Matbaacılık

Yukarıdan aşağıya, soldan sağa: bir sahnenin silindir mührü, tahta baskı için kullanılan blok, hareketli yazı, matbaa, litografi presi, modern litografik baskı için kullanılan ofset presi, sıcak metal dizgi için linotip makinesi, dijital yazıcı, 3D yazıcı iş başında. ⓘ

Baskı, bir ana form veya şablon kullanarak metin ve görüntüleri toplu olarak çoğaltma işlemidir. Baskı içeren en eski kağıt dışı ürünler arasında silindir mühürler ve Cyrus Silindiri ve Nabonidus Silindirleri gibi nesneler bulunmaktadır. Kağıda uygulanan baskının bilinen en eski şekli, MS 220'den önce Çin'de kumaş baskısı için ortaya çıkan tahta baskıdır. Ancak yedinci yüzyıla kadar kâğıda uygulanmamıştır. Baskı teknolojisindeki daha sonraki gelişmeler arasında MS 1040 civarında Bi Sheng tarafından icat edilen hareketli yazı tipi ve 15. yüzyılda Johannes Gutenberg tarafından icat edilen matbaa bulunmaktadır. Baskı teknolojisi Rönesans ve Bilimsel Devrim'in gelişiminde kilit bir rol oynamış ve modern bilgiye dayalı ekonominin ve öğrenmenin kitlelere yayılmasının maddi temelini oluşturmuştur. ⓘ

Matbaacı ⓘ

Matbaacılık, metin ve görüntülerin genellikle kâğıt gibi yüzeyler üzerine basılarak çoğaltılma işidir. ⓘ

Tarih

Woodblock baskı

Woodblock baskı, Doğu Asya'da yaygın olarak kullanılan bir metin, resim veya desen basma tekniğidir. Antik dönemde Çin'de tekstil ve daha sonra kağıt üzerine baskı yöntemi olarak ortaya çıkmıştır. Kumaş üzerine baskı yöntemi olarak, Çin'den günümüze ulaşan en eski örnekler M.S. 220'den öncesine aittir. ⓘ

Doğu Asya'da

Tang Hanedanlığı Çin'inden Elmas Sutra'nın karmaşık önsözü, MS 868 (British Library) ⓘ

Günümüze ulaşan en eski tahta baskı parçaları Çin'dendir. Bunlar Han Hanedanlığı döneminden (M.S. 220'den önce) kalma üç renkli çiçek baskılı ipek parçalardır. Kâğıt üzerine tahta baskının en eski örnekleri Çin'de yedinci yüzyılın ortalarında görülür. ⓘ

Dokuzuncu yüzyıla gelindiğinde kâğıt üzerine baskı yaygınlaşmıştır ve günümüze ulaşan ilk tam basılı kitap 868 tarihli Elmas Sutra'dır (British Library). Onuncu yüzyıla gelindiğinde, bazı sutraların ve resimlerin 400.000 kopyası basılmış ve Konfüçyüs klasikleri baskıya girmiştir. Yetenekli bir matbaacı günde 2.000 çift sayfaya kadar baskı yapabiliyordu. ⓘ

Baskı, Çin logogramlarını da kullanan Kore ve Japonya'ya erken yayıldı, ancak teknik Turpan ve Vietnam'da da bir dizi başka yazı kullanılarak kullanıldı. Bu teknik daha sonra İran ve Rusya'ya yayılmıştır. Bu teknik 1400'lerde Avrupa'ya taşınmış ve eski ana baskılar ve oyun kartları için kağıt üzerinde kullanılmıştır. ⓘ

Orta Doğu'da

Arapça'da tarş olarak adlandırılan blok baskı, dokuzuncu ve onuncu yüzyıllarda Arap Mısır'ında, çoğunlukla dua ve muskalar için geliştirilmiştir. Bu baskı bloklarının ahşap olmayan malzemelerden, muhtemelen kalay, kurşun veya kilden yapıldığını gösteren bazı kanıtlar vardır. Kullanılan teknikler belirsizdir. Blok baskı daha sonra İslami Timurlu Rönesansı'nda kullanımdan kalkmıştır. Mısır'daki baskı tekniği, metinlerin kağıt şeritler üzerinde çoğaltılması ve talebi karşılamak için farklı kopyalar halinde tedarik edilmesini benimsemiştir. ⓘ

Avrupa'da

Bilinen en eski gravür, 1423, Buxheim, el boyaması ile ⓘ

Blok baskı Avrupa'ya ilk olarak kumaş üzerine baskı yöntemi olarak gelmiş ve 1300'lerde yaygınlaşmıştır. Dini amaçlarla kumaş üzerine basılan resimler oldukça büyük ve ayrıntılı olabiliyordu. Kâğıt 1400 civarında nispeten daha kolay bulunabilir hale geldiğinde, bu teknik çok hızlı bir şekilde küçük tahta baskı dini resimlere ve kâğıt üzerine basılmış oyun kartlarına aktarıldı. Bu baskılar yaklaşık 1425'ten itibaren çok sayıda üretilmiştir. ⓘ

On beşinci yüzyılın ortalarında, blok kitaplar, genellikle aynı blokta oyulmuş hem metin hem de resim içeren ağaç baskı kitaplar, el yazmalarına ve hareketli yazıyla basılan kitaplara daha ucuz bir alternatif olarak ortaya çıktı. Bunların hepsi, günün en çok satan kitapları olan ve birçok farklı blok kitap versiyonunda tekrarlanan, yoğun resimli kısa eserlerdi: Ars moriendi ve Biblia pauperum en yaygın olanlarıydı. Akademisyenler arasında bu eserlerin hareketli tipin kullanılmaya başlanmasından önce mi yoksa çoğunluk görüşüne göre sonra mı ortaya çıktığı konusunda hala bazı tartışmalar vardır; tahmin edilen tarihler yaklaşık 1440 ile 1460 arasındadır. ⓘ

Hareketli tip baskı

1215-1216 yıllarına ait bakır levha On bronz hareketli tipte 5000 nakit kağıt para ⓘ

Jikji, Kore'den "Budist Bilgelerin ve Son Ustaların Seçilmiş Öğretileri", hareketli metal harflerle basılmış bilinen en eski kitap, 1377. Bibliothèque Nationale de France, Paris ⓘ

Hareketli yazı, harf zımbaları tarafından vurulan matrislerden döküm yoluyla yapılan hareketli metal yazı parçalarını kullanan baskı ve tipografi sistemidir. Hareketli yazı, elle kopyalama ya da blok baskıya kıyasla çok daha esnek süreçlere olanak tanımıştır. ⓘ

1040 yılı civarında, bilinen ilk hareketli yazı sistemi Çin'de Bi Sheng tarafından porselenden yapılmıştır. Bi Sheng kolayca kırılabilen kilden bir yazı tipi kullanmış, ancak 1298'de Wang Zhen ahşaptan daha dayanıklı bir yazı tipi oymuştur. Ayrıca, dizgi ve baskıyı daha verimli hale getiren yazılı Çince karakterlerle karmaşık bir döner tablo ve sayı ilişkilendirme sistemi geliştirdi. Yine de, orada kullanılan ana yöntem, "binlerce karakteri olan Çinceyi basmak için daha ucuz ve daha verimli olduğu kanıtlanan" tahta baskı (ksilografi) olarak kaldı. ⓘ

Bakır hareketli tip baskı 12. yüzyılın başında Çin'de ortaya çıkmıştır. Büyük ölçekli kağıt para basımında kullanılmıştır Kuzey Song Hanedanlığı tarafından yayınlandı. Hareketli tip Goryeo hanedanlığı döneminde Kore'ye yayılmıştır. ⓘ

Yaklaşık 1230 yılında Koreliler bronz kullanarak metal tipi hareketli bir baskı icat etmiştir. 1377'de yayınlanan Jikji, bilinen en eski metal baskılı kitaptır. Sikke döküm yönteminden uyarlanan tip döküm kullanılmıştır. Karakter kayın ağacından kesiliyor, daha sonra kalıp oluşturmak için yumuşak bir kilin içine bastırılıyor, kalıbın içine bronz dökülüyor ve son olarak yazı parlatılıyordu. Doğulu metal hareketli yazı 14. yüzyılın sonları ile 15. yüzyılın başları arasında Avrupa'ya yayılmıştır. Hareketli metal yazının Kore formu, Fransız bilim adamı Henri-Jean Martin tarafından "Gutenberg'inkine son derece benzer" olarak tanımlanmıştır. Yetkili tarihçiler Frances Gies ve Joseph Gies, "Hareketli yazının icadında Asya'nın önceliği artık kesin olarak belirlenmiştir ve Çin-Kore tekniğinin ya da bunun bir raporunun batıya doğru seyahat ettiği neredeyse kesindir" iddiasında bulunmuştur. ⓘ

Dökme metal yazı parçaları ve dizgi çubuğundaki dizgi maddesi örneği ⓘ

Matbaa

Matbaanın icadı, anonim, Stradanus tasarımı, Plantin-Moretus Müzesi koleksiyonu ⓘ

Johannes Gutenberg 1450 civarında Avrupa'da ilk hareketli tip baskı sistemini tanıttı. Matris ve el kalıbına dayalı yazı dökümünde, vidalı baskı makinesine uyarlamalarda, yağ bazlı mürekkep kullanımında ve daha yumuşak ve emici bir kağıt yaratmada yenilikler geliştirdi. Gutenberg, dizgi parçalarını kurşun, kalay, antimon, bakır ve bizmuttan oluşan bir alaşımdan - bugün hala kullanılan aynı bileşenler - oluşturan ilk kişiydi. Johannes Gutenberg matbaa çalışmalarına 1436 yılı civarında, daha önce mücevher kesiminde eğittiği Andreas Dritzehen ve bir kağıt fabrikasının sahibi olan Andreas Heilmann ile ortaklaşa başladı. ⓘ

Tahta baskıya kıyasla, hareketli tip sayfa ayarı ve pres kullanarak baskı yapmak daha hızlı ve daha dayanıklıydı. Ayrıca, metal yazı parçaları daha sağlam ve harfler daha düzgündü, bu da tipografi ve yazı tiplerinin ortaya çıkmasını sağladı. Gutenberg İncil'inin (1455) yüksek kalitesi ve nispeten düşük fiyatı, Batı dilleri için hareketli yazının üstünlüğünü ortaya koydu. Matbaa hızla Avrupa'ya yayılarak Rönesans'a yol açtı ve daha sonra tüm dünyaya yayıldı. ⓘ

Sayfa dizme odası - 1920 civarı ⓘ

Gutenberg'in hareketli tip baskı alanındaki yenilikleri ikinci bin yılın en önemli buluşu olarak adlandırılmıştır. ⓘ

Döner matbaa

Döner matbaa 1843 yılında Richard March Hoe tarafından icat edilmiştir. Uzun sürekli kağıt rulolarına veya diğer alt tabakalara baskı yapmak için bir silindir etrafında kavisli baskılar kullanır. Döner tamburlu baskı daha sonra William Bullock tarafından önemli ölçüde geliştirilmiştir. Günümüzde hala kullanılan çok sayıda rotatif baskı makinesi teknolojisi vardır: tabaka ofset, rotogravür ve fleksografik baskı. ⓘ

Baskı kapasitesi

Tabloda çeşitli pres tasarımlarının saatte basabileceği maksimum sayfa sayısı listelenmektedir. ⓘ

	Elle çalıştırılan baskı makineleri		Buhar gücüyle çalışan presler ⓘ
	Gutenberg tarzı c. 1600	Stanhope Basın c. 1800	Koenig basın 1812	Koenig basın 1813	Koenig basın 1814	Koenig basın 1818
Saat başına gösterim	200	480	800	1,100	2,000	2,400

Geleneksel baskı teknolojisi

Tüm baskı işlemleri nihai çıktı üzerinde iki tür alanla ilgilidir:

1. Görüntü alanı (baskı alanları)
2. Görüntü olmayan alan (yazdırma dışı alanlar) ⓘ

Bilgiler üretim için hazırlandıktan sonra (baskı öncesi aşaması), her baskı işlemi görüntüyü görüntü olmayan alanlardan ayırmak için kesin araçlara sahiptir. ⓘ

Geleneksel baskıda dört tür işlem vardır:

1. Baskı ve baskı olmayan alanların aynı düzlem yüzeyde olduğu ve aralarındaki farkın kimyasal olarak veya fiziksel özelliklerle korunduğu planografikler, örnekler: ofset litografi, kolotip ve ekransız baskı.
2. Baskı alanlarının bir düzlem yüzey üzerinde olduğu ve baskı olmayan alanların yüzeyin altında olduğu kabartma, örnekler: fleksografi ve tipo baskı.
3. Baskı yapılmayan alanların düz bir yüzey üzerinde olduğu ve baskı alanının yüzeyin altına kazındığı veya oyulduğu tifdruk, örnekler: çelik kalıp oyma, gravür, aşındırma, kolagraf.
4. Baskı alanlarının mürekkebin nüfuz edebileceği ince gözenekli elekler üzerinde olduğu ve baskı yapılmayan alanların bu alanlardaki mürekkep akışını engellemek için elek üzerinde bir şablon olduğu Gözenekli veya Şablon, örnekler: serigrafi, şablon çoğaltıcı, risograf. ⓘ

Kırpma işaretleri

Görüntünün etrafında boş alan olmadan bir görüntü yazdırmak için, yazdırılmayan alanlar yazdırıldıktan sonra kırpılmalıdır. Kırpma işaretleri yazıcıya yazdırma alanının nerede bittiğini ve yazdırılmayan alanın nerede başladığını göstermek için kullanılabilir. Görüntünün kırpılan kısmına taşma payı denir. ⓘ

Tipo baskı

Miehle basımevi Le Samedi dergisi. Montreal, 1939. ⓘ

Tipo baskı bir kabartma baskı tekniğidir. Bir işçi hareketli yazıyı bir baskı makinesinin yatağına yerleştirir, mürekkepler ve mürekkebi yazıdan kağıda aktarmak için kağıdı baskı makinesine bastırır, bu da kağıt üzerinde bir baskı oluşturur. Farklı işler için farklı kağıtlar vardır, kağıdın kalitesi kullanılacak mürekkebin farklı olduğunu gösterir. ⓘ

Tipo baskı, 15. yüzyılın ortalarında Johannes Gutenberg tarafından icat edilmesinden itibaren metin basmanın normal biçimiydi ve ofset baskının geliştirildiği 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar kitaplar ve diğer kullanımlar için geniş kullanımda kaldı. Son zamanlarda tipo baskı, zanaatkar bir biçimde yeniden canlanmıştır. ⓘ

Ofset

Ofset baskı yaygın olarak kullanılan modern bir baskı sürecidir. Bu teknoloji en iyi şekilde, bir baskı kalıbı üzerindeki pozitif (sağ okuma) bir görüntünün mürekkeplenmesi ve kalıptan kauçuk bir blankete aktarılması (veya "ofset") olarak tanımlanır. Örtü görüntüsü, plaka görüntüsünün ayna görüntüsü haline gelir. Ofset transferi, görüntüyü bir baskı alt tabakasına (tipik olarak kağıt) taşıyarak görüntünün tekrar sağa okunmasını sağlar. Ofset baskı, yağ ve suyun birbirini itmesine dayanan litografik bir süreç kullanır. Ofset işleminde bir baskı silindirine monte edilmiş düz (planografik) bir görüntü taşıyıcısı (klişe) kullanılır. Basılacak görüntü mürekkep silindirlerinden mürekkep alırken, baskı yapılmayan alan (asidik) bir su filmi çekerek görüntü olmayan alanları mürekkepsiz tutar. Çoğu ofset baskı makinesinde üç silindir kullanılır: Plaka, örtü, baskı. Günümüzde kitap ve gazetelerin çoğu ofset litografi kullanılarak basılmaktadır. ⓘ

Gravür

Gravür baskı, basılan görüntünün baskı kalıbının yüzeyindeki küçük girintilerden oluştuğu bir çukur baskı tekniğidir. Hücreler mürekkeple doldurulur ve fazlası bir sıyırma bıçağıyla yüzeyden kazınır. Daha sonra kauçuk kaplı bir silindir kağıdı plakanın yüzeyine bastırır ve hücrelerdeki mürekkeple temas ettirir. Baskı silindirleri genellikle bakır kaplı çelikten yapılır ve daha sonra kromajlanır ve elmas gravür; aşındırma veya lazer ablasyon ile üretilebilir. ⓘ

Gravür baskı, dergiler, posta siparişi katalogları, paketleme ve kumaş ve duvar kağıdı üzerine baskı gibi uzun, yüksek kaliteli baskı işleri için kullanılır. Ayrıca posta pulları ve mutfak tezgahları gibi dekoratif plastik laminatların basımında da kullanılır. ⓘ

Fleksografi

Fleksografi bir tür kabartma baskıdır. Kabartma plakalar tipik olarak fotopolimerlerden yapılır. İşlem esnek ambalaj, oluklu mukavva, etiketler, gazeteler ve daha fazlası için kullanılır. Bu pazarda ABD'de pazarın %80'ini, Avrupa'da %50'sini, Asya'da ise sadece %20'sini elinde tutarak gravür baskı ile rekabet etmektedir. ⓘ

Diğer baskı teknikleri

Diğer önemli baskı teknikleri şunlardır:

• Boya süblimasyon yazıcısı
• Inkjet, tipik olarak az sayıda kitap veya ambalaj basmak için ve ayrıca ofset baskıyı taklit eden yüksek kaliteli kağıtlardan yer karolarına kadar çeşitli malzemeleri basmak için kullanılır. Inkjet ayrıca doğrudan posta parçalarına posta adreslerini uygulamak için de kullanılır
• Lazer baskı (toner baskı) çoğunlukla ofislerde ve işlemsel baskı (faturalar, banka belgeleri) için kullanılır. Lazer baskı genellikle doğrudan posta şirketleri tarafından değişken veri mektupları veya kuponları oluşturmak için kullanılır.
• Karmaşık üç boyutlu yüzeylere baskı yapabilmesi nedeniyle popüler olan tampon baskı
• Kabartma baskı, çoğunlukla kataloglar için kullanılır
• Tişörtlerden yer karolarına ve düz olmayan yüzeylere kadar çeşitli uygulamalar için serigrafi baskı
• Tifdruk, çoğunlukla para birimleri gibi yüksek değerli belgeler için kullanılır.
• Termal baskı, 1990'larda faks baskısı için popülerdi. Günümüzde havayolu bagaj etiketleri ve süpermarket şarküteri reyonlarındaki bireysel fiyat etiketleri gibi etiketlerin basımında kullanılmaktadır. ⓘ

Alman hareketli tip matbaasının etkisi

Nicel yönler

Yaklaşık 1450'den 1800'e kadar hareketli daktilo ile basılan kitapların Avrupa üretimi ⓘ

Gutenberg'in matbaayı icat etmesinin ardından, Avrupa'daki kitap üretiminin dört yüzyıldan kısa bir süre içinde birkaç milyondan yaklaşık bir milyara yükseldiği tahmin edilmektedir. ⓘ

Dini etki

İngiltere'de sürgünde bulunan ve sosyal ve kültürel reformlar konusunda hevesli olan Samuel Hartlib, 1641'de "basım sanatı bilgiyi öyle yayacaktır ki, kendi hak ve özgürlüklerini bilen sıradan insanlar baskı yoluyla yönetilmeyecektir" diye yazmıştır. ⓘ

Carson, Kaliforniya'daki Uluslararası Matbaa Müzesi'nde Gutenberg baskı makinesinin replikası ⓘ

Müslüman dünyasında, özellikle Arap harfleriyle baskıya, kısmen geleneksel hat sanatının yüksek sanatsal şöhreti nedeniyle, erken modern dönem boyunca şiddetle karşı çıkılmıştır. Bununla birlikte, İbrani veya Ermeni harfleriyle baskı yapılmasına genellikle izin verilmiştir. Böylece, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki ilk hareketli tip baskı 1493 yılında İbranice olarak gerçekleşmiş ve ardından hem dini hem de dini olmayan metinler İbranice olarak basılabilmiştir. On altıncı yüzyılın ortalarında İstanbul'a gelen bir imparatorluk elçisine göre, Türklerin, özellikle de Türk Müslümanların dini kitaplar basması günahtı. 1515 yılında Sultan I. Selim, matbaacılığın ölümle cezalandırılmasını öngören bir ferman yayınladı. On altıncı yüzyılın sonunda Sultan Üçüncü Murad, Arap harfleriyle basılmış dini olmayan kitapların satışına izin verdi, ancak bunların çoğu İtalya'dan ithal ediliyordu. İbrahim Müteferrika, hattatların ve ulemanın bir kısmının muhalefetine rağmen Osmanlı İmparatorluğu'nda Arapça basım için ilk matbaayı kurdu. Bu matbaa 1742 yılına kadar faaliyet göstermiş ve hepsi de din dışı, faydacı konularla ilgili olan toplam on yedi eser üretmiştir. İslam dünyasında matbaacılık 19. yüzyıla kadar yaygınlaşmamıştır. ⓘ

Bazı Cermen devletlerinde İbranice basım yapanların matbaa loncalarına girmesi yasaklanmıştı; bunun sonucunda İbranice basım İtalya'da 1470 yılında Roma'da başlayıp Bari, Pisa, Livorno ve Mantua gibi diğer şehirlere de yayıldı. Yerel yöneticiler İbranice kitaplar basmak için ruhsat verme ya da iptal etme yetkisine sahipti ve bu dönemde basılan kitapların çoğunun başlık sayfalarında 'con licenza de superiori' (basımlarının resmi olarak ruhsatlandırıldığını gösteren) ibareleri yer alıyordu. ⓘ

Matbaanın kullanılmaya başlanmasının 'dini güçlendireceği ve hükümdarların gücünü artıracağı' düşünülüyordu. Kitapların çoğunluğu dini nitelikteydi ve içeriği kilise ve krallık tarafından düzenleniyordu. 'Yanlış' materyal basmanın sonuçları son derece ağırdı. Meyrowitz, 1584 yılında Protestanların egemen olduğu İngiltere'de Katolik yanlısı bir broşür basan William Carter örneğini verdi. Eyleminin sonucu idamdı. ⓘ

Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk matbaası daha 1493 yılında İspanyol göçmeni David ve Samuel İbn Nahmias Kardeşler tarafından İstanbul'da kuruldu. İlk kitap, Yakup ben Asher'in Arba'ah Turim eseri 13 Aralık 1493'te basıldı. Bu girişimin ardından Selanik, Edirne, İzmir şehirlerinde de matbaalar açılmış, basılan eserler İbranice, Yunanca, İspanyolca ve Latincce dilinde dini konular ağırlıklı olarak basılmıştır. Matbaada Türkçe, Arapça dillerinde eser basmak yasaktı. İtalik hurufatı, sayfa düzeni, folyo işaretleme tekniği, metin başının büyük harfle belirtilmesi gibi yenilikleri matbaa sanatına kazandıranlar da 1530'da İtalya yolu ile İstanbul'a gelip yerleşen Sonsino ailesidir. ⓘ

Osmanlı'daki ilk Ermeni matbaasını 16. yy'da Apkar Tıbir kurmuştur. Apkar Tıbir, ilk Ermenice ilahi kitabını Venedik’te basmış olmakla birlikte, matbaayı İstanbul’a taşımaya karar vermiştir. Apkar Tıbir, İtalya’dan getirdiği basım aletleri ile, İstanbul’da Surp Nigoğayos Kilise’sinin avlusunda 1567 yılında ilk Ermeni matbaasını kurmuştur. Apkar, Venedik’ten beraberinde matbaacılığa ait malzeme ile İstanbul’a döndüğünde tutuklanmış, hakkında yapılan soruşturmanın akabinde herhangi bir suç unsuruna rastlanmadığından serbest bırakılmıştır. Çıkan yangında kiliseyle birlikte matbaa da yanmıştır. ⓘ

Osmanlı Devleti’nde Rumlar tarafından kurulan ilk matbaa ise Nicodimus Metaxas adında bir papaz tarafından 1627 yılında kurulmuştur. Bu matbaanın bastığı ilk eser “Yahudiler Aleyhinde Küçük Risale” (Court traite les Juifs) isimli kitaptır. Ancak bu matbaa, Cizvitlerin yeniçerileri tahriki üzerine tahribe uğramıştır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, bu hareketin matbaaya karşı değil Cizvitlerin kışkırtmalarının bir sonucu olmasıdır. En sonunda yapılan muhakemede, beraat etmesine rağmen Metaxax, matbaacılığa ait geriye kalan aletlerini alarak Osmanlı topraklarını terk etmiştir. ⓘ

İlk Türk matbaasını da 16 Aralık 1727'de İbrahim Müteferrika kurmuştur. Basılan ilk Türkçe kitap ise Vankulu Mehmet Paşa'nın "Vankulu Lügati"dir, bu kitap yine ilk Türk matbaası olan İbrahim Müteferrika matbaasında 31 Ocak 1729 yılında basılmıştır. ⓘ

Sosyal etki

Baskı, daha geniş bir okuyucu kitlesinin bilgiye erişimini sağlamış ve sonraki nesillerin, sözlü geleneklerde ortaya çıkan değişiklikler olmaksızın, doğrudan öncekilerin entelektüel başarıları üzerine inşa edilmesine olanak tanımıştır. Acton'ın 1895'te Tarih Çalışmaları Üzerine adlı konferansında belirttiği gibi baskı, "Rönesans'ın çalışmalarının süreceğine, yazılanların herkes tarafından erişilebilir olacağına, Orta Çağ'da yaşanan bilgi ve fikir karmaşasının bir daha asla tekrarlanmayacağına ve hiçbir fikrin kaybolmayacağına dair güvence" vermiştir. ⓘ

16. yüzyılda kitap basımı ⓘ

Baskı, okumanın sosyal doğasını değiştirmede etkili olmuştur. ⓘ

Elizabeth Eisenstein, matbaanın icadının iki uzun vadeli etkisini tanımlamaktadır. Eisenstein, baskının bilgi için sürekli ve tek tip bir referans yarattığını ve birbiriyle uyuşmayan görüşlerin karşılaştırılmasına olanak sağladığını iddia etmektedir. ⓘ

Asa Briggs ve Peter Burke, matbaanın kullanılmaya başlanmasıyla birlikte gelişen beş okuma türü tanımlamaktadır:

1. Eleştirel okuma: Metinler nihayet genel nüfus için erişilebilir hale geldiğinden, insanlar metinler hakkında kendi fikirlerini oluşturabildikleri için eleştirel okuma ortaya çıkmıştır.
2. Tehlikeli okuma: Okumak tehlikeli bir uğraş olarak görülüyordu çünkü isyankar ve çekingen olarak değerlendiriliyordu, özellikle de kadınlar söz konusu olduğunda, çünkü okumak aşk gibi tehlikeli duyguları harekete geçirebilirdi ve eğer kadınlar okuyabiliyorsa, aşk notlarını da okuyabilirlerdi.
3. Yaratıcı okuma: Baskı, insanların metinleri okumasına ve bunları yaratıcı bir şekilde, genellikle yazarın amaçladığından çok farklı şekillerde yorumlamasına olanak tanıdı.
4. Kapsamlı okuma: Baskı çok çeşitli metinleri erişilebilir hale getirdiğinde, metinleri baştan sona yoğun bir şekilde okuma alışkanlıkları değişmeye başladı ve insanlar seçilmiş alıntıları okumaya başlayarak daha geniş bir konu yelpazesinde çok daha kapsamlı okumalara olanak tanıdı.
5. Özel okuma: Okuma, bireyciliğin yükselişiyle bağlantılıydı çünkü baskıdan önce okuma genellikle bir kişinin bir gruba okuduğu bir grup etkinliğiydi. Basımla birlikte hem okuryazarlık hem de metinlerin bulunabilirliği arttı ve tek başına okuma norm haline geldi. ⓘ

Matbaanın icadı Avrupa şehirlerinin mesleki yapısını da değiştirdi. Matbaacılar, okuryazarlığın gerekli olduğu yeni bir zanaatkâr grubu olarak ortaya çıkarken, çok daha emek yoğun olan kâtiplik mesleği doğal olarak geriledi. Düzeltmenlik yeni bir meslek olarak ortaya çıkarken, kitap satıcıları ve kütüphanecilerin sayısındaki artış da doğal olarak kitap sayısındaki patlamayı takip etti. ⓘ

Eğitimsel etki

Gutenberg'in matbaasının üniversiteler üzerinde de derin etkileri oldu. Üniversiteler "bilim dili, kütüphaneler, müfredat [ve] pedagoji" konularında etkilendi. ⓘ

Burs dili

Matbaanın icadından önce yazılı materyallerin çoğu Latinceydi. Ancak matbaanın icadından sonra basılan kitapların sayısı arttığı gibi yerel dil de genişledi. Latince tamamen yerini almamış, ancak on sekizinci yüzyıla kadar uluslararası bir dil olarak kalmıştır. ⓘ

Üniversite kütüphaneleri

Bu dönemde üniversiteler kendilerine eşlik eden kütüphaneler kurmaya başladı. "Cambridge, on beşinci yüzyılda papazı kütüphaneden sorumlu hale getirdi, ancak bu pozisyon 1570'te kaldırıldı ve 1577'de Cambridge yeni üniversite kütüphanecisi ofisini kurdu. Leuven Üniversitesi ise profesörlerin kütüphane olduğu düşüncesinden hareketle bir üniversite kütüphanesine ihtiyaç duymamıştır. Kütüphaneler de hediye ve satın alma yoluyla o kadar çok kitap almaya başladı ki yer kalmamaya başladı. Ancak bu sorun 1589 yılında Merton adında bir adam tarafından çözülmüş ve kitapların kürsüler yerine yatay raflarda saklanması gerektiğine karar verilmiştir. ⓘ

Müfredat

Yazılı basın üniversite kütüphanelerini birçok yönden değiştirdi. Profesörler artık sadece bir ya da iki yazara bakmak zorunda kalmak yerine farklı yazarların görüşlerini karşılaştırabiliyordu. Ders kitapları da tek bir giriş metni yerine farklı zorluk seviyelerinde basılmaya başlandı. ⓘ

Baskı yöntemlerinin karşılaştırılması

Baskı yöntemlerinin karşılaştırılması ⓘ

Baskı süreci	Transfer yöntemi	Uygulanan basınç	Damla boyutu	Dinamik viskozite	Alt tabaka üzerinde mürekkep kalınlığı	Notlar	Uygun maliyetli çalışma uzunluğu
Ofset baskı	silindirler	1 MPa		40-100 Pa-s	0,5-1,5 μm	yüksek baskı kalitesi	> 5.000 (A3 trim boyutu, sayfa beslemeli) > 30.000 (A3 trim boyutu, web beslemeli)
Rotogravür	silindirler	3 MPa		50-200 mPa-s	0,8-8 μm	kalın mürekkep katmanları mümkündür, mükemmel görüntü üretimi, harflerin ve satırların kenarları pürüzlü	> 500,000
Fleksografi	silindirler	0,3 MPa		50-500 mPa-s	0,8-2,5 μm	yüksek kalite (şimdi HD)
Tipo baskı	platen	10 MPa		50-150 Pa-s	0,5-1,5 μm	yavaş kuruma
Serigrafi Baskı	elek üzerindeki deliklerden mürekkep basılması			1000-10.000 mPa-s	< 12 μm	çok yönlü yöntem, düşük kalite
Elektrofotoğrafçılık	elektrostati̇k				5-10 μm	kalın mürekkep
Sıvı elektrofotografi	Elektrostatik ile görüntü oluşumu ve sabitleme sırasında aktarım					Yüksek PQ, mükemmel görüntü üretimi, geniş medya yelpazesi, çok ince görüntü
Mürekkep püskürtmeli yazıcı	termal		5-30 pikolitre (pl)	1-5 mPa-s	< 0,5 μm	kanamayı azaltmak için özel kağıt gerekli	< 350 (A3 kesim boyutu)
Mürekkep püskürtmeli yazıcı	piezoelektrik		4-30 pl	5-20 mPa s	< 0,5 μm	kanamayı azaltmak için özel kağıt gerekli	< 350 (A3 kesim boyutu)
Mürekkep püskürtmeli yazıcı	sürekli		5-100 pl	1-5 mPa-s	< 0,5 μm	kanamayı azaltmak için özel kağıt gerekli	< 350 (A3 kesim boyutu)
Transfer baskı	termal transfer film veya su tahliye çıkartması					Kavisli veya düz olmayan bir yüzeye görüntü uygulamak için seri üretim yöntemi
Aerosol-jet yazıcı	Gaz ile taşınan aerosolize mürekkepler		2-5 mikron çapında	1-1000 mPa s	< 1 μm	İyi baskı çözünürlüğü, Yüksek kalite

Dijital Yazıcılar artık sadece broşür ve belge basmakla kalmıyor, aynı zamanda tarama, faks, kopyalama ve kitapçık ve daha fazlasını da yapabiliyor. ⓘ

Dijital baskı

2005 yılı itibariyle dijital baskı, dünya çapında her yıl basılan 45 trilyon sayfanın yaklaşık %9'unu oluşturmaktadır. ⓘ

Evde, ofiste ya da mühendislik ortamında baskı yapmak şu alt bölümlere ayrılır:

• iş ofislerinde ve kütüphanelerde kullanılan küçük format (defter boyutunda kağıt sayfalarına kadar)
• Taslak hazırlama ve tasarım kuruluşlarında kullanılan geniş format (3' veya 914 mm genişliğe kadar kağıt ruloları). ⓘ

En yaygın baskı teknolojilerinden bazıları şunlardır:

• ozalit - ve ilgili kimyasal teknolojiler
• papatya çarkı - önceden oluşturulmuş karakterlerin ayrı ayrı uygulandığı yer
• nokta matris - bir dizi baskı çivisi ile rastgele nokta desenleri üreten
• satır baskısı - biçimlendirilmiş karakterlerin kağıda çizgilerle uygulandığı yer
• ısı transferi - eski faks makineleri veya basılı görüntüyü oluşturmak için siyaha dönüşen özel kağıda ısı uygulayan modern makbuz yazıcıları gibi
• inkjet - istenen görüntüyü oluşturmak için mürekkebin kağıda püskürtüldüğü bubble-jet dahil
• elektrofotografi - tonerin yüklü bir görüntüye çekildiği ve daha sonra geliştirildiği yer
• lazer - yüklü görüntünün bir lazer kullanılarak piksel piksel yazıldığı bir tür kserografi
• katı mürekkepli yazıcı - katı mürekkep çubuklarının eritilerek sıvı mürekkep veya toner haline getirildiği yazıcı ⓘ

Satıcılar tipik olarak ekipmanı çalıştırmanın toplam maliyetini vurgularlar; bu maliyet, sermaye ekipmanı maliyetleri, amortisman vb. yanı sıra operasyonla ilgili tüm maliyet faktörlerini içeren karmaşık hesaplamaları içerir. Mürekkep püskürtmeli sistemler ilk satın alma fiyatında daha ucuz olsa da, çoğunlukla toner sistemleri uzun vadede mürekkep püskürtmeli sistemlerden daha ekonomiktir. ⓘ

Profesyonel dijital baskı (toner kullanarak) öncelikle toner veya sıvı mürekkebi üzerine basıldığı alt tabakaya aktarmak için bir elektrik yükü kullanır. Dijital baskı kalitesi, ilk renkli ve siyah beyaz fotokopi makinelerinden Xerox iGen3, Kodak Nexpress, HP Indigo Digital Press serisi ve InfoPrint 5000 gibi sofistike renkli dijital baskı makinelerine kadar sürekli olarak gelişmiştir. iGen3 ve Nexpress toner parçacıkları kullanırken Indigo sıvı mürekkep kullanır. InfoPrint 5000 tam renkli, sürekli formlarda inkjet drop-on-demand baskı sistemidir. Hepsi değişken verileri işler ve kalite açısından ofsete rakiptir. Dijital ofset baskı makineleri doğrudan görüntüleme baskı makineleri olarak da adlandırılır, ancak bu baskı makineleri bilgisayar dosyalarını alıp otomatik olarak baskıya hazır kalıplara dönüştürebilmelerine rağmen değişken veri ekleyemezler. ⓘ

Küçük basın ve fanzinler genellikle dijital baskı kullanır. Ucuz fotokopinin kullanılmaya başlanmasından önce, ispirtolu teksir makinesi, hektograf ve teksir makinesi gibi makinelerin kullanımı yaygındı. ⓘ

Baskı ödeme self servis kiosku ⓘ

3D baskı

3D baskı, fiziksel nesnelerin 3D yazıcılar kullanılarak üç boyutlu dijital modellerden oluşturulduğu bir üretim teknolojisi biçimidir. Nesneler, birçok ince malzeme katmanının art arda serilmesi veya inşa edilmesiyle oluşturulur. Bu teknik aynı zamanda eklemeli üretim, hızlı prototipleme veya fabrikasyon olarak da bilinir. ⓘ

Toplu baskı

Toplu baskı, baskı maliyetlerini ve kağıt israfını azaltmak amacıyla birden fazla baskı projesinin ortak bir kağıt yaprağına yerleştirildiği bir yöntemdir. Toplu baskılar genellikle tabaka beslemeli baskı makinelerinde ve baskı makinesinin klişe silindirine asılan dört veya sekiz ayrı klişe gerektiren CMYK proses renk işlerinde kullanılır. Matbaacılar, çok sayıda baskı projesini aynı büyük boy tabakaya yerleştirme uygulamasını tanımlamak için "gang run" veya "gang" terimini kullanır. Temel olarak, 4 x 6 ebadındaki bir kartpostalı tek bir iş olarak basmak yerine matbaacı 20 x 18 ebadındaki bir tabakaya 15 farklı kartpostal yerleştirir, böylece matbaacı aynı baskı süresini kullanarak 15 işi tek bir işle yaklaşık aynı sürede tamamlar. ⓘ

Basılı elektronik

Baskılı elektronik, elektronik cihazların standart baskı süreçleri kullanılarak üretilmesidir. Baskılı elektronik teknolojisi kağıt veya esnek film gibi ucuz malzemeler üzerinde üretilebildiğinden son derece uygun maliyetli bir üretim yöntemidir. 2010 yılının başından bu yana, basılı elektronik endüstrisi ivme kazanmaktadır ve Bemis Company ve Illinois Tool Works dahil olmak üzere birçok büyük şirket basılı elektroniğe yatırım yapmıştır ve OE-A ve FlexTech Alliance gibi endüstri birlikleri basılı elektronik endüstrisinin ilerlemesine büyük katkıda bulunmaktadır. ⓘ

Baskı terminolojileri

Baskı terminolojileri, baskı endüstrisinde kullanılan özel terimlerdir. ⓘ

• Hava mili
• Aniloks
• Temel ağırlık
• Ben-Day noktaları
• Taşma payı (baskı)
• Broadsheet
• Kaliforniya İş Davası
• Kamera hazır
• Kart stoğu
• Catchword
• CcMmYK renk modeli
• CMYK renk modeli
• Kolofon (yayıncılık)
• Renk akması (baskı)
• Kompozisyon çubuğu
• Bilgisayardan filme
• Bilgisayardan tabağa
• Sürekli ton
• Die (filateli)
• Nokta kazancı
• Santimetre başına nokta
• İnç başına nokta
• Çift kamyon
• Kuru transfer
• Dultgen
• Duotone
• Çift taraflı baskı
• Baskı (baskı resim)
• Hata yayılımı
• Flong
• Folyo damgalama
• Folio (baskı)
• Sadece pozisyon için
• Frisket
• Gale provası
• Toplu baskı
• Gramaj
• Gri bileşen değişimi
• Yarım Ton
• El kalıbı
• Cehennem Kutusu
• Hexachrome
• Sıcak damgalama
• Dayatma
• İnkometre
• İris yazıcı
• Ütüleme
• İş Tanımı Formatı
• Anahtar plakası
• Keyline
• Kodak Prova Yazılımı
• Mezzotint
• Nanotransfer baskı
• Fotoğrafsız mavi
• Üst Baskı
• Sayfalandırma
• Yapıştır
• Uçuş öncesi (yazdırma)
• Baskı Öncesi
• Baskı öncesi prova
• Basın kontrolü (baskı)
• Siyah kayıt
• Zengin siyah
• Mahsuplaşma (baskı)
• Spot renk
• Stokastik tarama
• Transfer baskı
• Tuzak (baskı)
• Renk giderme altında ⓘ

Öncelikle basılacak işin tasarımı yapılır. Bu aşamada yazıların ve fotoğrafların bilgisayara aktarılması gerekir. Bilgisayara aktarılan görsel öğeler mizanpaj yazılımında bir araya getirilerek baskıya uygun tasarım oluşturulur. Bilgisayar yardımıyla yapılan bu işleme masaüstü yayıncılık da denir. Sonrasında, yapılan çalışmanın film çıkışları alınır. Film, baskı için kullanılan kalıbı oluşturmak için kullanılır. Filmden sonra da prova alınabilir. Filmden alınan provaya analog prova (Dupont firmasının Cromalin sisteminden dolayı sektörde "cromalin" adı ile bilinir) denmektedir. Analog provanın dışında baskıyı taklit eden yazıcılarla dijital prova da alınabilir. ⓘ

Tarihi

Görsel Matbaa

15. yüzyıl matbaacıları genellikle kitap formatını kullanmış olmalarıyla beraber, tahta kalıba baskı yöntemini de resim işlemek için kullanmışlardır. Tahta kalıba baskı, metale işleme tekniğinden daha önce uygulanmıştır. Albrecht Pfister 1461'te bastığı kitaplarda tahta kalıba baskı tekniğini kullanmaktaydı. Bakır oyma baskı tekniği daha ince çizgiler üretilmesi için kullanışlıydı ve haritaların basımında kullanılıyordu. Ancak bakırla üretilen görseller, kitap baskısından farklı bir baskı tekniği gerektirdiği için tahta kalıba baskılar kitap görselleri için yeterince tatmin ediciydi. 1550'lerinde sonrasında yeni tekniklerin üretimine kadar basımda görselleme tahta baskı yöntemiyle gerçekleşti. ⓘ

Avrupa ve modern matbaacılığın doğuşu

Avrupa da ağaç oyma kumaş baskısını İslam dünyasından alarak başlamıştır. Özellikle 15. yüzyılda Avrupa’da matbaacılığın üssü olan Hollanda'da basım tekniği çok gelişmiştir. O dönemde hattatlarca yazılan ve hakkaklarca kazılan tahta kalıpların yanı sıra Harlem kentinde ilk kez tek tek harflerle baskı denemelerini 1430 yılında Lourens Janszoon Coster’in yaptığı sanılmaktadır. ⓘ

Nihayet 1450'de Johannes Gutenberg, ortağı Fust ile birlikte Almanya'nın Mainz şehrinde metal harflerle basım tekniğini bulmuş ve matbaaya uygulamıştır. Gutenberg'in üretimi, özellikle de 1455'te bastığı ve Gutenberg İncili olarak bilinen Kutsal Kitap, yüksek kalitesi ve ucuz fiyatıyla kısa sürede başarılı olmuş, yeni buluş Avrupa'dan başlayarak tüm dünyada yaygınlaşmıştır. Daha sonra tipo baskı olarak adlandırdığımız bu matbaa tekniği sanayi devrimiyle doğan modern baskı makinalarının ve matbaacılık endüstrisinin temeli olmuş ve 20. yüzyıl sonlarına kadar gelmiştir. ⓘ

Matbaa İngiltere'ye, kıta Avrupası'ndan daha geç, 1476'da ulaşmıştır. 1500'e gelindiğinde henüz yalnızca 5 matbaası bulunmaktadır. 1569'a kadar yazı malzemesini, 1589'a kadar ise kağıtları Avrupa'dan ithal etmeye devam etmiştir. Kral 3. Richard yerli üretimi desteklemek için yabancıların İngiltere'de kitap ticaretiyle uğraşmalarını kısıtlamıştır. Öncelikle Kral 6. Henry bu yasağı kaldırıp bazı tüccarlara özel serbest ticaret hakkı tanımış, daha sonra Kral 7. Henry yasakları tamamen kaldırmıştır. İngiltere kitap ticareti açısından kârlı bir ülke olmuş, 1530'lu yıllarda ülkede kitap ticaretiyle uğraşanların üçte ikisini yabancılar oluşturmuştur. ⓘ

Teknikler

Baskı yüzeyinin düz tabaka ya da rulo kâğıt (rotatif) dışında, matbaacılıkta kullanılan temel baskı yöntemleri şunlardır:

• Ofset baskı
• Tipo baskı ya da yüksek baskı (günümüzde işlevini yitirmiştir)
• Tifdruk ve flekso baskı (ambalaj özellikle fotopolimer yüzeylerin baskısı)
• Serigrafi baskı (kâğıt, seramik, tekstil vb. yüzeyler)
• Anagram baskı
• Hologram
• Tampon
• Amerikan Cilt

Formaları birleştirmek için kitabın sırtına tutkal sürülerek formaları dikilmeden bağlanan cilt şekli. Dört kenardan kesilerek ve sırtlarından plastik tutkalla formalar birbirine yapıştırılır. Tülbent ya da tel kullanarak ciltin sırt yüzeyi daha dayanıklı hale getirilebilir. Türkiye’de Amerikan Cilt türü olarak tanımlanan kitaplar gündelik hayatta sürekli kullanmadığımız karton kapakla ciltlenmiş olan kitaplardır. Makinede harmanı çekilerek, özel tırtıllı bıçaklarla formaların sırt kısmı traşlanır. Kapağın takılıp preslenmesi için sırt kısmına tutkal sürülür. Daha hızlı üretmek ve daha ucuz olması için kullanılır, ancak kuşe kağıtların ciltlenmesi için uygun değildir.

• Çapak

Baskı işlemi yapılırken, boya parçalarından ya da kağıdın tozundan oluşan ve bu yüzden imaj bozukluğuna sebep olan küçük noktadır.

• Çiftleme

Flu ya da gölgeli bölgelerin oluşmasına sebebiyet veren baskı hatasıdır. Kağıtların düzgün gönderilememesi, kazanların aralarındaki paralelliğin bozulması, kağıtların transferlerinde sorun yaşanması veya kauçuğun oluşturduğu basınçlar ve üzerinde bulunan mürekkep yoğunluğundan ötürü meydana gelebilir. ⓘ

Modern matbaacılıkta iş akışı

Kısaca matbaacılık denilen karmaşık süreç, farklı teknolojilere ait çok sayıda işlemden oluşur. Uluslararası bir sektörel konsorsiyum olan cip413 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tarafından hazırlanan JDF (Job Definition Format) iş tanımlama standardı kapsamında yüzden fazla işlem tanımlanmış, bunlar da geleneksel eğilime uygun olarak baskı öncesi, baskı ve baskı sonrası şeklinde üç alt süreçte toplanmıştır. ⓘ

Baskı

Film çıkışları alındıktan sonra alüminyum plakalar (kalıp) üzerine tasarımın görüntüsü çıkarılır. Kalıp çekme denilen bu işlem iki aşamada gerçekleşir: Film kullanarak kontakt baskı yani pozlandırma ve banyo. Günümüzde tasarımlar bilgisayardan direkt kalıba alınabilmekte, CTP adıyla anılan bu sistem ile film ve montaj işlemleri ortadan kalkmaktadır. Kalıp çekildikten sonra baskıya geçilir. ⓘ

Baskı sonrası

Baskı sonrasında selefon, lak gibi malzemelerle yüzey kaplama (laminasyon) uygulanabilir. Mücellithane makineleri kullanılarak da çok sayfalı ürünlerde katlama, harmanlama, iplik dikiş, tel dikiş gibi işlemler, kitap ve dergiler için kapak takarak ciltleme gibi, ambalajlar için kalıplı kesim gibi işlemler uygulanabilir. ⓘ