahmin etmektedir. Bu, son nüfus sayımından bu yana 150.659 kişilik doğal bir artışı (yani, 614.771 doğum eksi 464.112 ölüm) ve 12.755 kişilik net göç nedeniyle bir azalmayı içermektedir. Göç, 59.251 kişilik net bir artışla sonuçlanırken, ABD içinden göç 72.006 kişilik net bir düşüşle sonuçlanmıştır. ⓘ
| Irk ve Etnik Köken | Yalnız | Toplam | ||
|---|---|---|---|---|
| Beyaz (Hispanik olmayan) | ||||
| Hispanik veya Latin | ||||
| Afro-Amerikan (İspanyol olmayan) | ||||
| Asya | ||||
| Amerikan Yerlileri | ||||
| Pasifik Adalı | ||||
| Diğer | ||||
| Irklara göre + Wisconsin tarihsel nüfusu ⓘ | ||||
| Irksal yapı | 1990 | 2000 | 2010 | 2020 |
|---|---|---|---|---|
| Beyaz | 92.2% | 88.9% | 86.2% | 80.4% |
| Siyah | 5.0% | 5.7% | 6.3% | 6.4% |
| Asya | 1.1% | 1.7% | 2.3% | 3.0% |
| Yerli | 0.8% | 0.9% | 1.0% | 1.0% |
| Yerli Hawaiili ve Diğer Pasifik Adalı |
– | – | – | – |
| Diğer ırk | 0.9% | 1.6% | 2.4% | 3.1% |
| İki veya daha fazla yarış | – | 1.3% | 1.8% | 6.1% |
2016 Amerikan Toplum Araştırmasına göre Wisconsin nüfusunun %6,5'i Hispanik veya Latin kökenlidir (herhangi bir ırktan): Meksika (%4,7), Porto Riko (%0,9), Küba (%0,1) ve diğer Hispanik veya Latin kökenliler (%0,7). En büyük beş soy grubu şunlardı: Alman (%40,5), İrlandalı (%10,8), Polonyalı (%8,8), Norveçli (%7,7) ve İngiliz (%5,7). Menominee, Trempealeau ve Vernon hariç eyaletteki her ilçede en yaygın soy Alman'dır. Wisconsin, tüm eyaletler arasında Polonya kökenli sakinlerin en yüksek yüzdesine sahiptir. ⓘ
Wisconsin, kuruluşundan bu yana etnik açıdan heterojen bir yapıya sahiptir. Fransız kürk tüccarları dönemini takiben, bir sonraki yerleşimci dalgası, eyaletin güneybatı bölgesine yerleşen ve çoğu Cornish olan madencilerdi. Bir sonraki dalgaya New England ve New York'un yukarı kesimlerinden gelen İngiliz kökenli göçmenler olan "Yankiler" hakim olmuştur; eyaletin ilk yıllarında eyaletin ağır sanayisine, finansına, siyasetine ve eğitimine hakim olmuşlardır. 1850 ve 1900 yılları arasında göçmenler çoğunlukla Almanlar, İskandinavlar (en büyük grup Norveçliydi), İrlandalılar ve Polonyalılardan oluşuyordu. 20. yüzyılda Milwaukee'ye çok sayıda Afrikalı Amerikalı ve Meksikalı yerleşti; Vietnam Savaşı'nın sona ermesinden sonra ise Hmonglar akın etti. ⓘ
Çeşitli etnik gruplar eyaletin farklı bölgelerine yerleşmiştir. Alman göçmenler eyaletin her yerine yerleşmiş olsa da en büyük yoğunluk Milwaukee'deydi. Norveçli göçmenler kuzey ve batıdaki kerestecilik ve çiftçilik bölgelerine yerleşmiştir. İrlandalı, İtalyan ve Polonyalı göçmenler öncelikle kentsel alanlara yerleşmiştir. Menominee İlçesi, Amerika Birleşik Devletleri'nin doğusunda Amerikan yerlilerinin çoğunlukta olduğu tek ilçedir. ⓘ
Afrikalı Amerikalılar özellikle 1940'tan itibaren Milwaukee'ye gelmiştir. Wisconsin'deki Afro-Amerikan nüfusun %86'sı dört şehirde yaşamaktadır: Milwaukee, Racine, Beloit, Kenosha; Milwaukee eyaletteki siyah Amerikalıların neredeyse dörtte üçüne ev sahipliği yapmaktadır. Büyük Göller bölgesinde sadece Detroit ve Cleveland'da Afro-Amerikan nüfusun oranı daha yüksektir. ⓘ
Wisconsin'in Asyalı nüfusunun %33'ü Hmong'dur ve Milwaukee, Wausau, Green Bay, Sheboygan, Appleton, Madison, La Crosse, Eau Claire, Oshkosh ve Manitowoc'ta önemli topluluklar bulunmaktadır. ⓘ
Wisconsin sakinlerinin %71,7'si Wisconsin'de, %23,0'ı farklı bir ABD eyaletinde, %0,7'si Porto Riko'da, ABD ada bölgelerinde veya yurtdışında Amerikalı ebeveyn(ler)in çocuğu olarak doğmuş, %4,6'sı ise yabancı uyrukludur. ⓘ
- Doğum verileri
Not: Tablodaki doğumlar %100'ün üzerindedir, çünkü Hispanikler hem etnik kökenlerine hem de ırklarına göre sayıldıklarından toplam sayı daha yüksek çıkmaktadır. ⓘ
| Yarış | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Beyaz: | 55,485 (83.2%) | 55,520 (82.7%) | 55,350 (82.6%) | ... | ... | ... | ... | ... |
| > Hispanik Olmayan Beyaz | 49,357 (74.0%) | 49,440 (73.6%) | 49,024 (73.1%) | 47,994 (72.0%) | 46,309 (71.3%) | 45,654 (71.2%) | 44,784 (70.8%) | 42,715 (70.5%) |
| Siyah | 6,956 (10.4%) | 7,328 (10.9%) | 7,386 (11.0%) | 6,569 (9.9%) | 6,864 (10.6%) | 6,622 (10.3%) | 6,859 (10.8%) | 6,429 (10.6%) |
| Asya | 3,197 (4.8%) | 3,333 (5.0%) | 3,276 (4.9%) | 3,220 (4.8%) | 3,017 (4.6%) | 3,155 (4.9%) | 2,942 (4.6%) | 2,870 (4.7%) |
| Amerikan Yerlisi | 1,011 (1.5%) | 980 (1.5%) | 1,029 (1.5%) | 689 (1.0%) | 745 (1.1%) | 707 (1.1%) | 664 (1.0%) | 573 (0.9%) |
| Hispanik (herhangi bir ırktan) | 6,398 (9.6%) | 6,375 (9.5%) | 6,604 (9.9%) | 6,504 (9.8%) | 6,368 (9.8%) | 6,365 (9.9%) | 6,463 (10.2%) | 6,438 (10.6%) |
| Toplam Wisconsin | 66,649 (100%) | 67,161 (100%) | 67,041 (100%) | 66,615 (100%) | 64,975 (100%) | 64,098 (100%) | 63,270 (100%) | 60,594 (100%) |
- 2016 yılından bu yana Beyaz Hispanik kökenli doğumlar için veri toplanmamaktadır, ancak bir Hispanik gruba dahil edilmiştir; Hispanik kökenli kişiler herhangi bir ırktan olabilir. ⓘ
Din
Wisconsin'de yaşayanların %81'i Hristiyan (Protestan %50, Roma Katoliği %29), %0,5'i Mormon, %0,5'i Yahudi, %0,5'i Müslüman, %0,5'i Budist, %0,5'i Hindu ve %15'i herhangi bir dine bağlı değildir. ⓘ
Hıristiyanlık Wisconsin'in baskın dinidir. 2008 yılı itibariyle Wisconsin'deki en büyük üç mezhep grubu Katolik, Evanjelik Protestan ve Ana Hat Protestan'dır. 2010 yılı itibariyle Wisconsin'de en fazla taraftara sahip olan Katolik Kilisesi'ni (1.425.523 ile) 414.326 üye ile Amerika Evanjelik Lüteriyen Kilisesi ve 223.279 taraftar ile Lüteriyen Kilisesi-Missouri Sinodu takip etmektedir. Wisconsin'de dördüncü en fazla taraftara sahip sinod olan Wisconsin Evangelical Lutheran Synod'un merkezi Waukesha, Wisconsin'dedir. ⓘ
Suç
Eyalet çapında 2009 yılı FBI Suç istatistikleri 144 cinayet/ihmalsiz adam öldürme; 1.108 tecavüz; 4.850 soygun; 8.431 ağır saldırı ve 147.486 mülkiyet suçunu içermektedir. Wisconsin ayrıca Adalet Bilgi ve Analiz Bürosu aracılığıyla kendi istatistiklerini de yayınlamaktadır. Eyalette 2009 yılında 14.603 şiddet suçu rapor edilmiş ve bu suçların aydınlatılma oranı (çözülme yüzdesi) %50 olmuştur. Eyalet 2009 yılında 4.633 cinsel saldırı bildirmiş olup, cinsel saldırılar için genel çözülme oranı %57'dir. ⓘ
Hükümet
Wisconsin Anayasası, yürütme, yasama ve yargı olmak üzere üç koldan oluşan eyalet hükümetinin yapısını ve işlevini ana hatlarıyla belirlemektedir. Wisconsin Mavi Kitabı, eyalet hükümeti ve siyaseti hakkında yayınlanmış başlıca referanstır. Her iki yılda bir yeniden yayınlanır ve kopyaları eyalet yasa koyucularından temin edilebilir. ⓘ
2020 yılında yapılan bir araştırmada Wisconsin, vatandaşlar için oy kullanmanın en kolay olduğu 25. eyalet olarak belirlenmiştir. ⓘ
Yürütme
Yürütme organı vali tarafından yönetilmektedir. Mevcut vali Tony Evers, 7 Ocak 2019 tarihinde göreve başlamıştır. Valiye ek olarak, yürütme organı diğer beş seçilmiş anayasal görevliyi içermektedir: Vali Yardımcısı, Dışişleri Bakanı, Başsavcı, Sayman ve Eyalet Kamu Eğitimi Müfettişi. Wisconsin yürütme organının dört üyesi Demokrattır. Wisconsin Kamu Eğitimi Müfettişi partizan olmayan bir pozisyondur. ⓘ
Yasama Organı
Wisconsin Eyalet Yasama Organı, Wisconsin'in yasama organıdır. Yasama Meclisi, Meclis ve Senatodan oluşan iki meclisli bir organdır. ⓘ
.jpg)
Adli
Wisconsin'in mahkeme sistemi dört seviyeden oluşmaktadır: belediye mahkemeleri, devre mahkemeleri, Temyiz Mahkemesi ve Yüksek Mahkeme. Belediye mahkemeleri genellikle yerel yönetmelik konularını içeren davalara bakar. Devre mahkemeleri Wisconsin'in yargılama mahkemeleridir, eyalet içindeki tüm hukuk ve ceza davalarında ilk yargı yetkisine sahiptirler. Devre mahkemesi kararlarına itirazlar, genellikle üç yargıçlı panellerde oturan on altı yargıçtan oluşan Wisconsin Temyiz Mahkemesi tarafından görülür. Eyaletin en yüksek temyiz mahkemesi olan Wisconsin Yüksek Mahkemesi hem alt mahkemelerden gelen temyiz başvurularına hem de ilk davalara bakabilir. Davaları karara bağlamanın yanı sıra, Yüksek Mahkeme eyaletin mahkeme sistemini yönetmekten ve Wisconsin'de hukukun uygulanmasını düzenlemekten sorumludur. ⓘ
Federal Mahkeme
Amerika Birleşik Devletleri Senatosu'nda Wisconsin Ron Johnson ve Tammy Baldwin tarafından temsil edilmektedir. Wisconsin sekiz kongre bölgesine ayrılmıştır. ⓘ
Vergiler
.webp)
Wisconsin, %4 ile %7,65 arasında değişen kişisel gelir vergileri (beş gelir dilimine göre) toplamaktadır. Eyalet satış ve kullanım vergisi oranı %5,0'tir. Elli dokuz ilçede %0,5 oranında ek bir satış/kullanım vergisi bulunmaktadır. Milwaukee County ve çevresindeki dört ilçede, 2001 yılında tamamlanan Miller Park beyzbol stadyumunun finansmanına yardımcı olan %0,1'lik geçici bir ek vergi bulunmaktadır. ⓘ
Wisconsin sakinlerinden alınan en yaygın emlak vergisi, emlak vergisi ya da konut emlak vergisidir. Wisconsin'de araçlara emlak vergisi uygulanmaz, ancak yıllık tescil ücreti alınır. Emlak vergileri, Wisconsin'in yerel yönetimleri için en önemli vergi gelir kaynağı olmasının yanı sıra okul bölgeleri, mesleki teknik kolejler, özel amaçlı bölgeler ve vergi artışlı finans bölgelerinin finansmanında kullanılan başlıca yöntemlerdir. Eşitlenmiş değerler, tarım arazileri hariç olmak üzere eyaletteki tüm vergilendirilebilir mülklerin tam piyasa değerine dayanmaktadır. Çiftçilere emlak vergisi kolaylığı sağlamak amacıyla tarım arazilerinin değeri, olası geliştirme değerinden ziyade tarımsal kullanım değerine göre belirlenir. Eşitlenmiş değerler, eyalet yardımı ödemelerini ilçelere, belediyelere ve teknik kolejlere dağıtmak için kullanılır. Yerel eksperler tarafından hazırlanan değerlendirmeler, emlak vergisi yükünü belediyeler arasında dağıtmak için kullanılır. ⓘ
Wisconsin, gayri maddi mülkler için vergi değerlendirmez. Wisconsin miras vergisi toplamaz. 1 Ocak 2008'e kadar Wisconsin'in emlak vergisi federal emlak vergisi yasalarından ayrılmıştı; bu nedenle eyalet bazı büyük mülkler için kendi emlak vergisini uyguladı. ⓘ
Wisconsin'de paralı yol yoktur; otoyol yapımı ve bakımı kısmen motorlu yakıt vergisi gelirleriyle finanse edilir ve kalan bakiye Eyalet Genel Fonundan çekilir. Otoyol dışı yol yapımı ve bakımı yerel yönetimler (belediyeler veya ilçeler) tarafından finanse edilmektedir. ⓘ
Uluslararası ilişkiler
Milwaukee'de 1 Temmuz 2016 tarihinde bir Meksika konsolosluğu açıldı. Wisconsin'in Japonya'nın Chiba vilayetiyle 1990 yılından bu yana diplomatik ilişkisi bulunmaktadır. ⓘ
Politika
| Yıl | Cumhuriyetçiler | Demokratlar ⓘ |
|---|---|---|
| 1960 | 51.8% 895,175 | 48.1% 830,805 |
| 1964 | 37.7% 638,495 | 62.1% 1,050,424 |
| 1968 | 47.8% 809,997 | 44.3% 748,804 |
| 1972 | 53.4% 989,430 | 43.7% 810,174 |
| 1976 | 47.8% 1,004,987 | 49.5% 1,040,232 |
| 1980 | 47.9% 1,088,845 | 43.2% 981,584 |
| 1984 | 54.2% 1,198,800 | 45.0% 995,847 |
| 1988 | 47.8% 1,047,499 | 51.4% 1,126,794 |
| 1992 | 36.8% 930,855 | 41.1% 1,041,066 |
| 1996 | 38.5% 845,029 | 48.8% 1,071,971 |
| 2000 | 47.6% 1,237,279 | 47.8% 1,242,987 |
| 2004 | 49.3% 1,478,120 | 49.7% 1,489,504 |
| 2008 | 42.3% 1,262,393 | 56.2% 1,677,211 |
| 2012 | 45.9% 1,407,966 | 52.8% 1,620,985 |
| 2016 | 47.2% 1,405,284 | 46.5% 1,382,536 |
| 2020 | 48.8% 1,610,065 | 49.4% 1,630,673 |
İç Savaş sırasında Wisconsin Cumhuriyetçi bir eyaletti; aslında Cumhuriyetçi Parti'nin doğduğu eyalettir, ancak 19. yüzyılın sonlarında etnik-dini meseleler koalisyonda kısa bir bölünmeye neden olmuştur. 1890'daki Bennett Yasası kampanyası okullarda yabancı dil öğretimi ile ilgiliydi. Cumhuriyetçi Parti'nin yasayı desteklemesi nedeniyle birçok Alman Demokrat Parti'ye geçmiştir. ⓘ
Wisconsin'in siyasi tarihi, bir yandan "Savaşçı Bob" La Follette ve İlerici hareketi; diğer yandan Cumhuriyetçi ve anti-Komünist Joe McCarthy'yi kapsamaktadır. 20. yüzyılın başlarından itibaren Amerika Sosyalist Partisi'nin Milwaukee'de bir üssü vardı. Seçilmiş yetkililer devrimden ziyade bayındırlık işleri ve reformla ilgilendikleri için bu fenomen "kanalizasyon sosyalizmi" olarak anılıyordu (her ne kadar şehirde devrimci sosyalizm de var olsa da). Etkisi 1950'lerin sonlarında, büyük ölçüde kızıl korku ve ırksal gerilimler nedeniyle azaldı. Amerika Birleşik Devletleri'nde büyük bir şehrin ilk Sosyalist belediye başkanı 1910 yılında Milwaukee belediye başkanı seçilen Emil Seidel'dir; bir başka Sosyalist, Daniel Hoan, 1916'dan 1940'a kadar Milwaukee belediye başkanlığı yapmıştır; ve bir üçüncüsü, Frank P. Zeidler, 1948'den 1960'a kadar. Milwaukee'nin Sosyalist belediye başkanlarının sonuncusu olan Frank Zeidler'in yerine, eski bir Wisconsin Eyalet Senatörü ve Demokrat Parti üyesi olan (Henry Maier) 1960 yılında Milwaukee Belediye Başkanı seçildi. Maier 28 yıl boyunca görevde kalarak Milwaukee tarihinde en uzun süre görevde kalan belediye başkanı oldu. Sosyalist gazete editörü Victor Berger, Birinci Dünya Savaşı'na muhalefeti nedeniyle bir süre görev yapması engellenmesine rağmen defalarca ABD Temsilcisi olarak seçildi. ⓘ
Wisconsin siyaseti 20. yüzyılın ilk yarısı boyunca Robert La Follette ve oğulları tarafından domine edildi; bunlar başlangıçta Cumhuriyetçi Parti'den, ancak daha sonra yeniden canlanan İlerici Parti'dendi. Eyalet, 1945'ten bu yana Cumhuriyetçiler ve Demokratlar arasında yakın bir dengeyi korumuştur. Son dönemde önde gelen Cumhuriyetçiler arasında eski Vali Tommy Thompson ve Kongre Üyesi Jim Sensenbrenner; önde gelen Demokratlar arasında ise Senatörler Herb Kohl ve Russ Feingold, 2001 yılında Vatanseverlik Yasası'na karşı oy kullanan tek Senatör ve Kongre Üyesi David Obey bulunmaktadır. ⓘ
Federal seçimler
2020'de Wisconsin, Joe Biden'ın eyaleti %0,7'lik daha da dar bir farkla kazanmasıyla Demokrat Parti'nin yönüne geri döndü. Biden'ın galibiyeti büyük ölçüde Milwaukee ve Dane ilçeleri tarafından taşınırken eyaletin kırsal bölgeleri Trump tarafından taşındı. ⓘ
Wisconsin son başkanlık seçimlerinde Demokratlara meyletmiş olsa da Donald Trump 2016'da eyaleti %0,8'lik az bir farkla kazanmayı başarmıştı. Bu, Minnesota ve Washington D.C. dışındaki tüm eyaletlerin Cumhuriyetçi olduğu 1984'ten bu yana Wisconsin'in ilk kez Cumhuriyetçi bir başkan adayına oy verdiğine işaret ediyordu. 2012 yılında Cumhuriyetçi başkan adayı Mitt Romney, görevdeki Demokrat Başkan Barack Obama ve Başkan Yardımcısı Joe Biden'a karşı aday adayı olarak Janesville doğumlu Wisconsin Kongre Üyesi Paul Ryan'ı seçti. Obama yine de Wisconsin'i %53'e %46'lık bir farkla kazanmıştır. Hem 2000 hem de 2004 başkanlık seçimleri oldukça yakın geçti ve Wisconsin "salıncak" ya da pivot eyalet statüsüne uygun olarak yoğun ulusal reklamlar aldı. Al Gore 2000 yılında başkanlık oylarını 5,700 oy farkla, John Kerry ise 2004 yılında Wisconsin'i 11,000 oy farkla kazanmıştır. Barack Obama 2008'de eyaleti 381.000 oyla (%56) kazanmıştır. ⓘ
Cumhuriyetçiler Fox Vadisinde güçlü bir konuma sahipti, ancak 2006 yılında 8. Kongre Bölgesi için Appleton'dan bir Demokrat olan Steve Kagen'i seçtiler. Ancak Kagen sadece iki dönem hayatta kalabildi ve Kasım 2010'da Cumhuriyetçi Parti'nin Wisconsin'i süpürmesiyle yerini Cumhuriyetçi Reid Ribble'a bıraktı; Cumhuriyetçi Parti ilk kez aynı seçimde eyalet yasama meclisinin her iki kanadını ve valiliği geri almıştı. Milwaukee Şehri, Madison ve eyaletin Kızılderili rezervasyonlarını da içeren Wisconsin'in Demokrat kaleleri listesinin başında yer alıyor. Wisconsin'in en büyük Kongre bölgesi olan 7. bölge 1969'dan beri Demokratlara oy veriyordu. Temsilci David Obey, güçlü Temsilciler Meclisi Tahsisat Komitesi'ne başkanlık ediyordu. Ancak Obey emekli oldu ve bir zamanlar Demokrat olan bu koltuk Kasım 2010'da Cumhuriyetçi Sean Duffy tarafından alındı. 2010 seçimleri Wisconsin'de Cumhuriyetçilerin büyük bir dirilişine sahne oldu. Cumhuriyetçiler valilik makamının ve eyalet yasama meclisinin her iki kanadının da kontrolünü ele geçirdi. Cumhuriyetçi Ron Johnson, Demokratların görevdeki ABD Senatörü Russ Feingold'u mağlup etti ve Cumhuriyetçiler daha önce Demokratların elinde bulunan iki Temsilciler Meclisi koltuğunu alarak 5-3 Cumhuriyetçi çoğunluklu bir Temsilciler Meclisi delegasyonu oluşturdu. ⓘ
Eyalet seçimleri
Eyalet düzeyinde Wisconsin, kontrolün düzenli olarak iki parti arasında değiştiği rekabetçi bir yapıya sahiptir. 2006 yılında Demokratlar, Bush yönetimine ve Irak Savaşı'na karşı ulusal çapta bir muhalefet kazanmıştır. Green Bay'den emekli olan GOP 8. Bölge Kongre Üyesi Mark Green, görevdeki Vali Jim Doyle'a karşı yarıştı. Green eyalet genelinde %8 oyla kaybetti ve Doyle 32 yıl sonra yeniden seçilen ilk Demokrat vali oldu. Cumhuriyetçiler eyalet senatosunun kontrolünü kaybetti. Demokratlar eyalet meclisinde sekiz sandalye kazanmış olsa da Cumhuriyetçiler beş oyluk çoğunluğu korudu. 2008'de Demokratlar 52-46'lık bir farkla Eyalet Meclisi'nin kontrolünü yeniden ele geçirerek 1986'dan bu yana ilk kez hem vali hem de eyalet yasama meclisi Demokratlardan oluştu. ⓘ
2010'da Scott Walker'ın seçilmesiyle Cumhuriyetçiler yasama meclisinin her iki kanadını ve valiliği kazanarak ilk kez aynı seçimde üç partinin de kontrolünü değiştirmiş oldu. Walker'ın görevdeki ilk yılında, devlet çalışanları için toplu sözleşme haklarını ortadan kaldıran 2011 Wisconsin Yasası 10 yürürlüğe girdi. 14 Şubat 2011'de Wisconsin Eyaleti Meclis Binası, Yasama Meclisi'nin 3,6 milyar dolarlık bütçe açığını kapatmak için maaşlar hariç eyalet çalışanlarının toplu sözleşme haklarının çoğunu sona erdirecek bir yasa tasarısını ele alması üzerine protestolarla çalkalandı. Protestolara her gün on binlerce kişi katıldı ve uluslararası ilgi topladı. Eyalet Senatosu'nun bir gece önce kabul ettiği yasa tasarısı 10 Mart'ta Meclis'te 53-42 oyla kabul edildi ve imzalanması için Vali'ye gönderildi. Tasarıya tepki olarak Vali Walker'a karşı bir geri çağırma seçimini zorlamak için yeterli imza toplandı. Milwaukee Belediye Başkanı ve Walker'ın 2010'daki rakibi Tom Barrett Demokratların ön seçimini kazandı ve Walker ile tekrar karşı karşıya geldi. Walker seçimi %53'e karşı %46 oyla kazandı ve Amerika Birleşik Devletleri tarihinde geri çağırma seçiminden sonra koltuğunu koruyan ilk vali oldu. ⓘ
4 Kasım 2014 tarihinde yapılan 2014 genel seçimlerinin ardından Vali, Vali Yardımcısı, Eyalet Başsavcısı ve Eyalet Saymanı Cumhuriyetçi, Dışişleri Bakanı ise Demokrat oldu. Ancak Walker 2018 yılında Demokrat Tony Evers tarafından üçüncü dönem için yenilgiye uğratıldı. Demokrat ABD Senatörü Tammy Baldwin de ikinci dönem için seçildi ve Wisconsin'de 1982'den bu yana ilk kez Demokratlar Vali Yardımcısı, Başsavcı, Dışişleri Bakanı ve Eyalet Saymanı dahil olmak üzere oy pusulasındaki tüm anayasal eyalet ofislerini kazandı. Ancak daha sonra, Nisan 2019'da muhafazakâr yargıç Brian Hagedorn, liberal rakibi Lisa Neubauer'i 6.100 oyla mağlup etti. ⓘ
Ekonomi
.jpg)
2019 yılında Wisconsin'in gayrisafi devlet hasılası 349,416 milyar dolar olup ABD eyaletleri arasında 21. sırada yer almaktadır. Wisconsin ekonomisi imalat, tarım ve sağlık hizmetleri tarafından yönlendirilmektedir. Eyaletin imalattan elde ettiği ekonomik çıktı 2008 yılında 48,9 milyar dolardı ve bu da eyaleti imalat gayri safi yurtiçi hasılasında eyaletler arasında onuncu en büyük ülke yapıyordu. İmalat, eyaletin gayri safi yurtiçi hasılasının yaklaşık %20'sini oluşturmaktadır ve bu oran tüm eyaletler arasında üçüncü sırada yer almaktadır. Kişi başına düşen kişisel gelir 2008 yılında 35.239 dolardı. Mart 2017'de eyaletin işsizlik oranı %3,4'tür (mevsimsellikten arındırılmış). ⓘ
2011'in dördüncü çeyreğinde Wisconsin'deki en büyük işverenler şunlardı
- Wal-Mart
- Wisconsin-Madison Üniversitesi
- Milwaukee Devlet Okulları
- ABD Posta Servisi
- Wisconsin Ceza İnfaz Kurumu
- Menards
- Marshfield Kliniği
- Wisconsin Gazi İşleri Bakanlığı
- Target Corporation ve
- Milwaukee Şehri. ⓘ
Tarım
Wisconsin, Amerika'daki peynirin yaklaşık dörtte birini üretmekte ve peynir üretiminde ülke genelinde lider konumdadır. Süt üretiminde Kaliforniya'nın ardından ikinci, kişi başına düşen süt üretiminde ise Kaliforniya ve Vermont'un ardından üçüncü sırada yer almaktadır. Wisconsin tereyağı üretiminde ikinci sırada yer almakta ve ülkedeki tereyağının yaklaşık dörtte birini üretmektedir. Eyalet, silajlık mısır, kızılcık ginsengi ve işlenmek üzere fasulye üretiminde ulusal düzeyde ilk sırada yer almaktadır. Ülkedeki kızılcık mahsulünün yarısından fazlasını ve ginsengin %97'sini yetiştirmektedir. Wisconsin aynı zamanda yulaf, patates, havuç, kiraz, akçaağaç şurubu ve işlenmek üzere tatlı mısır üretiminde de lider konumdadır. Eyaletin tarımsal üretiminin önemi, Wisconsin'in eyalet çeyreklik tasarımındaki bir Holstein ineği, bir mısır başağı ve bir tekerlek peynir tasviriyle örneklendirilmiştir. Eyalet, eyaletin tarımsal ürünlerini dünya çapında tanıtmak için her yıl bir "Alice in Dairyland" seçer. ⓘ
Eyaletin imalat sektörünün büyük bir kısmı, Oscar Mayer, Tombstone dondurulmuş pizza, Johnsonville sosisleri ve Usinger's sosisi gibi tanınmış markalar da dahil olmak üzere ticari gıda işlemeyi içerir. Kraft Foods tek başına eyalette 5.000'den fazla kişiyi istihdam etmektedir. Milwaukee önemli bir bira üreticisidir ve Coors ile birleşene kadar ülkenin en büyük ikinci bira üreticisi olan Miller Brewing Company'nin merkeziydi. Eskiden Schlitz, Blatz ve Pabst, Milwaukee'nin köşe taşı bira fabrikalarıydı. ⓘ
| Porsuk Eyaleti ⓘ | |
| Eyalet Hayvanı: | Porsuk |
| Devlet Evcilleştirilmiş Hayvan: |
Süt ineği |
| Eyalet Vahşi Hayvanı: | Beyaz kuyruklu geyik |
| Devlet İçeceği: | Süt |
| Devlet Süt Ürünleri: | Peynir |
| Eyalet Meyvesi: | Kızılcık |
| Eyalet Kuşu: | Robin |
| Eyalet Başkenti: | Madison |
| Eyalet Köpeği: | Amerikan su spanieli |
| Eyalet profesyonel futbol takımı: | Green Bay Packers |
| Eyalet profesyonel beyzbol takımı: | Milwaukee Brewers |
| Eyalet profesyonel basketbol takımı: | Milwaukee Bucks |
| Eyalet profesyonel hokey takımı: | Milwaukee Admirals |
| Eyalet Balığı: | Muskellunge |
| Eyalet Çiçeği: | Ağaç menekşesi |
| Eyalet Fosili: | Trilobit |
| Devlet Tahılı: | Mısır |
| Devlet Böceği: | Avrupa bal arısı |
| Eyalet Sloganı: | İleri |
| Eyalet Şarkısı: | "Haydi, Wisconsin!" |
| Eyalet Ağacı: | Şeker akçaağacı |
| Devlet Minerali: | Galena (Kurşun sülfür) |
| Eyalet Kayası: | Kırmızı granit |
| Eyalet Toprağı: | Antigo siltli balçık |
| Eyalet Dansı: | Polka |
| Devlet Sembolü Barış: |
Yas tutan güvercin |
| Devlet mikrobu | Lactococcus lactis |
| Devlet Pastası: | Kringle |
Üretim
Wisconsin, özellikle ulaşım ve sermaye ekipmanlarına odaklanan çok büyük ve çeşitlendirilmiş bir imalat ekonomisine ev sahipliği yapmaktadır. Bu kategorilerdeki başlıca Wisconsin şirketleri arasında Kohler Company; Mercury Marine; Rockwell Automation; Johnson Controls; John Deere; Briggs & Stratton; Milwaukee Electric Tool Company; Miller Electric; Caterpillar Inc.; Joy Global; Oshkosh Corporation; Harley-Davidson; Case IH; S. C. Johnson & Son; Ashley Furniture; Ariens; ve Evinrude Outboard Motors bulunmaktadır. ⓘ
Tüketim malları
Wisconsin önemli bir kağıt, ambalaj ve diğer tüketim malları üreticisidir. Eyalette bulunan başlıca tüketici ürünleri şirketleri arasında SC Johnson & Co. ve Diversey, Inc. yer almaktadır. Wisconsin ayrıca kağıt ürünleri üretiminde ülke çapında ilk sırada yer almaktadır; Winnebago Gölü'nden Green Bay'e kadar uzanan aşağı Fox Nehri boyunca 24 kağıt fabrikası bulunmaktadır. ⓘ
GE Healthcare, Epic Systems ve TomoTherapy gibi önemli oyuncuların yer aldığı sağlık cihazları ve yazılımlarının geliştirilmesi ve üretimi, eyalet ekonomisinin büyüyen bir sektörüdür. ⓘ
Turizm
Turizm, Wisconsin'de önemli bir sektördür - Turizm Bakanlığı'na göre eyaletin en büyük üçüncü sektörüdür. Spring Green yakınlarındaki House on the Rock, Baraboo'daki Circus World Museum ve The Dells of the Wisconsin River gibi turistik yerler her yıl binlerce ziyaretçi çekerken, Summerfest ve EAA Oshkosh Airshow gibi festivaller de yüz binlerce ziyaretçiyle birlikte uluslararası ilgi görmektedir. ⓘ
Eyaletteki çok sayıda göl ve nehir göz önüne alındığında, su rekreasyonu çok popülerdir. North Country'de, kereste odaklı bir sanayi bölgesi olan bölge büyük ölçüde bir tatil beldesine dönüşmüştür. Çevreye ve çevreciliğe olan popüler ilgi, avcılık ve balıkçılığa olan geleneksel ilgiye eklenince, sürüş mesafesindeki geniş bir kentsel kitleyi kendine çekmiştir. ⓘ
Eyaletin doğu kıyısında uzanan kendine özgü Door Yarımadası, eyaletin turistik yerlerinden biri olan Door County'yi içermektedir. Door County, ilçeyi oluşturan yarımadanın hem Green Bay hem de Michigan Gölü tarafındaki çok sayıda doğal liman, koy ve tekne indirme yeri nedeniyle tekneciler için popüler bir yerdir. Bölge, şirin köyleri, mevsimsel kiraz toplama ve balık kaynatma etkinlikleriyle yılda iki milyondan fazla ziyaretçiyi kendine çekmektedir. ⓘ
Film endüstrisi
1 Ocak 2008'de film endüstrisi için yeni bir vergi teşviki yürürlüğe girdi. Bundan yararlanan ilk büyük yapım Michael Mann'ın Halk Düşmanları oldu. Yapımcılar film için 18 milyon dolar harcarken, bunun çoğunun eyalet dışı işçilere ve eyalet dışı hizmetlere gittiği; Wisconsin vergi mükelleflerinin 4,6 milyon dolar sübvansiyon sağladığı ve filmin yapımından sadece 5 milyon dolar gelir elde ettiği bildirildi. ⓘ
Enerji
Wisconsin'de petrol, gaz ya da kömür üretimi yoktur. Eyalet içi elektrik üretimi çoğunlukla kömürden sağlanmaktadır. Diğer önemli elektrik kaynakları doğal gaz ve nükleerdir. ⓘ
Eyaletin 2015 yılı sonuna kadar elektrik enerjisinin yüzde onunu yenilenebilir kaynaklardan elde etme zorunluluğu vardır. Bu hedefe ulaşıldı, ancak eyalet içi kaynaklarla değil. Bu yüzde 10'luk oranın üçte biri eyalet dışı kaynaklardan, çoğunlukla da Minnesota ve Iowa'dan gelen rüzgar kaynaklı elektrikten gelmektedir. Eyalet, rüzgar enerjisinin eyalette geliştirilmesi için agnostik politikalara sahiptir. ⓘ
Ulaşım
Havaalanları
Wisconsin'de sekiz ticari hizmet havalimanının yanı sıra bir dizi genel havacılık havalimanı da hizmet vermektedir. Milwaukee Mitchell Uluslararası Havalimanı, Wisconsin'de bulunan en büyük uluslararası ticari havalimanıdır. ⓘ
Şehirlerarası otobüs hizmeti
Wisconsin'de 71 durak ve 53 şehre hizmet veren çok sayıda şehirlerarası otobüs işletmesi bulunmaktadır. ⓘ
Başlıca otoyollar
Wisconsin Ulaştırma Bakanlığı, eyaletin otoyollarının planlanması, inşası ve bakımından sorumludur. Eyalette sekiz Eyaletlerarası Karayolu bulunmaktadır. ⓘ
Demiryolu hizmeti
Amtrak, Hiawatha Hizmeti aracılığıyla Chicago ve Milwaukee arasında günlük yolcu demiryolu hizmeti sağlamaktadır. Ayrıca Empire Builder aracılığıyla Wisconsin'deki çeşitli şehirlerde duraklarla ülkeler arası hizmet de sağlanmaktadır. Banliyö demiryolu sağlayıcısı Metra'nın Union Pacific North (UP-N) hattının kuzey terminali, Wisconsin eyaletindeki tek Metra hattı ve istasyonu olan Kenosha'dadır. Milwaukee'de modern bir tramvay sistemi olan Hop, 2018 yılında hizmete başladı. 2,1 mil (3,4 km) uzunluğundaki ilk hat Milwaukee Intermodal İstasyonu'ndan Burns Commons'a kadar uzanıyor. Sistemin gelecekte genişletilmesi beklenmektedir. ⓘ
Önemli belediyeler
Wisconsin sakinlerinin %68'inden fazlası kentsel alanlarda yaşamaktadır ve Büyük Milwaukee bölgesi eyalet nüfusunun yaklaşık üçte birine ev sahipliği yapmaktadır. Milwaukee, 590.000'den fazla sakiniyle ülkenin en büyük 30. şehridir. Michigan Gölü'nün batı kenarı boyunca uzanan şehirler dizisi genellikle bir megalopolis örneği olarak kabul edilir. ⓘ
Yaklaşık 260.000 kişilik nüfusuyla Madison, sürekli olarak hem eyaletin hem de ülkenin en yaşanabilir şehirlerinden biri olarak gösterilmektedir ve Wisconsin'in en hızlı büyüyen şehridir. ⓘ
Orta büyüklükteki şehirler eyaletin dört bir yanında yer almakta ve etraflarında çalışan çiftliklerden oluşan bir ağ kurmaktadır. 2011 yılı itibariyle Wisconsin'de nüfusu 50.000 ya da daha fazla olan ve eyalet istihdamının %73'ünü karşılayan 12 şehir bulunmaktadır. ⓘ
Wisconsin'de üç tür belediye vardır: şehirler, köyler ve kasabalar. Şehirler ve köyler birleşik kentsel alanlardır. Kasabalar, sınırlı özyönetime sahip ilçelerin tüzel kişiliği olmayan küçük sivil bölümleridir. ⓘ
Eğitim
Wisconsin, Minnesota ve Michigan ile birlikte, Amerika Birleşik Devletleri'nde İç Savaş'ın ardından ortaya çıkan Amerikan devlet üniversitesi hareketinin Ortabatı liderleri arasındaydı. 20. yüzyılın başlarında eyaletteki eğitim, eyalet halkına hizmeti vurgulayan "Wisconsin Fikri "ni savunuyordu. "Wisconsin Fikri", o dönemde kolejler ve üniversitelerdeki İlerici hareketin bir örneğiydi. ⓘ
Bugün, Wisconsin'deki kamu ortaöğretim sonrası eğitimi, amiral gemisi Wisconsin-Madison Üniversitesi ile 26 kampüslü Wisconsin Üniversitesi Sistemini ve 16 kampüslü Wisconsin Teknik Kolej Sistemini içermektedir. Özel kolejler ve üniversiteler arasında Alverno College, Beloit College, Cardinal Stritch University, Carroll University, Carthage College, Concordia University Wisconsin, Edgewood College, Lakeland College, Lawrence University, Marquette University, Medical College of Wisconsin, Milwaukee School of Engineering, Ripon College, St Norbert College, Wisconsin Lutheran College, Viterbo University ve diğerleri bulunmaktadır. ⓘ
Kültür
Wisconsin'de yaşayanlar Wisconsinliler olarak anılır. Wisconsin'in kırsal ekonomisinde süt çiftçiliği ve peynir yapımına yapılan atıfların geleneksel önemi (eyaletin plakalarında 1940'tan beri "America's Dairyland" yazmaktadır), "peynir kafalılar" lakabının (bazen yerleşik olmayanlar arasında aşağılayıcı bir şekilde kullanılır) ve peynir dilimi şeklinde sarı köpükten yapılmış "peynir kafalı şapkaların" yaratılmasına yol açmıştır. ⓘ
Vatandaşlarının mirasını kutlamak için Wisconsin genelinde çok sayıda etnik festival düzenlenmektedir. Bu festivaller arasında Summerfest, Oktoberfest, Polonya Festivali, Festa Italiana, İrlanda Festivali, Bastille Günleri, Syttende Mai (Norveç Anayasa Günü), Sheboygan'da Brat(wurst) Günleri, Polka Günleri, Monroe ve Mequon'da Peynir Günleri, Afrika Dünyası Festivali, Hint Yazı, Arap Festivali, Wisconsin Highland Oyunları ve diğerleri bulunmaktadır. ⓘ
Sanat
Müzik
Wisconsin'deki müzik festivalleri arasında Eaux Claires, Country Fest, Country Jam USA, Hodag Country Festivali, Porterfield Country Müzik Festivali, Twin Lakes'deki Country Thunder USA ve Country USA yer almaktadır. Milwaukee her yıl "Dünyanın En Büyük Müzik Festivali" olarak adlandırılan Summerfest'e ev sahipliği yapmaktadır. Bu festival, şehir merkezinin hemen güneyinde göl kenarındaki Henry Maier Festival Park'ta ve yaz boyunca süren bir dizi etnik müzik festivalinde düzenlenmektedir. Wisconsin Bölgesi Müzik Endüstrisi her yıl WAMI etkinliğini düzenlemekte ve burada en iyi Wisconsinli sanatçılar için bir ödül programı sunmaktadır. ⓘ
Mimari
Santiago Calatrava tarafından tasarlanan brise soleil ile Milwaukee Sanat Müzesi ilginç mimarisiyle tanınmaktadır. Taliesin mimarı Anthony Puttnam tarafından tasarlanan bir kongre merkezi olan Madison'daki Monona Terrace, Wisconsin yerlisi Frank Lloyd Wright'ın 1930'lardaki bir tasarımına dayanmaktadır. Wright'ın 20. yüzyıldaki evi ve stüdyosu Spring Green'in güneyindeki Taliesin'deydi. Wright'ın ölümünden onlarca yıl sonra Taliesin, takipçileri için bir mimarlık ofisi ve okulu olmaya devam ediyor. ⓘ
Kuzey Avrupalıların Wisconsin'e ve yukarı Orta Batı'ya göç etmesiyle birlikte, Log evleri inşa etme tekniklerini de beraberlerinde getirdiler. ⓘ
Alkol kültürü
İçki içmek uzun zamandır Wisconsin kültürünün önemli bir parçası olarak kabul edilmektedir ve eyalet, kişi başına alkol tüketimi, eyalet başına alkol tüketimi ve içki içenlerin oranı açısından ulusal ölçümlerde üst sıralarda veya üst sıralara yakın bir yerde yer almaktadır. Bununla birlikte, etkinlik başına kişi başına tüketim ülke genelinde düşüktür; etkinlik sayısı (alkolün dahil olma sayısı) önemli ölçüde daha yüksek veya en yüksektir, ancak her etkinlikte tüketim daha azdır ve Wisconsin'in tüketimini sık ve ılımlı olarak işaretler. Eyaletin Alman göçü mirasıyla kültürel özdeşleşme, Milwaukee'de büyük bira fabrikalarının uzun süredir var olması ve soğuk iklim gibi faktörler genellikle Wisconsin'de içki içme yaygınlığıyla ilişkilendirilmektedir. ⓘ
Wisconsin'de yasal içki içme yaşı, en az 21 yaşında olan bir ebeveyn, vasi veya eşin eşlik ettiği durumlar haricinde 21'dir. Bir bira üreticisi, bira fabrikası, bira ve/veya likör toptancısı veya alkol yakıtı üreticisi tarafından istihdam edildiğinde alkol bulundurmak için yaş gerekliliklerinden feragat edilir. Alkol satın almak için asgari yasal yaş, istisna olmaksızın 21'dir. Mutlak Ayıklık yasası, yasal içki içme yaşında olmayan (şu anda 21) herhangi bir kişinin alkol aldıktan sonra araç kullanamayacağını belirtir. ⓘ
30 Eylül 2003 tarihinde, alkollü araç kullanma suçunu 0.10 promilden 0.08 promile düşürme konusunda isteksiz olan eyalet yasama organı, federal hükümetin baskısı sonucunda bunu yapmıştır. Wisconsin Tavernalar Birliği alkollü içecek vergisinin yükseltilmesine karşı çıkmaktadır. Milwaukee Journal Sentinel'in "Wisconsin'de İsraf" adlı dizisi bu durumu incelemiştir. ⓘ
Rekreasyon
Wisconsin'in çeşitli manzaraları, eyaleti açık hava rekreasyonu için popüler bir tatil yeri haline getirmektedir. Kış etkinlikleri arasında kayak, buzda balık tutma ve kar arabası derbileri yer almaktadır. Wisconsin, iki Büyük Göl üzerinde yer alır ve çeşitli büyüklüklerde birçok iç göle sahiptir; eyalet, diğer üç eyaletten (Alaska, Michigan ve Florida) daha fazla su içerir. ⓘ
Wisconsin'de özellikle avcılık ve balıkçılık olmak üzere açık hava etkinlikleri popülerdir. En yaygın av hayvanlarından biri beyaz kuyruklu geyiktir. Wisconsin'de her yıl 600.000'den fazla geyik avı lisansı satılmaktadır. Wisconsin Doğal Kaynaklar Departmanı 2008 yılında av öncesi geyik nüfusunun 1,5 ila 1,7 milyon arasında olduğunu tahmin etmiştir. ⓘ
Spor
Wisconsin üç spor dalında büyük lig takımları tarafından temsil edilmektedir: futbol, beyzbol ve basketbol. Green Bay, Wisconsin'de bulunan Lambeau Field, Ulusal Futbol Ligi'nin Green Bay Packers takımına ev sahipliği yapmaktadır. Packers, ligin 1921'deki ikinci sezonundan bu yana NFL'in bir parçasıdır ve en çok NFL şampiyonluğu rekorunu elinde tutarak Green Bay şehrine "Titletown USA" lakabını kazandırmıştır. Packers, NFL'deki en küçük şehir imtiyazıdır ve eyalet çapında hissedarların sahip olduğu tek imtiyazdır. Franchise, onlar için oynayan ve koçluk yapan "Curly" Lambeau tarafından kurulmuştur. Green Bay Packers, dünyanın en başarılı küçük pazar profesyonel spor şirketlerinden biridir ve ilk iki AFL-NFL Şampiyonluk maçı (Super Bowl I ve II), Super Bowl XXXI ve Super Bowl XLV dahil olmak üzere 13 NFL şampiyonluğu kazanmıştır. Eyaletin takıma verdiği destek, Lambeau Field'da sezonluk biletler için 81.000 kişilik bekleme listesiyle kanıtlanmaktadır. ⓘ
.jpg)
Eyaletin tek büyük lig beyzbol takımı olan Milwaukee Brewers, 2001 yılından bu yana Milwaukee County Stadyumu'nun halefi olan Milwaukee'deki American Family Field'da oynamaktadır. Brewers 1982 yılında Amerikan Ligi Şampiyonluğunu kazanarak en başarılı sezonunu geçirmiştir. Takım 1998 sezonundan itibaren Amerikan Ligi'nden Ulusal Lig'e geçmiştir. Brewers'tan önce Milwaukee'nin iki Major League takımı vardı. Brewers olarak da adlandırılan ilk takım, 1901 yılında yeni kurulan Amerikan Ligi'nde sadece bir sezon oynadıktan sonra St. Louis'e taşındı ve şu anda Baltimore Orioles olan Browns'a dönüştü. Milwaukee aynı zamanda 1953'ten 1965'e kadar Boston'dan taşınan ve Atlanta'ya taşınmadan önce 1957'de Dünya Serisi'ni ve 1958'de Ulusal Lig şampiyonluğunu kazanan Braves'e de ev sahipliği yapmıştır. ⓘ
Ulusal Basketbol Birliği'nin Milwaukee Bucks takımı iç saha maçlarını Fiserv Forum'da oynamaktadır. Bucks 1971 ve 2021 yıllarında NBA Şampiyonluğunu kazanmıştır. ⓘ
Eyalette ayrıca hokey (Milwaukee Admirals) ve beyzbol (Appleton'da bulunan Wisconsin Timber Rattlers ve High-A alt liglerinden Beloit Sky Carp) alt lig takımları da bulunmaktadır. Bu bağlı küçük lig takımlarına ek olarak Wisconsin, Amerikan Profesyonel Beyzbol Birliği 2020 Şampiyonluk takımı olan Franklin merkezli Milwaukee Milkmen'e sahiptir ve 2022'de Lake Country Dockhounds Oconomowoc'ta oynamaya başlayacaktır. Wisconsin ayrıca Madison Mallards, La Crosse Loggers, Lakeshore Chinooks, Eau Claire Express, Fond du Lac Dock Spiders, Green Bay Booyah, Kenosha Kingfish, Wisconsin Woodchucks ve bir üniversite all-star yaz ligi olan Northwoods League'den Wisconsin Rapids Rafters'a da ev sahipliği yapmaktadır. Packers'ın yanı sıra Green Bay aynı zamanda bir salon futbolu takımı olan IFL Green Bay Blizzard'a da ev sahipliği yapmaktadır. Eyalet, yedi kez MISL/MASL Şampiyonu olan Milwaukee Wave'e ev sahipliği yapmaktadır. ⓘ
Wisconsin ayrıca USL League One'da oynayan profesyonel bir futbol takımı olan Forward Madison FC'ye de ev sahipliği yapmaktadır. ⓘ
Wisconsin ayrıca Wisconsin-Madison Üniversitesi'nin Wisconsin Badgers ve Wisconsin-Milwaukee Üniversitesi'nin Panthers takımları da dahil olmak üzere birçok üniversite spor programına sahiptir. Wisconsin Badgers futbol eski baş antrenörü Barry Alvarez, Badgers'ı 1999 ve 2000 yıllarında arka arkaya kazanılan zaferler de dahil olmak üzere üç Rose Bowl şampiyonluğuna taşımıştır. Badger erkek basketbol takımı 1941 yılında ulusal şampiyonluğu kazanmış ve 2000, 2014 ve 2015 yıllarında kolej basketbolunun Final Four'una katılmıştır. Badgerlar 2006 yılında hem kadın hem de erkek hokey takımlarının ulusal şampiyonluk kazanmasıyla tarihi bir çifte şampiyonluk elde etti. ⓘ
Eyaletin diğer büyük üniversite programı olan Büyük Doğu Konferansı'ndaki Marquette Golden Eagles, Al McGuire yönetiminde 1977'de NCAA Ulusal Şampiyonluğu'nu kazanan erkek basketbol takımıyla tanınıyor. Takım 2003 yılında Final Four'a geri dönmüştür. ⓘ
Wisconsin Üniversitesi sistemindeki diğer birçok okul, Division III düzeyinde Wisconsin Üniversitelerarası Atletizm Konferansı'nda yarışmaktadır. Konferans, 30 Mart 2015 itibariyle 15 farklı spor dalında 107 NCAA ulusal şampiyonluğu ile ülkenin en başarılı konferanslarından biridir. ⓘ
Yarı Profesyonel Kuzey Elit Futbol Ligi Wisconsin'den birçok takımdan oluşmaktadır. Lig eski profesyonel, kolej ve lise oyuncularından oluşmaktadır. Wisconsin'den takımlar şunlardır: Green Bay'den Green Bay Gladiators, Appleton'dan Fox Valley Force, Kimberly'den Kimberly Storm, Wausau'dan Central Wisconsin Spartans, Eau Claire'den Eau Claire Crush ve Chippewa Valley Predators ve Superior'dan Lake Superior Rage. Ligin Michigan ve Minnesota'da da takımları bulunmaktadır. Takımlar Mayıs ayından Ağustos ayına kadar oynamaktadır. ⓘ
Wisconsin dünyanın en eski faal yarış pistine ev sahipliği yapmaktadır. West Allis, Wisconsin'deki Wisconsin State Fair Park'ta bulunan Milwaukee Mile'da Indy 500'den çok daha önce yarışlar düzenlenmiştir. ⓘ
Wisconsin, 1927'den beri her yıl yarışların düzenlendiği Kenosha'da ülkenin en eski faaliyet gösteren velodromuna ev sahipliği yapmaktadır. ⓘ
Sheboygan, 2004, 2010 ve 2015 yıllarında PGA Şampiyonalarına ve 2020 yılında ABD ile Avrupa arasında Ryder Cup golf müsabakasına ev sahipliği yapan Whistling Straits golf kulübüne ev sahipliği yapmaktadır. Daha sonra Milwaukee'deki U.S. Bank Championship olarak adlandırılan Greater Milwaukee Open, 1968'den 2009'a kadar her yıl Brown Deer'de düzenlenen bir PGA Tour turnuvasıydı. 2017 yılında, Milwaukee'nin yaklaşık 30 mil kuzeybatısındaki Erin, Wisconsin'de bulunan bir golf sahası olan Erin Hills, ABD Açık'a ev sahipliği yapmıştır. ⓘ
Tarih
Eyalette 14,000 yıldır bu topraklarda yerleşik olarak yaşayan Kızılderililer kabileleri vardı. Eyalet beyaz Avrupalılar tarafından ilk defa 1644'te Fransız Jean Nicolet tarafından ziyaret edildi. Wisconsin arazileri 17. ve 18. yüzyıllarda arazilere tarım için yerleşip devamlı yaşanan hiçbir yerleşke kurmadan tuzak kurup "kürk hayvanı" avlayan genellikle Fransız asıllı beyaz tuzakçı avcılar tarafından kolonize edildi. Bu kürk hayvanı tuzakçıları daha önce Fransızlarca yerleşilen ve sonra Britanya tarafından savaşla işgal edilip Kanada kolonisi yapılan arazilerde yaşamaktaydılar ve Wisconsin arazilerine geçici olarak gelmekteydiler. 1763'te Fransızlar ile Kızılderililer arasında yapılan bir savaştan sonra Fransız tüccarlar bu arazilere yerleşip ticaret etmeye başladılar ve bunlardan ilk defa Charles de Langlade 1764'te devamlı olarak bu arazilerde yaşamaya başladı. İngiliz Amerikan koloniler mensupları da Wisconsin arazilerine önce tuzakçı avcı ve sonra ticaret için yerleşmeye başladılar. 1761'de Green Bay'i ele geçirdiler ve bu kenti bir yerleşke olarak geliştirmeye başladılar. 1763'te tüm Wisconsin araziler Green Bay adı ile İngiliz koloni toprakları olarak ilan ettiler. ⓘ
1783'te Amerikan Bağımsızlık Savaşı sona erip ABD devleti kurulunca Wisconsin toprakları da ABD arazileri olarak ABD'ye ilhak edildi. Bu ABD idaresi döneminden bu arazilerde bulunan madenler, özellikle kurşun madenleri, yeni gelip bu arazilere gelen beyaz koloniciler tarafından işletilmeye başlandı ve bu madencilik sektörü, eski tuzakçı kürk hayvanı avcılık sektöründen çok daha önemli, ana ekonomi sektörü oldu. Bu madencilerin Wisconsin arazilerine açtıkları kurşun madeni ocakları porsuk hayvanı yuvalarına benzemekteydi. Bundan sonra bu arazilere ve günümüzde bile Wisconsin arazilerine "Porsuk Eyaleti" (Badger State) adı miras kaldı. Bundan sonra dışarıdan gelen beyaz madenci yerleşiciler bu arazilerde yaşayan Kızılderili kabileleri ve yerli Kızılderilileri imha edip geride kalanları bu arazilerden uzaklaştırıp onların arazilerine yerleşmek için 1827'de "Winnebago Savaşı" ve 1832'de "Black Hawk Savaşı" adı verdikleri gayet haksız ve saldırgan bir şekilde savaşlara giriştiler. Beyaz ırktan olup göçerek buraya yerleşen sayısı özellikle ABD doğusunda Hudson Nehri'ni Büyük Göller'e bağlayan Erie Kanalı açıldıktan sonra gittikçe arttı. 20 Nisan 1836'da ABD Kongresi'nden geçen bir kanunla bu araziler, bir ABD eyaleti olmada bir son etap sayılan, "Wisconsin Toprakları" (Wisconsin Territories) olarak kabul edildi. 29 Mayıs 1848 tarihinde Kongre'nin çıkardığı bir kanunla Wisconsin ABD eyaletlerinden biri olarak ilan edildi. ⓘ
Demografi
Nüfus
ABD Nüfus Bürosu tahminlerine göre 1 Temmuz 2015'te Wisconsin eyaletinin nüfusu 5,771,337 kişi olup bu nüfus eyaletinin nüfusunun 2010 Nüfus Sayımı'na göre %1.48 yıllık artış gösterdiğine işaret etmektedir. ⓘ