Zigot

Zigot oluşumu: Bir sperm ile döllenmeden sonra yumurta hücresi. Erkek ve dişi pronükleuslar birleşmektedir, ancak genetik materyal henüz birleşmemiştir. ⓘ

Zigot (hücre) ⓘ
Detaylar
Günler	0
Öncül	Gamet
Şuna yol açar	Blastomerler
Anatomik terminoloji

Zigot (Eski Yunanca ζυγωτός (zygōtós) 'birleşik, boyunduruk', ζυγοῦν (zygoun) 'birleştirme, boyunduruk') iki gamet arasındaki döllenme olayıyla oluşan ökaryotik bir hücredir. Zigotun genomu, her bir gametteki DNA'nın bir kombinasyonudur ve yeni bir bireysel organizmanın tüm genetik bilgisini içerir. ⓘ

Çok hücreli organizmalarda zigot en erken gelişim aşamasıdır. İnsanlarda ve diğer anizogam organizmaların çoğunda, bir yumurta hücresi ve sperm hücresi yeni ve benzersiz bir organizma oluşturmak üzere bir araya geldiğinde zigot oluşur. Tek hücreli organizmalarda zigot, mitoz bölünme yoluyla eşeysiz olarak bölünerek özdeş yavrular üretebilir. ⓘ

Alman zoologlar Oscar ve Richard Hertwig, 19. yüzyılın sonlarında hayvanlarda zigot oluşumuna ilişkin ilk keşiflerden bazılarını yapmışlardır. ⓘ

İnsan neslinde oluşan normal zigot 44XX veya 44XY kromozom yapısındadır. Zigot mitotik aktivite ile çoğalır ama hacmi değişmez. Oluşan 12-16 hücreli yapı blastomer adını alır. Bu yapı uterus kavitesine gelir. Bu yapının uterus kavitesine yerleşmesine implantasyon denilir. İmplantasyon, fertilizasyondan yaklaşık 6-7 gün sonra olur. ⓘ

Mantarlar

Mantarlarda haploid hücrelerin eşeyli birleşmesine karyogami denir. Karyogaminin sonucu zigot veya zigospor adı verilen diploid bir hücrenin oluşmasıdır. Bu hücre daha sonra türün yaşam döngüsüne bağlı olarak mayoz ya da mitoz bölünmeye girebilir. ⓘ

Bitkiler

Bitkilerde, döllenme mayotik olarak indirgenmemiş gametler arasında gerçekleşirse zigot poliploid olabilir. ⓘ

Kara bitkilerinde zigot, archegonium adı verilen bir odacık içinde oluşur. Tohumsuz bitkilerde archegonium genellikle şişe şeklindedir ve sperm hücresinin girdiği uzun içi boş bir boynu vardır. Zigot bölündükçe ve büyüdükçe bunu arkegonyumun içinde yapar. ⓘ

İnsanlar

ⓘ

İnsan döllenmesinde, serbest bırakılan bir yumurta (çoğaltılmış kromozom kopyalarına sahip haploid ikincil bir oosit) ve haploid bir sperm hücresi (erkek gamet) birleşerek zigot adı verilen tek bir 2n diploid hücre oluşturur. Tek sperm oosit ile birleştiğinde, ikinci mayoz bölünmeyi tamamlayarak sadece 23 kromozomlu, neredeyse tüm sitoplazması ve erkek pronükleusu olan haploid bir yavru oluşturur. Mayoz bölünmenin diğer ürünü, sadece kromozomları olan ancak çoğalma ya da hayatta kalma yeteneği olmayan ikinci kutup cisimciğidir. Döllenmiş yavruda DNA daha sonra sperm ve ovumdan türetilen iki ayrı pronükleusta replike olur ve zigotun kromozom sayısı geçici olarak 4n diploid olur. Döllenmeden yaklaşık 30 saat sonra, pronükleusların birleşmesi ve ani mitotik bölünme, blastomer adı verilen iki adet 2n diploid yavru hücre üretir. ⓘ

Döllenme ve implantasyon aşamaları arasında, gelişmekte olan embriyo bazen preimplantasyon-konseptus olarak adlandırılır. Bu aşama, embriyonik kök hücrelerin kullanımıyla ilgili olanlar da dahil olmak üzere yasal söylemlerde ön embriyo olarak da anılmaktadır. ABD'de Ulusal Sağlık Enstitüleri, geleneksel implantasyon öncesi embriyo sınıflandırmasının hala doğru olduğunu belirlemiştir. ⓘ

Döllenmeden sonra, konseptus fallop tüpünden aşağı rahme doğru ilerlerken, bölünme adı verilen bir süreçte gerçekte boyut olarak artmadan bölünmeye devam eder. Dört bölünmeden sonra konseptus 16 blastomerden oluşur ve morula olarak bilinir. Sıkıştırma, hücre bölünmesi ve blastülasyon süreçleri sayesinde konseptus, gelişimin beşinci gününde, tam da implantasyon bölgesine yaklaşırken blastosist şeklini alır. Blastokist zona pellucida'dan çıktığında, rahmin endometriyal astarına implante olabilir ve embriyonik gelişimin gastrulasyon aşamasına başlayabilir. ⓘ

İnsan zigotu, kalıtsal hastalıkları tedavi etmek için tasarlanan deneylerde genetik olarak düzenlenmiştir. ⓘ

Totipotensiye yeniden programlama

Bütün bir organizma üretme potansiyeline sahip totipotent bir zigotun oluşumu epigenetik yeniden programlamaya bağlıdır. Zigotta baba genomunun DNA demetilasyonu, epigenetik yeniden programlamanın önemli bir parçası gibi görünmektedir. Farenin baba genomunda, özellikle metillenmiş sitozin bölgelerinde DNA'nın demetilasyonu muhtemelen totipotensi oluşturmada kilit bir süreçtir. Demetilasyon, baz eksizyon onarımı süreçlerini ve muhtemelen diğer DNA onarımına dayalı mekanizmaları içerir. ⓘ

Diğer türlerde

Bir Chlamydomonas zigotu her iki ebeveynden de kloroplast DNA'sı (cpDNA) içerir; normalde cpDNA mt+ çiftleşme tipi ebeveynden tek taraflı olarak kalıtıldığı için bu tür hücreler genellikle nadirdir. Bu nadir biparental zigotlar, rekombinasyon yoluyla kloroplast genlerinin haritalanmasına izin vermiştir. ⓘ

Protozoa'da

Amipte üreme, ana hücrenin hücre bölünmesiyle gerçekleşir: önce ana hücrenin çekirdeği ikiye bölünür ve ardından hücre zarı da bölünerek iki "yavru" Amip haline gelir. ⓘ

Türleri

Homozigot

Biri anneden biri babadan gelen gen çiftlerinin (Alel) genotipi farklılık göstermiyorsa bu durumda bu gen çiftlerini taşıyan canlı homozigot olarak adlandırılır. Örneğin otozom çift için homozigotluk (A harfi ile) "AA" veya "aa" şeklinde olabilir. ⓘ

Heterozigot

Biri anneden biri babadan gelen gen çiftlerinin (Alel) genotipi farklılık gösteriyorsa bu durumda bu gen çiftlerini taşıyan canlı heterozigot olarak adlandırılır. Örneğin otozom çift için heterozigotluk (B harfi ile) "Bb" şeklindedir. ⓘ

İlgili sayfalar

• Embriyonik gelişim
• Homolog kromozom ⓘ