Şemdinli

Şemdinli ⓘ
Bölge
Şemdinli'den bir görünüm
Şemdinli
Koordinatlar: 37°18′00″N 44°34′00″E
Ülke	Türkiye
İl	Hakkâri
Hükümet
- Belediye Başkanı	Tahir Saklı (AKP)
- Kaymakam	Yakup Güven
Alan
- Bölge	1.661,05 km2 (641,33 sq mi)
Nüfus  (2012)
- Kentsel	21,048
- Bölge	67,173
- Bölge yoğunluğu	40/km2 (100/q mi)
Posta kodu	30800
Web sitesi	www.semdinli.bel.tr

Şemdinli (Kürtçe: Şemzînan, Süryanice: ܫܲܡܙܕܝܼܢ, romanize: Šamzdīn), Türkiye'nin güneydoğusunda, Hakkari iline bağlı bir ilçe ve kasabadır. Daha önce Osmanlı'nın Van Vilayeti'ne bağlıydı ve ilçe merkezinin adı Nevşehir'di. Mevcut belediye başkanı Adalet ve Kalkınma Partisi'nden (AKP) Tahir Saklı, mevcut kaymakamı ise Yakup Güven'dir. ⓘ

Türkiye'nin en uzak köşesinde yer alan Şemdinli ilçesi dağlık bir arazidir. İran ve Irak'ın en az kontrol edilebilen köşelerini birbirine bağlayan bir dağ yolunun üzerindeki stratejik konumu nedeniyle ilçede gözle görülür bir askeri varlık bulunmaktadır. ⓘ

Şemdinli Hakkâri ilinin 5 ilçesinden birisi ve bu ilçenin merkezi olan şehir. ⓘ

Yüksekova'dan 2.110 metre yükseklikteki Haruna Geçiti ile ayrılan ilçe, Zap Suyu'nun bir kolu olan Pesan Çayı, Şemdinli Deresi ve kolları tarafından sulanan bir alandan oluşur. İran ve Kuzey Irak ile sınırdaş olan ilçe, doğal güzellikleri ve tarihi yapılarıyla dikkat çekmektedir. ⓘ

Kompozisyon

Yerleşim	Etnik köken (kabile) ⓘ
Şemdinli (Şemzînan)	Kürtçe (Humaru, Zerzan, karışık aşiret ve aşiret dışı)
Alan (Helane)	Kürtçe (Zerzan)
Altınsu (Şapatan)	Kürtçe (Zerzan)
Ayranlı (Bêdaw)	Kürtçe (Herkî ve Humaru)
Bağlar (Nehrî)	Kürtçe (Humaru ve Zerzan)
Beyyurdu (Bêdevê)	Kürtçe (Herkî)
Boğanköy (Bêgoza)	Kürtçe (Herkî)
Bozyamaç (Bêmbo)	Kürtçe (Humaru ve Xanî)
Çatalca (Dêman)	Kürtçe (Humaru)
Çevre (Koy)	Kürtçe (Humaru)
Çubuklu (Bêntûr)	Kürtçe (Humaru)
Günyazı (Qelaşk)	Kürtçe (Zerzan)
Kayalar (Katûne)	Kürtçe (Zerzan)
Konur (Nixaylan)	Kürtçe (Herkî)
Korgan (Gulank)	Kürtçe (Humaru)
Meşelik (Herkî)	Kürtçe (Herkî)
Öveç (Sûrûnis)	Kürtçe (Humaru)
Tekeli (Gare)	Kürtçe (Zerzan)
Tütünlü (Evliyan)	Kürtçe (Humaru)
Uğuraçan (Betkar)	Kürtçe (Herkî)
Yaylapınar (Salaran)	Kürtçe (Herkî)
Yufkalı (Nerdoşe)	Kürtçe (Humaru)

Kürt-Türk çatışması

Önemli Yerler

• Taş Köprü, Şemdinli ilçe merkezine 12 kilometre ve Bağlar Nehri köyüne 4 kilometre mesafede bulunan köprünün yüksekliği 11 metre, uzunluğu ise 21 metredir.
• Kelat Sarayı, Şemdinli ilçe merkezine 17 kilometre uzaklıkta ve Bağlar köyünün güney batısında dere kenarında bulunmaktadır.
• Kayme Sarayı, Bağlar köyünün kuzeyinde bulunmaktadır.
• Kara Kilise, Şemdinli ilçe merkezine yaklaşık olarak üç km uzaklığında Beşevler Mahallesinin kuzeyinde bulunmaktadır. Çok eski bir yapıt olduğundan çoğunluğu harabeye dönüşmüştür. ⓘ

1879'da Osmanlı İmparatorluğu'na karşı ayaklanma başlatan Şeyh Ubeydullah, Şemdinli ilçesine bağlı Nehri köyündendi. ⓘ

PKK ve Türk devlet güçleri arasındaki çatışmalar

Şemdinli şehir merkezinde 1 Kasım 2005 tarihinde bir bomba patladı. Patlama resmi olarak silahlı bir Kürt militan grubu olan Kürdistan İşçi Partisi'ne (PKK) atfedildi. 9 Kasım'da yerel bir kitapçıya düzenlenen el bombalı saldırıda bir kişi öldü. Ancak bu saldırının şüphelileri görgü tanıkları tarafından suçüstü yakalandı. Şüphelilerin Türk Jandarma birimi JİTEM'e mensup oldukları söylendi. Ortaya çıkan soruşturma 2006 yılının ilk yarısında Türkiye'de önemli bir siyasi mesele haline geldi. Uzun bir yasal süreç sonunda üç zanlı 39 yıl hapis cezasına çarptırıldı. ⓘ

Şemdinli bombalaması davasıyla ilgili soruşturmalar ordu tarafından engellendi ve Şemdinli kitabevi bombalaması davasıyla ilgili tüm hakim ve savcılar Haziran 2007 tarihli bir kararnameyle Van'dan başka şehirlere tayin edildi. ⓘ

2012'deki çatışmalar

23 Temmuz 2012 tarihinde Türk güvenlik güçleri Şemdinli civarında PKK'ya karşı hava gücüyle desteklenen büyük bir operasyon başlattı. İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin, güvenlik güçlerinin PKK'nın Kuzey Irak'a kaçış yollarını kapatmaya çalıştığını ve 115 kadar PKK militanının öldürüldüğünü açıkladı. Nergis Televizyonu (NTV), operasyona iki bin kadar askerin katıldığını iddia etti. 5 Ağustos 2012 tarihinde PKK güçlerinin Gecimli köyündeki bir askeri karakola ateş açması sonucu çıkan çatışmalarda 22 PKK savaşçısı, asker ve köy korucusu ölmüş, beşi sivil olmak üzere 15 kişi de yaralanmıştır. Askeri karakol Hakkâri'de saldırıya uğrayan birkaç karakoldan biriydi, ancak diğer olaylarda herhangi bir can kaybı rapor edilmedi. ⓘ

Hıristiyanlık

Şemdinli ilçesi, Süryani Nochiya'nın merkezi ve Süryani Khnanisho Matran Ailesi'nin eviydi. Şemdinli'nin Nochiya aşireti, Doğu Süryani Kilisesi inancına bağlılıkları, tütün yetiştiriciliği ve dini gelenekleri (perhiz ve dua gibi sıkı bir şekilde uyulan) ile tanınmaktadır. ⓘ

İklim

Şemdinli sıcak, kurak-yaz karasal iklimine sahiptir (Köppen: Dsa). ⓘ

Şemdinli için iklim verileri ⓘ
Ay	Jan	Şubat	Mar	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık	Yıl
Ortalama yüksek °C (°F)	1.3 (34.3)	2.9 (37.2)	7.9 (46.2)	14.8 (58.6)	21.4 (70.5)	27.5 (81.5)	31.7 (89.1)	31.9 (89.4)	27.9 (82.2)	21.2 (70.2)	12.6 (54.7)	3.7 (38.7)	17.1 (62.7)
Günlük ortalama °C (°F)	−2.5 (27.5)	−1.4 (29.5)	3.4 (38.1)	9.7 (49.5)	15.2 (59.4)	20.8 (69.4)	24.7 (76.5)	24.7 (76.5)	20.4 (68.7)	14.7 (58.5)	7.5 (45.5)	0.1 (32.2)	11.4 (52.5)
Ortalama düşük °C (°F)	−6.2 (20.8)	−5.6 (21.9)	−1.0 (30.2)	4.6 (40.3)	9.1 (48.4)	14.1 (57.4)	17.7 (63.9)	17.5 (63.5)	13.0 (55.4)	8.2 (46.8)	2.5 (36.5)	−3.5 (25.7)	5.9 (42.6)
Ortalama yağış mm (inç)	71 (2.8)	81 (3.2)	93 (3.7)	101 (4.0)	55 (2.2)	11 (0.4)	3 (0.1)	2 (0.1)	4 (0.2)	27 (1.1)	61 (2.4)	64 (2.5)	573 (22.7)
Kaynak: Climate-Data.org

Geçmiş

Asurice (Doğu Aramicesi) 'Şamizdin' adına tarihi kaynaklarda 9. yüzyıldan itibaren rastlanmaktadır. ⓘ

Musul'da Nakşibendi tarikatını ihya eden Mevlana Halid-i Bağdadi'in müridi olan Seyyit Taha 19. yüzyıl başında Şemdinan bölgesindeki Nehri köyüne gelerek önemli bir medrese kurmuş, aşiretleri barıştırmış ve Osmanlı tabiiyeti altında Urmiye'den Van'a kadar uzanan alanda etkisi hissedilen bir egemenlik tesis etmiştir. 1854-58 Rus Harbinde Hakkâri aşiretlerini Osmanlı Devleti lehine seferber etmekte önemli bir rol oynayan Seyyit Taha halen Hakkâri ve Irak arasında büyük saygı ile anılır. ⓘ

I. Dünya Savaşı'nda Şemdinli dört kez Rus işgaline uğramıştır. İlk işgal 5 Kasım 1914'ten Aralık 1914'e, ikinci işgal 13 Mayıs 1915'ten itibaren kısa bir süre, üçüncü işgal 1915 sonbaharından 31 Temmuz 1916'e, dördüncü işgal 10 Ağustos 1916'dan 24 Kasım 1917'ye kadar sürmüştür. Savaşı izleyen dönemde Şikak aşireti reisi İsmail Ağa (Simko) 20.nci Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir Paşa ile işbirliği yaparak Hakkâri'den İran'ın Urmiye bölgesine çekilen Nasturilerin bölgeye dönmelerine engel olmuştur. ⓘ

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1965	9.493	1.047	8.446
1970	11.521	1.216	10.305
1975	14.063	1.433	12.630
1980	17.458	1.956	15.502
1985	23.921	5.114	18.807
1990	30.219	7.001	23.218
2000	45.930	14.177	31.753
2007	51.034	11.727	39.307
2008	52.779	13.081	39.698
2009	51.814	11.553	40.261
2010	52.159	11.211	40.948
2011	61.402	19.544	41.858
2012	67.173	21.048	46.125
2013	60.616	15.102	45.514
2014	63.261	15.739	47.522
2015	63.816	14.854	48.962
2016	62.577	14.057	48.520
2017	65.941	15.365	50.576
2018	45.117	16.973	28.144
2019	43.886	15.956	27.930
2020	43.311	15.504	27.807

Not: 2018 yılında Derecik ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır. ⓘ

Genel Seçimler

Yıl	Parti	Oy Oranı ⓘ
1961	YTP	%56
1965	CHP	%45
1969	AP	%57
1973	CHP	%50
1977	CHP	%43
1983	ANAP	%71
1987	ANAP	%75
1991	ANAP	%48
1995	ANAP	%33
1999	DYP	%34
2002	DEHAP	%28
2007	AK Parti	%53
2011	Bağımsızlar	%67
Haziran 2015	HDP	%67
Kasım 2015	HDP	%57