Mafya
Mafya (İtalyanca: Mafia), yasa dışı işlerle uğraşan, zor kullanarak birtakım gizli çıkarlar sağlayan, çoğunlukla gizli ve hiyerarşik bir teşkilatlanmaya dayalı örgüt ya da bu örgütün mensubu kişiler anlamına gelir. Kumar, uyuşturucu, finans, inşaat, kaçakçılık, insan/kadın ticareti, fuhuş, tefecilik, karaborsacılık, gasp, adam kaçırma/öldürme, fidyecilik, çek ve senet tahsilatı gibi yüzlerce legal ve illegal sektörde faaliyet gösterebilir. ⓘ
1860'ta Sicilya'ya gelen Napoli Kralı IV. Ferdinand, Fransız Devrimi'nden sonra olası bir Fransız işgaline karşı 1283'lerdeki bir savaş çağrısından esinlenerek MAFIA'yı (Morte alla Francia İtalia anela: İtalya, Fransa'ya ölüm diye bağırıyor) kurdu. ⓘ
Fransızcada gizli teşkilat anlamına gelen mafia veya maffia kelimeleri Sicilya lehçesinde de aynı şeyi ifade etmektedir. Mafya şeklinde de söylenen bu kelime, orta çağ sonlarında kullanılmaya başladı. Orta çağ sonlarında Müslüman ve İspanyol idarelerini devirmeye yönelik bir teşkilat olarak ortaya çıkan mafyanın kökü, mafie denen küçük silahlı gruplara dayanır. Bu gruplar Sicilya'daki toprak sahiplerinden ürünlerini koruma karşılığında haraç almaya başladılar. İdarecilerin keyfî tutum ve davranışlarından yılmış olan halk da mafyaya sığınmaya başladı. Sicilya'nın batısındaki köylerde yerleşik çeşitli mafya aileleri ve aile grupları bir konfederasyon altında birleştiler. 1900'lü yıllarda kendi yörelerinde ekonomik faaliyetlerin hemen hepsini denetim altına aldılar. Mafya, Sicilya'daki büyük toprakların idaresini hızla ele geçirdi. Mafya üyeleri Benito Mussolini'nin baskıcı idaresi zamanında geniş çapta tutuklandılar. pek çok mafya üyesi uzun süreli hapis cezasına çarptırıldı. Ağır bir darbe indirilen mafya mensupları II. Dünya Savaşı'ndan sonra serbest bırakıldılar. Yeniden toparlanan mafya, Sicilya'nın orta ve batı kesimlerindeki kırsal alanlarda tutunamayarak Palermo'ya yöneldi ve burayı kendine merkez üssü olarak seçti. ⓘ
Sanayi, ticaret ve inşaat sektörlerine, ayrıca rüşvet, şantaj, haraç ve kaçakçılık işlerine girdi. İtalya'dan ABD'ye olan göç hareketi sırasında Amerikan Suç Teşkilatlarıyla yakın münasebet kuran mafya, ABD'ye gönderilen eroinin işlenmesi ve taşınması işiyle uğraşmaya başladı. Bu işten elde edilen yüksek miktarda para, mafya içindeki çeşitli gruplar arasında şiddetli bir rekabet doğurdu. Bunun neticesinde cinayetler arttı. Resmi makamlar mafya üyelerinin üzerine yeniden gittiler. Sicilya ve İtalya'dan göç eden gruplar içindeki mafya üyeleri, ABD ve Güney Amerika ülkelerinde benzer bir teşkilatlanmaya girdiler. Bu ülkelerde meydana gelen kanundışı faaliyetler, mafya tarafından yürütüldü. İçki yasağının kaldırılmasından sonra Amerikan mafyası; kumar, sarı sendikacılık, dolandırıcılık, tefecilik, uyuşturucu kaçakçılığı ve fuhuş gibi işlere girdi. ABD'deki en büyük ve en güçlü suç teşkilatı durumuna gelen mafya, kanundışı yollarla kazanılan paraları otel, lokanta ve eğlence yeri gibi yerlere yatırdı. ⓘ
ABD idaresi mafya hakkında yaptığı takibat ve soruşturma neticesinde, ülkenin dört bir yanına dağılmış pek çok bağımsız grup veya aile tarafından mafya faaliyetlerinin yürütüldüğünü tespit etti. Buna göre her şehirde bir veya birkaç aile hakimdir. Her ailenin başında bulunan don adı verilen patronlar ve her patronun altında yardımcılık vazifesini yürüten bir ikinci don ile kurmay olarak güçlü ve nüfuzlu konumu olan bir consigliere (danışman) bulunur. Patron yardımcısına bağlı olarak çalışan coporegimeler (teğmen), patronun teşkilatın kanundışı işleriyle doğrudan ilişkiye girmemesini sağlar. Ailenin kanuni olan işleri, otomatik satış makineleri (marketler, lokantalar vb.) ile fuhuş, kumar ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi kanundışı işleri caporegimelere bağlı askerler tarafından yürütülür. ⓘ
Bugün çeşitli ülkelerde faaliyet gösteren mafyanın ABD'deki ağırlığı giderek azalmaktadır. İtalyan ve Sicilyalı azınlıkların ABD toplumuyla kaynaşması ve mafyanın kolayca eleman bulamaması bu neticeyi doğurmuştur. ⓘ
"Mafya" bazen, orijinal "Mafya" olan Sicilya Mafyası ile güçlü bir benzerlik taşıyan suç örgütlerini tanımlamak için gayri resmi bir terim olarak kullanılır. Böyle bir örgütün temel faaliyeti, suçlular arasındaki anlaşmazlıkların tahkim edilmesi ve suçlular arasında şiddet kullanımı veya tehdidi yoluyla yasadışı anlaşmaların düzenlenmesi ve uygulanması olacaktır. Mafyalar genellikle kumar, tefecilik, uyuşturucu ticareti, fuhuş ve dolandırıcılık gibi ikincil faaliyetlerde bulunurlar. ⓘ
Modern zamanlarda, Güney İtalya'nın Calabria bölgesinde ortaya çıkan 'Ndrangheta, dünyanın en zengin ve en güçlü mafyası olarak kabul edilmektedir. ⓘ
"Mafya" terimi başlangıçta sadece Sicilya Mafyası için kullanılmıştır ve Sicilya kökenlidir, ancak o zamandan beri "Rus Mafyası" veya "Japon Mafyası" gibi benzer yöntem ve amaçlara sahip diğer örgütleri de kapsayacak şekilde genişlemiştir. Bu terim basın ve halk tarafından gayri resmi olarak kullanılmaktadır; suç örgütlerinin kendi terimleri vardır (örneğin Sicilya Mafyası ve ilgili İtalyan-Amerikan Mafyası kendi örgütlerini "Cosa Nostra" olarak adlandırır; "Japon Mafyası" kendisini "Ninkyō dantai" olarak adlandırır ancak halk tarafından daha yaygın olarak "Yakuza" olarak bilinir; ve "Rus Mafyası" grupları genellikle kendilerini "Bratva" olarak adlandırır). ⓘ
Tek başına ve herhangi bir niteleyici olmadan kullanıldığında, "Mafya" veya "Mafya" tipik olarak Sicilya Mafyasını veya İtalyan-Amerikan Mafyasını ve bazen de genel olarak İtalyan organize suçunu (örneğin, Camorra, 'Ndrangheta, vb.) ifade eder. ⓘ
Etimoloji
Mafya kelimesi (/ˈmɑːfiə/; İtalyanca: [ˈmaːfja]) Sicilya dilinde mafiusu sıfatından türemiştir ve kabaca tercüme edildiğinde "çalım" anlamına gelir, ancak "cesaret" veya "kabadayılık" olarak da tercüme edilebilir. Akademisyen Diego Gambetta'ya göre, 19. yüzyıl Sicilya'sında mafiusu (İtalyanca mafioso) bir erkeğe atıfta bulunulduğunda "korkusuz", "girişimci" ve "gururlu" anlamına geliyordu. Bununla birlikte, bir kadına atıfta bulunulduğunda, dişil formdaki mafiusa sıfatı 'güzel' veya 'çekici' anlamına gelir. ⓘ
Sicilya 831'den 1072'ye kadar bir İslam emirliği olduğu için, kelimenin kökeni belirsiz olsa da mafya Sicilya diline Arapça yoluyla gelmiş olabilir. Kelimenin olası Arapça kökleri şunlardır:
- ma'afi (معفي) = muaf tutulan. Hıristiyan hükümdarın yönetimine karşı isyan eden ve tepelerde saklanan Sicilyalı Müslümanlar halk tarafından kanundan muaf tutuldu.
- màha = taş ocağı, mağara; özellikle mafie, Marsala bölgesindeki mağaralar, zulüm gören Müslümanlar için saklanma yeri olarak işlev görmüş ve daha sonra diğer mültecilere, özellikle de Giuseppe Garibaldi'nin "Kırmızı Gömleklileri" 1860'ta İtalya'nın birleşmesi mücadelesinde Sicilya'ya girdikten sonra hizmet etmiştir.
- mahyas (مهياص) = agresif övünme, böbürlenme
- marfud (مرفوض) = reddedilmiş, en makul türetme olarak kabul edilir; marfud, marpiuni'ye (dolandırıcı), marpiusu'ya ve nihayet mafiusu'ya dönüşmüştür.
- mu'afa (معافى) = güvenlik, koruma
- Ma àfir = Palermo'yu yöneten bir Arap kabilesinin adı. Yerel köylüler bu Arapları taklit etmiş ve sonuç olarak kabilenin adı popüler sözlüğe girmiştir. Mafya kelimesi daha sonra 30 Mart 1282'de Capetian Anjou Hanedanı'nın yönetimine karşı Sicilya Vespers'i sırasında Palermo savunucularına atıfta bulunmak için kullanılmıştır.
- mafyá, "gölge yer" anlamına gelir. "Gölge" kelimesi sığınak anlamına gelir veya sığınaktan türetilmiştir. Normanlar on birinci yüzyılda Sicilya'daki Sarazen egemenliğini yıktıktan sonra Sicilya feodal bir yapıya büründü. Arap küçük toprak sahiplerinin çoğu yeni mülklerde serf oldu, bazıları da "Mafya "ya kaçtı. Burası gizli bir sığınak haline geldi. ⓘ
Halkın bu kelimeyi gizli suç örgütleriyle özdeşleştirmesi belki de Giuseppe Rizzotto ve Gaspare Mosca'nın 1863 tarihli I mafiusi di la Vicaria ("Vicaria'nın Mafyaları") adlı oyunundan esinlenmiştir. Oyunda mafya ve mafiusi kelimelerinden hiç bahsedilmemektedir. Oyun, Mafya'ya benzer özelliklere sahip Palermo'daki bir hapishane çetesi hakkındadır: bir patron, bir kabul töreni ve "umirtà" (omertà veya sessizlik kodu) ve "pizzu" (haraç parası için bir kod sözcüğü) konuşmaları. Oyun İtalya genelinde büyük başarı kazandı. Kısa bir süre sonra, İtalyan devletinin bu fenomenle ilgili ilk raporlarında "mafya" terimi kullanılmaya başlandı. Kelime ilk kez 1865 yılında Palermo valisi Filippo Antonio Gualterio'nun bir raporunda resmi olarak yer aldı [it]. ⓘ
Tanımlar
"Mafya" terimi, örgütlerinden "Cosa Nostra" olarak bahsetmeyi tercih eden Sicilyalı mafyalar tarafından hiçbir zaman resmi olarak kullanılmamıştır. Bununla birlikte, Sicilya Mafyası'nı oluşturan gruplar ve ailelerle kıyaslandığında diğer suç gruplarına bu etiket verilmektedir. 1992'de Sicilya Mafyası tarafından öldürülen Mafya karşıtı yargıç Giovanni Falcone, "Mafya" teriminin genel olarak organize suçla bir tutulmasına itiraz etmiştir:
Bir zamanlar insanlar "Mafya" kelimesini telaffuz etmekten çekinirken ... bugünlerde insanlar tam tersi yönde o kadar ileri gittiler ki, bu aşırı kullanılan bir terim haline geldi ... Mafya'dan, organize suç alanıyla gerçekten ilgili olan ancak Mafya ile çok az ortak noktası bulunan ya da hiç bulunmayan olguları üst üste yığmayı mümkün kılan tanımlayıcı ve her şeyi kapsayan terimlerle bahsetme alışkanlığını artık kabul etmek istemiyorum.
- Giovanni Falcone, 1990 ⓘ
Özel koruma şirketleri olarak mafyalar
Diego Gambetta ve Leopoldo Franchetti gibi akademisyenler Sicilya Mafyasını, birincil işi koruma haraççılığı olan özel koruma şirketlerinden oluşan bir kartel olarak tanımlamıştır: Şiddet konusundaki korkunç itibarlarını, insanları dolandırmaktan, soymaktan veya koruma için kendilerine ödeme yapanlarla rekabet etmekten caydırmak için kullanırlar. Sicilya'daki birçok işadamı için, sözleşmelerini uygulamak ve mülklerini hırsızlardan korumak için polise ve yargıya güvenemedikleri zaman (bu genellikle karaborsa anlaşmaları yaptıkları içindir) önemli bir hizmet sağlarlar. ⓘ
Sicilya] mafyasının başlıca faaliyetleri, diğer suçlular arasındaki anlaşmazlıkları çözmek, onları birbirlerinin hilelerine karşı korumak ve genellikle yasal sektörlerdeki yasadışı kartel anlaşmaları gibi çok sayıda aracı içeren yasadışı anlaşmaları organize etmek ve denetlemektir.
- Diego Gambetta, Yeraltı Dünyasının Kodları (2009) ⓘ
Akademisyenler, dünyadaki diğer birçok toplumun da aynı tür koruma hizmeti sağlayan kendi suç örgütlerine sahip olduğunu gözlemlemişlerdir. Örneğin, komünizmin çöküşünden sonra Rusya'da devlet güvenlik sistemi neredeyse tamamen çökmüş, işadamları sözleşmelerini uygulatmak ve mülklerini hırsızlardan korumak için suç çeteleri kiralamak zorunda kalmıştır. Bu çeteler yabancılar tarafından "Rus Mafyası" olarak adlandırılıyor, ancak onlar krysha terimini kullanmayı tercih ediyor. ⓘ
Rus] devleti çökmüş ve güvenlik güçleri sözleşme hukukunu denetleyemez hale gelmişken, [...] suç kültürüyle işbirliği yapmak tek seçenekti. [Çoğu işadamı, etkili bir vor'un liderliğinde kendilerine güvenilir bir krysha bulmak zorundaydı.
- Misha Glenny'nin McMafia kitabından alıntıdır. ⓘ
Gambetta, Sicilya Mafyası üzerine yaptığı analizde, Mafya'nın Sicilya ekonomisindeki işlevini göstermek için aşağıdaki varsayımsal senaryoyu ortaya koymuştur. Bir bakkalın devlete satış vergisi ödemeden bir kasaptan et satın almak istediğini varsayalım. Bu bir karaborsa anlaşması olduğu için, taraflardan hiçbiri diğerinin hile yapması halinde onu mahkemeye veremez. Bakkal, kasabın kendisine çürük et satacağından korkmaktadır. Kasap da bakkalın kendisine ödeme yapmayacağından korkuyor. Eğer kasap ve bakkal aralarındaki güvensizliği aşamaz ve ticaret yapmayı reddederse, her ikisi de kâr fırsatını kaçırmış olur. Buldukları çözüm, işlemin değeriyle orantılı ancak yasal verginin altında bir ücret karşılığında yerel mafyadan işlemi denetlemesini istemektir. Eğer kasap çürük et satarak bakkalı aldatırsa, mafya kasabı cezalandıracaktır. Eğer bakkal zamanında ve tam ödeme yapmayarak kasabı aldatırsa, mafya bakkalı cezalandıracaktır. Cezalandırma şiddetli bir saldırı veya mülke karşı vandalizm şeklinde olabilir. Hem bakkal hem de kasap mafyadan korkar, bu yüzden her biri pazarlığın kendi tarafını onurlandırır. Her üç taraf da kazançlı çıkar. ⓘ
İtalyan yasalarına göre mafya tipi örgütler
Pio La Torre tarafından sunulan İtalyan Ceza Kanunu'nun 416-bis maddesi, Mafya tipi bir derneği (Associazione di Tipo Mafioso) "derneğe üye olanların, üyeliklerinin kendilerine verdiği yıldırma potansiyelini ve üyeliğin gerektirdiği ve suç işlemeye yol açan itaat ve omertà'yı, kendileri veya başkaları için kar veya haksız avantajlar elde etmek amacıyla mali faaliyetlerin, imtiyazların, izinlerin, işletmelerin ve kamu hizmetlerinin yönetimini veya kontrolünü doğrudan veya dolaylı olarak üstlenmelerini istismar ettikleri" bir dernek olarak tanımlamaktadır. ⓘ
Uluslararası
Mafia-proper her iki anlama da gelebilir:
- Amerikan Mafyası
- Sicilya Mafyası (diğer adıyla "Cosa Nostra") ⓘ
İtalya
Diğer İtalyan suç örgütleri şunlardır: