Şebinkarahisar

Şebinkarahisar ⓘ
İlçe
Giresun İli Haritası
Ülke	Türkiye
İl	Giresun
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Taner Bolat
• Belediye başkanı	Şahin Yılancı (AK Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	1.382 km² (533 mil²)
Rakım	1.364 m (4.475 ft)
Nüfus
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	28400
İl alan kodu	0454
İl plaka kodu	28
Resmî site www.sebinkarahisar.bel.tr YerelNET

Kışın Şebinkarahisar'dan bir görünüm ⓘ

Şebinkarahisar Giresun'un bir ilçesidir. 1923 yılında il olmuş, 1933 yılında Giresun vilayetine bağlanmıştır. ⓘ

1473 yılında Fatih Sultan Mehmet Otlukbeli Savaşı'ndan sonra İstanbul'a dönerken Şebinkarahisar'a uğramış ve üç gün kaldığı bu şehir devrin vekayinamelerinde Karahisar-ı Şarki adıyla kaydedilmiştir. İlçenin il olma talebi geçmişten bugüne sürmektedir. ⓘ

Şebinkarahisar ⓘ
Şebinkarahisar
Koordinatlar: 40°17′19″N 38°25′24″E
Ülke	Türkiye
İl	Giresun
Hükümet
- Belediye Başkanı	Şahin Yılancı (AKP)
- Kaymakam	Bilal Bozdemir
Alan
- Bölge	1.381,80 km2 (533,52 sq mi)
Nüfus  (2012)
- Kentsel	12,174
- Bölge	22,521
- Bölge yoğunluğu	16/km2 (42/q mi)
İklim	Csb
Web sitesi	www.sebinkarahisar.bel.tr

Şebinkarahisar, Türkiye'nin kuzeydoğusunda Karadeniz Bölgesi'nde Giresun İli, Şebinkarahisar İlçesi'ne bağlı bir kasaba ve bu ilçenin yönetim merkezidir. ⓘ

İsim

6. yüzyıl Bizans tarihçisi Procopius, Romalı general Pompey'in o zamanki antik kaleyi ele geçirdiğini ve adını Kolonia, Yunanca Koloneia (Κολώνεια) olarak değiştirdiğini yazar. Kalede bulunan dokuzuncu veya onuncu yüzyıla ait Yunanca bir yazıt, Şebinkarahisar'ı Koloneia ile kesin olarak özdeşleştirmektedir. İlginçtir ki Selçuklu tarihçisi İbn Bibi ve Eretnalılar tarafından basılan 14. yüzyıl sikkeleri bu ismin Ermenice bir varyasyonu olan Koğoniya'yı kaydeder. Bu ismin tarihsel Türkçe biçimi Kuğuniya'dır. ⓘ

11. yüzyılda, ikinci bir isim bu yerle ilişkilendirilir: Kasaba Koloneia adını korur, ancak yukarıdaki kale Yunanca "Kara Kale" anlamına gelen Mavrokastron olarak adlandırılır. İlk olarak 14. yüzyılda ortaya çıkan Türkçe toponim Karahisar (Yunanca: Γαράσαρη, ilçenin asıl Türkçe adı: Gareysar), Mavrokastron'un bir çevirisidir. Kasaba daha sonra Şapkarahisar ("Şap'ın Kara Kalesi") veya daha batıdaki Afyonkarahisar'dan ayırmak için Kara Hisar-ı Şarkî/Şarkî Kara Hisar ("Doğunun Kara Kalesi") olarak adlandırılmıştır. Burası 19. yüzyıldan beri Şebinkarahisar olarak bilinmekte ve her iki isim de kullanılmaktaydı. 11 Ekim 1924 tarihinde Mustafa Kemal bu kasabayı ziyaret etmiş ve Şebin Karahisar adının kullanılmasını önermiştir. Coğrafya tarihçisi Ramsay, Ermenilerin bu şehri hala Nikopoli (Yunanca: Νικόπολη) olarak adlandırdığını belirtmiştir; Pontus Rumları da günümüze kadar bu şekilde adlandırmaktadır. Antik Roma Nikopoli kalıntılarının bulunduğu yakınlardaki Koyulhisar ile karıştırılmamalıdır. ⓘ

Tarihçe

Şebinkarahisar'ın kayıtlı tarihi Üçüncü Mithridatik Savaş ile başlar. Mithridates VI'nın yenilgisinden sonra Pompey kentin surlarını güçlendirmiş ve bir Roma kolonisi (colonia) kurmuştur. ⓘ

Bizans döneminde şehir I. Justinianus (527-565) tarafından yeniden inşa edilmiştir. 7. yüzyılda Armeniac Teması'nın ve daha sonra Chaldia'nın bir parçası olmuş, nihayet 863'te ayrı bir temanın merkezi haline gelmiştir. 778'de ve 940'ta Arap akınlarının saldırısına uğramıştır. ⓘ

Şebinkarahisar 1071 Malazgirt Savaşı'ndan kısa bir süre sonra Selçuklu Türklerinin eline geçmiştir. Yaklaşık 1106 yılında kısa süreli bir Bizans toparlanması dışında, o tarihten itibaren Türklerin elinde kalmıştır. Sonraki yüzyıllar boyunca kale, Türk kontrolündeki iç bölgeler ile Trabzon İmparatorluğu arasındaki sınırda stratejik bir konuma sahip olmuştur. Danişmendliler kaleyi 1170'lere kadar ellerinde tutmuş, bu tarihte kale Erzurum Saltukoğulları'nın eline geçmiştir. 1201/1202'de Rum Selçuklularının vasalları olan Mengücekoğulları kaleyi ele geçirmiştir. Kale, 13. yüzyılın ortalarındaki Moğol istilasının ardından, şehirde sikke basan Eretnalıların komutası altına girmiştir. Ak Koyunlu Uzun Hasan, belki de buranın Trabzonlu John IV'ün kızı olan yeni Rum karısının çeyizinin bir parçasını oluşturduğuna inanarak 1459'da burayı ele geçirene kadar bir dizi küçük Türkmen savaş ağası kasabayı kontrol etmiştir. ⓘ

Mehmed 1461'de Ak Koyunlu'dan kasabayı Osmanlıların eline geçirmiş ve Otluk Beli Savaşı'nda Uzun Hasan'ı yenmesinin ardından 1473'te bölgedeki hâkimiyetini pekiştirmiştir. Şebinkarahisar'dan zaferini ilan eden bir dizi mektup göndermiş, bunlar arasında Anadolu Türkmenlerine hitaben Uygur dilinde yazılmış alışılmadık bir mektup da bulunmaktadır. Kasabanın üzerindeki surların dikkatli bir şekilde incelenmesi, Osmanlıların orijinal Geç Antik-Bizans-Selçuklu surlarının onarımına büyük yatırım yaptığını ve buna ek olarak zirvede etkileyici bir "kale kompleksi" inşa ettiğini ortaya çıkarmıştır. Başlangıçta Rum Eyaleti (1473-1514 ve tekrar 1520-1555), Bayburt Eyaleti (1514-1516), Diyarbekir Eyaleti (1516-1520), Erzurum Eyaleti (1555-1805), Trabzon Eyaleti (1805-1865) ve Sivas Vilayeti'nde (1865-1923) "Karahisar-ı Şarki" olarak bir sancak merkezi haline gelmiştir. ⓘ

1881/82-1893 Osmanlı Genel Nüfus Sayımı'na göre Şebinkarahisar (Karahisar-ı Şarki) kazasının 19.421 Müslüman, 8.512 Rum ve 7.118 Ermeni olmak üzere toplam 35.051 nüfusu vardı. ⓘ

Şebin-Karahisar ayaklanması

Şebinkarahisar, Ermenilerin Ermeni soykırımına aktif olarak direndiği birkaç yerden biriydi. ⓘ

Osmanlı İmparatorluğu'nun diğer bölgelerindeki tehcir ve katliam haberleri kasabaya ulaştığında, Ermeni nüfusu kendini savunmak için hazırlık yapmaya karar verdi. 15 Haziran 1915'te çoğu zengin tüccarlardan oluşan 300 kadar Ermeni tutuklandı. Ertesi gün, başka tutuklama girişimlerinin ardından çatışmalar patlak verdi ve şehrin Ermeni mahallelerinde barikatlar kuruldu. 18 Haziran'a gelindiğinde bu mahallelerin çoğu yıkılmış ya da terk edilmişti. Kasabadan ve civar köylerden, %75'i kadın ve çocuklardan oluşan yaklaşık 5.000 Ermeni, Şebinkarahisar'ın ortaçağdan kalma kalesine çekildi. Kale daha sonra Türk birlikleri tarafından kuşatıldı ve duvarlarına ağır topçu ateşi açıldı. Yiyecek, su ve cephanenin neredeyse tükendiği 11 Temmuz gecesi Ermeniler kaleyi gizlice boşaltmaya karar verdi. Ancak bu girişim fark edildi ve kaleyi terk edenlerin hepsi öldürüldü. 12 Temmuz'da hâlâ kalenin içinde olanlar teslim oldu. Bunu tüm Ermeni erkeklerin öldürüldüğü bir katliam izledi. Hayatta kalan kadın ve çocuklar, diğer kasabalardakiler gibi tehcir edilmeden önce kasabada esir tutuldu. Resmi Türk kayıtlarına göre, isyan sırasında Ermeni isyancılar 403 sivil Türk köylüsünü öldürmüştür. ⓘ

Türkiye Cumhuriyeti

Cumhuriyet 1923'te kurulduğunda 10. Ordu burada garnizon kurmuş ve yerel ekonomiye canlılık getirmiştir. Atatürk, 1924 yılında Erzurum'daki deprem hasarını görmek üzere yola çıktığında burayı ziyaret etmiştir. ⓘ

Coğrafya

Şebinkarahisar, Giresun il merkezine 40 km uzaklıkta, Giresun Dağları'ndaki Avutmuş Nehri vadisinin kuzey tarafında yer alan 13.200 (TÜİK 2008) nüfuslu sakin bir kasabadır. ⓘ

Kasabaya ulaşmak zordur, nehir kıyısı boyunca uzanan yol rüzgarlı ve dardır ve hizmet sağlamak zordur. ⓘ

Şebin cevizi, vadi kenarlarında yetişen özel bir ceviz çeşididir, diğer yerel lezzetler arasında fındıktan yapılan helva, bir tür peynirli muhallebi olan hoşmerim, gilik adı verilen küçük ekmekler, mısır ve nohut çorbası toyga çorbası, kıvrık dal evelik yapraklarından yapılan dolma, ısırgan otu haşlaması ve en önemlisi dut şurubu pekmez sayılabilir. ⓘ

İlgi çekici yerler

• Şebinkarahisar kalesi
• Behramşah Cami - Avutmuş mahallesinde, Selçuklu Türkleri tarafından yaptırılan cami.
• Taşhanlar - Osmanlı dönemi taş kervansarayı, kale girişinde
• Fatih Cami - Kalenin yanındaki Osmanlı camisi ⓘ

Önemli yerliler

• Katakalon Kekaumenos, 11. yüzyıl ortalarının önde gelen Bizans generali
• İdil Biret (d. 1941), piyanist. Annesi Şebinkarahisarlı bir aileden gelmektedir.
• Rahşan Ecevit (1923-2020), siyasi lider ve eski Türkiye Başbakanı Bülent Ecevit'in eşi
• Ara Güler (1928-2018), Şebinkarahisarlı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Ermeni fotoğrafçı,
• Aziz Nesin (1915-1995), yazar, Şebinkarahisarlı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi ve bir dönem Şebinkarahisar'ın yeniden il olması için kampanya yürüttü
• Aram Haigaz (1900-1986), Ermeni yazar
• Andranik Ozanyan (1865-1927), Ermeni general ve ulusal kahraman
• Harutyun Şahrigyan (1860-1915), Ermeni siyasetçi, asker, avukat ve yazar
• Toros Toramanyan (1864-1934), Ermeni bir mimar
• Mehmet Emin Yurdakul (1869-1944), yazar, Şebinkarahisar eski milletvekili
• Erdal Eren (1963-1980), siyasi aktivist. ⓘ

Tarih

1895 yılı itibarıyla Şebinkarahisar merkez nüfusunun üçte bir kadarı Ermenilerden oluşmaktadır. 1901 yılında kentte 332 erkek ve 105 kız öğrencinin okuduğu iki Ermeni okulu mevcuttu. Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnak) partisinin liderlerinden olan Antranik Ozanyan Şebinkarahisar doğumlu idi. I. Dünya Savaşı sırasında Şebinkarahisar Ermenileri tehcir (mecburi göç) kararına direnmeye karar vererek kadın ve çocuklarıyla birlikte kaleye sığınmıştır. 25 gün süren isyan sırasındaki saldırılarda Türk askeri kuvvetlerinden ikisi subay olmak üzere 84 ölü, 140 yaralı ve Müslüman halktan 30 ölü ve 20 yaralı olmuştur. ⓘ

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır ⓘ
1965	30.425	9.764	20.661
1970	32.443	10.255	22.188
1975	31.048	10.214	20.834
1980	34.143	13.037	21.106
1985	39.815	18.760	21.055
1990	39.897	23.330	16.567
2000	50.926	36.713	14.213
2007	23.731	13.698	10.033
2008	22.335	11.599	10.736
2009	22.417	11.921	10.496
2010	22.121	11.786	10.335
2011	22.082	11.567	10.515
2012	22.521	12.174	10.347
2013	23.193	11.557	11.636
2014	21.680	11.380	10.300
2015	21.204	11.688	9.516
2016	21.200	11.678	9.522
2017	22.088	13.921	8.167
2018	21.814	11.033	10.781
2019	20.459	11.149	9.310
2020	19.715	11.021	8.694