Caligula
| Caligula ⓘ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Metropolitan Sanat Müzesi'nden Caligula'nın mermer portresi | |||||
| Roma İmparatoru | |||||
| Reign | 16 Mart 37 - 24 Ocak 41 | ||||
| Öncül | Tiberius | ||||
| Halef | Claudius | ||||
| Doğan | Gaius Julius Caesar 31 Ağustos MS 12 Antium, İtalya | ||||
| Öldü | MS 24 Ocak 41 (28 yaşında) Palatine Tepesi, Roma, İtalya | ||||
| Defin | Augustus'un Anıt Mezarı | ||||
| Eşler |
| ||||
| |||||
| Hanedan | Julio-Claudian | ||||
| Baba | Germanicus | ||||
| Anne | Agrippina | ||||
Daha çok Caligula (/kəˈlɪɡjʊlə/) lakabıyla bilinen Gaius Caesar Augustus Germanicus (31 Ağustos 12 - 24 Ocak 41), 37-41 yılları arasında hüküm süren üçüncü Roma imparatoruydu. Popüler Romalı general Germanicus ile Augustus'un torunu Yaşlı Agrippina'nın oğlu olan Caligula, geleneksel olarak Julio-Claudian hanedanı olarak bilinen Roma İmparatorluğu'nun ilk yönetici ailesinde doğdu. Germanicus'un amcası ve üvey babası Tiberius, MS 14 yılında Roma imparatoru olarak Augustus'un yerine geçti. ⓘ
Gaius adını Gaius Julius Caesar'dan almasına rağmen, Germania'daki seferleri sırasında babasının askerlerinden "Caligula" ("küçük caliga", bir tür askeri bot) lakabını aldı. Germanicus 19 yılında Antakya'da öldüğünde, Agrippina altı çocuğuyla birlikte Roma'ya döndü ve burada Tiberius ile şiddetli bir kan davasına karıştı. Bu çatışma sonunda ailesinin yok olmasına yol açtı ve Caligula hayatta kalan tek erkek oldu. Tiberius 26 yılında kamu hayatından çekilerek Capri adasına yerleşti ve 31 yılında Caligula da ona katıldı. Tiberius'un 37 yılında ölümünün ardından Caligula imparator olarak onun yerine geçti. Caligula'nın hükümdarlığı hakkında günümüze ulaşan çok az kaynak vardır, ancak yönetiminin ilk altı ayında asil ve ılımlı bir imparator olarak tanımlanır. Bundan sonra kaynaklar onun zalimliğine, sadizmine, savurganlığına ve cinsel sapkınlığına odaklanarak onu çılgın bir tiran olarak sunar. ⓘ
Bu kaynakların güvenilirliği tartışmalı olsa da, Caligula'nın kısa hükümdarlığı sırasında prenslik içindeki karşıt güçlerin aksine imparatorun sınırsız kişisel gücünü artırmak için çalıştığı bilinmektedir. Dikkatinin çoğunu iddialı inşaat projelerine ve kendisi için lüks konutlara yöneltti ve Roma'da iki su kemerinin inşasını başlattı: Aqua Claudia ve Anio Novus. Onun hükümdarlığı sırasında imparatorluk, müşteri krallığı Mauretania'yı bir eyalet olarak ilhak etti. 41 yılının başlarında Caligula, Praetorian Muhafızları, senatörler ve saray mensupları tarafından düzenlenen bir komplo sonucunda öldürüldü. Ancak komplocuların bu fırsatı Roma Cumhuriyeti'ni yeniden kurmak için kullanma girişimleri engellendi. Caligula'nın öldürüldüğü gün, Praetorianlar Caligula'nın amcası Claudius'u bir sonraki Roma imparatoru olarak ilan ettiler. Caligula'nın ölümü Julii Caesares'in erkek soyunun resmi olarak sonunu getirse de, Julio-Claudian hanedanı yeğeni Nero'nun düşüşüne kadar hüküm sürmeye devam etti. ⓘ
ⓘ
| ||||||||||||||||||||
Aşırı savurganlığı, tuhaflığı, ahlaksızlığı ve acımasızlığıyla tanınır, despotluğuyla hatırlanır. Kendi muhafızlarının birkaçı tarafından 41 yılında öldürüldü. Romalı tarihçi Suetonius, Caesar'ın Hayatı adlı eserinde döneminin en ünlü olaylarını anlatır. ⓘ
Günümüze ulaşan kaynaklar, Caligula'nın zalimliği ve var olduğu iddia edilen deliliği üzerine anlatılan anekdotlara odaklanmışlar. Bundan dolayı bazı modern araştırmacılar arasında bir tartışma konusu olmuştur. Sık sık bu dönemin en tarafsız tarihçisi olarak gösterilen Tacitus'un Caligula'nın saltanatı hakkında yazdıkları kaybolmuştur. ⓘ
Ailesi
- Bkz. Julio-Claudian aile ağacı.
Caligula, 31 Ağustos 12'de, Roma'nın sayfiye yerlerinden Antium'da "Gaius Julius Caesar Germanicus" olarak doğdu. İmparator Augustus'un evlatlık torunu Germanicus ve torunu Yaşlı Agrippina'nın doğumdan sonra hayatta kalan altı çocuğundan üçüncüsüdür. Germanicus, Nero Claudius Drusus ve Küçük Antonia'nın oğlu, Agrippina ise Marcus Vipsanius Agrippa ve Yaşlı Julia'nın kızıdır. Gaius'un erkek kardeşleri Nero ve Drusus'la genç yaşta ölen Tiberius ve Gaius Julius, kız kardeşleri ise Julia Livilla, Drusilla ve Genç Agrippina'dır. Gaius aynı zamanda geleceğin imparatorlarından Claudius'un yeğenidir. ⓘ
Gaius'un babası Germanicus, Tiberius Claudius Nero ve Augustus'un üçüncü karısı Livia'nın torunu ve ayrıca Augustus'un kendisinin de evlatlık torunudur. Germanicus, Julio-Claudian ailesinin en göze çarpan üyelerinden ve Roma İmparatorluğu'nun en çok saygı duyulan ve sevilmiş olan generallerinden birinin oğludur. Agrippina, Augustus ve Scribonia'nın torunudur ve mükemmel Roma kadını modeli olarak tasvir edilir. ⓘ
Gençliği
Sadece iki ya da üç çocuktan biri olarak Gaius, ailesinin Germanya'nın kuzeyindeki askerî harekâtlarına eşlik etti ve babasının ordusunun maskotu haline geldi. Askerler, annesi Agrippina tarafından minyatür askeri üniforma ve sandalet giydirilip silah kuşatılan küçük Gaius'u görmekten çok keyif alıyorlardı. Kendisine verilmiş olan Latince 'Caligula' takma adının anlamı "Küçük (asker) sandaleti" idi ve üniformasının bir parçası olarak giydiği küçük asker sandaletinden gelmekteydi. Bu ismi ona askerler vermişti çünkü Caligula küçükken asker gibi giyinip askerlerin yanında durmayı severdi. ⓘ
Tahtın varisinin kim olacağı sorusu Augustus henüz hayatta iken aile içindeki entrika suçlamaları arasında birkaç defa ortaya atıldı. Caligula'nın babası Germanicus, Augustus'un öldüğü zamanda Princeps görevini yürütmek için çok genç olmasına rağmen birçok insan, Augustus'un varis olarak onu seçeceğine inanıyordu. Sonuç olarak Augustus, Germanicus'u evlatlık edinmesi şartıyla Tiberius'u seçti. Germanya'daki başarılı bir harekât ve Roma'daki geçit töreninin ardından Germanicus Roma politik yaşamından uzaklaştırılmak için doğuya gönderildi ve orada Tiberius'un ajanları tarafından zehirlendiği iddiaları arasında 10 Kasım 19 tarihinde öldü. Annesi ve Tiberius arasındaki ilişkiler katil ve komplo suçlaması arasında hızla kötüleşti. ⓘ
Genç Caligula, önce 27 yılında belki de bir rehine olarak annesinin büyükannesi ve Tiberius'un annesi Livia'nın yanına gönderildi. Livia'nın Tiberius'la birlikte devrilmesi ve ardından iki yıl sonra ölmesi üzerine Caligula, Julian akrabalarının yanına döndü ve büyükannesi Antonia'ya iade edildi. Bu süre zarfında Caligula dış dünya ile biraz bağlantı kurabildi; yegane arkadaşları kız kardeşleri Genç Agrippina, Drusilla ve Julia Livilla'ydı. Daha sonra Caligula hakkında, imparatorun kız kardeşleriyle özellikle de Drusilla ile ensest ilişkisi olduğu dedikoduları çıktı. Suetonius, bu iddialar hakkında çok özel şeyler yazmıştır. ⓘ
31 yılında, Caligula Capri'de tekrar Tiberius'un ölümüne ve 37 yılında tahta çıkışına kadar onun kişisel gözetimine verildi. Bu süre zarfında Caligula zaten Tiberius'un gözdesiydi. Suetonius, Tiberius'un yönettiği insanlar ve Roma'da onu dizginleyen (Augustus, Livia, kardeşi Drusus, ve en iyi arkadaşı Nerva) olmadan kendini, arzuladığı tüm cinsel sapkınlık düşkünlüğünü yaşamakta özgür hissettiği Capri'de, yaşadığı aşırı cinsel sapkınlıklarını aktarır. Bunların gerçekten olup olmadığını söylemek zordur. Pek sevilmeyen imparatorlar olan Tiberius ve Caligula gibiler hakkında yazılanların hepsi gerçek olmayabilir ve antik metinler de dedikodu sık rastlanılan bir durumdur. ⓘ
Bu sıralarda, Tiberius'un Praetorian Prefect'i Sejanus, Roma'da çok güçlüydü ve İmparatorun yönetimine ve onun olası varislerine karşı kendi müttefiklerini oluşturmaya başlamış ve Julian çizgisindeki destekçilere dalkavukluğa girişmekteydi. Tiberius'un ilerlemiş yaşında gittikçe artan bir paranoya'nın işareti olarak vatana ihanet duruşmaları sık sık olan bir durumdu ve gittikçe artan biçimde bir keresinde hayatını kurtarmış olan arkadaşı Sejanus'a daha fazla güvenmeye başladı. Sejanus bu durumu, konumunu güçlendirmek ve olası bir muhalefeti ortadan kaldırmak için kullandı. ⓘ
Küçüklüğünden beri Caligula, çok dikkatli hareket etmeyi öğrenmişti. Tacitus ve Suetonius'un her ikisine göre de, zeka olarak tüm kardeşlerinden daha üstün, mükemmel doğal bir aktördü ve diğer aile fertleri yapamadığı zamanlarda tehlikeyi fark edebiliyordu. Diğer birçok taht adayı ortadan kaldırıldığı halde Caligula hayatta kaldı. Küçük bir ada olan Pandataria'ya sürgüne gönderilen annesi Agrippina, yemek yemeyi reddederek öldü. İki büyük kardeşi Nero ve Drusus da öldüler; Nero, Ponza adasına sürgüne gönderilirken, Drusus'un bedeni bir zindanda ağzında -görünüşe göre açlık krampını bastırmak isterken- yediği şilte parçaları dolu olarak bulundu. ⓘ
Suetonius, Caligula'nın Tiberius'a karşı olan (kölelere özgü) doğasından, ölü annesi ve kardeşlerine karşı olan ilgisiz tavrından bahseder. Kendi hikâyesinde, Caligula'nın yıllar sonra bahsettiğine göre, bu kölelik davranışı hayatta kalmak için bir taktikti ve birden fazla olayda çok sinirlendiği için neredeyse Tiberius'u öldürecekti. Caligula'nın bir şahidine göre: "Asla bu kadar iyi bir uşak ya da bu kadar kötü bir efendi olmamıştı.!" Caligula, keyifsiz Tiberius'un yerine birçok görevi yaparak yönetim konusundaki özel yeteneğini ispat etti ve onun daha fazla ilgisini çekti. Geceleri, Caligula güçlü bir sadizm'i işaret eder biçimde, kölelere yapılan işkencelere katılıyor ve coşkuyla kanlı gladyatör oyunları seyrediyordu. 33 yılında, Tiberius Caligula'ya tahta çıkışına kadar üzerine alacağı tek kamu görevi olan onursal quaestor'luk pozisyonunu verdi. ⓘ
İmparatorluğu
Erken dönemi
Tiberius 16 Mart 37'de öldüğünde mülkünü ve yönetimsel unvanlarını müşterek varis olarak görev yapan Caligula ve kendi torunu Tiberius Gemellus'a bıraktı. Tacitus'un yazdığına göre Praetorian Muhafızların başkanı Naevius Sutorius Macro, Roma halkının daha çok sevdiği Caligula'nın tahta çıkışını hızlandırmak için Tiberius'u bir yastıkla boğmuştu. Suetonius, Caligula'nın onu intihar etmeye sürüklediğinden şüphelenir. Macro tarafından desteklenen Caligula, Tiberius’un Tiberius Gemellus hakkındaki isteklerini, deliliği nedeniyle hükümsüz ve geçersiz olduğunu ilan etti ancak diğer isteklerini yerine getirdi. ⓘ
Caligula, Senato tarafından tevdi edilen yönetim erkini kabul etti ve 28 Mart'ta kalabalığın "bebeğimiz" ve "yıldızımız" selamlamaları arasında Roma'ya girdi. Caligula, "Güneşin doğduğu yerden battığı yere kadar bütün dünya" tarafından takdir edilen ilk imparator olarak tasvir edilir. Yine Suetonius'un anlattığına göre saltanatının ilk üç ayında yüz altmış binden fazla hayvan kurban edildi. Philo, Caligula'nın ilk yedi aylık yönetimini tamamen mutluluk dolu olarak tasvir eder. ⓘ
İlk zamanlarında, politik bir doğası olmasına rağmen cömert ruhluydu. Praetorian muhafızlara fazladan ödeme yaptı, Tiberius'un vatana ihanet belgelerini yok etti ve vatana ihanet kovuşturmalarının geçmişte kaldığını ilan etti, sürgüne gönderilenleri geri çağırdı ve İmparatorluk vergi sisteminden zarar görenlere yardım etti. Cinsel suç işleyen suçluları imparatorluktan uzaklaştırdı. Aynı zamanda gladyatör dövüşleri gibi şeyler için oldukça savurgan olduğu bilinir. Bu davranışları başlangıçta ona halkın gözünde oldukça ün kazandırdı. Bunlardan başka, halk için serbest seçimleri yeniden canlandırdı ve selefi Tiberius zamanında kapatılan Roma İmparatorluk yıllıklarını yeniden açtırdı. ⓘ
Caligula, birçok insan tarafından çok sevilmiş olan general Germanicus'un oğlu olması nedeniyle oldukça fazla sevgiye mazhar oldu. Ancak aynı zamanda o Tiberius değildi. Bundan başka Caligula, Tiberius'dan farklı olarak Augustus'la doğrudan kan bağına sahipti ve bu sebeple Julius Caesar ile bağlantısı vardı. Aynı zamanda Marcus Antonius'un oğlunun torunuydu. ⓘ
İmparator olduktan sonra, Caligula görülmeye değer hüner sergiledi. Baiae ile komşu liman Puteoli arasında yaklaşık iki mil (2956 m.) boyunca uzanan ve gemilerin yan yana dizilerek duba gibi kullanıldığı portatif bir Köprü kurulması emri verdi. Söylendiğine göre bu köprü Pers Kralı Xerxes'in Çanakkale Boğazı'nı geçtiği köprüye rakipti. Ardından, Büyük İskender'in göğüslüğünü (zırhını) taşıdığı halde en sevdiği atı Incitatus'un üzerinde köprüyü geçti. Bu hareketine muhalefet, Tiberius'un falcısı Mendesli Thrasyllus'un; "Baiae körfezini geçerken ata bindikten sonra imparator olmak için hiç şansı kalmadı" şeklindeki kehaneti ile geldi. ⓘ
Rahatsızlığı
Saltanatına uğurlu bir başlangıç yapan Caligula, 37 yılının Ekim ayında ciddi biçimde hastalandı. Cassius Dio bir hastalık geçirdiğinden bahsetse de, Bu hastalığı tanımlayan tek tarihçi olan Philo İmparator olduktan sonra Caligula’nın oldukça sık banyo yapması, çok içmesi ve cinsel ilişkiye girmesi nedeniyle virüs kaptığını iddia eder. Söylendiğine göre bütün imparatorluk çok üzülmüş ve Caligula'nın ıstırabına ortak olmuştu. Caligula bu hastalık tarafından tamamen esir alınmıştı ancak Philo bunun onun saltanatının dönüm noktası olduğuna dikkat çeker. ⓘ
Bazı modern tarihçilerin var sayımlarına göre bu fiziksel rahatsızlık daha sonraları akıl hastalığına yol açmıştı. Tarihçi Howard Hayes Scullard, Caligula "Hastalığından bir şehvet canavarı ve şeytani bir zalim olarak çıktı." diye bahseder. ⓘ
Caligula'daki değişikliklerin ne zaman ortaya çıktığı konusunda tartışma vardır. Michael Grant (On iki Sezar, 1975) ve Donna W. Hurley'de ( Suetonius üzerine tarihsel ve tarih yazınsal bir yorum' " C. Caligula'nın hayatı", 1993) dahil birçok yazar, Caligula ve senato arasındaki gerçek kırılmanın ve bundan sonraki aşırı davranışlarının 39 yılına kadar ortaya çıkmadığını ifade ederler. Genç Sezar ve senato arasındaki sürtüşmenin kesin nedeninin belirsizliğine rağmen, bazı kaynakların işaret ettiğine göre, İmparator bir geçit töreni istemiş ancak bu istek senato tarafından reddedilmişti. Kesin olan şeyse Caligula 39 yılında Konsülleri senatoya danışmadan görevden uzaklaştırmış ya da yeniden yerleştirmiş ve birkaç senatörü arabasının yanında resmi kıyafetleriyle koşmaya zorlayarak halkın önünde küçük düşürmüş olmasıdır. Bu nokta da hayatının akışı, Romalılarca "bebeğimiz" ve "yıldızımız" diye selamlanan genç bir adamdan despot bir tirana doğru dikkat çekici biçimde değişir. ⓘ
Politik Başarılar
Günümüze kadar ulaşan kaynaklar Caligula'nın kısa saltanatında elde ettiği birkaç politik başarıdan bahseder. Saltanatı sırasında, imparatorluğa katılan Moritanya, iki eyalet olarak tekrar yapılandırıldı. Hirodes Antipa, Yahudiye valisi olarak atandı. İskenderiye ve diğer doğu eyaletlerinde Yahudiler ve Yunanlar arasında çıkan birkaç karışıklık bastırıldı. Caligula döneminde Rhegium ve Sicilya limanları iyileştirildi. Mısır 'dan yapılan tahıl ithalatı arttırıldı. Kamu işleri tamamlandı, tapınaklar inşa edildi ve duvarlar tamir edildi. Caligula aynı zamanda gönülsüzce olsa da çok ikna edici iyi bir hatip ve genellikle Roma halkının gözünde popüler biri olarak tasvir edilmiştir. ⓘ
Yine aynı kaynaklar onun bazı politik aptallıklarından bahseder. Bunlar özellikle öne çıkartılmış, kuzey cephesindeki askeri etkinliklerde, din ve vergi politikalarındaki deliliğinin ve zorbalığının delili olarak kullanılmıştır. Kuzey seferiyle, zafer töreninde Germen savaşçı kıyafetleri giydirilmiş Galyalılarla alay edilmiş ve Roma birlikleri, tanrı Neptün'e karşı kazandığı zaferin ardından "denizin ganimetleri" olarak deniz kabuğu toplamaya gönderilmiştir. Deli adamın bu eylemini açıklamak için ortaya atılan birçok teori ve iddiadan akla en uygun olanına göre Caligula, daha önce Jül Sezar'ın terk etmek zorunda kaldığı Büyük Britanya'yı işgal edip kazanmak istiyordu. Görünüşe göre birliklerinin aklındaki sefer farklıydı ve ordu İngiliz Kanalı kıyılarına vardığı zaman birlikler daha fazla ilerlemeyi reddetti, bu yüzden Caligula, gemilere binmeyi reddeden askerlerine seferin ganimeti olarak deniz kabukları toplamayı emretti. Bir kez daha, her nasılsa, kaynaklardaki eksiklikten dolayı, tam olarak ne olduğu ve bunun neden Caligula dönemindeki birincil kaynaklar arasında bir tartışma konusu olduğu bilinmez. ⓘ
Caligula'nın dinle ilgili politikalardaki uygulamaları öncüllerinden sert biçimde ayrılır. Augustus zamanında, özellikle İmparatorluğun batısında, Tanrılaştırılmış imparator kültü oluşturularak, teşvik edildi ve genellikle yeni kurulan bir Roma kolonisinde oluşturulan ilk yapılanma oldu. Bu kült, onun "nomen"ini merkez alan bir yapıda olmasına rağmen Augustus'un birçok fırsatta belirttiği gibi, kendisi değil, kişisel ruhu ve atalarının ve ailesinin ortak ruhu "klanlar" kutsaldı. Augustus'tan sonra, Tiberius'un kültle biraz ilgilendiği görülür ve anlaşıldığı kadarıyla kültün yayılması ve genişlemesi merkezi organizasyon yapılanmasından ziyade yerel derecede, taşralı yöneticilerin zorlamalarıyla olmuştur. Caligula bu kültü hayal edilemeyecek bir noktaya taşımıştır. Roma Forumundaki Castor ve Pollux Tapınağı doğrudan Palatina'daki İmparatorluk konutuyla bağlantılıydı ve Caligula'nın kendisine adanmıştı; burada fırsat buldukça giyinir ve kendisini bir tanrı gibi takdim eder, ardından dalkavukça yöntemlerle huzurunda bulunanların kendisini benimseyerek onaylamalarını talep ederdi. Tanrılaştırılmış İmparator Kültünün doğası, imparatorun çevresindeki ruhun onore edilmesinden doğrudan Caligula'nın kendisine tapınılmasına doğru değişti. Caligula'nın bunun gibi politikaları, sadece külte bağlı uygulamalara değil İmparatorluğun tamamındaki dinsel uygulamalara etki etti. Heykellerin başları, birçok kadın heykeli de dahil Caligula'nın başıyla yer değiştirdi ve Caligula bu tanrılara Helenistik yönetici kültüne benzer şekilde ibadet edilmesini istedi. ⓘ
Caligula'nın vergi politikası da antik kaynaklar tarafından ağır biçimde eleştirilir. Caligula duruşmalardan, fahişelikten ve evlilikten ağır vergiler almayı denemiştir. ⓘ
Doğu politikası
Caligula'nın hükümdarlığı sırasında doğu bölgelerindeki birçok isyan ve komployu bastırması gerekiyordu. Caligula 37 yılında imparator olduktan sonra Batanaea ve Trachonitis bölgelerinin valisi olan yakın arkadaşı Herod Agrippa da ona yardım ediyordu. Doğudaki gerginliklerin nedeni karmaşıktı; Yunan kültürünün yayılması, Roma hukuku ve Yahudilerin imparatorluktaki haklarını içeriyordu. Caligula, Mısır valisi Aulus Avilius Flaccus'a güvenmiyordu. Flaccus Tiberius'a sadıktı, Caligula'nın annesine karşı komplo kurmuştu ve Mısırlı ayrılıkçılarla bağlantıları vardı. 38 yılında Caligula, Flaccus'u kontrol etmesi için Agrippa'yı haber vermeden İskenderiye'ye gönderdi. Philo'ya göre, bu ziyaret Agrippa'yı Yahudilerin kralı olarak gören Yunan halkının alaylarıyla karşılandı. Bunun sonucunda şehirde ayaklanmalar çıktı. Caligula buna Flaccus'u görevinden alarak ve idam ederek karşılık verdi. ⓘ
39 yılında Agrippa, amcası Celile ve Perea tetrarkhı Hirodes Antipas'ı Parthia'nın yardımıyla Roma yönetimine karşı bir isyan planlamakla suçladı. Hirodes Antipas itiraf etti ve Caligula onu sürgüne gönderdi. Agrippa topraklarıyla ödüllendirildi. İskenderiye'de 40 yılında Yahudiler ve Yunanlılar arasında yine ayaklanmalar patlak verdi. Yahudiler imparatoru onurlandırmamakla suçlandı. Jamnia kentinde anlaşmazlıklar meydana geldi. Yahudiler kilden bir sunak dikilmesine kızdılar ve onu yıktılar. Buna karşılık Caligula, Kudüs'teki Yahudi Tapınağı'na kendi heykelinin dikilmesini emretti; bu, Yahudilerin tektanrıcılığıyla çelişen bir talepti. Bu bağlamda Philo, Caligula'nın "Yahudilere, sanki kendisininkine karşıt istekleri olan tek kişilermiş gibi özel bir şüpheyle baktığını" yazmıştır. ⓘ
Suriye Valisi Publius Petronius, emrin yerine getirilmesi halinde iç savaş çıkmasından korktuğu için emrin uygulanmasını yaklaşık bir yıl geciktirdi. Agrippa sonunda Caligula'yı emri geri almaya ikna etti. Ancak Caligula, Kudüs Tapınağı'na kendi heykelinin dikilmesi için ikinci bir emir yayınladı. Roma'da, bu amaç için devasa boyutlarda, yaldızlı pirinçten başka bir heykeli yapıldı. Ancak Josephus'a göre, heykeli taşıyan gemi henüz hareket halindeyken, Caligula'nın ölüm haberi Petronius'a ulaştı. Böylece heykel hiçbir zaman yerleştirilemedi. ⓘ
Caligula ve diğer imparatorlar birinci yüzyılda Yahudi tek tanrıcılığı ile benzer oranda bir tapınım görmek istemişlerdir. Philo'nun dediğine göre Caligula "Yahudileri, onun aziz tutulan dileklerine karşı çıkan yegane insanlar olarak, oldukça özel bir kuşkuyla kabullenmişti." ⓘ
37 yılında tahta çıktığında, iyi arkadaşı Herod Agrippa'yı Batanaea ve Trachonitis bölgelerine vali olarak atadı. ⓘ
38 de Caligula, "Prefect" Aulus Avilius Flaccus'a Yahudi Sinagog'larına imparatorun heykelinin dikilmesini emretti. İskenderiye ve Flaccus'daki isyanlar bastırıldı. ⓘ
Skandalları
Caligula hakkında kümelenen tuhaf hikâyeler; aşırı zalimliğini, çoklu ve alışılmamış cinsel macerelarını (en azından Suetonius tarafından iddia edilen heteroseksüel ve homoseksüel ilişkilerini, Cal. 3613 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.), ya da gelenek ve Senatoya karşı olan saygısızlığını tasvir eder. Suetonius, onun her üç kız kardeşiyle olan ensest ilişkilerini, seks alemlerinde yüksek dereceden Senato üyelerinin karılarını en yüksek teklifi verenlere satmasını, kuzeyde yaptığı gülünç askeri faaliyetleri ve onun gece güneşin doğmasını emrederek sarayının koridorlarında dolaşma alışkanlığını anlatır. Caligula'nın aynı zamanda atı Incitatus'u bir rahip olarak adlandırdığı ve yaşaması için içinde mermer bir ahır, altından bir yemlik bulunan bir ev ve mücevherlerle süslü gerdanlık taktığı ve sonra Senato'ya konsül yapma sözü verdiği iddia edilir. ⓘ
Söylendiğine göre sarayında bir genelev açmış ve sosyal etkinlikler sırasında Senato üyelerinin karılarını, kocaları onlar ayrılırken sadece arkalarından bakabildikleri halde kendi yatak odasına götürme alışkanlığı edinmişti. Ardından karılarıyla yaptığı cinsel eylemleri kocalarının yanında herkesin duyabileceği şekilde anlatıyordu. ⓘ
Caligula üç kız kardeşinden en güzeli olarak hitap ettiği ve aynı zamanda ensest ilişkisinin olduğu kardeşi Drusilla'nın ölmesinden sonra akli dengesini iyice yitirmiş ve bunun üzerine kız kardeşini tanrıça ilan etmiştir. Hatta Roma'daki kadınlara bundan sonra Drusilla için dua etmesini emretmiştir. ⓘ
Caligula genellikle soğuk, kibirli, bencil ve deli olarak tasvir edilir. Söylendiğine göre karşı çıktığı bir grubun bir arena dolusu insan tarafından alkışlanması üzerine ağlayarak "Roma halkını istemiştim ancak sadece tek bir boynum var" demiştir. Yine söylendiğine göre arenada aslan ve kaplanlarla dövüşmek için yeterli suçlu kalmamışsa bazı izleyicileri arenaya attırmıştır. Hayatına karşı herhangi bir plan tertip edildiği zaman, söylendiğine göre komplocuların "belki de ölmekte olduklarını hissedebilecekleri çok sayıda küçük yarayla" öldürülmesini emretmiştir. Suetonius, onun sık sık "korktukları sürece bırakın benden nefret etsinler" dediğinden bahseder. ⓘ
Kendini yaşayan bir tanrı olarak ilan etmişti. Palatine ve Capitol'deki Jupiter Optimus Maximus tapınağı arasında bir geçit inşa ettirmişti (söylendiğine göre iki tanrı arasındaki istişareyi mümkün kılmak için) ve imparatorluk sarayını, Forumun üzerine ve Caligula'nın farklı tanrılar gibi görünebileceği ve onlarla toplanabileceği Castor ve Pollux tapınağının içine doğru genişletmişti. Kayıtlara göre Caligula, Olympia'daki Jupiter tapınağı ve Jupiter'in ünlü heykeli ile "siyah taş"ının Capitol'e taşınmasının sorumlusuydu. Yine söylendiğine göre kendisine yukarıdan bakılmasını suç yapmıştı. ⓘ
Caligula aynı zamanda inanılmaz derecede kendine düşkündü ve Nemi Gölü'nün dibinde 1930'lu yıllarda buluna iki batık gemi bunun en dramatik kanıtlarıydı. Bu iki gemi antik dünyanın en büyük tekneleri arasındadır. Gemilerden küçük olanı Diana'ya adanmış bir tapınak gibi yapılmıştı. Büyük gemi aslında oldukça ayrıntılı ve mermer koridorları olan yüzen bir saray olarak Caligula'nın giderek artan hedonist (hazcı) davranışlarının tatmininde tekil bir role sahipti. ⓘ
Öldürülmesi ve olumsuz etkileri
Caligula'nın imparator olarak eylemleri özellikle Senato'ya, soylulara ve atlı düzene karşı sert olarak tanımlanmıştır. Josephus'a göre, bu eylemler Caligula'ya karşı birkaç başarısız komploya yol açtı. Sonunda, Cassius Chaerea liderliğindeki Praetorian Muhafızları içindeki subaylar imparatoru öldürmeyi başardılar. Komplonun üç kişi tarafından planlandığı söylenir, ancak Senato, ordu ve atlı birliklerden pek çok kişinin bu komplodan haberdar olduğu ve komploya dahil olduğu söylenir. Durum, 40 yılında Caligula'nın Senato'ya Roma'dan kalıcı olarak ayrılmayı ve yaşayan bir tanrı olarak tapınılmayı umduğu Mısır'daki İskenderiye'ye taşınmayı planladığını açıklamasıyla tırmanmıştı. Roma'nın imparatorunu ve dolayısıyla siyasi gücünü kaybetme ihtimali birçokları için bardağı taşıran son damla oldu. Böyle bir hareket hem Senato'yu hem de Praetorian Muhafızları Caligula'nın baskı ve sefahatini durdurmak için güçsüz bırakacaktı. Bu düşünceyle Chaerea, aralarında Marcus Vinicius ve Lucius Annius Vinicianus'un da bulunduğu komplocu arkadaşlarını planlarını hızla uygulamaya koymaya ikna etti. ⓘ
Josephus'a göre Chaerea'nın suikast için siyasi nedenleri vardı. Suetonius ise bu nedeni Caligula'nın Chaerea'ya aşağılayıcı isimler takmasında görür. Caligula, Chaerea'nın sesinin zayıf olması ve vergi toplama konusunda sert davranmaması nedeniyle kadınsı olduğunu düşünüyordu. Caligula Chaerea ile "Priapus" ve "Venüs" gibi isimlerle alay ederdi. 24 Ocak 41'de Cassius Chaerea ve diğer muhafızlar, İlahi Augustus için düzenlenen bir dizi oyun ve tiyatro sırasında sarayın altında gençlerden oluşan bir tiyatro topluluğuna hitap eden Caligula'ya saldırdılar. Olaylarla ilgili kaydedilen ayrıntılar kaynaktan kaynağa biraz farklılık gösterse de, önce Chaerea'nın Caligula'yı bıçakladığı, ardından da bir dizi komplocunun onu takip ettiği konusunda hemfikirdirler. Suetonius, Caligula'nın ölümünün Julius Caesar'ınkine benzediğini kaydeder. Hem yaşlı Gaius Julius Caesar'ın (Jül Sezar) hem de genç Gaius Julius Caesar'ın (Caligula) Cassius adlı bir adamın (sırasıyla Cassius Longinus ve Cassius Chaerea) liderliğindeki komplocular tarafından 30 kez bıçaklandığını belirtir. Caligula'nın sadık Cermen muhafızları karşılık verdiğinde İmparator çoktan ölmüştü. Cermen muhafızlar birkaç suikastçı ve komplocunun yanı sıra bazı masum senatörleri ve seyircileri de öldürdü. Bu yaralı komplocular hekim Arcyon tarafından tedavi edildi. ⓘ
Bu olayın gerçekleştiği Palatine Tepesi'ndeki imparatorluk saraylarının altındaki cryptoporticus (yeraltı koridoru) 2008 yılında arkeologlar tarafından keşfedilmiştir. Senato, Caligula'nın ölümünü Cumhuriyeti yeniden kurmak için bir fırsat olarak kullanmaya çalıştı. Chaerea orduyu Senato'yu desteklemeye ikna etmeye çalıştı. Ancak ordu imparatorluk monarşisi fikrine sadık kaldı. İmparatorluk desteğinin sürmesinden rahatsız olan suikastçılar Caligula'nın karısı Caesonia'yı arayıp öldürdüler ve küçük kızları Julia Drusilla'nın kafasını duvara çarparak öldürdüler. Caligula'nın amcası Claudius'a ulaşamadılar. Bir asker olan Gratus, Claudius'u bir saray perdesinin arkasında saklanırken bulunca, Claudius, Praetorian Muhafızları'nın sempatik bir grubu tarafından şehirden çıkarılarak yakındaki kamplarına götürüldü. Claudius, Praetorian Muhafızlarının desteğini aldıktan sonra imparator oldu. Claudius, Chaerea da dahil olmak üzere komploya karışan birkaç küçük rütbeli subayı idam etmesine rağmen genel bir af çıkardı. Suetonius'a göre, Caligula'nın cesedi yakılıncaya kadar çimenlerin altına konmuş ve kız kardeşleri tarafından gömülmüştür. Augustus Mozolesi'ne gömüldü; 410 yılında Roma'nın Yağmalanması sırasında mezardaki küller etrafa saçıldı. ⓘ
Josephus'a göre, Chaerea suikast için politik destek almıştı. Diğer taraftan Suetonius, Caligula'nın Chaerea'yı küçük düşürücü bir adla çağırdığını iddia eder. Suetonius ve Josephus'a göre, Caligula'nın Praetorian Prefect'i Cassius Chaerea daha önceki imparatorların hizmetinde muhtemelen kasığından bir yara almıştı. Caligula sık sık Chaerea ile bu yarası yüzünden ona gündüzleri "Priapus" (Sürekli ereksiyon halinde tasvir edilen Roma bereket tanrısı) ya da Chaerea ne zaman görevdeyse "Venüs" diyerek alay etmişti. Yine Josephus'un aktardığına göre bu sloganın seçilme nedeni ve Chaerea'nın yaralanmasıyla olan ilişkisi şehirde meşhur olmuştu. ⓘ
Açıklamalar
Son kaynaklar, Caligula'nın davranışlarının kaynağını beyin iltihabı, sara ya da menenjit gibi olası bir tıbbi nedenlerle açıklamaya çalışma konusunda bölünmüşlerdir. Cassius Dio, Caligula'nın "beyin humması" geçirdiğini söyler. Suetonius ise Caligula'nın "sara" hastası ve "zeka engelli" olduğunu aktarır. İskenderiyeli Philon, Caligula'nın hayatının büyük bölümünde gözden ırak olan birisi için devamlı göz önünde olmanın baskısına alışamamaktan kaynaklanan basit bir sinir bozulması dışında hiçbir şeyi olmadığını söyler. Roma dehşet içinde, sevgili imparatorlarının iyileşmesini dua ederek beklemişler, imparator biraz iyileşmiş ancak yönetimi keskin bir değişim göstermiştir. Gemellus ve kayın pederi Silanus'un ölümü Caligula'nın iyileşmesinden hemen sonra gerçekleşmiştir. ⓘ
Bir başka iddiaya göre ise İmparator Hipertiroididen muzdaripti ve bu durum Yaşlı Pliny'nin bahsettiği "bakışını bir noktaya sabitleştirmesi" durumunun açıklaması olabilirdi. ⓘ
Caligula'nın deli olup olmadığı sorusu bu güne kadar bir muamma olarak kaldı. Legatio ad Caium adlı eserin yazarı ve İskenderiyeli Yunanların zulmü için çare aramak üzere gönderilen delegelerin lideri Philo, İmparatorun artık kötü bir şakacıdan başka bir şey olmadığını iddia eder. ⓘ
Her halûkarda, günümüze ulaşmış kaynaklar arasında Caligula'ın gözden düşüşünün anlatılmasında gerçekle kurguyu bir birinden ayırmak güçtür. Yukarıdaki anlatılanlara ilaveten, bir imparator olarak onun tuhaf davranışları hakkında birçok ünlü hikâye vardır; örnek olarak, Jamia şehrindeki imparatorluk sunağını yıkan Yahudileri cezalandırmak için Kudüs Tapınağı'na kendi heykelinin dikilmesi emrini vermesi (yakın dostu Herod Agrippa tarafından durdurulmuştur), tahıl ambarlarını kapatarak yurttaşlarını açlığa mahkûm etme eğlencesi, yemek yerken idam seyretme hobisi ve kendisini tanrı olarak nitelendirmesi verilebilir. Yeterince ilginç olan ise, Caligula'nın ölümünün ardından onun hakkında en koyu eleştirileri yapan Seneca, - Senaca için tipik olarak- kız kardeşleriyle olan ensest ilişkisi hakkında çıkan dedikodulardan hiç bahsetmez ve Seneca, Caligula'nın hayattaki kız kardeşleri Genç Agrippina ve Julia Livilla ile olan yakın ilişkisi ile tanınır. Bu anekdotların meşruiyeti ne olursa olsun tarihçiler Caligula'nın imparatorluk için kesinlikle yetersiz ve hazırlıksız olduğun konusunda birleşirler. ⓘ
Alternatif bakış açıları
Caligula döneminin tam muhasebesindeki eksiklik ve bu güne ulaşan kaynakların abartılı doğası tarihi analizler açısından birkaç probleme neden olur. Philo'nun Embassy to Caius ve Josephus'un Antiquities of the Jews adlı eserinin, 6'dan 8'e kadar bölümünde bahsedilenler hariç, Caligula'ya atfedilen tüm tarihsel yazılar, yönetim erkinin büyümesiyle güçleri ciddi biçimde kontrol altına alınan seçkinler sınıfı olan Senatoryal dereceden Romalılar tarafından yazılmıştır. Buna ek olarak, Roma politikasında cinsel sapkınlık ile zayıf yönetim hep el ele gösterilmiştir; örneğin tarihçi Suetonius, Augustus, Tiberius, Caligula, ve Nero'yu cinsel sapkınlıkla itham etmiş ve aynı zamanda bu imparatorların dönemini yönetimsel açıdan ağır biçimde eleştirmiştir. ⓘ
Bilindiği kadarıyla 39 yılında Caligula ve senato arasında bir kırılma vardı ve bu noktadan sonra Caligula'nın saltanatı kesinlikle despotik ton içerir. Caligula, Tiberius'un yaptığı temizlik sırasında senatodan uzaklaştırılan bazı Julian hanedanının güvenilir destekçileri arasında en çok göze çarpanlarından biriydi. Böylece Caligula senato tarafından en iyi zamanında bile kısmi bir destek gördü. Buna ek olarak, Tiberius'un, saltanatının genelinde görülen eksikliği, önceden yaklaşık 50 yıllık Augustus yönetimi altında uslu duran Senato tarafından İmparatorluğun yönetimsel erkinin büyük bir kısmının bir kez daha yeniden ele geçirilmesi için bir fırsat olarak değerlendirildi. Bu sebepten dolayı Caligula, İmparatorluğun başlangıcında Caesar ve Augustus'un karşılaştığı gibi işbirliğine kapalı bir senatoyla yüzleşmek zorunda kaldı. ⓘ
Caligula, işbirliğine yanaşmayan bir Senato ile karşılaştı ve göründüğü kadarıyla bu durumdan çabucak sıkılarak, Yönetici olarak kendisine verilen gücün yardımıyla gelişigüzel bir şekilde hareket etmeye karar verdi. Tiberius'un arkasında bıraktığı geniş finansal birikimler çabucak harcandı ve Caligula'nın kısa saltanatının sonunda İmparatorluk hazinesi tamamen boşaldı. Saltanatında, İmparatorluk avlusu ve sarayı Forumun içine doğru genişledi. Tiberius tarafından senato'ya iade edilen İmparatorluk görevleri ve sorumlulukları tahtın hakları olarak yeniden geri istendi ve Senato'nun gücü daha fazla sınırlandırıldı. Belki de saltanatında model aldığı Helenistik krallardan sonra, kendini dinsel etkinliklerin merkezine yerleştirmeyi denedi. ⓘ
Aslında, Caligula yönetimi ele almayı onun bir sonraki adımı olan "kutsal monarşi" için denedi; her halükarda, Roma toplumunun karmaşıklığı ve Roma politikaları, "önce yurttaş" prensibinin devam etmesini zorunlu kıldı. Suetonius, Caligula'yı Julius Caesar ile karşılaştırır; Roma Senato'suna göre, incelikle dengelenmiş yönetim, bir yüzyıl önce kurtulmuş oldukları tiranlıktan daha fazlası haline gelmişti. Böylece, Caligula üzerine atfedilen pek çok sansasyonel suçlama, onun karakterine ve anısına karşı yapılan politik olarak teşvik edilmiş saldırılar olarak değerlendirilebilir. Caligula hakkındaki kayıtların neredeyse tamamı onun mutlak otoritesini zayıflatmaya çalışırken zarar gören politik muhalifleri tarafından kaleme alınmıştır. ⓘ
Film ve dizilerde
- Galli aktör Emlyn Williams, tamamlanamayan 1937 yapımı I, Claudius filminde Caligula rolünü üstlendi.
- ITV'nin 1968 tarihli tarihi drama dizisi The Caesars'da Ralph Bates tarafından canlandırıldı.
- Amerikalı aktör Jay Robinson, 1950'lerin iki epik filmi olan The Robe (1953) ve devamı Demetrius and the Gladiators'da (1954) uğursuz ve sahne çalan Caligula'yı canlandırdı.
- John Hurt tarafından 1976 BBC mini dizisi I, Claudius'ta canlandırıldı.
- Caligula'nın uzun metrajlı tarihi filmi 1979 yılında tamamlanmış ve başrolde Malcolm McDowell yer almıştır. Film açık seks ve şiddet içermektedir.
- Caligula, 2015 yapımı NBC dizisi A.D. The Bible Continues'da bir karakterdir ve İngiliz aktör Andrew Gower tarafından canlandırılmaktadır. Gower'ın canlandırdığı karakter Caligula'nın "çılgın ve tehlikeli" kişiliğinin yanı sıra cinsel iştahını, çabuk öfkelenmesini ve şiddet yanlısı doğasını vurgulamaktadır.
- Roma İmparatorluğu dizisinin üçüncü sezonu (2019'da Netflix'te yayınlanacak) Caligula adını taşıyor: The Mad Emperor adını taşıyor ve başrolünde Güney Afrikalı aktör Ido Drent yer alıyor. ⓘ
Albert Camus tarafından kaleme alınmış bir oyun olan "Caligula" da, İmparator sevgili kız kardeşi Drusilla'nın ölümünün ardından sarayı terk ettiği üç gün ve üç gece sonra geri döner. ⓘ
İsveçli grup Dark Funeral'ın solisti sahne adı olarak "İmparator Magus Caligula"'yı kullanır. ⓘ
Netflix'de yayımlanan Roma İmparatorluğu (orijinal adıyla Roman Empire) belgesel-dizisinde 1 sezonluk hikâyesi vardır. ⓘ
Soy ağacı
| 8. Tiberius Nero | |||||||||
| 4. Nero Claudius Drusus | |||||||||
| 9. Livia Drusilla | |||||||||
| 2. Germanicus | |||||||||
| 10. Marcus Antonius | |||||||||
| 5. Küçük Antonia | |||||||||
| 11. Küçük Octavia | |||||||||
| 1.Caligula | |||||||||
| 12. Lucius Vipsanius Agrippa | |||||||||
| 6. Marcus Vipsanius Agrippa | |||||||||
| 13.Lipa Ausro | |||||||||
| 3. Yaşlı Agrippina | |||||||||
| 14. Augustus | |||||||||
| 7. Yaşlı Julia | |||||||||
| 15. Scribonia | |||||||||
Miras
Mezar yeri
17 Ocak 2011 tarihinde İtalya'nın Nemi kentinde polis, imparatora ait olduğuna inandıkları bir heykeli kaçırırken yakalanan bir hırsızı tutukladıktan sonra Caligula'nın gömüldüğü yeri bulduklarına inandıklarını açıkladı. Bu iddia Cambridge'li tarihçi Mary Beard tarafından şüpheyle karşılanmıştır. ⓘ
Kültürel tasvirler
Edebiyat ve tiyatroda
- Fransız yazar Albert Camus'nün Caligula adlı oyunu, Caligula'nın çok sevdiği kız kardeşi Drusilla'nın ölümünün ardından üç gün üç gece sarayı terk ettikten sonra geri döndüğü bir oyundur. Genç imparator daha sonra sınırsız gücünü kullanarak "imkansızı mümkün hale getirir".
- İngiliz yazar Robert Graves'in I, Claudius adlı romanında Caligula, çocukluğundan itibaren katil bir sosyopat olarak sunulur ve hükümdarlığının başlarında klinik olarak delirir. Henüz on yaşındayken babası Germanicus'u gizlice terörize ederek onu umutsuzluğa ve ölüme sürüklemiştir. Graves'in Caligula'sı üç kız kardeşiyle de ensest ilişki kurar ve Drusilla'yı öldürdüğü ima edilir. Bu olay 1976 yılında BBC'nin aynı adlı mini dizisinde televizyona uyarlanmıştır. ⓘ
Operada
- Genç bir Caligula, Heinrich Ignaz Franz Biber'in Arminio operasındaki karakterlerden biri olarak karşımıza çıkar.
- Caligula, Detlev Glanert'in Albert Camus oyununa dayanan Caligula operasında ana karakterdir.
- Barok dönemden farklı bestecilerin Caligula hakkında opera eserleri bestelediği görülmektedir, ancak bunların çoğu kaybolmuştur. ⓘ