Kuruş
Kuruş (/kəˈruːʃ/ kə-ROOSH; Türkçe telaffuz: [ku'ɾuʃ]), ayrıca guruş, ersh, gersh, gruş, grosha ve grosi, eskiden Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası olan topraklarda ve çevresinde para birimlerine verilen adlardır. İsimdeki çeşitlilik, kullanıldığı farklı dillerden (Arapça, Amharca, Türkçe ve Yunanca) ve Latin alfabesine farklı transkripsiyonlardan kaynaklanmaktadır. Avrupa dillerinde kuruş, piastre olarak biliniyordu. ⓘ
Günümüzde kuruş (çoğ. kuruşlar) bir Türk para birimi alt birimidir ve 2005 yılında liranın yeniden değerlenmesinden itibaren bir Türk lirası 100 kuruşa eşittir. Eski Osmanlı altın lirasının 1844 yılında alt bölümlere ayrılmasına kadar kuruş, Osmanlı İmparatorluğu'nda standart para birimiydi ve 40 para veya 120 akçe olarak alt bölümlere ayrılmıştı. ⓘ
Kuruş önceden guruş, birçok ülkede farklı zaman dilimlerinde kullanılmış para birimi. ⓘ
İsim
Türkçe sözcük kuruş (Osmanlı Türkçesi: قروش, kurûş); Yunanca: γρόσι, grosi; çoğulu γρόσια, grosia) Fransızca gros ("ağır") sözcüğünden türetilmiştir. Almanca groschen ve Macarca garas ile akrabadır. ⓘ
Tarihçe
Kuruş 1688 yılında kullanılmaya başlanmıştır. Başlangıçta büyük bir gümüş parçasıydı (Osmanlılar tarafından basılan Avrupa talerlerine benzer), yaklaşık olarak Fransız écu'suna veya başka kaynaklara göre İspanyol dolarına eşitti. Değeri 40 para idi. Sürekli değer kaybının ardından 1844'te 100 kuruş değerinde altın lira kullanılmaya başlandı. 18. yüzyılın sonları ile 19. yüzyılın başları arasında daha da küçültülerek 3 gramdan daha hafif bir sikkeye indirildi. ⓘ
Osmanlı İmparatorluğu dağılırken, halefi olan bazı devletler kuruşun değerini korudu. Bunlar arasında Mısır, Suudi Arabistan, Suriye, Lübnan ve Türkiye de vardı. Ürdün ve Sudan gibi diğer ülkeler de kendi para birimlerini kurduklarında kuruşu para birimi olarak benimsediler. ⓘ
XIX. yüzyılın başında 1 akçe, 1, 5, 10 ve 20 para, 1, 2 ve 2+1⁄2 kuruşluk gümüş sikkeler ile zeri mahbub ve altın cinsinden altın sikkeler tedavüldeydi. Gümüş sikkelerin değeri düştükçe başka sikkeler de ortaya çıkmıştır: 30 para, 1+1⁄2, 3, 5 ve 6 kuruş. Para reformundan önce basılan son sikkeler 1, 10 ve 20 para ile gümüş 1+1⁄2, 3 ve 6 kuruştan oluşuyordu. ⓘ
1844 yılında Türk altın lirası yeni standart para birimi olarak kullanılmaya başlandı. Bu para 100 gümüş kuruşa bölündü ve kuruş 1970'lere kadar tedavülde kaldı. ⓘ
Kuruş, 1970'lerin sonunda Türkiye'de yaşanan kronik enflasyon nedeniyle tedavülden kalkmıştır. Kuruş, 1 Ocak 2005'te yapılan para reformu ile yeni liranın 1⁄100'ü olarak geri döndü. ⓘ